Gezellige jaarwisseling en een Gelukkig 2011

Prettige Kerst-dagen !

De jaarlijkse nostalgie index

We zetten de traditie voort: hoe staat het met de nostalgie naar ons platteland. Graadmeter is als elk jaar de notering van Wim Sonneveld's Het Dorp in de onvolprezen top2000.


Voor wie niet tot ouderjaarsavond 19.00 uur wil wachten, kunnen we al verklappen dat het lied over Deurne ook dit jaar weer op nummer 40 staat. En net als vorig jaar twee andere landelijke liederen voor moet laten gaan: Pastorale van Liesbeth List en Ramses Shaffy onveranderd op 21 en Guus Meeuwis' Brabant ook onveranderd op 23.
Aangezien 2010 het jaar van de Brabantse megastaldiscussie was, mogen we voorzichtig concluderen dat dit de behoefte aan nostalgie naar het oude platteland minder heeft doen toenemen dan door sommigen gedacht / gevreesd

Nederland regieland

Of all the nations in Europe, the Dutch, the most commercial, are the most faithful to their word.
Aldus de grondlegger van de economische wetenschap Adam Smith in zijn Lectures on jurisprudence, 1766. Of het nog waar is is een onderzoekje waard (en de Engelse taal heeft meestal een andere hypothese).
Ik las het citaat een een mooi boekje van mijn LEI collega's Frank Bunte en Youri Dijkxhoorn: Nederland Regieland. Uit principe bespreek ik hier niet al te vaak LEI rapporten, maar voor deze maak ik graag een uitzondering.
Het rapport gaat uit van een transactiekosten-aanpak en laat zien hoe het de afgelopen decennia aantrekkelijk is om steeds meer werk aan specialistische bedrijven uit te besteden, omdat transactiekosten (m.n. door ICT) dalen. We zien dat zelfs op boerderijniveau met het inschakelen van loonwerkers en uitbesteden van specialistische teelten of jongvee-opfok. Daarbij treden ook intermediairs op, die vraag en aanbod afstemmen, risico's spreiden, averechtse selectie tegengaan (voor het loont het om kwaliteitssystemen op te zetten en het 'citroenenprobleem' van de rotte appels op te lossen), en opportunisme verminderen (door garanties te geven). Cooperaties spelen vaak die rol.
Het rapport laat ook zien dat internationale handel een steeds grotere rol speelt in de Nederlandse agrosector. En vertrouwen hoort daarbij, dat verlaagt de transactiekosten. Nederland Handelsland dus. Zo laat het rapport ook zien dat we volop geprofiteerd hebben van het toegankelijk worden van Centraal- en Oosteuropa en dat de sierteelt er goed aan gedaan heeft buitenlandse leden op de veiling te accepteren. Adam Smith zou 250 jaar later bewonderend hebben rondgekeken.

F. Bunte en Y. Dijkxhoorn: Nederland Regieland, LEI 2010

maaltijden in plaats van mythes

In de nieuwste uitgave van The Broker een wat sensationeel verhaal over niet werkende voedselmarkten en speculatie van de hand van Carlos Oya. Zijn argumten komen er op neer dat er in 2007 veel speculatie zou zijn geweest in voedselmarkten door o.a. hedge funds (anderen spreken dat tegen), dat voedselmarkten in arme landen vaak incompleet zijn en lokale monopolisten kennen (lijkt me waar maar is ook in tijden van lage prijzen het geval, mogelijk is wel het effect hoger in tijden van oplopende prijzen) en dat markten niet kunnen garanderen dat de armsten te eten hebben (helemaal waar, maar dan moet je voor koopkracht of voedselbonnen of een ander distributiesysteem zorgen, niet per se ingrijpen in de markt).

In een andere bijdrage maakt Pedro A. Sanchez een lijstje van 5 mythes die er toe leiden dat we verkeerde keuzes maken en daardoor minder voedsel produceren dan gewenst:

•  mineral fertilizers are bad. Hij legt nog even uit dat alles met atomen en moleculen Chemical is, dat als de moleculen koolstof bevatten we ze organic noemen, en anders mineral. En dat dus mensen dieren en planten organic zijn. En dat natural compounds gemaakt worden zonder menselijke interventie  (en dus water, petroleum, methaan en fosfaatgesteente natural zijn). En dat we ze synthetic noemen als ze door menselijke interventie zijn gemaakt, zoals stikstof en fosfaat. En dat het planten niet uitmaakt of de stikstof komt van rottende bladeren, compost of een zak kunstmest.
• rich countries need organic farming. Nee, leuk als men er voor wil betalen, anders niet doen.
• poor countries need organic farming. Nee, juist in die landen zijn er veel arme gronden die mest nodig hebben.
• the evils of having to purchase seed every year. Geen goed argument tegen veredeling en hybride zaden
• transgenic crops are bad. "the opposition to transgenic crops in Europe remains a mystery".

P. Sanchez: Meals not mythes
C. Oya: Malfunctioning markets

Beide in http://www.thebrokeronline.eu/ issue 23, dec. 2010

Anna Jacoba

Tot de klassiekers van de Nederlandse radio, naast de berichten voor land- en tuinbouw, behoort de mededeling dat "het veer Anna Jacobapolder - Zijpe tijdelijk uit de vaart is genomen". Door het ANP afgekondigd als er weer eens mist of storm was boven een van de drukst bevaren en diepste troggen van de delta.
Hofland/Montag schreef er ooit een stukje over (waarin hij Flipland nooit bereikte) en Joost van Casteren deed hem dat gisteravond in de NRC na. Een mooi stukje met bizarre verhalen over het drankgebruik en de onbeantwoorde vraag waarom er niet gewoon werd gezegd dat de pont niet voer.
Voer voor een reisgids voor de Zuidwestelijke Delta. Die van de havens Rotterdam en Antwerpen (en Hamburg) is er. Nu de delta nog.

rechtboeren en rondboeren

Het Trendbureau Overijssel liet een aantal essays over landbouw en Overijssel schrijven, die ik je kan aanbevelen. Zoals die van Jandirk Hoekstra die als landschapsarchitect naar de provincie kijkt en vanuit Montana en Iowa het rondboeren en rechtboeren introduceert. Lees ze hier.

fout aforisme

Agriculture not only gives riches to a nation, but the only riches she can call her own.
Deze onzinnige spreuk las ik niet in China (foto) maar kreeg ik deze week in mijn inbox als opening van een nieuwsbrief van EcoAgriculturePartners. Inmiddels heb je de kans gehad even na te denken waarom het aforisme onzin is, zo niet neem er nog even voor. Het is overigens van de Engelse schrijver Samuel Johnson, uit de 18e eeuw.
In zijn tijd was het een gebruikelijke fysiocratische opvatting, alleen primaire productie uit de natuur kon de basis zijn van rijkdom. Pas later brak het inzicht door dat er meer is. Zoals innovaties en handel die bijdragen aan welvaart. Ook industrie en diensten kunnen de basis van welvaart zijn - neem Singapore of Dubai.

uit de oude doos

Mooie nostalgie, die berichtjes van 40 jaar geleden op de achterpagina van de NRC. Hadden we vorige week Europarlementarier Henk Vredeling die de wel zeer hoge boterexport naar het Vaticaan aan de orde stelde, gisteren berichte de NRC over het bezoek dat de Minister van Economische Zaken in 1970 aflegde aan de jaarvergadering van de KNBTB in Haarlem.
In het licht van nu bevatte het oude krantenbericht twee opmerkelijke passages. De minister van EZ wees op de industriele aanpak van de landbouw (ook toen al), maar hij toonde zich geen voorstander van het denkbeeld om het landbouwbeleid onder te brengen bij het ministerie van EZ. Ook toen dus al in discussie.
Tweede is de toendertijd normale analyse dat er nog veel ondernemers uit de landbouw moeten afvloeien. Ook al waren de Nederlandse boeren de bestverdienende in de EEG, "niettemin blijft een voortdurende afvloeiing nodig, wil de landbouw niet achterblijven bij de algemene welvaartsontwikkeling".
Die analyse klopt nog steeds, maar je leest hem toch maar weinig meer in rapporten, laat staan dat politici dat voor een zaal met boeren verkondigen. Dan is het makkelijker een multifunctionele aanpak, neveninkomsten of emigratie aan te bevelen.

Integraal afwegingskader

Er zijn tal van situaties waarin er goede redenen zijn voor de overheid om in te grijpen. Er zijn ook tal van situaties waarin dat niet het geval is.
Economen vinden bijvoorbeeld dat er eerst sprake moet zijn van marktfalen. En dat de kans op overheidsfalen niet al te groot moet zijn. Andere disciplines hebben weer andere afwegingen bedacht en er schijnen meer dan 100 overheidstoetsen te zijn om tot wetgeving te komen: van een toets op administratieve lasten tot milieu effect rapportage.
De overheid tracht in deze situatie helderheid en verbetering aan te brengen via het zgn IAK - het Integraal AfwegingsKader. Met een website en het begin van een handleiding: wat is het probleem, welk instrument zou kunnen werken en wat zijn dan de gevolgen.
Een aanrader voor wie aan een ex-ante beleidsevaluatie (regulatory impact assessment) begint (of een bijdrage daaraan). Ook een paar LEI rapporten over ex-post beleidsanalyse en  over marktwerking kunnen helpen.

weg met de post

De stakende post inspireerde me tot een column voor Boerenbuiness: laat ze nog maar even doorstaken dan krijgen we in de landbouw een prikkel om eindelijk die stroom van papieren facturen, leveringsoverzichten en acceptgiro's eens te vervangen door elektronische berichten en hoeven we veel minder over te typen. De argumenten vind je hier.

Groente en fruit in de Eerste Kamer.

Met veel genoegen gaf ik vanmiddag een inleiding over innovatie bij de VIGEF, de vereniging van bedrijven die groenten en fruit verwerken in blik, pot, diepvries e.d. Mijn inleiding werd gevolgd door interessante bijdragen van Accenture (dat vanwege het Nederlandse topgebied Voedsel zijn wereldwijde activiteiten in deze bedrijfstak nu hier coordineert) en uit de Champignonsector, die een indrukwekkende turn-around hebben gemaakt.
We vergaderderden op een mooie plek, onder voorzitterschap van VIGEF voorzitter drs. R van der Linden in het gebouw van de Eerste Kamer. Mooie gelegenheid om daar ook eens te kijken en in de wandelgangen na afloop een glas te nuttigen. In de tussentijd werd het nationaal kinderdictee afgewerkt en toen mochten we op de foto in de Eerste Kamer zelf. Al met al op velerlei fronten een leerzame middag.

Veemarkt upgrading

Goed dat de veemarkten zijn afgeschaft, zo grapte iemand vandaag op het geslaagde ZLTO congres, dat in het 1931 Congrescentrum van de Brabanthallen werd gehouden. Dat was ooit de veemarkt  van Den Bosch en een mooie foto in de hal herinnert eraan. Geslaagde netwerkbijeenkomst overigens.

sectorbeleid

In Haagse kringen discussieren we over nut en noodzaak van sectorgericht innovatiebeleid versus algemeen innovatiebeleid: moet de overheid een keuze maken voor Topgebieden en kan ze met het bedrijfsleven daarbinnen dan bepalen welke richting de innovatie op moet? Of is daar toch geen geld, menskracht en kennis voor en regelt de markt het wel?
Eerder dit jaar liet McKinsey & Company daar zijn licht over schijnen. Een aanbevelenswaardig rapport over de rol van de overheid in heel verschillende soorten sectoren.
Kleine kanttekening: ook de food industrie is intussen kapitaal en kennisintensief, naast resource intensief. Met dat in het achterhoofd lijkt het Nederlandse landbouwmodel zo gek nog niet.

elitair eten

De aanhangers van het slow food streekproduct moeten het dezer dagen niet van de NRC hebben. Zaterdag brak microbiologe en nrc.next columniste Rosanne Hertzberger een lans voor het pakje en de kant- en klaarmaaltijd (omdat het alternatief veelal een nog ongezondere hap uit de frituur is) en stelde ze de hypocretie rond de afkeer van E-nummers aan de orde: citroensap is nu een keer een E-nummer.
Vandaag interviewen de foodcolumnisten van NRC de gevierde Engelse kookboekenbestsellerauteur Nigella Lawson. Ik citeer een alinea:
"De gegrilde zeebaars met gestoofde boterbonen is aangeschoven, bonen uit blik, geheel in de geest van Nigella. De trend van slowfood en seizoenseten is aan haar voorbijgegaan. "Ik zing nog steeds hetzelfde liedje", zegt ze, "Ik wantrouw mensen die alleen maar streek- en seizoenproducten willen eten. In het Victoriaanse tijdperk toen de boerenklasse streek- en seizoenproducten at, liet de elite glazen kassen bouwen om ananas in te kweken. Nu de massa het hele jaar ananas kan eten, schrijft de elite voor dat je seizoens- en streekproducten eten moet. Daar ben ik cynisch over".

Eten is cultuur. Cultuur is sociologie. Met subculturen en sociale stratificatie. Juist ook met inzet van eten.

grafiek beter leesbaar

Google heeft nog wat moeite met het integreren van zijn docs grafieken en de weblog. Hier dus nog een keer de grafiek, maar dan via een screendump en ppt.

standshuwelijken

De Zeeuwse landbouw kende vroeger sterke standsverschillen, zo wil het verhaal. En dat verschilde per eiland: grote akkerbouwers op Schouwen en Noord-Beveland, kleinere akkerbouwers en veehouders op Walcheren en in Zuid-Beveland.
Bij die standsverschillen hoorde het trouwen in eigen kring. Economen vinden dat wel een logische gang van zaken: een groot bedrijf vraagt om de instandhouding van kapitaal en dan is het gewenst dat vanuit beide families kapitaal wordt ingebracht ./ vererfd om het bezit in stand te houden.


In Zeeland 19.3, het tijdschrift van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, komt Jan Zwemer met de feiten. Hij onderzocht de standshuwelijken in een aantal dorpen, op Schouwen, Walcheren (waaronder Zoutelande) en Zuid-Beveland.
En wat blijkt: in de grootschalige gemeenten trouwden landarbeiders veel meer in de eigen stand, maar boeren juist niet. Die trouwden minder in eigen stand dan de boeren in kleinschalige landbouwgemeenten en dan alle groepen arbeiders.
De verklaring ligt voor de hand, zo stelt de auteur: er wordt vooral in eigen kring getrouwd als de groep groot is. Dat was zo bij de vele landarbeiders en de grote groep kleinschalige boeren. Bij de grootschalige boeren was dat veel moeilijker. Rigide was het systeem dus niet.

J.P. Zwemer: Standshuwelijken op het platteland van de Zeeuwse eilanden 1835 - 1921 in: Zeeland 19.3

cooperatiedag revisited

Vorige week deed ik verslag van de Cooperatiedag van de NCR. Het stukje viel in goede aarde bij een van de organisatoren. Ze wees me er op dat de presentaties nu ook online staan, dus dat geef ik maar even door. Klik hier.

Verder vandaag even aandacht voor Sinterklaas, en wel zijn papier.

in de kou

Afgelopen dagen zat ik in een koud Parijs. Een wandeling naar een restaurant aan de andere kant van de Seine, langs de kopie van het New Yorkse vrijheidsbeeld en je vraagt je af hoe het de clochards vergaat. Enfin, bij de OECD was het warm.
Dat weer in tegenstelling tot Gare du Nord. De SCNF vertraagde het vertrek van de Thalys vrijdagavond met twee uur en uiteindelijk kwam ik 3 uur na schema, midden in de nacht op een verlaten Rotterdam CS aan. Normale reistijd 2,5 uur (en met gratis Wifi, daar kan geen auto of vliegtuig meer tegenop).
Gare du Nord gaf afwisselend de schuld aan 'les circumstances climatique' en de toestand op het buitenlandse (!) spoorwegnet. Terwijl ook de treinen naar Lille, Tourcoing en Duinkerken met dergelijke vertragingen te maken hebben. Mag het iets minder nationalistisch in Europa?

Een cooperatief proefschrift

Vandaag promoveert Li Feng aan de EUR op een proefschrift over cooperaties: Motivation, Coordination and Cognition in Cooperatives. Cooperaties moeten het hebben van lage marginale productiviteit downstream in de keten met tegelijk relatief grote ketenafhankelijkheid, zo is een van haar stellingen.
Het eerste paper in het proefschrift bevat ook een paar handige tabellen die de cooperatieliteratuur snel toegankelijk maken: het gezichtspunt dat de cooperatie een verlengstuk van het boerenbedrijf is, het gezichtspunt van de verticale integratie, en dat van de onderneming die in handen is van de toeleveranciers of afnemers.
De onderzoeksthema's van de afgelopen jaren deelt ze ook naar 3 stromingen in: problemen die samenhangen met de leden (portfolio en horizon probleem, single origin constraint), problemen die samenhangen met het gezamenlijk eigendom (control probleem, invloedsprobleem, ledenbetrokkenheid, belastingsissues etc) en problemen die samenhangen met de gezamenlijke transacties (countervailing power, double monopoly markup, trust, free riding, verzekering markttoegang etc.).
En bij een proefschrift horen stellingen. Zoals deze van Albert Einstein: Any intelligent fool can make things bigger, more complex, and more violent. It takes a touch of genius and a lot of courage to move in the opposite direction.

De stekker ging er uit.

Net terug van een leuke bijeenkomst bij Priva in De Lier: de slotmanifestatie van Transforum dat er na 6 jaar mee op houdt. Het FES project zit er op. Een mooie vlootschouw van geslaagde en minder geslaagde projecten en een paar interessante centrale discussies. Die in debatvorm moesten, want dat hoort tegenwoordig, en wat Jort Kelder als presentator in sound bites probeerde te bereiken.
Sommigen waren meer uit op een gesprek over hoe het verder moet met het agro-innovatiesysteem in EL&I verband. Wat nu de essentie van die gouden driehoek en de vernieuwing daarin is werd nog niet zo krachtig onder woorden gebracht, zo vrees ik. Maar in ieder geval KOMBI en sociaal leren.
En er werd weinig met de consument/burger verbonden, zelfs niet toen een voorloopster het woord voerde met een persoonlijk statement over haar vorm van duurzaamheid. Dat leidde niet tot initiativen die voorloopkracht te gebruiken maar over een discussie over de beste oplossing voor duurzaamheid. Heterogeniteit is niet makkelijk als je centraal wilt sturen.
Ook hebben we duidelijk nog steeds last van het Heineken probleem: een premium in het buitenland, de hele wereld is lovend over het iinoverend agrosysteem (en Heineken), maar in Nederland en Vlaanderen is het een standaard pils waar je niet altijd mee gezien wil worden.
Een mooie observatie tenmidden van de projecten was dat veel succesvolle initiatieven zijn van mensen die opgeleid zijn in marketing bij de Unilevers, Sara Lees en Aholds, maar zelf willen ondernemen op nog duurzamere manier, en met die opleiding en netwerken daar relatief kansrijk in zijn. Zo werkt dat in een cluster.
Enfin, DG Annemie Burger mocht de stekker er letterlijk uittrekken en toen restte nog een duurzame en voedzame maaltijd met kout. En de duurzame (aardwarmte) temperatuur viel best mee.

1 koe = 200 MB

De foto vandaag is een winters tafereeltje van enige jaren her uit Ottawa. Omdat ik zit te mailen met Canadezen over een conferentie over data verzameling volgende zomer aan de Niagara, en het buiten sneeuwt - slecht voor de ijskwaliteit van de ringvaart overigens.
Over data gesproken: "Sparked, another start-up, implants sensors in the ears of cattle, which let farmers monitor their health, track their movements and find out a lot other things about their animals that they never realised they wanted to know. On average, each cow generates about 200 megabytes of information a year"
Die quote komt uit een special van the Economist over Smart systems. De special bevat veel voorbeelden van oplossingen voor milieuproblemen met ICT. De techniek leidt tot twee interessante economische technieken: Demand Response is een techniek waarbij apparaten die daartoe geinstrueerd zijn, zich uitschakelen bij piekbelasting. Als er veel vraag naar elektriciteit is, zijn sommige mensen bereid (tegen betaling) hun air-conditioning uit te schakelen. Een stap verder gaat Dynamic Pricing waarbij de (energie)prijzen in real time worden aangepast aan de vraag. Het idee van rekening rijden dus. Scheelt 10 a 15% van het piek energiegebruik, en juist die piek is duur. Dat scheelt dus al snel de bouw van een extra centrale (en CO2 uitstoot). Singapore doet het met beprijzen van individuele wegen. Very smart indeed.

The Economist: It's a smart world. November 6, 2010

TKA exit

Een paper in de Oostenrijkse traditie (zie mijn blog van gisteren) dat ik in de huidige economische situatie nog steeds veel gebruik en weerklank vindt in lezingen, publiceerde ik net voor de crisis in Technische en Kwantitiatieve Analyse (TKA). Zonder er rijk van te worden overigens.
Onverwachts viel afgelopen week het allerlaatste TKA-nummer in de bus. Reed Elsevier heeft de stekker uit het meest wetenschappelijke beleggingsblad in Nederland (en volgens sommigen in de wereld) getrokken. Voor volgend jaar worden mooie aandelenresultaten voorspelt, maar blijkbaar was het rendement voor de uitgever te gering geworden. Uiterst spijtig.
Nog een nuttige tip uit het blad: columnist Cees Quirijns maakte een lijstje van zijn 10 belangrijkste bronnen. Naast Austrian Economics ook het Social Science Research Netwerk met 250.000 schoolary papers.

Oostenrijks

De huidige crisis laat zich goed verklaren door de inzichten uit de Oostenrijkse School, die zich met Schumpeter en anderen o.a. richtte op de business cycli. En veel aandacht voor de rol van geld en kapitaalmarkten waarop ons financiele gedrag tot uiting komt. The Economist vroeg zich vorige week af waarom er zo weinig aandacht voor deze minder bekende school in de economie is. 
Hoewel recent Von Hayek's Road to Serfdom (lezen dat boek!) weer een cult hit was in de VS. Maar nu helaas met de Tea Party en Fox News wordt geassocieerd.
The Economist citeerde in het artikeltje ook Von Hayek die in de trant van Nicholas Taleb's stelling dat de werreld zo moeilijk voorspelbaar is ooit gezegd schijnt te hebben "the curious tasks of economics is to demonstrate to men how little they really know about what they imagine they can design". Mooie insteek voor goed multidisciplinair samenwerken ;-)
Wie meer wil weten over de Oostenrijkse school:  http://www.mises.org/

The Economist: Taking Von Mises to pieces 20.11.2010

landbouw-economie in het post-LNV tijdperk

En dan, wat is landbouweconomie nog in dit land, nu het ministerie van LNV niet meer bestaat. Is landbouw-economie eigenlijk ook niet gewone economie ?
Die existentiele vraag behandel ik in een column die sinds een paar dagen op Boerenbusiness.nl staat.

te gast bij de NCR

De jaarlijkse NCR-dag, gisteren traditiegetrouw in 't Spant in Bussum, bleek in een wat vernieuwde vorm een van de interessantere afleveringen te zijn. Het ging over strategie.
Ik woonde een workshop van FrieslandCampina's voorzitter Kees Wantenaar en Corporate Director Strategy Thom Albers bij die lieten zien hoe ze met de Boston Consultancy Group netjes het hele strategie-traject hebben afgewandeld in een Route2020 naar de top. Met opvallend veel aandacht voor de groei in Azie - er zaten zoveel Aziatische gezichtjes in een erg mooi filmpje (forumvoorzitter Willem Bruil gaf het later de kwalificatie 'over the top' maar de bergbeklimmers omhelsden elkaar al een meter of 3 voor de top) dat ik het niet kon nalaten te vragen of de strategie ook robuust is voor een andere geo-politiek. Dergelijke analyses in Den Haag en Brussel leren namelijk dat we erg graag uitgaan van de multi-polaire wereld van consensus en globalisering. Het is ook lastig anders voor te stellen, maar dat is geen criterium bij scenario's die moeten windtunnelen. Dat was in de afgelopen eeuw ook steeds een verassing en men leze Friedman voor horrorscenario's in deze eeuw. Overigens is de strategie mooi in lijn met het nieuwe ontwikkelingshulp denken en het WRR rapport: wie in Vietnam melk wil verkopen moet ook daar de sector wat op gang helpen. Niet alleen als goede MVO daad maar omdat ze in Hanoi die eis stellen.

Van de ZLTO voorzitter Hans Huijbers leerde ik het woord Erfbetreders, voor al die adviseurs die de boer bezoeken. In zijn ogen zouden ze boeren niet alleen moeten adviseren op het individuele boerenbelang maar er ook een bijsluiter bij moeten doen wat dat voor externe effecten heeft op het collectieve sector belang.  Van hem ook de mooie quote "we zijn nog wel eigenaar van onze bedrijven, maar hebben de zeggenschap verloren", omdat zich nieuwe eigendomsrechten (op stilte, donker, nostalgie) vestigen. Het moet komen van communicatie met de burgers. Reden voor Annechien ten Have om even te polsen wie er op Foodlog communiceert in het leslokaal. Verder niemand dus. Foei.

Intensief is duurzamer
Ook aan de paneldiscussie hield ik de indruk over dat we als agrarische sector nog even een gezamenlijke communicatieboodschap moeten vaststellen. De stelling "intensieve productie is duurzamer" leidde tot de nodige discussie. Terwijl je die volgens mij hardgrondig met Ja moet beantwoorden: per kg product is intensieve landbouw veel duurzamer, zelfs nog los van het feit dat er dan ook meer ruimte voor oerwoud en andere biodiversiteit overblijft. Dat is geen legitimering voor vervuiling per ha door een overdosis mest of bestrijdingsmiddelen en je hoeft niet per se alles dicht bij de bewoonde wereld te doen, maar als je dat goed regelt, is intensief een must. Gezien de groei van de bevolking en de urbanisatie (de meeste mensen wonen in steden) zit de wereld te smachten op intensieve, duurzame landbouw. En laten we dat nu net hier in deze metropool onder invloed van goede, maar dure grond en arbeid in de afgelopen 100 jaar hebben ontwikkeld. En dus hebben we een mooi exportproduct in handen. De rol van de MultiFunctionele landbouw moet daarin niet die van schaamlap zijn die aan een nostalgisch beeld appeleert, maar een vorm van belevingslandbouw voor niches die helpt om deze dialoog met burgers te voeren over intensief & duurzaam als basis en beleving als niche. Enfin, misschien kan daar ook nog eens een mooi filmpje over gemaakt worden.

Handboek
Het forum discussieerde ook nog even over de noodzaak van landbouwsubsidies. Vanuit de zaal legde boerenbestuurder Aike Maarsing uit dat de joggers van Stadskanaal liever naar zijn bloeiende aardappelen rechts dan een nieuwerwets bos links kijken. En dat dat wel beloond mag worden. De ZLTO voorman meende dat hier toch niet zozeer de aardappelen een rol speelden als wel de evolutie. Mensen kijken in het kader van de survival of the fittest uit naar beautiful people (man naar vrouw en v.v.). En die vind je makkelijker in het veld dan in het donkere brandnetelbos. Ben benieuwd of komend jaar de GLB-na-2013 discussie zo gezellig blijft als ze gisteren werd gevoerd.
Tot slot kregen we van NCR directeur Ruud Galle een mooi Handboek Cooperatie mee. Een kloeke uitgave van meer dan 1100 pagina's met drie leeslinten zodat we alle cooperatiekennis nu in de boekenkast hebben. Het verzachtte de terugreis met 30 km file dankzij de eerste winterse buien.

Biodiversiteit in Artis

Gisteravond was ik sinds jaren weer eens in Artis. Hoewel we van de dierentuin niets te zien kregen, we benutten er een vergaderzaal voor een congres over biodiversiteit en ondernemen. Ik mocht in de jury zitten die voor LNV een prijs mocht uitreiken voor ideeen om biodiversiteit te promoten. De tweede prijs ging naar een idee om de hoeken van percelen waar machines moeilijk bijkomen, deels af te graven en een overgang tussen land en water of gewoon water te maken, waarmee de biodiversiteit verbetert.
Winnaar was een Arcadis team dat een financieel-economische constructie had bedacht om boeren meer te laten verdienen aan houtwallen in een coulissenlandschap, zodanig dat dat weer aan te planten is. Nu niet voor geriefhout maar o.a. voor Arcadisklanten die hun CO2 footprint willen compenseren. Waarmee het signaal werd afgegeven dat economie en biodiversiteit gewoon samen kunnen gaan, en dat natuur in stand blijft als je er wat aan kunt verdienen.
Waar de Amsterdamse Plantagebuurt al niet goed voor is: van statusverhogende dierentuin in de 19e eeuwe tot biodiversiteitsinstelling anno nu.

Belasting

Belastingheffing is meer nodig dan ooit. Maar belastingen brengen economische kosten met zich mee, al was het maar van het heffen ervan. Een groep economen o.l.v. Nobelprijswinnaar James Mirrlees heeft zich gebogen over het optimale belastingsysteem, zo melde The Economist onlangs.
Dat moet progressief zijn, niet discrimineren tussen de soorten inkomen en simpel zijn.
Dat betekent een brede belastingbasis (alle inkomen), liever consumptie dan inkomen, niet teveel aftrekposten, en er is geen reden om alle belastingen progressief te maken. Zo zou je best af kunnen van allerlei verlaagde BTW-tarieven zo zeggen de economen. Regel de progressie maar via de inkomstenbelasting. In het VK zou je er 3 miljard pond mee verdienen zonder dat de burger er minder van wordt. [Interessant in de btw op vlees discussie].
Verder zou je moeders-met-oudere-kinderen en bijna-gepensioeneerden minder moeten belasten (op arbeid) zodat ze gaan of blijven werken, wat goed is voor de economie. En de renteaftrekbaarheid zet bedrijven aan meer te lenen dan met eigen vermogen te financieren. Je zou dus dividend of winstbelasting tot een zeker niveau ook moeten kunnen aftrekken. In Croatie en Brazilie doen ze het al.

Tax from scratch - The Economist 13.11.2010

Ministeries van Economie en Bedrijfsleven

Boeiende zaken van de redactie van NRC. Op hun website vatten ze een discussie in de NY Times samen, onder de kop dat de Republikeinen in gewetensnood komen door de landbouwsubsidies. Steeds minder mensen zouden er voor zijn.
Ook interessant is een groot artikel in het avondblad over het Ministerie van EZ dat als EL&I is herboren. De stelling is dat het ministerie de afgelopen jaren uit het centrum van de macht was verdwenen, en nu weer terugkomt. Met name VNO-NCW zou hebben gelobbyed voor een Ministerie voor het Bedrijfsleven in plaats van een Ministerie voor Economische Zaken. Een hart onder de riem voor LNVers die denken vooral overgenomen te zijn. Of de samenwerking in een fusieproces geholpen is met dergelijke krantenartikelen is weer een andere zaak.

Lijstje: Mythes over de NL Agro

De fusie tussen de ministeries van EZ en LNV leidt hier en daar tot nadenken over wat er nu specifiek aan landbouw is, in vergelijking met de horeca, de textiel of de ICT. En wat voor vooroordelen er wellicht leven bij niet-agro collega's. Dat bracht een brochure van LNV's Task Force Economie boven water, waarin op verzoek van toenmalig Minister Cees Veerman acht vooroordelen over de Nederlandse landbouw zijn beschreven en ontzenuwd:

1. Nederland is als klein en dichtbevolkt land geen plek om landbouw te bedrijven (transport, communicatie, klimaat, bodem, 300 miljoen koopkrachtige mensen binnen een straal van 1000 km en nog wat redenen ontzenuwen dit)
2. De landbouwsector draagt nauwelijks bij aan de Nederlandse economie (40 miljard toegevoegde waarde, zo'n 10% van het nationaal inkomen, grootste industriesector, cijfers 2002)
3. De landbouwsector wordt in leven gehouden door steun van de EU (tweederde van de landbouwproductie is niet of nauwelijks afhankelijk van inkomens- en prijssteun)
4. Het Europese landbouwbeleid is onbetaalbaar geworden (de EU kost weinig in relatie tot totale overheidsuitgaven)
5. De consument betaalt als gevolg van het EU landbouwbeleid veel teveel voor zijn voeding (kostprijs van voeding hangt maar voor een klein deel af van de productiekosten bij de boer en consumenten besteden maar een betrekkelijk klein deel van inkomen aan voedsel, ze betalen gezien milieu-effecten eerder te weinig)
6. Liberalisatie in de landbouw is nodig vooral ter wille van de armen in derde wereldlanden (we hebben al Everything but Arms en probleem in derde wereldlanden is een koopkrachtprobleem, geen aanbodsprobleem; er zijn ook voedselimporteurs)
7. De landbouw is geen innovatieve sector (de meest concurrerende sectoren in de NL economie zijn agrosectoren en hun R&D investeringen liggen hoger dan bij veel concurrenten)
8. De Nederlandse landbouw maakt gebruik van de meest intensieve teeltmethoden en is daarmee het meest milieubelastend (het eerste is waar, leidt per ha soms tot hoge vervuiling die aangepakt moet worden maar door hoge productie is de milieuimpact per kg product veelal lager dan elders, en zo blijft er meer ruimte op de wereld voor biodiversiteit)

Uit: Task Force Economie: 8 Vooroordelen over de Nederlandse landbouw, LNV 2005

stressed: desserts

Liefhebbers van het keerwoord hebben het meteen al gezien:, het woordgrapje in de titel van deze blog. Stond vandaag in de NRC in een Achterpagina verhaaltje over een restaurant in NY dat alleen rijstpudding verkoopt. Mierzoet en dikmakend, maar gewild bij vrouwen, zo begrijp ik.
Reden om de Opperlandse letterkunde uit de kast te pakken en te zien of er voedselgerelateerde palingrammen zijn. Met dank aan Battus:

• kok
• pap
• sijs
• kook
• lepel
• serres
• siammais
• tarwewrat

En dan zijn er natuurlijk de palindromen van het type "Panklare bout kookt u, ober, al knap". Wie weet nog mooiere?

Aan data geen gebrek

Ik besteedde een belangrijk deel van mijn dag aan de vraag hoe je in wetenschappelijk onderzoek nog beter met data om kunt gaan. Een klassieke oplossing is om daar grote systemen voor te bouwen, maar het blijft knagen of de technologie niet een andere kant op gaat.
Vandaar een link naar een site waar een andere collega me onlangs op wees: 7 tips om met data om te gaan. Niet alleen Wolfram Alpha maar ook een nuttige site waarin iemand de parkeertarieven in de steden verzamelde.
Ook de foto van vandaag is een bijdrage van een lezeres, die buffels in Roemenie fotografeerde.

Van stille kracht tot calamiteit

De werkdag eindigde met een calamiteitje in Zoetermeer, maar begon met een mooie bijeenkomst in Nieuwspoort. De FNLI bood haar rapport Stille Kracht, een route voorwaarts voor de levensmiddelenindustrie aan aan Minister Verhagen.
Die begon zijn toespraak met de tafelsceance uit Louis Couperus' meesterwerk, waarin slecht nieuws zoals een oorlog Europa-China en ander slecht nieuws wordt aangekondigd. Dat is natuurlijk niet de boodschap van het FNLI rapport: het rapport zet voor de eerste keer de grootste industriesector, tot nu toe een stille kracht van de economie, op de kaart met een eigen strategie.
Ik ben een tikje biased want deed mee in de tot standkoming van het rapport, maar voor wie zich bezig houdt met concurrentiepositie en innovatie is dit rapport van de Nederlandse High Level Group verplichte kost.
De werkdag eindigde bij EL&I met een globaliseringsdebat onder leiding van Felix Rottenberg. Met een mooie presentatie over hoe China naar Europa kijkt. Onderhandelen doe je uit eigen belang zo was wel een van de conclusies.

Calamiteitje
Restte nog een lange reis naar huis. En bovenal ergelijk door gebrekkige informatie. De NS mocht op last van de politie geen treinen tussen Den Haag en Ypenburg laten rijden, zo was de mededeling. Reisadvies: neem naar Zoetermeer de Randstadrail. Dat leek slim want ik had al gezien dat de Utrechtse baan/A12 ook helemaal vast stond, dus de interliner is dan ook geen alternatief. Wat er aan de hand is blijft onduidelijk, maar de reiziger vermoedt dus een calamiteit bij Voorburg.
Zo gezegd, zo gedaan en na een rondje linksom Zoetermeer stap ik na driekwartier uit bij station Zoetermeer (normale reistijd 10 minuten). Ziet er goed uit, de auto's rijden met 120 onder de Mandelabrug door. Van het perron op de brug gekomen mag je er niet overheen. Agenten weigeren toelichting. Beneden aan de noordkant hetzelfde, geen enkele aanwijzing hoe je verder moet, agenten geven aan van elders te komen. Terug het station in om opnieuw de lightrail te nemen naar een halte verder zodat ik de loopafstand naar Zoetermeer-Oost kan verkorten mag ook niet.
Toelichting op wat er aan de hand is blijft achterwege en zeven agenten praten liever met elkaar dan dat iemand uitzoekt hoe reizigers verder kunnen. Blijkbaar is het idee dat iedereen een iphone heeft, en agenten niet. Toen wij in de jaren 70 als militair in roerige tijden zaken moesten afzetten stuurden we het publiek in ieder geval nog weg met dooddoeners als "we begrijpen dat het lastig voor u is, maar voor uw eigen veiligheid wilt u daar niet zijn" of "voor uw nachtrust is het beter dat u niet ziet wat daar gebeurt".
Enfin, na een praatje is een agent toch wel zo slim om maar eens het commandocentrum te bellen dat de de reizigersinformatie bij de NS en Randstadrail duidelijker moet. En ik zet mijn wandeling door een onheimisch donker Zoetermeer in, het is maar 3 kilometer. Thuis gekomen blijkt het om een vergeten koffertje te gaan. Daar zou ik nou geen staatsgeheim van hebben gemaakt. Hopelijk evalueert het crisisteam de informatievoorziening aan het publiek en googlen ze dit stukje boven water: afzetten van het station is prima, maar vertel opDen Haag CS gewoon dat dat station om veiligheidsreden is afgezet, dan kunnen mensen zelf een beter reisadvies bedenken, of geef het ze, en evenzo kan de Randstadrail daar terplekke voor waarschuwen. En bel wat taxi-ondernemers dat er business is.

bestrijdingsmiddelen en taal

De een heeft het over bestrijdingsmiddelen, de ander over gewasbeschermingsmiddelen. Taal is zelden neutraal. Voor het blad Syscope schreef ik er een column over, die onlangs in druk verscheen. En nu ook on line te lezen is, dus zie aldaar voor de blog van vandaag.

EU Cohesie rapport

De Europese Commissie publiceerde voor de 5e keer zijn rapport over de economische, sociale en territoriale cohesie. Ik kreeg de samenvatting in handen en dat is een aardige brochure met kaarten over de regio's. Ik leerde nog wat van een van de meest simpele: het bruto nationaal (regionaal) product per hoofd van de bevolking (gecorrigeerd voor koopkrachtverschillen). Dat ligt op meer dan 125% van het EU gemiddelde op de lijn Londen, Lage landen, West Duitsland, Oosterrijk, Noord Italie.
Me nooit zo gerealiseerd dat dit voor vrijwel alle Franse regio's beneden het gemiddelde zit in plaats van op het gemiddelde (wat mijn gok zou zijn geweest), en vaak zelfs op minder dan 90% van het gemiddelde. Met Parijs en het Zuidoosten als uitzonderingen. Verklaard weer wat van de wens om veel aan plattelandsontwikkeling te doen. Klik hier voor een elektronische versie.

Investing in Europe's future, Brussel, EU November 2010

Blik op oneindig

De financiele sector is op zoek naar optimistische toekomstbeelden, zo lijkt het. Delta Lloyd stuurt met de NRC het QMagazine mee dat constateert dat "we in een geweldige tijd leven, toch?" en dat we in een tijd van tegenslag ons geen pessimisme kunnen veroorloven.
De Nederlandsche Bank (nog immer met sch) stuurt het DNB Magazine waarin een aantal bekende toekomstvoorspellers aan het woord komen onder het motto "Blik op oneindig, verstand op nu". Ik citeer een paar van de opvallendste uitspraken.
Toekomstverkenningsmethodoloog Patrick van der Duin (TUD) stelt terecht dat scenario's niet zozeer over de toekomst gaan maar er zijn om nu beslissingen te nemen. De CPB economen leggen uit dat we in bijna alle scenario's te maken krijgen met de Great Migration van het platteland naar de steden. In de steden zit de geldmachine, het platteland raakt leeg. Er komt toenemende ongelijkheid tussen stad en platteland.
Wim de Ridder (UTwente) ziet de belevingseconomie opkomen waarin we zelf ons huis ontwerpen, onze kleding ontwerpen, een boek schrijven. Waarvoor we heel veel diensten van anderen gebruiken. En daarvoor is het handig bij elkaar te zitten: in de stad. (Tip mijnerzijds: is er ruimte voor de urban-farming-consultant als vervanger van de aloude boerenvoorlichter?)
Trendwatcher Adjiedj Bakas ziet geen grote rol voor Nederland als belevenis-exporteur, ondanks kansen in Limburg ( en de nieuwe media -kjp?). Hij ziet meer in de agro-industrie en watermanagement. Hij is een pleitbezorger van de industriele landbouw: koeien die binnen staan zodat er ook biogassen afgevangen kunnen worden. Op stedelijke knooppunten graag. Het platteland kan worden teruggegeven aan de natuur.
Overigens is over 15 jaar het energieprobleem dankzij schone kernenergie en robots die ondergronds van kolen gas maken opgelost, zo denkt Bakas. Ook de Ridder weet zeker dat energie gratis wordt, zo tussen 2020 en 2025. Er zou al heel veel op de tekentafel liggen bij ook Nederlandse ingenieursbureaus.

E. Tolsma: Blik op oneindig, verstand op nu in: DNB Magazine 2010 nr. 5

Krimp op het Kasteel

Een dagje kasteel Groeneveld vandaag. De bruidjes werden aan- en afgereden voor de foto van hun leven. Zo te zien liepen ze er gelukkig warm voor, want het weer zat niet mee.
Wij bogen ons intussen over de krimpgebieden aan de rand van Nederland en probeerden zicht te krijgen op wat er anders loopt als de onroerendgoedmachine tot stilstand komt, er weinig externe investeerders zijn, panden brandgevaarlijk leeg komen te staan (foto), de WOZwaardes teruglopen en bewoners dus relatief belangrijker worden. Creatitiviteit wordt dan belangrijker dan geld.

De discussie ging al snel over de vraag of lagere waardes ook weer bepaalde activiteiten aantrekken, van asielzoekerscentra tot natuur. Dat laatste is nog maar de vraag, want de landbouwgrond blijft waardevol en de maatschappelijke waarde van natuur is in de Randstad hoger, ook al is het in krimpgebieden misschien goedkoper aan te leggen. Daarmee wijken de Nederlandse natuurgebieden ook af van de buitenlandse Natura2000 gebieden, waar vaak meer mensen in het gebied wonen dan aan de rand, en waar de landbouw vaak marginaal is zodat natuur als plattelandsontwikkeling (met streekproducten en toerisme) wordt ingezet.

Kortom een boeiend gesprek, waarmee er nog de nodige vragen zijn hoe de economische mechanismes gaan werken in dergelijke krimpgebieden, die eerst nog groeigebieden waren (en waar ook groeiende steden binnen een uur rijden beschikbaar blijven).

Dag van de duurzaamheid

Afgelopen dagen gingen de sociale contacten voor de sociale media en ontbrak de blog. Maar vandaag is er weer tijd en stof.
Het is de dag van de Duurzaamheid, zo meldt de Metro. En St. Maarten, de start van het carnavalsseizoen en Wapenstilstandsdag, maar dat terzijde. Duurzaamheid is een ongelukkige term, het is Duurzame ontwikkeling. Een paar weken geleden blogde ik over de Zuidplas als duurzame ontwikkeling door de eeuwen heen, en dat leverde een alleraardigste reactie op van een Zuidplassenaar - dat verdiende een reactie en die lees je hier.

Bereikbaarheid van de Randstad

NWO bracht ons vanmiddag bijeen in de Gertrudiskapel in Utrecht, een zeer bereikbaar zalencentrum vlak bij het CS. Mooie plek in een oude schuilkerk. Het ging over onderzoeksprogramma's in het kader van de bereikbaarheid van de Randstad en ik mocht er als observator van de sessies in het slotpanel mijn indrukken geven.
De relatie met landbouw ligt vooral bij de stad-landrecreatie (die kilometers kan besparen ten opzichte van de pretparken en de bekende nationale parken verderweg) en in de agrologistiek. Minister Braks heeft eens laten schatten dat 1 op de 3 vrachtautos met voedsel (of bloemen) te maken heeft - een cijfer waarvan de wetenschappelijke onderbouwing overigens moeilijk traceerbaar is.

Het ging in de discussie vooral over de beleidsrelevantie van dit type onderzoek en de interactiemogelijkheden tussen (buitenlandse) AIOs en beleid. Ik denk (en wees erop) dat er ook een rol ligt voor kennismanagement via instituten voor toegepast beleidsonderzoek (logistiek gezien is het toeval dat een paper van een PhD ongeveer gelijktijdig beschikbaar komt met het maken van een beleidsnota), maar dat was niet iedereen met me eens.
Gelukkig veel aandacht voor gedrag en multidisciplinariteit in het onderzoek. Veel bezoekers hadden behoefte aan snelle resultaten van dit blijkbaar relevante programma, kan het niet meer quick and dirty. Nee, voor journal papers niet, dus ook in dit opzicht is verbinding met bv. hoger onderwijs (lectoren) of toegepast onderzoek en consultancy interessant. Verder constateerde ik rare koudwatervrees rond die buitenlandse AIOs en anderen het feit dat mede door ruime FESgelden er weing internationaal wordt samengewerkt en geleerd van buitenlands beleid. Dat verandert dus vanzelf bij de bezuinigingen.
Iemand wees op de rol van onderzoek in het kritisch beschouwen van vooroordelen. Een Delftse hoogleraar gaf meteen een demo: zo schijnen veel mensen elkaar na te praten dat het een schande is dat vrachtauto's gemiddeld maar halfvol zijn. Hij wees er op dat a] die bedrijven zo sterk concurreren, dat dit mogelijk optimaal is en b] dat als je met een volle auto op meerdere adressen gaat bezorgen en je aan het eind los wilt zijn, je gemiddeld half leeg zult rondrijden. Dat kon ineens iedereen volgen - zo simpel is wetenschap soms. Nu maar hopen dat meer mensen economisch gedrag in hun agent modellen stoppen en niet alleen logistiek.

Inhoudelijk kregen we ook nog wel zicht op wat oplossingsrichtingen voor duurzaamheid in mobiliteit: een beetje ruimtere venstertijden, afstappen van het feit dat 80% van de bedrijven gratis parkeerruimte aan medewerkers (en klanten) biedt, en er werd veel waarde toegekend aan de opkomst van de elektrische fiets.
Verder was de vraag hoe we eindelijk de prijzen in de ruimtelijke ordening eens goed krijgen: in de stad bouwen zou 60.000 euro per woning duurder zijn dan in de Vinex. Maar dat komt omdat de projectontwikkelaar niet opdraait voor de kosten van aansluiting op de infrastructuur, die moet (soms achterstallig) door de overheid worden betaald. Zou dat wel gebeuren dan liggen de kosten veel dichter bij elkaar. Franse steden lossen dit deels ook op door een soort forenzenbelasting omdat ze het transport naar de stad duur maken (en er op verdienen en het openbaar vervoer in de stad subsidieren). Dat maakt wonen in de stad aantrekkelijker. De oplossing ligt dus voor het oprapen en het spaart ook weer wat landbouwgrond (die dan natuurlijk geen optiepremie van groen naar rood meer oplevert).

8 uur in Aalden

 Aalden is een typisch Drents esdorpje, naast Zweeloo tussen Hoogeveen en Emmen. Tot voor kort bij mij volstrekt onbekend, ondanks een asielzoekerscentrum en een vakantiepark. Gisteren was ik er op bezoek.
Oud-Aalden is een fraaie brink met oude boederijen. Op een paar uitzonderingen na nu niet eens omgezet in kunstgalerieen en pannekoekhuizen;  wel mooi geschikt gemaakt voor bewoning - voor wie zich dat kan permitteren. Met volgens sommigen het mooiste hek ter wereld (foto) en een kunstwerk van spade en lepel dat de ketengedachte van grond naar mond verbeeldt.
Een korte natuurwandeling langs de genormaliseerde (dus ontkanaliseerde) beek voert naar het kerkje van zusterdorp Zweeloo. Uit ca. 1250 en vereeuwigd door niemand minder dan Van Goch. Inderdaad, die van de Brabantse aardappeleters en de Franse zonnebloemen.
Een bevriende lokale kunstenares leidde ons rond op haar mooie expositie van landschappen (vanmiddag heb je nog een laatste kans). De beheerdster van de expositie legde uit weinig met internet-ontboezemingen te hebben, en was niet onder de indruk van mijn stelling dat exhibitions en woord-openbaringen allemaal wat te maken hebben met het feit dat mensen sociale dieren zijn waarbij kunst en blog niet een doel zijn maar een middel tot contact. Zo kwam het in het kerkje nog tot een interessante reflectie.

Kweeperen
De (hoef)smid bleek verdwenen, zo ongeveer in de tijd dat vestigingsvereisten zoals het Rijkdiploma werden afgeschaft, maar een verband werd niet gelegd. De overduidelijke paardenliefhebberij in de streek kwam blijkbaar te laat. Er bleek meer leegstand en verkrotting in nieuwere delen van Aalden, ondanks de nabijheid van Emmen en Hoogeveen is de bereikbaarheid blijkbaar te gering. Iets om over na te denken omdat ik me deze week bezig hou met de bereikbaarheid van de randstad (ook niet best) en de leegloop van sommige streken van dit land. Het feit dat een gebouw wordt afgebroken en vervangen door een grasveld leek niet zo'n probleem. De leegstand, verkrotting en brandgevaar wel. Zou er wel eens nagedacht zijn over afbraakplicht na langdurige leegstand met dwang van onteigening?
Tot slot kochten we bonken van kweeperen. De Drent die ze ons verkocht bleek een Hollander uit mijn eigen buurt die was gaan drentenieren. Voor wie daar ook nog over denkt, lijkt me Aalden een mooie lokatie. Op twee uur rijden van de Randstad beter bereikbaar dan Frankrijk.
Komende dagen bij andere blogs nog wat foto's

In een delta waait het nooit over

In een delta waait het nooit over - zo meldt de Belvedere Scheurkalender voor vandaag. En dat omdat op 5 november 1530 in het Zuidwesten Reimerswaele in de golven verdween. Sindsdien staat de dag bekend als Sint Felix Quade Saterdach.
De scheurkalender eindigt met de constatering dat natuurkrachten nu beter onder controle lijken en dat land nu weer aan de zee wordt teruggegeven, na veel politiek overleg, daarbij wijzend op de Hedwige. Dat was een jaar geleden bij het maken van de kalender goed verwoord: in een delta waait het nooit over.

local food op 400 miles

Hoe lokaal moet local food eigenlijk zijn? Die vraag kwam vandaag aan de orde in een presentatie die prof. Rob King (Un. of Minnesota) gaf als lunchlezing op het ministerie van EL&I (v/h LNV). Hij gaf de presentatie eerder bij de Amerikaanse opdrachtgever USDA-ERS in een Lunch & Learn sessie, maar in Den Haag is de lunch wel beter, zo grapte de hooggeleerde vriendelijk. In ieder geval biologische broodjes en geen donuts.
Enfin de vraag is dus, wanneer ziet de consument iets nog als lokaal: in 1 regio, geproduceerd, verwerkt en geconsumeerd. Dat was niet echt onderzocht maar de Amerikaanse Farm Bill van 2008 blijkt wel een definitie te bevatten, die overigens geen juridische waarde heeft. Daarbij is er sprake van lokaal voedsel als productie, verwerking en consumptie binnen 1 staat (van de 51 United States) blijven, of (schrik niet) binnen een actieradius van 400 mijl.

Als we die definitie in Europa eens overnemen? Dan kan het Nederlandse product binnen 600 km, dus Londen, Parijs, Berlijn als local food worden gepresenteerd. Gweldige kans lijkt me, of zou het zo niet werken in het Europa met zijn vele grenzen?

De Amerikaanse consumenten schijnen local food wel te koppelen aan kleinschalig, autentiek, en ook aan positieve effecten op de local community en duurzaamheid. Ook daarvan had Rob King nog een paar mooie onderzoeksresultaten. Zoals al wel bekend is het effect van food miles verre van eenduidig, sommige local foods hebben een veel groter energieverbruik alleen al in transport dan de voedingsmiddelen-van-ver-weg. En van de kosten van supermarkten (gebouwen, personeel, etc) wordt een verbluffend hoog percentage in de lokale economie gestopt en veel van de producten komen vaak helemaal niet zover weg, en vaak wel uit een afstand van 400 mijl.
Het onderzoeksrapport staat op de site van ERS.

Zuidplas revisited

Vorige week legde ik hier in een blog uit dat het begrip Sustainable Development nog niet zo eenvoudig is, en illustreerde dat met de Zuidplaspolder die de laatste 1000 jaar al een paar keer fors van karakter is veranderd - en achteraf misschien steeds wel duurzaam - hoewel nu voor de tweede keer de landbouwgrond verdwijnt.
Dat leverde mij een verzoek op van de lokale site Zuidplas actief op om het stuk aldaar te herplaatsen. En zo geschiedde.

Shifting wealth - of niet

Uit kringen van de OECD kreeg ik hun publicatie "Perspectives on Global Development 2010 - Shifting wealth". Het beschrijft de ontwikkeling van de wereldeconomie, maar dan meer van uit het perspectief van de niet-westerse landen. Dat is aardig gelukt en dan kijk je toch weer eens anders tegen de wereldeconomie. Europa wordt er een stuk kleiner van.
In navolging van James Wolfensohn spreekt men over een four speed world waarin landen aan de hand van hun ontwikkeling worden geclassificeerd als poor, struggling, converging en affluent. Waarbij het raar overkomt dat Brazilie in de laagste categorie is ingedeeld.
Verder maak ik toch wat bezwaar tegen de ondertitel Shifting Wealth. Het aandeel van de Westerse landen in het mondiale inkomen daalt en is nu nog maar krap de helft (OECD: 51%). Maar dat het aandeel daalt betekent niet dat er welvaart verdwijnt en naar het Zuiden gaat. Ook wij zijn rijker dan ooit. Handel schept nu een keer welvaart. Met zo'n titel suggereer je onterecht dat "the rise of the rest" toch "the treath to the west" is, terwijl dat in het voorwoord terecht wordt tegengesproken. Kortom Shifting Power of iets dergelijks is waar, maar shifting wealth in absolute zin is m.i. discutabel.

retourtje Parma

Een dagje reizen in Europa: het Italiaanse Parma is wat verder weg dan je denkt. Ik was er voor een paar dagen bestuurswerk met de EAAE: we maakten voortgang in de organisatie van het congres volgend jaar in Zurich en we hielden er de ledenvergadering 2010.
Parma heeft dus wel een vliegveld, maar handiger vlieg je naar Milaan of -zoals ik deed- naar Bologna. Maar dat betekent dan toch vanaf  het vliegveld een half uur met een bus naar het station en een uur in de trein van Bologna naar Parma. Die natuurlijk maar 1 keer per uur gaat en net weg is. Enfin, je komt er wel. En vergeet niet je treinkaartje ook vooraf geldig te maken door die af te stempelen, anders kost je dat 5 euro boete - onschuldige buitenlander of niet.
Mooi stad trouwens, dat Parma en we hadden donderdagavond het genoegen te dineren bij ALMA. een hogeschool voor het koken in een chateau van de ega van Napoleon: men leidt er chefs in de Italiaanse keuken op. De studenten mochten op ons oefenen. Mocht je ooit de kans krijgen er proefkonijn te zijn: meteen doen. Weliswaar had de sommelier in opleiding de pech ons een fles witte wijn met kurk te serveren, maar dat werd snel goed gemaakt door een echt goed glas.
Vanmiddag vloog ik weer terug. Met zich op de Alpen met hun besneeuwde toppen, de Jura, een hoekje Oostvaardersplassen en een deel van Laag-Holland. Het rondje Amsterdam werd onverwachts ook nog gevolgd door een treinreis tot in Amsterdam omdat Schiphol - Leiden in de verbouwing was. Ach, we hadden een uur extra vandaag.

Lijstje: Nacht

De Nacht van de Nacht vanacht. Een extra lange nacht, maar ook aandacht voor het recht op duisternis. In dat kader hiernaast de nachtelijke lichtsvervuilingskaart van de Benelux, waaruit je meteen kunt zien dat de Zuidwestelijke delta iets voor  haar buren kan betekenen. Mijn familie blijkt uit het donkerste dorp van Zeeland te komen, volgens de lijst van de donkerste plaats per provincie. Van Groningen tot Limburg:

1. Hoge Land
2. Schiermonnikoog (Friesland, ook de donkerste plek van Nederland)
3. Drents-Friese wold
4. Nationaal landschap N.O. Overijssel
5. Landgoed Welna
6. Roggebotzand (Flevoland)
7. Gelderse Vallei (Utrecht)
8. Amstelmeer e.o.
9. Kop van Goerree
10. Oostkapelle
11. De Peel
12. Maasduinen

bron: Belvedere Scheurkalender 2010

klimaat en landbouw

Uit Parijs kreeg ik een alleraardigste studie van de OECD over landbouw en klimaatsverandering. Het rapport zet tal van onderzoek op een rijtje en onderscheidt hoofd- en bijzaken. Twintig jaar onderzoek met gewasmodellen en klimaatonderzoek laat zien dat tot 2050 de effecten van de klimaatsverandering waarschijnlijk erg klein zullen zijn. Pas in de tweede helft van deze eeuw gaat de gemiddelde temperatuur echt behoorlijk omhoog en zullen we het ook in de landbouw merken. Met dan nog de kanttekening dat gewasmodellen een deel van de substitutiemogelijkheden (tussen gewassen en soms zelfs rassen) onderschat.

De belangrijkste boodschap van de studies over de gevolgen van klimaatsverandering op de voedselprijzen is dan ook dat voedselprijzen tot 2050 heel gematigd zullen stijgen, gezien de gematigde stijging van de temperatuur.

Verder constateert het rapport dat de landbouw tegen relatief lage kosten emissies kan verlagen (mitigation). Dat maakt het welvaartstechnisch aantrekkelijk voor politici om vooral in de landbouw maatregelen te nemen. Het rapport maakt niet duidelijk of boeren er wat aan kunnen verdienen, hoewel het wel wijst op emissiehandel.

Het rapport ordent ook wat terminologie. We kenden al het onderscheid impact, adaptation (aanpassen en met de gevolgen leren leven) en mitigation (klimaatsverandering proberen te voorkomen door anders te gaan werken). De belangrijkste vormen van adaptation, zo schrijven de auteurs zijn Reducing sensitivity (bv. rassen zaaien die tegen een stootje kunnen), Altering the exposure (bv. investeren in weersvoorspelling) en Increasing resilience (bv. zorgen voor eigen vermogen zodat je kunt herstellen).
Aardig is ook de trits om met risico’s om te gaan: mobility (risico’s geografisch opvangen), storage (in de tijd opvangen), diversification (spreiding over categorien vermogen of inkomen), communal pooling (gezamenlijke actie tussen huishoudens) en exchange (via de markt, bv verzekeren).

Anita Wreford, Dominic Moran and Neil Adger: Climate change and agriculture. OECD, 2010

Na het LEI komt de NS

LEI medewerkers zijn onderzoekend en innovatief. Sommigen tot op zeer hoge leeftijd. Zoals mijn oud-collega Mijnheer Scheer, die de OV Chipkaart heeft onderzocht en over is gestapt. Tot vreugde van de NS die hem op zijn website heeft gezet (tabje OV Chip links onderin)
En dat voor iemand die zo ongeveer met pensioen ging toen ik begin jaren tachtig probeerde bij het LEI zijn werk te vernieuwen met de eerste spreadsheets (Symphony - voor wie het pakket nog kent) op draagbare computers van 5 kg met een klein schermpje. Mijnheer Scheer is nog niet op dood spoor, dat is wel duidelijk!

prikkeldraad is jarig

Het prikkeldraad is vandaag jarig: 27 oktober 1873 kreeg J.F. Glidden een patent op deze snelle en goedkope methode om een gebied af te zetten en daarmee vee (en tegenwoordig ook wild) binnen te houden. De wiki weet er meer van en laat zien dat er ook al eerdere patenten in die richting waren: op de uitvinding werd gewacht en velen dachten er over na.
Ik blogde al eens eerder over het effect van prikkeldraad op eigendomsrechten en ik recycle een berichtje over het einde van het prikkeldraad, als ook het verhaal dat de tweede wereldoorlog ons aan veel prikkeldraad heeft geholpen.

Tot slot: ik werd tot deze blog gestimuleerd door de Belvedere scheurkalender. Die meldt dat het prikkeldraad de intensieve veehouderij mogelijk maakte in het wilde westen van de VS. Dat is onzin, het is verbazend hoe snel tegenwoordig het woord intensief automatisch aan veehouderij wordt geplakt. De veehouderij voor en na het prikkeldraad was even extensief, het verschil was dat de dure cowboys veel minder hard nodig waren en dat veediefstallen moeilijker werden. En misschien dat het draad ook een prikkel was de grond (beter) te bemesten, maar daarmee was de veehouderij nog niet intensief: de mate van intensiteit werd nog steeds makkelijker gemeten in ha per koe dan in koe/ha.
Voorzover er later al sprake was van intensieve veehouderij, dan was dat in feed lots. En laten die nu net met planken zijn afgescheiden, en niet met prikkeldraad. Kortom: voortaan gaarne wat extensiever gebruik van het woord intensief in combinatie met veehouderij.

Zuidplas als lesje in duurzame ontwikkeling

Thuis in Zuidplas is de titel van een boekje dat mijn nieuwe fusiegemeente eerder dit jaar rondstuurde. Vrijdag gebruikte ik het om AIO's in Wageningen uit te leggen dat het begrip 'duurzame ontwikkeling' lastig is. Neem de ontwikkeling van de polder waar ik woon: rond het jaar 1000 was de bevolkingsdruk in Europa blijkbaar zodanig dat het aantrekkelijk werd in te polderen en het houtland Holland van zijn bomen te ontdoen en te gaan boeren op de veengronden. Vanaf de rivieroevers waar al jagers, vissers en landbouwers woonden werden de veenweiden (aanvankelijk ook nog akkerbouwgronden tot ze teveel inklonken en te drassig werden) gecreerd. Dat lijkt me een duurzame ingreep, tenzij je de natuur in plaats van de mens als criterium neemt of je toen al zorgen maakte over broeikasgassen. Pakweg zo;n 500 jaar later kwam er een tweede forse ingreep: de veenweide werd afgegraven / uitgebaggerd voor het veen. Dat was nodig voor de ontwikkeling van de steden. Ook voor het bakken van IJsselsteentjes langs de Hollandse IJssel, want de steden schreven steeds meer voor dat bouwen in hout vanwege brandgevaar niet meer mocht.
Ook dat lijkt me wel een duurzame ontwikkeling, ook al ging landbouwgrond verloren. In ieder geval dacht Joost van den Vondel er zo over: "Gelukkig het land, waar 't kind zijn moer verbrand" zo dichtte hij zonder ironie.
De wateroppervlaktes leiden tot goedkoop transport, visvangst en vogelvangst: de jonge aalscholvers en reigers werden als delicatesse tot in Engeland verkocht. Maar de meren werden waterwolven en in 1781 leerden kinderen op school het versje "Turf is vaderlandsche brand, stook toch niet te veel; Van de grond waarop gij woont, is turf een deel". Met koopmansgelden uit o.a. Haarlem waren toen al de nodige polders rond de Zuidplas aangelegd.
Al in 1700 gaven de Staten toestemming de 4500 ha Zuidplas te bedijken, maar het duurde tot 1825 voor Koning Willem I er daadwerkelijk mee liet beginnen. Gefinancieerd door de gelden uit het Indische Cultuurstelsel en de eerste polder die niet door privaat initiatief maar door de Nederlandse staat werd drooggelegd. De Belgische opstand zorgde nog voor vertraging, maar dat betekende weer dat de Zuidplaspolder de eerste Nederlandse polder werd waar naast molens ook stoomgemalen werden ingezet - een voorproefje voor de Haarlemmermeer.
Opnieuw een duurzame ontwikkeling, zo lijkt me, hoewel niet voor de eerste boeren: "Nieuw land wint men voor de derde hand" of "De eerste boer dood, de tweede in nood en de derde zijn brood".
En nu wordt de polder tot waarde gebracht door de akkerbouwgrond te bestemmen voor glastuinbouw, bewoning, industrie, natuurgebied etc. Opnieuw een waardetoename en maatschappelijk gezien m.i. een duurzame ontwikkeling. Hoewel sommige onteigende boeren, en -zo bleek op de borrel vrijdag- ook sommige landbouwwetenschappers daar anders over denken.

 J. Knoester (red.) Thuis in Zuidplas - van polder tot gemeente. Gemeente Zuidplas, 2010