Gelukkig Nieuwjaar

courtesy and copyright

GELUKKIG NIEUWJAAR

HAPPY NEW YEAR

Het jaar van de Plofkip

Laatste blogpost van het jaar: de lezers en de vakjury van Onze Taal hebben besloten dat "plofkip" het woord van 2012 is. Betekenis: de kip die in korte tijd zodanig wordt vetgemest dat hij nauwelijks nog op zijn poten kan staan. Waarmee appen en pandapunt als ook facebookfeestje en bangalijst zijn verslagen. Ben benieuwd of de duurzaamheid er mee gediend is. Goede jaarwisseling.

Duurzame dierhouderij

Mooi aansluitend op de twee voorgaande blogs: de inaugurele rede "Innovation born of integration" die prof. Imke. de Boer op 11 oktober in Wageningen uitsprak.
Ze begint en eindigt haar rede met een verwijzing naar -het ook in haar ogen nostalgische- Het Dorp van Wim Sonneveld - en wijst er op dat alleen al gezien de dierziektes in die tijd, het niet per definitie duurzamer was.
Verder wijst ze op onderzoek van mijn LEI collega Mark Dolman waaruit blijkt dat grotere vleesvarkensbedrijven duurzamer zijn dan kleine. En dat het interessant zou zijn, net als in het proefschrift Mind and Soil in de blog van vanochtend, om ook de mind maps van boeren proberen vast te leggen. Of dat helemaal de kip-ei kwestie oplost of boeren die gecompliceerde problemen aankunnen, ook grotere bedrijven opbouwen, of dat het hebben van een groter bedrijf an sich dwingt tot het aankunnen van complexere vragen, weet ik niet. Maar belangrijk is het wel. In het eerste geval moet je vooral op opleiding (en selectie) van ondernemers inzetten, in het tweede helpt ook een snelle schaalvergroting door de markt (selectie) of door overheids(milieu)eisen.

mind and soil

Dezer dagen lezen we wat rapporten en boeken weg die waren blijven liggen. Zoals het proefschrift dat Jesus Rosales Carreon me in de vakantietijd toestuurde. Deze Mexicaan promoveerde in juni in Groningen op het proefschrift "Mind and soil'. Hij stuurde het me toe omdat hij blijkbaar iets had gehad aan een winterschool die ik in 2010 een middag toesprak.
Mind and soil gaat over kennisaspecten van duurzame landbouw, in het bijzonder bij akkerbouwers die met een systeem van BLGG werken. Ik weet niet of dat een kleine bias richting bodem geeft, maar in ieder geval vinden deze boeren bodem erg belangrijk in het concept duurzaamheid.
Het proefschrift bevat een aantal handige hoofdstukken over landbouw, duurzaamheid en kennisverwerking (back to Herbert Simon en anderen) en leidt daaruit toetsbare hypotheses af. Zo blijken meer gediversificeerde bedrijven boeren te hebben met meer complexe 'cognitiekaarten'  (maps) over wat duurzaamheid is. Oudere boeren kijken meer naar de profit-kant en hoger opgeleide boeren refereren ook meer aan profit en aan de lange termijn.
Wat ons terugbrengt bij de theorie: zijn de concepten People Profit en Planet van Elkington (1994) wel nevengeschikt, of is er meer te zeggen voor Lowe's (2005) View from Space perspectief waarin economy een subsysteem van society (people) is, dat is ingebed in de environment (Planet)? Met verwijzing naar Williamson neig ik naar het laatste.

De nostalgie index

Einde van het jaar, het is weer tijd voor de traditie van de Top-2000. Dus ook weer tijd voor onze jaarlijkse nostalgie-index.
Deze blog heeft als missie om te laten zien dat de landbouw en ons voedselsysteem onder economische omstandigheden veranderen, en dat nostalgie leuk maar gevaarlijk voor de besluitvorming is. En dus kijken we jaarlijks hoe het staat met de nostalgie-behoefte. Door de notering van het uiterst nostalgische "Het Dorp" van Wim Sonneveld in de Radio2 Top2000 als proxy te nemen.
Welnu, het gaat goed want de behoefte aan nostalgie lijkt af te nemen. Het Dorp daalde naar plaats 69. Ondanks de intensiveringsdiscussie in 2012. Ook de succesvolle TV-serie Moeder, ik wil bij de revue, gemaakt rond Sonneveld nummers met in de slotaflevering een sentimentele scene met het lied van Friso Wiegersma, was bij mij aanleiding voor de hypothese dat Het Dorp dit jaar een comeback zou maken - maar het oude Deurne lijkt langzaam uit het zicht te verdwijnen.

Duurzaam en solidair

1 persoonsverpakkingen in een UK supermarkt

John Huige en Lou Keune publiceerden vorig jaar "Plan voor een duurzame en solidaire economie". Ik kreeg het onlangs van de eerste auteur. Zoals de kaft met een poster van het oude SDAP-NVV Plan van de arbeid al aangeeft, staat het boekje in een traditie.
Ook gekoppeld aan eerdere oproepen tot een Fair & Green Deal door het Platform voor een duurzame en solidaire economie.
Anti-neo liberaal dus (wie niet dezer dagen, dat de mensheid daar in elke booming economy toch weer intrapt...).
Als het boekje een beleidsadvies is, is er opvallend veel gebruikt gemaakt van recente wetenschapsinzichten en literatuur. De resilience-school, transitiedenken, de verbreding van het BNP-kengetal, de Tobin-tax, dit en nog veel meer passeert allemaal de revue. Daarmee is het een mooi pleidooi geworden voor een andere economische orde. Hoe die er dan precies uit ziet en wat je nu zou moeten en kunnen doen vraagt nog wel om verdere discussie. Maar daar roepen de auteurs ook toe op.

Going Dutch

De naamgeving van Nederland is voor buitenlanders niet te begrijpen, en ook weinig Nederlanders weten dat Nederland, ondanks Belgie, een gemeenschappelijke grens heeft met Frankrijk. Hier is een geweldig YouTube Videootje dat het allemaal even uitlegt.. Met dank aan Quora.

Prettige Kerstdagen

Gaudi's Heilige Familie Kathedraal in Barcelona

Prettige
Kerstdagen

Lijstje: kerstliederen

Geheel buiten de orde van deze blog: kerstliederen (hoewel sommigen over dennenbomen gaan - het gaat goed met de Deense kerstboomsector, zo las ik). Sky Radio publiceert een Top-50 met de klassiekers.
Op deze lijst ontbreekt de beroemde kerst LP van Phil Spector, afgezien van het nummer van de Ronettes. Mijn favoriete kerstsong allertijden is Silent Night (Stille Nacht) in de uitvoering van Simon & Garfunkel, de laatste track van de LP Parsley, Sage, Rosemary & Thyme. Waarin hun mierzoete vertolking gemengd is met het radionieuws van (3 augustus) 1966 - dat steeds sterker door de song heen komt (ingefade wordt zoals dat heette). De tegenstelling maakt het ook een van de betere protestsongs, die toen in de mode waren. Bijgaande YouTube video is een mooie Hongaarse collage met journaalbeelden - en goed voor je Hongaars gezien de ondertiteling. Good Night.

Onwaarschijnlijke substitutie?

Onlangs fotografeerde ik dit in een supermarkt in Wales. De overheid aldaar is bang dat er substitutie optreedt tussen whiskey, wijn, bier of amaretto en bonbons met alcoholische vulling. En dus zijn deze bonbons alleen te koop voor mensen boven de 16. Het gaat goed met de nanny-state.

obese

The Economist had 15 december een mooi Special Report over obesitas. In de winkel is het blad niet meer verkrijgbaar maar voor de liefhebbers is er wellicht de website (je kunt nabestellen) of de biblioteek.

onderhoud

De eindejaars updates hebben geleid tot een sterkere integratie van deze blog met Google+ en daarmee een nieuw fotootje van de auteur. Omdat de oude verouderd was en ik op deze ouder ben.

gender economics

Sommige (vrouwelijke) economen pleiten voor specifieke aandacht voor de vrouw in de economie. Twee gender-specifieke analyses kwamen me deze week ter ore.
Op een seminar in Wageningen vertelde iemand over onderzoek in Afrika (Ethiopie als ik me niet vergis) waar bekeken wordt of de koffieproductie niet omhoog kan, nu steeds meer mensen koffie willen drinken. Bleek lastig vanwege de man-vrouw verhouding waartussen zich een agency probleem voordoet: man doet de cash crop koffie, dat wil zeggen de verkoop en de inkoop van kunstmest. Vrouw doet het werk en alloceert een belangrijk deel van de kunstmest aan de aan haar toevertrouwde voedingsgewassen voor eigen gezin. Kortom, bestudeer als econoom ook de verhoudingen binnen de gezinshuishouding.
Ander mooi voorbeeld van typisch vrouwelijk gedrag las ik deze week in de NRC, waarin onderzoek werd gerapporteerd naar de obesitas problematiek bij afro-amerikaanse vrouwen. Die sporten te weinig en minder dan hun blanke / latino collega's. Als verklaring werd aangedragen dat er een forse voorkeur in de groep is voor stijl haar in plaats van het natuurlijke kroeshaar. Daar wordt veel tijd en middeltjes aan besteed. Douchen c.q. m.n. haar wassen wordt vermeden tot 1 keer in de week of minder, omdat dit de ontkroezingsmiddelen tegenwerkt. Bezweet sporten past daar niet bij.  Kunnen de jonge Jackson-5 met hun afrokapsel weer rolmodel worden?

boekenlijstje

Handgebakken chips in de UK:
voor wie waarde wil toevoegen

Ik leg even 3 boektitels vast die ik zou moeten lezen, ware het niet dat er al een hele stapel ligt voor de kerstvakantie:

• Megachange: the world in 2050 ed. by Daniel Franklin en  John Andrews, Economist Books / Wiley
• Need, speed and greed: how the new rules of innovation can transfrom businesses, proel nations to greatness and tame the world's most wicked problems. Vijay Vaitheeswaran. Harper Business
• Anne Applebaum: Iron Curtain - the crushing of Eastern Europe 1944 -56 Allen Lane (608 pagina's!)

Go North, young man

Een van de problemen om tot handelen te komen in het klimaatprobleem is het feit dat de kosten en baten uiteenlopen. Veel landen horen bij de verliezers, maar sommige landen gaan profiteren van de opwarming. Klaus Desmet van de Carlos III Universiteit in Madrid en Esteban Rossi-Hansberg van Princeton hebben een model gemaakt en een NBER paper geschreven zo lees ik in The Economist.
Ze wijzen er op dat 90% van de voedselproductie van 10% van het areaal komt, dus je kunt een beetje schuiven. In extreme scenario's helpt dat niet, dan zou de agrarische productiviteit nul worden (dat lijkt me wel heel erg laag, en de productiviteitsontwikkeling van nul in plaats van 1 a 2% is ook niet best, maar dat overleeft de mensheid).
Interessant is dat als je mensen vrij over de wereld laat verhuizen, de welvaartseffecten van de meest voor de hand liggende klimaatscenario's erg meevallen. De mensen verhuizen naar het Noorden. Bij een stijging van 2 graden aan de evenaar en 6 aan de Noordpool verschuift het zwaartepunt van veel productie (ook in de industrie) van Frankfurt naar Oslo, van Dallas naar Chicago.
De ellende ontstaat als mensen niet mogen verhuizen. Welvaartsverliezen nemen dan dramatisch toe. De auteurs deden een modelrun met een verhuisverbod rond de 45e breedtegraad, dat is door het noorden van de VS en door Zuid Europa. 1 miljard mensen woont nu ten noorden van die lijn, 6 miljard er onder. In dat geval heeft het Noorden een welvaartswinst, het zuiden een enorm verlies.
Overigens haalt The Economist een andere studie aan die suggereert dat het geografisch aspect wellicht wordt overschat: de productiviteit in sommige grote steden in het Noorden zijn niet een gevolg van de ligging, maar van netwerk-effecten. Die bestaan ook in warme plekken.
Klimaatsverandering roept dus op tot volksverhuizing: jongelui die veehouder willen blijven moeten misschien Noors leren en verhuizen. Het alternatief is hier blijven en Spaans en wijnbouw leren.

The Economist 8.12.2012: Heated debate

de retail in de Griekse crisis

Interessant om te zien hoe in Griekenland de crisis (depressie mag je wel zeggen, de consumptie ligt 20% lager dan in 2008) uitwerkt op de retail. The Economist had er een week geleden een verhaal over. Ik leg de belangrijkste inzichten even vast.
Het marktaandeel van de supermarkten is in vergelijking tot andere landen laag: 48%. Wie dacht dat de verarmde Grieken de toevlucht nemen tot de buurtwinkeltjes, heeft het mis. Juist de kleine lokale winkels (waarvan sommigen de belasting handig wisten te ontwijken) hebben het zwaar met de vraaguitval, prijzenoorlogen van de suipermarkten en banken die kredietlijnen dichtdraaien. Juist daar is er een shake out, de supermarkten winnen.
Wel is er een substitutie van internationale merken (altijd erg populair in Griekenland) naar lokaal geproduceerd. Heineken heeft nu meer concurrentie van Fix Hellas en claimt dat zijn bier voor 90% Griekse ingredienten heeft. Het introduceerde ook een 5-granen bier. Coca Cola claimt dat zijn Fanta van Griekse sinaasappelen is gemaakt.
Bij de supermarkten doet vooral Alfa Beta, een dochter van Delhaize het goed. Ze hebben een succesvolle "Dichtbij de Griekse Natuur/Karakter ("Nature")" lijn. Opvallend want het bedrijf werd groot met het introduceren van de internationale merken, maar past zich goed aan. Dankzij decentraal management - dit in tegenstelling tot het centraal geleide Carrefour, dat zich uit het land teruggetrokken heeft.

Ontleend aan: The Economist: Shopping in Greece, 8.12.2012

US Intelligence over de wereld van 2030

Speculeren over hoe de wereld in 2030 er uit zou kunnen zien blijft interessant. The National Intelligence Council van de VS publiceerde Global Trends 2030: Alternative Worlds, "intended to stimulate thinking about the rapid and vast geopolitical changes characterizing the world today and possible global trajectories during the next 15-20 years.”

Het rapport ziet 4 trends, ik citeer de website Kurzweil:
Individual empowerment owing to poverty reduction and a huge growth of the global middle class, greater educational attainment, better health care, and widespread exploitation of new communications and manufacturing technologies. Enabled by communications technologies, power will shift toward multifaceted and amorphous networks that will form to influence state and global actions.
Diffusion of power among countries will have a dramatic impact by 2030.
Demographic Patterns: key trends will be aging, migration and urbanization
Growing Food, Water, and Energy Nexus

De eitjes van Dar-es-Salaam

Wageningen World, het PR magazine van Wageingen UR, besteedt nog eens aandacht aan de intensiveringsdiscussie. Prof. Han Wiskerke komt daarin met een mooi voorbeeld hoe voedselproductie baat heeft van investeringen in algemene infrastructuur en dat je dus niet rucksichlos al je kaarten op de veredeling of zelfs agrarische wetenschappen moet zetten.
Ik citeer: "Uit onderzoek blijkt dat de kleinschalige kippenhouderij in het snel groeiende Dar-es-Salaam een groot deel van de stedelingen uitstekend van eieren kan voorzien. 'De boeren die allemaal een stuk of honderd scharrelkippen houden in de periferie van de stad, rijden drie keer per week per fiets naar het centrum. Ze slalommen langs de files en bevoorraden buurtwinkels waar arme mensen desnoods een los ei kunnen kopen in plaats van een standaarddoos van zes in de supermarkt. Dat systeem functioneert uitstekend; de boer verdient meer dan een leraar. En weet je wat die boeren vragen? Betere fietspaden. Er breken dan minder eieren doordat ze bij het vervoer niet meer door de hobbelige berm hoeven te fietsen'".

Rene Didde: Met negen miljard mensen aan tafel. Wageningen World nr. 4 2012

Farmer Style, vrij naar Gangnam

Over jonge boeren gesproken, hier de laatste hit - een mooie parodie op het Koreaanse paardensprong dansje Gangnam Style.

Intelligent dozen schuiven

Interessant interview gisteravond in het avondblad (de NRC) met prof. Frank den Butter (DNB). Hij is kritisch op het topsectorenbeleid, omdat ook hij vindt dat de overheid een rol heeft bij bevorderen cross overs tussen sectoren, maar veel minder binnen sectoren. Dat roep ik ook al een jaar, en daar waren we met agro-logistiek en biobased ook succesvol in.
Verder wijst hij op het feit dat we een handelsland / transactieland zijn: we houden ons bezig met zeer intelligent dozen schuiven. Zelfs Philips is vooral een regie-company in de ogen van Den Butter. Daar heb je ook wel beta's voor nodig, maar dan T-skill shaped. Economen zijn het ook nog wel eens eens.

column over jonge boeren

Een dal in Wales

BoerenBusiness heeft zijn website vernieuwd en dus deed ik ze een column cadeau over bedrijfsovername en jonge boeren. Vorige week blogde ik er hier al over, maar nu wat mooier opgeschreven, en gepubliceerd.

Robot invasie

Dat de agri-robots eraan komen is ook tot The Economist doorgedrongen. In zijn Technology Quarterly van vorige week een artikeltje over de Sla-Robot die in Californie op het punt van introductie staat. Dat ondanks de lage arbeidslonen (maar het blad klaagt dat stukloon leidt tot kwaliteitsproblemen in het wieden).  Enfin twee Stanford ingenieurs hebben een robot achter een tractor ontwikkeld die via digitale beeldherkenning onkruid verwijdert en planten dunt.  En doet dat door extra kunstmest te geven, daar gaan planten ook dood van, en dan is meteen de grond voor de sla bemest. Voor de biologische landbouw wordt gewerkt aan eentje met messen / een klepelmechanisme.

In Ontario (Canada) wordt gewerkt aan een robot die tulpenbollen plant, aan eentje die zaailingen verpoot, aan een paddenstoelenoogst- en verpakkings-robot en aan eentje die potplanten inpakt. En in Massachusetts werkt men aan de potplanten. De Amerikaanse (?) redacteur had blijkbaar geen zicht op Nederland.

|The Economist: March of the Lettuce Bot, 1.12.2012

Vlaams voedsel verovert de wereld

De Vlaamse zakenkrant De Tijd (op roze papier dus) dook gisteren in de export van Belgische voeding. De bieren en chocolade zijn gekend. Maar er is meer, en daarme denkt de Fevia (Food&Drink Belgium so to say) komende vijf jaar 5 miljard extra omzet te realiseren. Producten die dan vooral naar de BRIC landen moeten gaan, want in Europa is de groei eruit. Voorbeelden zijn varkensvlees (naar China), snacks zoals van huismerkfabrikant Poco Loco uit Roeselare (groot in Mexicaanse snacks) en melk. Chinezen zijn na de melamine dol op Europese melk uit flessen. Het etiket hoeft niet vertaald, hoe Europeser hoe beter. Het is een luxe product dat in gespecialiseerde zaken wordt verkoch als geschenk. Als dat de bieren maar niet kanibaliseert - en leuk om te zien dat onze conclusie uit een 5 jaar geleden gedane studie over de concurrentiekracht van de Europese voedingsmiddelenindustrie bewaarheid lijkt te worden.

Comment nourir le monde?

Chester

Ik zit vandaag alweer in Parijs. Goede aanleiding om je te attenderen op een boekje mocht je je Frans willen onderhouden. Bij een vorig bezoek aan de lichtstad hield ik in het Engels een lezing bij de business school Essec, en beantwoordde (ook in het Engels) wat in het Frans gestelde vragen.
De organisator was enthousiast over deze flexibiliteit en gaf me een boekje met essays. En de aanmoediging om daarmee mijn Frans verder te oefenen - hoe dat bedoeld was heb ik in zijn Engels niet geheel kunnen interpreteren.
Enfin, het zijn interessant essays, waaronder van mij bekende auteurs zoals Francis Declerck (Essec), Carmel Cahill (OECD) en Tomas Garcia Azcarate (DG Agri). Ook de oud-minister van landbouw Henri Nallet schreef mee over de vraag hoe we de wereld voeden. Uitgegeven bij l'Aube en positief besproken in Le Monde.
Voor wie hier zijn Frans wil oefenen een mooi citaat van de filosoof André Comte-Sponville, die beschrijft hoe zijn tweede huisje in het schitterende Normandische bocage landschap door weinig natuur is omgeven, maar door een gemaakt landschap. Wat hem verleidt tot de passage:

La nature n'est pas Dieu
Ce n'est pas une raison pour adorer la nature, encore moins pour la diviniser! Quand j'entends les débats autour de l'environnement et de l'ecologie, souvent dominés pare les bons sentiments, la naivité ou la nostalgie (la bonne nature, la mauvaise science), j'ai toujours envie de rappeler que la nature n'est pas Dieu. Cette espèce de retour à une forme de panthéisme écolo-bobo-naif me paraît une régression formidable. La nature n'est pas Dieu; la technique n'est pas le Diable.

Lijstje: Food op rijm van drs. P

Sinterklaas - tijd voor het betere rijmwerk. Op Spotify luister ik naar die Rotterdamse econoom drs. P die wel kan zingen (nee, geen familie). Een liefhebber van wat archaisch taalgebruik en Engeland. En die fraaie liederen gemaakt heeft over voedsel, in het bijzonder veel groenten. We maken een lijstje:

1. Knolraap En Lof, Schorseneren en Prei
2.  De meisjes van de suikerwerkfabriek ("want de snoepjes van Jamin pak je uit en pik je in")
3. Andijvie
4. Cocosnoot
5. Olijf
6. Ananas
7. Erwt
8. Appel
9. Sla
10. Bananen
11. Broccoli
12. Ui
13. Augurk
14. Mandarijn
15. Kersenboom (een twijfel geval)
16. Aardbeienwals
17. Bieten
18. Aardappelmeel (nog een twijfelgeval, beluister ook het fraaie Oost-Groningen over stro-karton)
19. Komkommer
20. Aardappel, Ierse
21. Chalot
22. Citroen
23. Pruim

Kortom er is meer dan heen en weer, zo zei me laatst een econoom

cooperatief crowd sourcen

Wat moet je met sociale media bij cooperaties, zo vroegen sommigen in het NCR-blad Cooperatie en op Linked-In zich onlangs af. Dat is nog niet zo helder, sommigen vinden dat ze er maar knap last van hebben bij bv. fusievoorstellen - zo was afgelopen week te beluisteren op het dairy forum van CopaCogeca in Brussel.
Maar crowdsourcing, niet noodzakelijk via de smart phone, lijkt wel te werken. Een directeur van een middelgrote Europese zuivelindustrie vertelde dat men met het oog op 2015 aan het oefenen is met melkvoorspellingen. Boeren moeten inschatten wat ze het komend kwartaal produceren en dat even doorgeven. Heeft verder geen gevolgen voor hun leveranties of betalingen. Voor zichzelf zitten ze er vaak fors naast, maar gemiddeld / geaggregeerd over het totaal vaak opvallend goed, en daar gaat het de fabriek om. Aldus de sprekerd.

jonge boeren

komende dagen wat foto's uit Wales

De Europese jonge boeren  (verenigd in de CEJA) vragen of ik wat over ze wil bloggen. Ze zijn een campagne begonnen die in de NRC al een artikel uit de NOP opleverde, en stuurden ook mij een mailjte:

Als we er niets aan veranderen, zal de Europese landbouwsector binnenkort dik in de problemen zitten: alleen 6% van de landbouwers in Europa zijn jonger dan 35 jaar, daarentegen is een derde al ouder dan 65.

Om zowel het grote publiek als Europese beleidsmakers van deze problematiek bewust te maken, heeft CEJA – de Europese Raad voor Jonge Landbouwers – onlangs de campagne “Future Food Farmers” gelanceerd. Het ultieme doel is van jonge landbouwers een prioriteit in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid te maken.

Aan dat verzoek voldoen we dus, maar een paar kritische kanttekeningen plaats ik er wel bij. Jonge boeren zitten in een moeilijk proces van bedrijfsovername, waarbij ze zich vaak diep in de schulden moeten steken (zeker in landen als Denemarken zonder veel fiscale fasciliteiten) en ze zijn nogal afhankelijk van de vraag of de familie (ouders, broers en zussen) geld in het bedrijf laten zitten. Dat was altijd al zo, maar bij grotere bedrijven en hogere grondprijzen wordt het niet makkelijker. Onze sympathie en wat mij betreft gemakkelijke fiscale doorschuiving van het bedrijf zijn op zijn plaats.
Maar het is wel raar dat een beroepsgroep roept om toetreding van meer ondernemers. In alle andere sectoren proberen de bestaande ondernemers toetreders vaak buiten de deur te houden, door vakeisen, vergunningen en beperkte toelating tot opleidingen. Want hoe minder vakbroeders, hoe dikker de spoeling.
Dat geldt ook voor boeren: hoe meer er stoppen, hoe meer grond er op de markt komt, hoe lager de grondprijzen, en hoe gemakkelijker de bedrijfsovername. Om die reden kun je je ook afvragen of jonge boeren wel geholpen zijn met de toeslagen die de grondprijs verhogen.
Hoe minder boeren, hoe makkelijker de bedrijfsvergroting. Die is nog immer hard nodig (de optimale bedrijfsgrootte is door de techniek groter dan de huidige) voor een redelijk inkomen - niet voor niets wilden beide in de NRC geinterviewde jonge boeren komende jaren fors uitbreiden.
Gaat er maatschappelijk wat fout, blijft er grond onbeboerd of niet intensief genoeg beboerd door de genoemde bedrijfsovername statistieken? Ik vraag het me af. We tellen in Europa heel veel kleine gepensioneerde boeren zonder opvolger, maar als je kijkt naar de bedrijven die 80% van de voedselproductie in handen hebben, dan valt het met de cijfers over de bedrijfsopvolging nog wel mee.
Daar komt nog bij dat de komende jaren door de crisis de stimulans om voor een andere sector te kiezen kleiner zal zijn dan bij de schoolkeuze 10 jaar geleden. Daar zit ook het gevaar van te hoge "installatie-premies". Nederland heeft die m.i. terecht heel lang niet gehad. Ik herinner me nog levendig hoe ik in de jaren 80 in Ierland met de EU op excursie was en hoe we op bezoek bij een veel te klein schapenbedrijf in een dal ver van de bewoonde wereld vernamen dat de ondernemer gelukkig was met het feit dat zijn zoon zijn ICT opleiding had afgebroken omdat hij nu een installatiepremie kreeg om het bedrijf over te nemen. Leuk voor vader, en misschien ook voor zijn zoon, maar de bezoekers hadden zo hun bedenkingen - inkomens buiten de landbouw liggen voor de meesten hoger dan daarbinnen. De Nederlandse delegatie prijsde zich gelukkig dat bij ons veel ouders hun kinderen stimuleren wat verder dan de boerderij te kijken.
Kortom, jonge boeren verdienen onze aandacht en sympathie. En wat mij betreft goede fiscale faciliteiten om een bedrijf door te schuiven, met wat mede-financiering van de familie. Maar moedig de buurjongen aan om de ICT in te gaan, en zijn grond aan je te verpachten.

Lijstje: de INRA prioriteiten

Nu we het hier toch over het INRA hadden (zie de blog van gisteren), dit is het lijstje prioriteiten in de strategie 2010 - 2020:

• twee wetenschappelijke basis programma's:
1. predictive biology
2. agro-ecology
• vijf wetenschappeljke uitdagingen
1. integratie van economische, sociale en milieu prestaties
2. ontwikkeling van gezonde en duurzame voedselsystemen
3. klimaatsverandering
4. biomassa voor chemie en energie
5. mondiale voedselzekerheid onder de invloed van mondiale veranderingen

INRA: 2010 - 2020 Targeted research

Evalueren van onderzoek op zijn Frans

Eerder deze week was ik in Parijs te gast bij het INRA. Vanuit hun ASIRPA project organiseerden ze een interessante conferentie over het evalueren van onderzoek. In dit geval stond de evaluatie van een instituut centraal - hoe kun je aantonen dat INRA zijn geld waar is?
De gedachte is dan om naar de successen te kijken. Veel projecten leveren weinig op, maar af en toe is er een knaller die tot een vinding leidt waar boeren of consumenten zeer goed mee af zijn. Elke universiteit heeft wel zo'n boekje met grootste successen uit het verleden.
Waarmee we meteen bij probleem 1 zijn: het is net de aandelenmarkt - resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Maar we hebben niets beters. Tweede probleem is natuurlijk dat het niets zegt over de kwaliteit van het management en de efficiency van de bestede gelden. Dankzij een klapper kan een instituut de investering meer dan waard zijn, maar misschien hadden de 'bleeders' wel veel eerder kunnen worden gestopt. Fast failure is dus goed management, geen slecht management. Omdat je net als bij de reclame of de aandelen niet weet wat het goed zal doen maar wel weet dat de helft of meer niet zal werken, is een portefeuille aanpak nuttig. Maar misschien moet je dan toch ook op portefeuille niveau analyseren en vergelijken.

ASIRPA pakt het aan met case-studies van succesvolle introducties van nieuwe technieken. het mooie daarvan is dat het verhalen met tijdlijnen oplevert waarin je kan zien wat onderzoek gedaan heeft en wat bv. de wetgeving. Zoals iemand zei: "Science brings hope, that is the first reason to do it. Stories help, like testimonials".
Maar vervolgens ontstaat er wel een probleem. Hoeveel van de maatschappelijke winst reken je nu toe aan een bepaald onderzoeksprogramma. Dit attributie-probleem wordt nog erger als je beseft dat een onderzoeksprogramma vaak weer op een eerder programma voortbouwt. En zo kom je uit bij de 19e eeuw of de oude Grieken. INRA kent geen programma's of projectenorganisatie dus daar valt dit effect misschien mee, maar in Nederland heb je al snel last van 'project fallacy' - het idee dat alles komt door het project dat je doet en dat dit wordt afgezet tegen niets doen (terwijl in werkelijk de manager vaak kiest tussen dit en een alternatief project).
Overigens kwam iemand met het idee dat je niet zou uit moeten gaan van onderzoeksdoorbraken, maar van maatschappelijke uitdagingen (INRA is een publiek instituut) en zou moeten kijken waar en hoe het onderzoek heeft bijgedragen.

Leerzaam vond ik een inleiding van een internationaal onderzoeksmanager (met ervaring bij de Google Foundation en Bill Gates, maar nu weer in de publieke sector) die uitlegde afspraken te maken tussen financiers en onderzoekers over de outcome van een project. En dat ziet als een onderhandeld concept. Het is het niveau waar onderzoekers zich nog wel verantwoordelijk voor willen voelen (hoewel ze meer met output in de vorm van aantal lezingen of papers hebben, maar outcome geeft wel wat meer flexibiliteit en minder detail controle in de financien). Financiers maken liever afspraken over impact maar het duurt vaak een paar jaar voor je kunt aantonen dat die duurzaam bereikt zijn. En daar is de mode om ze nu vast te stellen via echte rendementsberekeningen op basis van randomized control experiments. Daar moet je een individueel project of programma niet op afrekenen. We gaan er over nadenken of dit een opening biedt in de discussie over excellence en relevance in onderzoek. Vandaar deze aantekenngen van een nuttig dagje Parijs.

informatie in de markt

Is het zinvol om aan een product meer informatie toe te voegen, is het nuttig om aan te geven dat de melk uit Kampereiland komt en wat de CO2 uitstoot en bestrijdingsmiddelengebruik in productie was? Of jaagt dat de maker maar op kosten en erger, jaagt het consumenten weg? En als het zinvol is, zeker alleen voor de meest duurzame melk ?

wijn vraagt om informatie

Economen in de VS hebben het eens uitgeprobeerd met auto's. Ze hebben 8000 tweedehands auto's die in de verkoop via een veiling waren in twee willekeurige groepen verdeeld, en van de ene groep de standaard informatie voor potentiele kopers beschikbaar gemaakt (bouwjaar, km-stand) en van de andere helft gedetailleerde informatie gegeven over de staat van de lak en wat er eerder mee gebeurd was.De effecten waren conform de theorie: in een veiling levert meer informatie betere prijzen op omdat de kopers beter kunnen kiezen wat ze willen. In de autoveiling pakte dat het best uit voor de tweede groep (met informatie): daarvan werden er meer verkocht en tegen betere prijzen. En dat gold nota bene het meest voor de auto's in slechte conditie: kans op een verkoop steeg met 23%, prijzen met 5%. Maar het is geen wet van Meden en Perzen. Er zijn studies die aantonen dat consumenten die teveel keuze krijgen, keuzestress ervaren en niet kopen maar wegwandelen. Een experiment op eBay leerde dat het daarom goed kan zijn kopers in te delen in nieuwe en ervaren kopers. Kopers, verkopers en de marktmeester eBay profiteren van meer omzet. Of dit ook allemaal geldt voor voedingsmiddelen en duurzaamheidsdata zou eens moeten worden uitgezocht en uitgeprobeerd. Als een consument uit 80 soorten en verpakkingen thee kan kiezen lijkt er bij veel producten nog wel wat differentiatie mogelijk. Ook met duurzaamheidsdata en juist de minst duurzame producten hebben daarvan misschien wel minder te vrezen dan men denkt. Wie test de hypotheses?

Ontleend aan The Economist 24.11.2012 Micro stars, macro effects

 

Lijstje: Manufacturing in de toekomst

Het oude Ankara, de rest is booming

McKinsey heeft een nieuw rapport uit, Manufacturing the Future, zo begrijp ik uit The Economist van afgelopen weekend. Het rapport is downloadbaar.Het belang van de industrie wordt in de opkomende landen steeds groter, en daarmee daalt ons aandeel. Maar niet alles verdwijnt naar China. Sterker ook in het westen groeit de industrie. O.a. omdat er steeds meer diensten gemengd worden met industriele productie. Maar ook vanwege transportkosten of de noodzaak dicht bij de markt te zitten. De McKinsey analisten onderscheiden 5 categorien:

1. Global innovation for local markets (34% van de mondiale industrie): industrie met veel innovatie die vanwege transportkosten dicht bij de klant zit: chemie, autoindustrie, machineindustrie.
2. Regional processing (28%): dicht bij de klant vanwege bederf of lokale smaak: metaalindustrie, voedingsmiddelenindustrie, drukkerijen en uitgeverijen.
3. Energy and resource intensive commodities (22%): hout, papier, olieindustrie
4. innovative global technologies (9%); chips, computers, medische technologie
5. labour-intensive tradeables (7%): textiel, speelgoed)

Vooral de laatste twee zijn verplaatst naar opkomende landen. Bij de eerste 3 is offshoring veel minder aan de orde, daar is het grootste probleem het vinden van goedopgeleide werknemers.

biomimicry

Ooit van biomimicry gehoord?  Ik tot voor kort niet, maar eerder deze week had ik er een enthousiast gesprek over. Het is een term waar we komende jaren denk ik nog meer van gaan horen, dus bestudeer vast de wiki.

road piece en de hooibalen

Als liefhebber van (flevolands) land art viel mijn oog op de foto in de NRC van gisteren van het werk Road Piece van Joshua Neustein uit 1970, nu weer te zien in Munchen (zie foto).
Dat ik niet kende, en waarin ik strobalen meende te herkennen. De auteur heeft het over hooibalen. Blijkt te kloppen, het werk wordt overal omschreven als "2 rollen asfaltpapier, 14 hooibalen en audio". Ver inzoomen leert dat het inderdaad wel eens hooi van zeer matige kwaliteit zou kunnen zijn. Overigens zie ik 3 rollen asfaltpapier...... Goede kunst roept vragen op!

zwarte zwanen worden antifragiel

The Economist van afgelopen week baarde nogal wat opzien met een survey over Frankrijk dat stelt dat het een tijdbom in de EU en vooral Euro is. Te weinig concurrentiekracht en als het niet uitkijkt gaat het bij ClubMed horen (waarmee het overigens juist weer beter lijkt te gaan, afgezien van werkgelegenheid). Frankrijk boos (blijkbaar toch een snaar geraakt) en op zijn best zien sommigen er zwarte zwanen in: van die gebebeurtenissen die zo onwaarschijnlijk zijn dat niemand er rekening me houdt.

De term  zwarte zwanen werd gepopulariseerd door Nicholas Taleb in een boek in 2007. Voor het geval het na het lezen van het survey over Frankrijk ontgaan is: verderop in het blad staat nu een recensie van een vervolgboek van Taleb: Antifragile: things that gain form disorder.
Het tegenovergestelde van fragiel is veerkracht of robuustheid, maar die termen zijn het voor Taleb net niet helemaal, vandaar de nieuwe term antifragiel. Taleb wijst erop dat we vaak de fout maken om veel energie te steken in het vermijden van (kleine) schokken of volatitiliteit. Na lange periode van een te stabiele situatie kunnen we niet meer omgaan met een schok (we hebben niet geleerd) of barst de bom toch. De essentie van antifragiel gedrag is dus om situaties te zoeken waar verbetering en leren ontstaat uit onverwachte zaken of druk.

roeien langs de Rotte

Door enig gereis is het hier afgelopen dagen wat rustig en heb je nog wat foto's tegoed. Om te beginnen die hiernaast, die ik een week geleden nam op onze nieuwe roeibaan in de Eendragtspolder. Het Wageningse Argo had op het uitgegraven boerenland een wedstrijddag georganiseerd (volgens een mij bekende student had de baan ook wel op het Veluwemeer gekund, dat had wat ha's gespaard, maar natuur en wateropslag hebben ook nog meer doelen dan roeien). Overigens meldde een andere deskundige dat dit een van de mooiste banen ter wereld geworden is.
Enfin, het plaatje bij dit praatje laat even zien dat Argo zijn boerenachtergrond goed bewaakt: klompen uittrekken voor het restaurant. En ook het imago van de slechtschrijvende student. Uittrekken lijkt me net als aantrekken 1 woord.

populaire Duitse bedrijven

Op een vliegveld pikte ik een paar weken geleden het blad Omniversum op, een bijlage bij een Duitse weekendkrant (de FAZ of zo). Het blad vond het nodig om in de slag om de beste studenten aan 23.593 Duitse studenten van verschillende studierichtingen te vragen wat de meest populaire bedrijven zijn om voor te werken.
Welnu de businessstudenten werken niet het  liefst voor banken of de consultancies als McKinsey of Roland Berger. Nee, ook Duitse MBA's zien zichzelf het liefst bij -hoe kan het anders- een autobedrijf. De nummers 1,2 en 3: Audi, BMW, Porsche. Food gerelateerde bedrijven komen vanaf plaats 20: BASF (21), Coca Cola (22), Unilever (24), Dr. Oetker (48), Kraft Food (58), Rewe (69) etc.
Bij de engineering-studenten scoren de automerken natuurlijk ook de nummers 1,2 en 4. Met wat mindere examencijfers kun je naar John Deere (47) of Claas (70).
Natuurkundigen willen vooral naar Max Planck en Frauenhofer, maar vervolgens komen Bayer en Basf. En op 32 Kraft Food.
Tot slot de IT studenten: die zien Google en Microsoft als top of the bill. SAP staat 5, daar kunnen we in gezamenlijke EU projecten dus nog plezier van hebben. In de food blijft het tobben met de IT. Alleen Coca Cola (58 net na het Duitse CBS in Wiesbaden en de ECB in Frankfurt) en Metro, Rewe (beide retail) en Philip Morris halen nog net de top 100.

Lijstje: succesfactoren van Bangladesh

Bangladesh is een mooi voorbeeld van een land dat niet zo heel veel welvaartsstijging kent maar toch goed vooruitgaat rond voedselzekerheid en hongerbestrijding. Van importerend is het nu vrijwel exporterend. Volgens een artikel in The Economist van 3.11.2012 zijn er 4 factoren voor verantwoordelijk:

1. gezinsplanning op vrijwillige basis door ngo en overheidsvoorlichting  heeft de positie van de vrouw versterkt. Geboortecijfer is nog maar 2.3 (in 1975 nog 6.3), net boven het evenwichtsniveau. En daarmee is er nu een demografisch dividend (relatief grote omvang van werkenden ten opzichte van kinderen en bejaarden). Ook onderwijs versterkte de positie van vrouwen
2. sterke groei in productiviteit landbouw, vooral rijstopbrengsten per ha zijn sterk gestegen. Naast de groene revolutie door een verschuiving van de monsoen rijst (net geplant voor de regen) naar de boro-rijst in de winter. Gevolg de drie prijspieken van afgelopen jaren deed het aantal hongerigen (nog altijd 1 op 6 maar veel minder dan de 1 op 3 van toendertijd) niet oplopen.
3. werkgelegenheid buiten de landbouw (textiel), en met name ook in het buitenland met transfer inkomen als gevolg.
4. mede omdat de staat en politiek niet geweldig functioneren (maar wel sociale safety net programmas en onderwijs in de benen houden), de grote rol van NGOs, met name BRAC die ook microkrediet bedacht, groot gemaakt door Grameen bank.

blog over Jaar van de Cooperatie

Op de site van LEI Wageningen UR mijn terugblik op het Jaar van de Cooperatie.

Data over duurzaamheid

Gisteren lanceerde LEI Wageningen UR de website DuurzaamheidLandbouw. Met de cijfers voor de duurzaamheid van de Nederlandse land- en tuinbouw. Ik maak dus even reclame, klik even door.

Vettax exit

Denemarken schaft zijn vettax af omdat het niet werkt, of misschien moeten we zeggen niet zou werken. En administratief ingewikkeld was (dat was voorspeld).
Aanleiding tot de invoering was een rapport dat we hier al in 2008 bespraken. En dat ik toen verbazend positief vond. Het effect zat in het gedrag van de lagere sociale klassen, volgens de modelberekeningen.
Nu blijkt dat de consumptie (ik weet overigens niet of de ingevoerde belasting het doorgerekende niveau had) niet daalt. Voor economen telt ook al dat de belasting wel geld oplevert om bv. de diabetispatienten die mede door de vetzucht in aantal groeien, te verplegen of onderzoek voor hen te doen. De vervuiler betaalt.
Maar mensen zien het liefst gedragsverandering.
Die gedragsverandering was er wel, maar niet in het eten. Men ging inkopen doen in Zweden en Duitsland, zo meldde de NRC gisteren. Blijkbaar was de benzine nog te goedkoop en kon dat uit. Je moet dit dus op EU niveau afspreken, niet in een klein land.
Overigens is die afschaffing natuurlijk nog geen argument voor een laag BTW percentage, dat is een andere discussie -maar dat was in Denemarken al hoog als ik het wel heb.

Over de waarde van cooperaties

Ik maakte hier vorige week al wat aantekeningen naar aanleiding van een cooperatiecongres in Parijs. BoerenBusiness stelde een column op prijs, hier is de link.

ups en downs in de aardappelmarkt

doorkijkje bij Mies van der R.

Ooit studeerde ik af op een scriptie over de aardappelmarkt, dus zoiets houd je belangstelling. Het was in een tijd dat er veel boeren openlijk twijfelden of prijzen er wel toe doen in het aanbod van tarwe of aardappelen: iedereen zou toch elk jaar hetzelfde telen.
Onzin natuurlijk (hoewel het in Flevoland wel waar was). Een mooi voorbeeld ervan documenteert Kees Maas deze week in zijn column op BoerenBusiness over de aardappelmarkt van dit seizoen.
Na jaren van groei in de fritesproductie voor de Azie markt  op basis van contracten voor grote arealen met redelijke prijzen, werden de Belgen vorig geconfronteerd met lage prijzen. Gevolg dit jaar minder contracten (de industrie dacht zich dan wel achter de rooier weg in te dekken) maar ook 10% minder areaal. Daar komt een slechte oogst in het UK overheen en die industrien bieden dus forse prijzen in Belgie. Industrie in de problemen en leuke hoge prijzen, ook voor Nederlandse boeren. Zo werkt dan in de economie: prijzen prikkelen, de natuur doet ze varieren.

bio-zout

Bio-zout, ik had er nog niet van gehoord. Mijn gemeente leurt er mee, wie bij wil dragen aan gladheidsbestrijding op de stoep voor zijn huis kan morgen een emmertje komen halen.
"Biologisch zout is een restproduct van biodiesel en daarmee duurzaam. Gewoon strooizout komt uit zoutmijnen en raakt door de tijd heen op", zo meldt de Gemeente Zuidplas.
Ik ben geen kenner maar gevoelsmatig spreekt het me niet erg aan - zouten zijn niet erg biologisch, hooguit duurzaam. Als die biodiesel uit de eerste generatie biobrandstoffen komt is dat maar zeer matig duurzaam en gebaseerd op een bijmengplicht die prijsbewegingen versterkt.
Wel is het een restproduct en je kunt dan alle milieu-en onduurzaamheidsaspecten aan het hoofdproduct toerekenenen: net zoals vlees van melkkoeien en kippenpoten ook lekker duurzaam zijn, want je kunt de milieu-effecten toerekenen aan melk en kipfilets. Boekhoudkundig juist volgens de regels van de bedrijfseconomie, maar of het de consument aanspreekt?
Vooralsnog denk ik dat het enige duurzame zout zongedroogd zeezout is. Maar dat is te duur om op de stoep te strooien - geen duurzaam gebruik dus. Duurzaam - het blijft een lastig begrip.

Cooperaties in Parijs

de techniek staat voor niets, ik schrijf en upload deze blog uit de Thalys, op weg naar huis na een studie-seminar over cooperaties in Parijs. Leuk om weer eens in La Defense te zijn.
Ik mocht er over ons Europese project een key note geven en zelf leerde ik wat van een aantal Franse presentaties, ondanks mijn imperfecte frans. Zo kregen we uit de suiker en de granen mooie voorbeelden voorgeschoteld over cooperaties die hun internal governance in verband met groei hebben aangepast en steeds meer een hybride karakter krijgen met kapitaal van anderen dan de boeren.
Dat maakt het artikel relevant dat ik op de heenweg las in de laatste Boerenbusiness waar een groffe schatting was gemaakt van de waarde van een aantal nederlandse cooperaties en wat ze zouden opbrengen bij een bod van een multinational. Waarbij de auteurs zelf al kanttekeningen maakten dat ze smokkelden met Vion en Aviko want dat zijn geen cooperaties in de definitie van user-owned, user-controlled en user-benefitting. Op zijn best kun je zeggen dat ze in boerenhanden zijn.
Waarmee dat vermoedelijk de gemakkelijkst te verkopen bedrijven zouden zijn, als er bijvoorbeeld een consolidatieslag in de bedrijfstak plaats vindt. Dan kun je inderdaad cashen. Bij echte cooperaties is dat lastiger en ook minder gebruikelijk. Hoewel de structuur waarin de cooperatieve vereniging wordt gescheiden van de onderneming het wel makkelijker maakt, zo constateerde ik ook in Parijs.
Maar veel voorbeelden zijn er niet. Het meest voorkomende model is nog dat een cooperatie een deel, of zich geheel naar de beurs brengt (Ierse zuivelcooperaties, het Duitse Baywa, het Duitse Sudzucker  [maar dat is volgens sommigen geen cooperatie omdat het zich niet bij de cooperatie-organisaties die de auditing doen, heeft aangesloten en maar deels in handen is van producentenorganisaties] en het Finse HkScan (een slachterij).
De grootste reden zou wel eens kunnen zijn dat de multinationals helemaal niet geinteresserd zijn omdat de marges in de eerste transformatie van ruwe grondstoffen naar producten helemaal niet zo profijtelijk is. De marges zijn laag. Je ziet zelfs dat sommige cooperaties private ondernemingen die er mee op willen houden maar opkopen zodat boeren een afzetkanaal behouden. Dat zag je bij bij CSM in de Nederlandse suiker en vanmiddag leerden we dat in Frankrijk er ook weer een privaat suikerbedrijf mee opgehouden is en de boel over heeft gedaan aan een cooperatie. Waarmee de waarde van de huidige cooperaties dus niet te hoog moet worden ingeschat, want veel kopers lijken er niet te zijn.


Vlaamse transities

Vanochtend werd in Aalst (mooi centrum trouwens, dat ging bij mij tot nu toe schuil achter de Kapellekensbaan) een interessant rapport over de transitie naar duurzaam Vlaams landbouw- en voedselsysteem voorgesteld (zoals dat in het Vlaams zo mooi heet). Ik mocht het als spreker op de discussieochtend (over de ervaringen in NL) het vorige week al lezen en beveel het u van harte aan.  Hier kun je het downloaden, en je vindt er ook mijn presentatie van vanochtend.

Van Ankara en Istanbul

Onze man in Ankara vond dat een gepast fotootje bij mijn blog van gisteren niet mocht ontbreken. Hierbij dus alsnog een beeld van het nieuwe gebouw van het Turkse ministerie van landbouw en veehouderij. In het donker is het ook spectaculair met witte en rode neonverlichting die het hoofdkantoor van een cola company ook wel zou passen.

Vandaag was ik overigens virtueel even in Istanbul. Een vriendin die net zo oud is geworden als James organiseerde een vertoning van 007's Skyfall. Begint met een spectaculaire achtervolging en een nieuwe vorm van gemotoriseerde voedselverspilling. Zonder Martini maar met Heineken (maar 2 keer viel me dat op dus die product placement valt wel erg mee) en nog wat whiskey. Not shaken but stirred. Aanbevolen.

Groeten uit Ankara

afgelopen dagen werkte ik op het Ministerie in Ankara. Het LEI doet daar een groot project om een Bedrijven Informatienet op te zetten. Een mooie ervaring. Ankara is een soort heel groot Zoetermeer: een geplande stad rond een hele kleine oude kern (een jaren dertig provinciestadje). Maar dan wel met meer dan 4 miljoen inwoners. Veel groener en moderner dan ik dacht. Duidelijk booming. Ook agrarisch lijkt het land zeer kansrijk.

Het Ministerie van Landbouw (totaal aantal medewerkers inclusief de regio-kantoren 57.000 mensen, ongeveer het aantal Nederlandse boeren dus) heeft zijn belangrijkste gebouw aan de rand van de stad, nog geen twee jaar oud. Uitzicht over het landelijk gebied (nog wel). De metro komt er nog niet, dus bussen en busjes pikken medewerkers 's ochtends overal in de stad op. Voordeel is dat idereen op tijd komt en op de juiste tijd weggaat. De shoptime ligt vast (de jobtime is wat anders).

 

Mooi nieuw kantoor dus, daar steken sommige landen slechter bij af. Ook mooi dat er toch nog een gehandicapte schoenpoetser werkt die voor een euro zorgt dat je er weer glanzend uitziet. Handig als je net als ik bij de DG langs moet.

 

contractvrijheid

 Contractvrijheid is een mooi ding, maar soms zijn contracten misschien wel erg eenzijdig. Op een workshop vertelde een ge-ergede Vlaamse fruitteler onlangs dat hij zich gedwongen voelt om (met zijn cooperatie) mee te doen in het uitbrengen van biedingen aan een retailer waarin deze vooraf aangeeft van degene met het beste bod 60% te kopen en de andere 40% van het nummer twee bod, tegen de prijs van het beste bod. Hier leidt de contractvrijheid tot een gevoel van underdog in de relatie. Misschien was de veilingklok wel onbarmhartig in zijn prijs, maar de anonimiteit zorgde minder voor een afhankelijkheidsgevoel. 

De padafhankelijkheid der Mittelstand

De successtory van de Duitse Mittelstand is bekend (SME die wereldleiders zijn in een specialistische nice op basis van superieure kwaliteit). Omdat de Fransen dat ook willen, riep the Economist onlangs de vraag op waarom ze die eigenlijk niet hebben. Welnu, in Duitsland bouwt het voort op de 19^e eeuw. Althans de term komt uit die tijd en was toen in gebruik voor ambachtsmensen. Na 1945 zijn er veel maatregelen genomen om de economie weer op te bouwen vanuit de middelgrote bedrijven, mede omdat de grote bedrijven zich sterk hadden gecompromiteerd met de nazi’s. De federale structuur werkte daar ook gunstig voor.

Frankrijk ging juist de andere kant op: bedrijfsleven ging de concurrentie aan in de luxe industrie met Italie en liet de kapitaalgoederenindustrie aan Duitsland over. En de overheid bouwde nationale giganten in o.a de nucleaire energie en vliegtuigbouw. Verder is er natuurlijk de centralistische tendens die Frankrijk eigen is, tegenover een meer regionale aanpak in Duitsland.

Tot slot zijn er forse verschillen in management-cultuur: technisch in Duitsland met weinig management-lagen, en integratie met toeleveranciers. Frankrijk werkt top-down met elite-managers van buiten en boven-af. Kortom historie en instituties verklaren een hoop en maken zaken lastig kopieerbaar.

The Economist 20.10.2012  “Why doesn’t France have a Mittelstand?”

Van Houten

Reclame voor Van Houten. Hier althans voor de tentoonstelling en het boek over Van Houten.
Van Houten was (en op veel plaatsen is) een wereldmerk in chocolade. De onderneming uit "Weesp bij Amsterdam" dateert van 1815 en wist in 1828 een belangrijk 10-jarig patent te verwerven op het persen van vet uit geroosterde cacaobonen. Vanaf het midden van de 19e eeuw stort het bedrijf zich en masse door heel Europa (inclusief Rusland) op de marketing, en was daar mee zijn tijd heel ver vooruit. Er werden miljoenen guldens (omgerekend naar hedendaags geld miljarden euros) besteed aan reclame, via affiches (nu te zien in het postermuseum in Hoorn) en o.a. op trams. Die laatste innovatie leidde tot de nodige discussie.
Peter van Dam schreef een monografie over het bedrijf: Cacao- en chocoladefabriek C.J. van Houten & Zn. 1815-1971 ; Opkomst en ondergang van een wereldmerk, Lecturis Publishing, ISBN 9789070108779, verkoopprijs € 35,00.
De ondergang van het merk kwam in de jaren vijftig met de candybars: de consumentenvoorkeur en de reclamebudgetten concentreerde zich op Mars.

Barca's slow food en Hilversumse food music

Het was hier afgelopen week rustig met blogs. Drukte na een lang weekend in Barcelona was de oorzaak. Komende dagen hervat ik het bloggen, en dan niet meer met IJsland fotootjes maar met wat prenten uit Barcelona.
Zoals deze poster van het voedselfestival dat er afgelopen weekend op het bekende plein voor de cathedraal werd gehouden. Wijnen, kazen, worsten, honing, hammen, olijven, noten en nog een hele serie van slow food.

En voor wie het gemist heeft: deze week overleed Joop Stokkermans, de componist van veel bekende Nederlandse muziek, waaronder voedselcommercials voor Douwe Egberts, Kips Leverworst en Venz.  Hier een tribute op YouTube

innovatieboeken

Nog een paar boeken signalementen. Positive Linking van Paul Ormerod beschrijft het belang van het begrijpen van netwerken en netwerk-effecten. Overheden zouden, o.a. in innovatiebeleid, meer moeten kijken naar het functioneren en disfunctioneren van netwerken. Door de samenstelling van netwerken te beinvloeden ("positive linking") zou de wereld er beter op worden.
Dat past in ieder geval aardig in de systems of innovation theorie die van een ecosysteem benadering uit gaat: innovatie is niet zozeer het resultaat van een individu maar van een netwerk.
Verder verscheen van Robert Atkinson en Stephen Ezell "innovation economics", dat probeert aan te tonen dat de VS zijn dominantie in innovatie verliest en het VK achteraan gaat. De reviewer in the Economist is daar wat kritischer over (13.10.2012).