Gelukkig Nieuwjaar

Sake-vaten, gefotografeerd in maart j.l. in Japan

het Dorp - de figuur

Deze figuur hoort bij de blog-post hieronder. De koppeling tussen Google Docs en de blog is al jaren niet perfect en meestal moet er een screendump in een figuur worden omgetoverd. Dit jaar leken er verbeteringen, maar Google heeft de figuur geweerd. Overigens ook bij een ouder artikel is een foto vewijderd, terwijl ik daar toch echt zelf het copyright op heb. Vreemd. Weinig reden om nostalgisch te doen over de eerste jaren in de ICT.

PS ik zie dat Google meer foto's uit de blog gehaald heeft. Mogelijk is de oorzaak het deleten van een Picasa folder die ik voor transfer gebruikte. Mogelijk zijn sommige zaken te goed gekoppeld. Excuses dus.

De nostalgie update

Eind van het jaar, niet alleen tijd voor enige nostalgie maar ook voor de jaarlijkse peiling naar de behoefte aan agrarische nostalgie. Dat doen we gewoontegetrouw met de Top-2000. Het LEI vierde in het Top2000 cafe dit jaar met de medewerkers het 75-jarig bestaan. Voor zover er Nederlandstalige muziek was, vierde Peter Koelewijn's rock-'n-roll de boventoon. Iets voorbij Eindhoven, waar dat nummer ontstond, ligt Deurne. Dat Het Dorp is in de hit van Wim Sonneveld uit 1974.
Het nummer daalde dit jaar 6 plaatsen en staat nu op nummer 45 - we interpreteren dat als een lichte daling in de behoefte aan plattelandsromantiek in dit land. Het kan natuurlijk zijn dat de behoefte aan geborgenheid in dit door aanslagen geteisterde jaar de nieuwe Nederlandstalige nummer 1 van Claudia de Breij opleverde. En ook het nieuwe Brabantse volkslied van Guus M. scoort hoger dan het Dorp. Ook de analyse van de NRC die uitzocht dat het gemiddelde jaar van de top2000 hit in de loop der tijd van 1969 naar 1984 is opgeschoven, is interessant: de stemmers worden jonger (of beter wij worden ouder) en dus neemt de natuurlijke concurrentie toe. Kortom - de echte behoefte aan plattelandsnostalgie zou wel eens minder sterk afgenomen kunnen zijn dan mijn index suggereert.

Polderjeugd

Dagen van nostalgie, zo aan het eind van het jaar. Met de Top-2000 en de Beatles streaming. Tijd dus voor het boekje Polderjeugd, een uitgave van de Stichting geschiedschrijving in de gemeente Dronten.
Het boekje bevat interviews met de jeugd van toen. Niet de polderpioniers zelf dus, maar hun kinderen die op jonge leeftijd naar Oostelijk Flevoland kwamen, in de jaren 60 of begin 70. Ook een beetje pionier. Leeftijdgenoten dus en ik genoot van hun verhalen. Een aantal geïnterviewden kende ik van naam. En bekende namen uit die tijd passeren de revue, leraren, doktoren, bakkers, vormingswerkers (ook al een uitgestorven beroep).
 En verder natuurlijk een feestje (dat was die tijd) om tal van bekende uitgangsplekken de revue te zien passeren: de Meerpaal, Moby Dick, Ce Soir (in Emmeloord, zelden door mij bezocht, het boekje onttrok het aan de vergetelheid), de B'rak (en het optreden van Herman Brood), Parochiehuis en Cultus INN. Die Jongeren 19NU sociëteit wordt overigens alleen in de epiloog goed gespeld, in veel interviews is het Cultus In geworden. Tjeos (de Twintig jaar en ouderen soos) haalde het boekje niet.
In de epiloog doen de samenstellers een poging de vraag te beantwoorden of de polderjeugd een andere jeugd heeft gehad. Dat is natuurlijk niet te beantwoorden op basis van oral histories van een aantal mensen die ongetwijfeld met opzet zijn gekozen en waar een controlegroep ontbreekt. De samenstellers denken dat er weinig verschillen waren, met als uitzondering het progressieve schoolklimaat: experimenten met jonge leraren die wel naar de polder wilden. Ik herinner me zelf het taakgerichte onderwijs op de Akkerwinde.
Andere elementen liggen vermoedelijk toch in de openheid van de samenleving (door meerdere geïnterviewden genoemd en dan niet als weerslag van de kale open ruimte), het opbouwkarakter, en het multiculturele van mensen uit tal van windstreken. En de aanwezigheid van veel leeftijdsgenoten. Maar dat is gekleurd giswerk mijnerzijds.

Luistertip: The Beatles All Together Now, dat ik me herinner van een middelbare schoolexcursie naar de Harz.

Prettige Kerstdagen

De kerstfoto van dit jaar nam ik in maart in Japan.

En als luistertip mijn favoriete protestsong. Dit jaar helaas weer meer dan toepasselijk. Dit keer met een mooie collage van Time covers. Luister en huiver.

Interview Boerderij

Gisteren verscheen het kerstnummer van Boerderij. Journalist Hans Siemes, die ik nog kende uit de MINAS-tijd, vroeg en kreeg een interview. Over groei - nog immer een dominante ontwikkeling in de sector. Voor wie een abonnement heeft, hier de digitale versie.  Met dank voor de positieve reacties

100 jaar (De) Boerderij

Het LEI mag dan dit jaar 75 jaar bestaan, tegen Boerderij kunnen we niet op. Dat vierde dit jaar met een centennial, een eeuwfeest want opgericht in 1915. Toen er geld genoeg leek bij de boeren voor een blad, door de hoge landbouwprijzen als gevolg van de oorlog. Het jubileumnummer verscheen al maanden geleden, maar was onderop de leesstapel gekomen. Kerstvakantie, ik las het alsnog. Een bewaar-exemplaar met een mooie tijdlijn (ja de oprichting van het LEI staat er ook in).
En voorspellingen voor de volgende 100 jaar. Met veel ICT, onbemande tractoren (het is al weer verder dan ik dacht), de verdwijning van de tractor (Alexander van der Lely), kunstvlees en nog wat zaken. Alsnog aanbevolen dus.

ultra-arm

Er is een behoorlijke groep mensen in ontwikkelingslanden waar ook micro-krediet niet voor werkt, omdat ze te arm zijn. De ngo BRAC heeft daar iets op gevonden, zo meldde the Economist van 12.12.2015 ("Leaving it behind"). Ze geven wat voedsel en een dierlijk actief: een koe of een geit of een toom kippen. Met training (wekelijks bezoek) op het vlak van de dierhouderij Volgens random control trials (die ook in een specifiek artikel worden uitgelegd met de suggestie dat we daar in het Westen ook meer mee kunnen) werkt het. Er wordt een rendement behaald van 16 - 23% afhankelijk van hoe je de opportunity cost van de tijd van de vrouwen rekent (want ze doen wat minder ander werk na ontvangst van de dieren). Dat is ongeveer de rente die je op een micro-krediet betaalt dus geen wonder dat ze daar niet aan mee kunnen doen, ook gezien de omvang van deze investeringen.
Het artikel rept niet over de klimaatseffecten van deze introductie van dierhouderij. Mogelijk zijn er ook gezondheidseffecten van verbeterd dieet. Hoewel, een paar pagina's verder rapporteert het blad dat het in en om het huis houden van kippen in Afrika niet zo'n goed idee lijkt omdat kinderen vaak grond in hun mond stoppen. Leidt tot groeistoornissen (stunting).

exit Normaal

Hierbij een Twitterberichtje dat ik gisteren retweette bij het afscheid van Normaal met de volgende tekst:
De plattelandseconomie van de Achterhoek en de emancipatie van de boerenstand moeten op eigen kracht verder
 https://twitter.com/JeroenElshoff/status/678129717472546816 …

1. 

   Jeroen Elshoff @JeroenElshoff

   Vandaag zeggen we na 40 jaar 'Ajuu de mazzel'.

in Wageningen World

Wageningen World publiceerde een nieuw nummer met een artikel over de vraag of we ons niet wat meer moeten toeleggen op export van technologie en kennis uit agro in plaats van nog wat extra productie en dieren. Waarin ik die vraag met ja beantwoorde. Overigens was het interview al gedaan voordat de nieuwe staatssecretaris Van Dam in de Kamer ook voor deze richting pleitte. Hier is het betrokken nummer.

Het jaar van de aap

Trends 2016 is het nieuwste boekje van Adjiedj Bakas. Ik kreeg het toen we onlangs samen optraden. Een aanrader voor wie nog een kerstcadeautje zoekt. Na lezen ben je weer helemaal bij. Het wordt het Chinese jaar van de aap. Dat staat voor creativiteit, vrolijkheid en energie. Laten we het hopen want sommige van de andere trends zijn minder leuk, want Bakas ziet de internationale verhoudingen somber in. 

de klimaattop

In Parijs werd de klimaattop afgesloten met een akkoord. Voor BoerEnBusiness scheef ik een column met een eerste indruk van het onderhandelingsresultaat.

Velduilen

De woonomgeving wordt opgeschrikt door de komst van vele vogelaars. Er zitten al een dag of 10 acht velduilen in de Eendragtspolder. Een rode lijst soort die op de muizen af komt en normaal, zo begreep ik van een van de vogelaars, vooral op Schouwen bij Stompetoren te spotten is.

de prijs voor CO2

Ook The Economist is het met ons eens (zie de blog van gisteren). In de uitgave van 5.12.2015 bespreekt de rubriek Free Exchange nog even een paar geslaagde experimenten met een CO2 beprijzing. Zoals Amerikaanse emissions trading act die er tussen 1990 en 2004 voor zorgde dat de uitstoot van SO2 met 36% daalde, bij een productiestijging van 25% (van elektriciteit).
En in 2008 introduceerde Alberta een CO2 belasting van 24 euro. (C$ 30). Uitstoot inmiddels met 5 a 10% gedaald (en inkomsten gegenereerd om schade te compenseren). Het Europese ETS met nu een prijs van 8 euro komt er minder goed vanaf.
Drie punten om de politieke weerstand wat te verminderen: het is makkelijker als er substituten zijn (mensen willen toch een vermindering zien, niet alleen middelen voor compensatie), gebruik de opbrengsten voor compensatie of een duidelijk doel als onderzoek naar energie. En als derde: belast importen uit landen die geen belasting heffen op CO2 om verplaatsing van werkgelegenheid te voorkomen.

Piketty vindt het ook

In de drukke dagen voor kerst was ik Sinterklaas even achterna gereisd naar Madrid. Voor een EIP Focus Group Benchmarking. Kom je terug, en dan zorgt Foodlog voor materiaal voor een stukje. Ik pleitte er enige tijd geleden voor beprijzen CO2 en andere klimaatgassen, Thomas Piketty doet hetzelfde. Hij zal mijn Foodlog post niet gelezen hebben dus het gebruik van de term "bijval" die Foodlog hoofdredacteur Dick Veerman gebruikte, lijkt me wat te grotesk. Maar grappig is het wel: COP21: Piketty valt LEI-econoom Poppe bij

Duitsland 4.0

Om mij onduidelijke reden is een blogpost uit 2011 over Industriepolitiek hier populair. Goede reden om de Duitse industriepolitiek rond de digitalisering van de industrie (Industrie 4.0) hier even aan te roeren. The Economist had er vorige week een mooi verhaal over (Does Deutschland go digital, 21.11.2015).
Internet of Things breekt door, dus machines worden gekoppeld. Bedrijven gaan daarom platformen bouwen waarop de machines van anderen (toeleveranciers, afnemers maar onherroepelijk ook concurrenten) aangesloten kunnen worden voor data-uitwisseling. De winnaars worden de eigenaar van het platform, zo is het denken.
Platformen dus van apparaten (devices), data en services die op die data zijn gebaseerd.
Sovereignity over the data is daarmee een belangrijk issue. Overigens is nog de vraag of netwerk-effecten in b2b even groot zijn als in de consumentenmarkt. Er is ook veel kennis van de branche nodig en dat maakt gespecialiseerde platformen mogelijk interessanter, zo stelt de Stiftung Neue Verantwortung in een recent rapport.
En dus heeft de overheid nu Industrie 4.0 gelanceerd.  Want de ontwikkeling vraagt om een nieuw denken: de technische bedrijven zijn gewend om in pijpen (of lopende banden?) te denken: ze kopen spullen in, maken er wat moois van en versturen het naar de klant. En nu moeten ze tuinieren: een park aanleggen en onderhouden en zich steeds afvragen wat of aantrekkelijk is voor klanten en andere firma's (en app bouwers).
Bovendien helpt het niet dat de Duitsers weinig op hebben met Plattform Kapitalismus zoals dat vanuit Californië wordt bedreven. Ze vinden dat teveel the winner takes all.
Platformen doen het vooral goed als ze open zijn en concurrenten op het platform toelaten met een cultuur van open data. Dat vinden technologiebedrijven niet makkelijk en de Duitse privacy-wetgeving helpt ook al niet. De ingenieurs mentaliteit is er ook meer een van incrementele verbeteringen dan een gok op een nieuw business model, zo constateert het artikel.
Nog een mooie quote van Christoph Keese, die een boek schreef over het verblijf van Springer managers in Silicon Valley: de Duitse ingenieurs maken de gebruikers-interface van producten vaak zo compleet en complex dat het meest getoonde woord op de displays Anwenderfehler (user error) is.
Industrie 4.0 gaat dat allemaal aanpakken.  Nederland volgt.

de cola-tax

Het Britse parlement ging deze week niet akkoord met een heffing op suikerige drankjes. The Economist zette in de week ervoor de ervaringen elders (Frankrijk, Hongarije, Mexico, Chili, Barbados en de stad Berkeley Cal.) op een rijtje.
Vooral in Mexico lijkt er een forse overstap van suikerhoudende dranken naar flessen water. In Hongarije zijn de verschillende tarieven een prikkel aan fabrikanten om de receptuur aan te passen.
In Mexico bleken vooral de lage inkomensgroepen getroffen en hun gedrag aan te passen. Maar dat is ook wat je wilt: die groepen hebben ook meer dan gemiddeld last van overgewicht. Hoewel er ook onderzoek is dat aangeeft dat de vermindering van het aantal calorieën gering is. En dan is er nog de vraag of de overheid zich wel met de consumentenkeuze zou moeten bezig houden. Er zijn behoorlijke effecten op de rest van de samenleving (via ziektekosten e.d.) dus daar ligt veelal een argument. Zo suggereert het artikel, maar het Britse parlement is nog niet zo ver.

The Economist Taxing sugary drinks, 21.11.2015

Presentatie

En vandaag was ik op de SS Rotterdam voor een inleiding over ICT in de fresh produce sector. Ook die staat op slideshare

Does Europe need a Food Policy?

Afgelopen dagen hadden we het 148ste EAAE Seminar "Does Europe need a Food Policy?" Mijn slotpresentatie stat op Slideshare

Californisatie

Nog een derde stukje over blockchain technologie. The Economist noteert dat de critici het zien als een typisch staaltje Californische ideologie: "which promises salvation through technology-induced decentralisation while ignoring the realities of power - and happily concentrating vast wealth in the hands of an elite. The idea of making trust a matter of coding, rather than of democratic politics. legitimacy and accountability is not necessarily an appealing or empowering one".
Tijd voor een luistertip: California Dreamin' van the Mama's and the Papa's.

decentralisatie van het grootboek

Uit hetzelfde artikel waar ik gisteren uit citeerde: het kapitalisme draait op het dubbelboekhouden, het gelijktijdig vastleggen in het grootboek van de verandering in het vermogen en het vermogen zelf. De geleerden zijn het er niet over eens of dat echt essentieel is (kapitalisme verspreidde zich sneller over de wereld dan de geschriften van Pacioli), maar toch is er een behoorlijke correlatie.
Dat boekhouden gebeurt centraal, door een betrouwbare partij in een bedrijf, gecontroleerd door een accountant. De blockchain technologie doet hetzelfde maar decentraal zonder mensen die centraal iets vastleggen. Dat zou wel eens heel veel geld kunnen besparen.

Working on the blockchain

De blockchain technologie lijkt te gaan doorbreken, of ze stijgt in ieder geval in populariteit op de hype-curve. The Economist (31.10.2015) had een maand geleden een mooie briefing. Waar gaat het om: de technologie is ontworpen voor de bitcoin om op internet te betalen zonder tussenkomst van een centraal orgaan als een bank. Maar de toepassingen zijn ruimer want in feite organiseert de technologie vertrouwen.
De blockchain technologie vervangt de third trusted party (zoals de notaris) doordat het een transactie versleuteld in een grootboek duizenden keren op het internet opslaat. Die transactie bevat ook alle voorgaande transacties (van een geldsbedrag, of zo je wilt een perceel land in het kadaster). En doordat de versleutelde data op allerlei plaatsen staan, kan er alleen wat veranderd worden (een gift van geld of een verkoop van grond) als alle machines die de data bewaren het eens zijn dat iemand eigenaar is en een verandering in het eigendom kan doen (= het aanpassen van de blockchain). Het kraken van een van de machines heeft dus geen zin. En in de cryptologie zit een hashfunctie: dat is de toevoeging van een cijfer of enkele tekens vanuit de data waarmee je wel van de data naar de hashfunctie kunt, maar niet andersom. Het gaat hier wat ver om uit te leggen hoe je mensen zo gek krijgt om computers in te zetten voor dit werk (men krijgt ingenieus betaald in bitcoins).
Maar het punt is dus dat je dit niet alleen voor geldtransacties kunt doen, maar voor tal van zaken als kadasters en andere waarde-registers. Je kunt er ook smart contracts mee maken. Een startup Lighthouse doet dat: contracten die zichzelf uitvoeren als aan een bepaalde conditie is voldaan. Dat komt uit de blockchain functie dat je pas je geld krijgt als x% van de machines (miners) akkoord is.
Op die manier kun je ook (Ethereum doet dat) werken met digitale autosleutels. Die je niet alleen kunt uitlenen, verhuren of verkopen, met voorgeprogrammeerde regels kunnen de autosleutels ook zichzelf verhuren (bv. op zondag als de eigenaar de auto niet nodig heeft).

The Economist 31.10.2015: The great chain of being sure about things.

Rijst en poltiek

Aniz, Navarra

The Economist van 14 november had een mooi groot verhaal over rijst en hoe de politiek in de markt ingrijpt. Wat misschien wel goed is om de productie wat op te jagen, maar vooral leidt tot hogere prijzen die de arme consument onnodig benadelen en honger in stand houden, zo is de redenering.
Het blad documenteert mooi hoe ingrijpen in de markt door overheden de crisis van 2007 heeft verergerd. In chronologische volgorde:

• slecht weer in verschillende productiegebieden zorgt voor een zeer lage graanoogst, waardoor prijzen omhoog schieten
• door de verplichte vraag naar mais voor biobrandstoffen (ethanol) zit er in die markt te weinig rek. 
• er ontstaat paniek bij overheden, te beginnen in India dat de export van rijst (India is een belangrijk exporteur) aan banden legt. Met hoge rijstprijzen als gevolg.
• De Filipijnse regering heeft lage voorraden, en weegt de hoge voorraden bij particuliere handelaren en de grote te velde staande oogst onvoldoende mee en gaat over tot massale rijstaankopen in Vietnam. Dat leidt daar tot een forse prijsstijging
• Thailand overweegt exportrestricties en praat met Vietnam, Birma en Cambodja over het vormen van een OPECachtig kartel.
• Overal gaan kleine exporteurs over tot het beperken van export en boeren gaan hamsteren en speculeren op nog hogere prijzen.
• Pas in de loop van 2008, als Japan, Vietnam en Thailand aankondigen fors te kunnen exporteren, keert de markt terug naar normaal. 

The Economist 14.11.2015 Paddy-whacked. 

over de koe in Navarra

Afgelopen dagen zat ik voor ons FLINT project in Pamplona. Bij INTIA dat gevestigd is in een paviljoen dat is overgebleven van de wereld wijn expo van 1912. Mooi Spaans stadje dat vooral bekend is door de stieren-loop. Door Ernst Hemingway zo overtuigend beschreven dat nu een keer per jaar de toeristen toestromen om voor de stieren uit te hollen of dat te bekijken. Verder is het er rustig. We liepen 700 meter over de route naar Santiago de Compostella, voor de overige 700 km ontbrak de tijd en de fut. Enfin, gaat dat zien, mooie plaats, mooie tapas en via Bilbao kun je ook nog naar San Sebastian en eventueel Burgos.

Op zaterdagochtend verdiepten we ons in de melkveehouderij. In Navarra is het aantal melkveebedrijven in een paar decennia gedaald van 1470 naar 200. Net als Nederland was er een verhandelbaar quotum. De overblijvers hebben gemiddeld 100 koeien. Wat mogelijk wat beïnvloed wordt doordat er 1 bedrijf is met 4200 koeien.
Wij bezochten een bedrijf dat volstrekt tegen de stroom in roeit. Het kon niet voldoen aan de eis om het aantal koeien van 50 met 30 te vergroten om voor investeringssteun in aanmerking te komen. En dus deden de 2 broers (waarvan er een universitair bedrijfseconomie studeerde) het omgekeerde en halveerden het bedrijf naar 25 koeien (hoewel ze er inmiddels weer 50 melken met 5 fte). Ze schroefden de melkgift terug naar 5000 liter om de afhankelijkheid van krachtvoer terug te dringen. En ze gingen in de productie van concumptiemelk, kaas en yoghurt. Biologisch. Die ze verkopen in kleinere winkels, op de markt en aan scholen leveren. Daarnaast exploiteren ze twee agro-toerismo's. Wie er heen wil: ze zitten in Aniz.
In 15 jaar hadden ze ongeveer evenveel innovaties doorgevoerd. Sommige succesvol, andere minder. Dit jaar hadden ze tegen de stroom van de melkmalaise in, hun beste jaar ever. Omdat de vraag gunstig is verhoogden ze zonder veel effect hun prijzen met 10% en ze hadden een uitstekend grasgroei-seizoen. Gisteren stonden de koeien voor het eerst binnen.

Ook interessant dat er in de vallei vooral gemeenschappelijke gronden zijn die door de burgemeesters en wethouders van de 15 dorpen volgens historische regels worden beheerd. Dat systeem lijkt volgens de boer in kwestie wel aan hervorming toe. Zo zijn er boeren die graag meer grond hebben en anderen die het nauwelijks gebruiken, en onder die laatste groep zijn er lieden die illegaal onderverpachten. Veel overeenkomsten dus in economische processen tussen Nederland en Navarra.

Als het beestje maar [g]een naam heeft

Soms lees je vlak achter elkaar nog al tegengestelde berichten, die het denken over de toekomst maar lastig maken. Op een cursus met LTO-Noord over trends naar de toekomst besprak ik vandaag zo'n voorbeeld: vorige week haalde de directeur van ARTIS de krant door aan te kondigen dat we de dieren veel te veel vermenselijken. We gebruiken menselijke termen (geboorte in plaats van worp) en geven dieren een naam. Dat moet voortaan anders.
Vakblad Boerderij daarentegen enquêteerde of boeren hun koeien nog een naam geven. Veelal wel, zelfs op grotere bedrijven blijkt het handig, als je het slim doet, omdat je meteen de afstamming weet. Maar in hun strijd tegen mega verklaarde een ngo natuurlijk dat het niet goed was dat koeien op sommige bedrijven geen naam meer hebben, En er werd een Schots onderzoek bijgesleept waaruit zou blijken dat koeien zonder naam minder melk geven. Ik heb het artikel niet opgevraagd, maar sluit niet uit dat daar een andere variabele achter zit, misschien wel de bedrijfsgrootte?

Voedselbeleid

 ik zit net wat stukken te schrijven rond voeding en gezondheid, voor ons EAAE seminar op 30 november en 1 december in Brussel. En tussendoor te twitteren met trendwatcher Adjiedj Bakas. We waren vrijdag beide te gast bij Van den Brink Montage in Kootwijkerbroek waarin we de toekomst bespraken van de stallenbouw (dat wordt door 3D overigens stallenprint zo concludeerden we).
Kan dus niet nalaten te noteren dat Bakas in zijn toespraak meldde dat hij voorziet dat er veel meer gaat gebeuren tussen voeding en (preventieve) gezondheidszorg. Dat voorzien wij ook. Het opmerkelijke was dat hij vertelde dat hij de MP had aangeraden om dat ook in het kabinet samen te voegen - en (meest opmerkelijk maar begrijpelijk) als antwoord gekregen zou hebben dat het samenvoegen van 2 sectoren die ieder zo'n 10% van de economie uitmaken tot wel erg veel machtsconcentratie zou leiden. Alsof we ministeries inrichten op de omvang van sectoren in BNP. Hoe bestaand denken de vernieuwing in de weg staat???

nieuwe biodiversiteit

De evolutie gaat gewoon door, ook dankzij de mens. Zo is er nu de coywolf - een krusing van de wolf, de coyote en de hond, vooral type Duitse herder. Niet door de mens gemaakt, maar door de natuur. Hoewel, indirect toch ook een beetje door de mens: die zorgde in Ontario (Canada) voor ontginning van de bossen waardoor de wolf het moeilijk kreeg, de coyote juist aantrok met de ruimte van de velden (net prairie) en de hond via de boer werd geïntroduceerd. En dus ging de wolf uit gebrek aan eigen partners zich kruisen met de coyote en de hond.
Het resultaat, de coywolf is 25% wolf en 10% hond. Er zijn er inmiddels (na een paar honderd jaar) miljoenen van aan de oostkant van de VS en Canada. Ze wagen zich niet alleen in het bos (de wolf-genen) en het open veld (de coyote genen) maar inmiddels ook in de stad (dankzij het honden-dna). New York heeft er al 20. Ze kunnen een jong hert aan, een troep zelfs een eland (moose), maar ze eten ook watermeloen en pompoen. Nature never stops.

Ontleend aan The Economist 31.10.2015: Greater than the sum of its parts.

Boerendemografie

Leuk feestje vanmiddag op vliegveld Lelystad waar de DCA groep zijn 10 jarig bestaan vierde. De geslaagde netwerkborrel werd o.a. voorafgegaan door een optreden van Jort Kelder. Die nog even uitlegde waarom er in de door hem gefrequenteerde adel net als bij de gezeten boeren meer meisjes geboren worden dan jongens: als de titels, rechten en bezittingen (zoals de boerderij) generatie op generatie vererven naar de oudste zoon, dan wil de kinderschare nog wel eens uitbreiden totdat er na enkele meisjes een zoon geboren wordt. Andersom komt minder voor en dus zijn de verhoudingen scheef. En sterft de adel uit. De boerenstand nog niet en de landbouw verandert, want er was geen kenner van de boerenstand in de zaal die het verschijnsel kon uitleggen.

Vernetzt

Het is deze week de AgriTechnica in Hannover. De beurs staat begrijpelijkerwijs  ook in het teken van Landwirtschaft 4.0, zo bericht het blad agrarmanager (ze schrijven het zelf zonder hoofdletter, zeer on-Duits). Er staan mooie artikelen in met bekende aanbieders als SAP, 365FarmNet en anderen. John Deere met zijn bekroonde mestverspreider / -injecteur die op de vierkante meter computergestuurd bemest. Verder augmented reality met een foto van Lely die Google glass test zodat je de koegegevens op je bril krijgt als je naar het dier kijkt.  Ook een mooie toepassing is het vinden van de vetnippels met een tablet of smart Phone. Ik was het probleem vergeten, maar herinner me nu weer hoe het bij ons thuis in de jaren 60 al een klusje was om met de vetspuit 's ochtends langs de stropers of de combine, en je gemakkelijk zo'n vetnippel vergat. Blijkbaar is het nog steeds een issue, maar nu kun je ze zien met augmented reality. Desgewenst geeft het beeld ook de stock-nummers van de onderdelen en eventueel het aantal branduren (bij lampen bv.). Maakt het makkelijk om te bestellen.

En dat alles betekent natuurlijk dat alles aan elkaar wordt gekoppeld. Vernetzt. Wat ook discussies oplevert over eigendom en gebruik van data. "Der Anwender muss beim Schutz seiner Daten auf freiwillige Zusagen verlassen oder verzichten". Een loonwerker legt uit dat hij altijd al wist of een boer een goede of slechte oogst had, daar heeft hij de sensoren van de combine niet voor nodig. En het was altijd al onverstandig die kennis te delen in het dorpscafe of met de onroerendgoed-makelaar.

Mooi nummer om te bewaren en over 10 jaar eens terug te kijken hoe we dan aankijken tegen het beeld van 2015.   

Japanse bestseller

dezer dagen is er een handelsdelegatie actief in Japan. Goede reden om even te checken hoe het met "ons" boek staat: de vertaling van de studie naar Europese agri-coöperaties.
De vertaling staat nu op nummer 6 in de Amazon.com bestseller lijst voor boeken in het Japans over de landbouw. Ik volg het niet wekelijks, dus geen idee of we stijgende of dalende zijn. Leuk is het wel.

de Nobel 2015

We hadden het hier nog niet over de Nobelprijs economie die een aantal weken geleden werd toegekend aan Angus Deaton. Hij is een van de bedenkers van het Almost Ideal Demand system (AID), dat alleen al vanwege de naam een prijsje verdient. Het relatief eenvoudig te schatten model maakt verschillende reacties van mensen mogelijk: als je schat hoeveel minder suiker mensen gaan gebruiken bij een belastingverhoging, schat je niet de elasticiteit van de gemiddelde gebruiker, maar van de gebruiker rekening houdend met bijvoorbeeld zijn inkomen(sklasse).
Daarnaast leverde Deaton nog bijdragen aan de integratie van micro en macro-economie, en toonde o.a. aan de de these van Milton Friedman dat mensen hun consumptie aanpassen aan hun (te verwachten) levenslange inkomensstroom (smoothing) niet plaats vindt.
The Economist van 17 Oktober (die me helpt bij het schrijven van dit stukje) vat zijn visie op economie samen in 3 mooie punten:
* de theorie moet met de data overeenstemmen.
* geen ramp als dat niet zo is: puzzels en inconsistenties bestaan en zijn een bron voor innovatie, alleen door beter te kijken naar verschillen tussen mensen leren we meer.
* meten doet er toe: vooruitgang in de economische wetenschap is onbediscussieerbaar door niet tegelijk ook naar definities en data te kijken.

Naar de Chinees

Westerse exporteurs kijken begerig naar de Chinese markt: als elke Chinees een extra varkensoor koopt, dan valt de vierkantsverwaarding hier ineens heel anders uit. De discussie over die strategie heeft misschien iets aan een interessante figuur van Bain & Co, die The Economist van 31 oktober publiceerde. Daarin staat de groei of daling van het marktaandeel van westerse merken in China per categorie tussen 2013 en 2014. Westerse bier- en chocolademerken winnen marktaandeel, maar bij yoghurt, melk, en babymelk was allemaal sprake van een daling van enkele procenten (vermoedelijk procentpunten?).
Daar horen natuurlijk disclaimers bij: als de markt sterk groeit dan verkoop je zelfs met dalend marktaandeel nog meer. En het gaat om westerse merken, dat zegt nog niets over waar het product wordt gemaakt en geteeld. Toch interessant.

de mechanisatie-keten verandert

Met de landbouw verandert ook de mechanisatieketen. Ik las onlangs een interview met Gerrit van der Scheer, de CEO van het beursgenoteerde Royal Reesink, een 230 jaar oude importeur en distributeur van machines voor de bouw en de landbouw. Het stond in het onvolprezen oogstnummer van De Boerderij (6 oktober).
Door een overname (van Agrometius) zitten ze nu ook in de precisielandbouw en big data. Op basis van Trimble kunnen ze nu beter data uitwisselen tussen de diverse machines en weersverwachtingen. Vooral toepassingen in o.a. Kazachstan zitten hier op te wachten.
Interessant is nu of de keten anders wordt: gaan boeren direct bij de fabriek bestellen en daar hun tractor ophalen en verdwijnt de importeur en de dealer. Of verdwijnt alleen de dealer? Of juist de importeur?
Van der Scheer ziet de rol van zijn eigen Royal Reesink niet verdwijnen: machinefabrikanten denken in aantallen en ontwerpen. Die produceert en blijft dus de handel nodig hebben, denkt of hoopt Royal Reesink. En de dealer blijft ook, want de boer is gewend dat die op 20 km afstand zit. Maar die is er straks alleen nog voor de lekke band en de kapotte hydrauliekslang. De machines zelf worden te complex voor die bedrijven die er maar een paar per jaar van verkopen, dus daar is de importeur / distributeur goed voor.
In de bouw en het grondverzet is de dealer al veel verder uitgeschakeld. Daar verkoopt RR 4500 vorkheftrucks per jaar in Nederland, Belgie en Duitsland. En heeft daar 350 monteurs op lopen. In de landbouw zou het niet zo'n vaart lopen omdat het volume van machines er veel kleiner is. En er is een veel grotere seizoenspiek, die grotere bedrijven veel minder goed aan zouden kunnen dan de kleinere dealers. Die grote moeten het blijkbaar hebben van inplannen en organiseren en de piek vraagt om improvisatie, overwerk etc. Van der Scheer geeft het voorbeeld van de melkveehouderij waar de mestinjectie veelal door een specialist gebeurt, en de grasoogst niet. De eerste is minder weersafhankelijk dan de tweede (die ook groter effect heeft op het kernproces melkwinning, denk ik dan).
Nog een tendens: de gebruiker wordt steeds minder vaak de eigenaar. Financiering gebeurt via operational lease. In het grondverzet groeit het onderdeel Huur&Stuur. Wie een extra machine nodig heeft krijgt hem geleverd, met chauffeur.
Kortom, een mooi college institutionele economie / ketenorganisatie uit de praktijk.

GLB in Dublin

Een fotootje dat ik donderdagochtend in Dublin nam, van het Castle hotel waar ik een nachtje logeerde. We discussieerden er over het GLB na 2020, ik mocht de middagsessie modereren.
Ik concludeerde af met 3 punten die duidelijk nog de aandacht vragen rond het GLB van de toekomst:

• Het Juncker programma met Jobs and Growth als centraal thema
• de Geopolitieke scene
• de rol van consumenten en food policy (waarover de Nederlandse overheid in reactie op de WRR net een ei gelegd heeft)

Over de rode kaart voor zwarte voetballers

Onderzoekers sturen vaak verwarrende uitkomsten de wereld in waarin ze uitkomsten van ander onderzoek weer tegenspreken. Verwarring bij de consument en beleidsmaker al om. Dat komt door de veelheid van methoden en het niet duidelijk maken van wat er nu precies moet worden onderzocht.
The Economist (10.10.2015) rapporteerde een mooi onderzoek van Silberzahn en Uhlmann dat onlangs Nature haalde. Zij stuurden 29 onderzoekteams dezelfde dataset met gegevens van 2000 voetballers uit de topcompetities van Engeland, Frankrijk, Duitsland en Spanje. En de simpele maar politiek gevoelige vraag: Worden voetballers met een donker-getinte huidskleur vaker het veld uitgestuurd dan hun licht-getinte (blanke) collega's. ?
Dat klinkt als een vraag die elke eerste jaars econometrie of wiskundige statistiek moet kunnen beantwoorden. Maar de auteurs van het paper kregen een waaier aan antwoorden terug. Gemiddeld was het antwoord dat donkere spelers 1,3 keer zo grote kans hadden het veld te moeten ruimen dan hun collega's. Maar 9 onderzoeksteams vonden geen verschil tussen de groepen. 2 teams vonden zelfs dat donkere voetballers minder kans maakten op rood dan hun blanke confrères. Maar er was ook een onderzoeksteam dat rapporteerde dat de kans juist 3 keer zo groot was.
How come? Er lijken twee redenen voor de grote verschillen: hypotheses en technieken. Wat de technieken betreft werd er tal van software opgestart: van logistieke regressie tot Baysiaanse statistiek en lineair modelleren. Maar wat vooral aanspreekt is, wat is hier de hypothese. Moet je rekening houden met de veldpositie van de speler (de keeper gaat minder vaak het veld uit dan de verdediger zo stel ik me voor), of met het land waarin gespeeld wordt (de ene competitie is ruwer dan de andere)? Dat blijkt nogal uit te maken voor de resultaten.
Geen wonder dat herhaalbaarheid van onderzoek lastig is, zo stelt the Economist. Dat gaat overigens vaak over gebruik van een nieuwe dataset met dezelfde technieken,

Lijstje: overslag agribulk

Onlangs bezocht ik eindelijk eens de tweede Maasvlakte. Een soort Madurodam in het groot: door de schaal lijkt alles klein, tot je met een boot langs zo'n bulkcarrier vaart.
Het Havenbedrijf deelt er een boekje uit met cijfers over de concurrentiepositie van de haven. Dat is een mooie basis voor een lijstje noordwest Europese havens met de grootste overslag in agribulk in 2014:
1. Rotterdam (11,3 miljoen metrische tonnen)
2. Hamburg (8,2)
3.Amsterdam (8,0)
4..Duinkerken (2,3)
5. Gent (1,6)
6. Antwerpen (1.0)
7. Bremerhaven (0.8)
8. Zeebrugge (0.1)
9. Wilhelmshaven, Zeeland Seaports, LeHavre (allemaal 0.0; Cherbourg, Denemarken en VK vallen buiten het waarnemingsgebied.

ICT in Berlijn

v

Vandaag was ik in Berlijn. Bij de Deutsche Bauern Verband hadden we een interessante dag over ICT in de landbouw. Met veel goede lezingen. Ik mocht modereren en mijn presentatie staat op Slideshare, maar is wel sterk gebaseerd op eerdere presentaties.

FENS presentatie

Afgelopen week was ik in Berlijn op de FENS conferentie, met allemaal voedingswetenschappers. Het ging mij om de data-uitwisseling tussen voeding en gezondheid. Mijn presentatie staat op Slideshare en werd al veel rondgetwitterd. Voor wie hem zoekt, hier is hij. 

Slimme landbouw slim gepresenteerd

De blog riep een reactie op van Richard van Hooijdonk, naar ik van zijn site begrijp een actief spreker over technologietrends. Hij schreef op zijn eigen website een mooi stuk dat de actuele kennis en projecten over smart farming op een publieksvriendelijke manier inzichtelijk maakt. Alleen al van belang voor de maatschappelijke acceptatie van dit soort ontwikkelingen: de landbouw verandert.
Hier is zijn blog.

Responisible business

Carol Sandford schreef al enkele jaren geleden het boek The Responsible Business. Daarin stelt ze dat de onderneming te maken heeft met 5 partijen waarmee goede relaties moeten worden onderhouden en het geheel moet in evenwicht zijn: gebruikers van het product of dienst (klanten dus), de maatschappij, de investeerders, de co-creators (of wel medewerkers en ketenpartijen) en de planeet zelf. People, profit, planet in andere termen dus - Rijnlands model voor de VS als het ware.
Michiel Bakker, Director, Global Food Services, Google, Inc is een van de mensen die het boek op haar website aanbeveelt, zo zag ik. Hij verwees er ook zaterdag in zijn lezing naar (zie de blog van zondag). 

medicijnfabriek

Vandaag zit ik in Berlijn om over voeding en gezondheid te praten, en dat doet me denken aan een van de stands op de Dutch Design Week die zaterdag mijn aandacht trok: de Medicijnfabriek.nl  Een grappig kunstproject waarin mensen met de magnetron en een zelf uit de tuin of natuur geplukte plant een 'medicijn' fabriceren. Misschien is het proces wel belangrijker dan de zalf die men maakt. Ze deelden een mooie kaart uit: Intuïtieve plantbenadering voor beginners. Hier hun Spartaanse website

Trends - een slideshare ppt

 

Precies een week geleden gaf ik een presentatie op Nijenrode over Trends in en om het agrarisch bedrijf. Voor een cursus van Boerderij Academy, Wageningen Academy en Nijenrode. Naar goed gebruik staat de PowerPoint op Slideshare online.

Zipongo

Hierbij een link naar de site van Zipongo. Geen idee waar de naam vandaan komt. Het is een app in de VS die je coacht om gezond te eten. Ik begreep dat Google hem gebruikt en steunt, om hun werknemers gezond te laten leven (zie de blog van gisteren)

eten bij Google (alleen voor werknemers)

Gisteren had ik het genoegen om op de Dutch Design Week een lezing van Michiel Bakker van Google bij te wonen. Hij houdt zich binnen het bedrijf bezig met de Food Service: het onderdeel dat zorgt voor de restaurants, coffee corners en meer.
Eten is belangrijk voor Google, zo begreep ik. Dat werd geïllustreerd met het feit dat het bedrijf zijn Chef aannam als personeelslid #56. De HRM manager kwam pas later, als #60.
Google gelooft in het feit dat goed eten heel belangrijk is voor de gezondheid (en werknemers'prestaties). Tegelijkertijd constateert men dat medewerkers op het vlak van maaltijdbereiding onbewust onbekwaam zijn. Het wordt in gezinnen met twee werkende ouders of met maar 1 (werkende) ouder niet meer geleerd, althans in de VS. En de studententijd helpt ook niet. Google voelt zich dus verantwoordelijk om dat goed te regelen, met de belangrijkste maaltijden op de campus / het kantoor en zo mogelijk ook invloed op de rest van het eetpatroon.
Verder past dit bij het in de watten leggen van de medewerker. Die moet overdag zo goed mogelijk presteren en dat lukt het best als je geen zorgen over de stomerij of het olie verversen van de auto aan je hoofd hebt: dat kun je dus op de campus van het bedrijf laten doen of doen ze voor je. Zodat je in de vrije tijd ook echt kunt ontspannen met dingen die je leuk vindt. Zo win je de war on talent.
Voedsel en tafelen helpt ook de conversatie tussen de nerds. Nudging is dan ook de term die veel gebruikt wordt als het om inrichting van het restaurant e.d. gaat. Waarbij men zich richt op de werknemers, niet op de locatie. Als er veel Indiërs werken in New York, is er dus ook een goed Indiaas restaurant.
Wat food trends betreft, gaat Google helemaal voor gezond en een plant-centric menu, met af en toe geen vlees of een kleinere portie. Met die opvatting konden we het in Brabant doen. Organic speelt geen overdreven grote rol, noch lokaal sourcen. Men doet ook zaken met Unilever en Nestle en budget doet er ook toe: beter dat de mens met schaars budget 10 appelen koopt dan 6 duurdere biologische. En ook hier de stelling dat er ook boeren zijn die biologisch werken maar het keurmerk te duur vinden..
Het viel me op dat Google ontzettend weinig doet met data over eten voor de quantified self. Dat komt o.a. door het feit dat men geen kassadata heeft, de werkenmer krijgt het gratis. zo vertelde de inleider me. Misschien lopen we dus met onze research over apps op dat vlak nog niet zo erg achter..

Het EP en FIspace

Het FIspace raadsel lijkt opgelost.  Onlangs verwonderde ik me over de hoge aantallen hits op een stukje over FIspace. Deze week zag ik een tender voor toegepast onderzoek om het Europees Parlement te informeren over de ontwikkelingen in precisielandbouw. Die tender bevat een lijstje Europese experts. Inclusief mijzelf als voorzitter van de FIspace Foundation.

De ondergang van de Vikingen - vervolg

Onlangs wees 
ik je hier op een bijdrage in Wageningen World waarin ik het begrip Resilience illustreerde met de ondergang van de Groenlandse Vikingen en het feit dat ze geen vis zouden eten. Dat leverde een mooie mail op van prof. Vermaat uit As, Noorwegen, waar de Noorse WUR staat. Hij stuurde me een artikel van Arneborg et al. uit Europhysics news MAY/JUNE 2002 getiteld  C14 dating and the disappearance of Norsemen from Greenland.
Hun conclusie: 

But the present research at least can refute current speculations that the Norse finally succumbed because they were unable or unwilling to adapt to harsher climatic conditions by exploiting the rich resources of the sea. Ze toonden aan dat in de laatste 400 a 500 jaar van hun bestaan de hoeveelheid vis in het dieet opliep van de in Noorwegen gebruikelijke 20% vis naar 80%. Mogelijk vergaten ze wel op robbenjacht te gaan.
Mooi geval van voortschrijdend inzicht dus.

lijstje: 5x AI

De 5 belangrijkste technieken in kunstmatige intelligentie zijn:

1. symbolic reasoning
2. connections modeled on the basis of the brain's neurons
3. evoloutionary algorithms that test variation
4. Bayesian inference
5. sytems that learn by analogy

En ze worden uitstekend beschreven in een nieuw boek: Pedro Domingos - The Master Algorithm. Zo lees ik in The Economist van 3 oktober.

Repliek VORK-2 discussie

Vandaag plaatste ik op Foodlog onderstaand stuk gezien enkele reacties op het tweede deel van mijn VORK_artikel dat daar was geplaatst:

Mooi dat mijn bijdrage enkele uitstekende reacties opriep. De repliek komt wat laat, maar ik boog afgelopen week mijn hoofd over innovatie in het kennissysteem in Brussel. Overigens leuk om daar een van de mensen hieronder voor het eerst tegen te komen – en jammer dat de tijd te kort was voor een goed gesprek. Hier dan dus maar.

Mijn stelling dat prijzen een enorm belangrijk sturingselement in onze maatschappelijke orde zijn, en dat we daar eerder meer dan minder gebruik van moeten maken, blijft in de bijdragen hieronder redelijk overeind. Althans zo interpreteer ik de bijdragen van Piet, Liesbeth en Mark. Verschillende bijdragen (ook die van Dick B.) benadrukken dat de prijssignalen onvoldoende effectief zijn als het om milieu gaan. Daar is beprijzing gewenst, bij de consument en in de keten. Dat kan op allerlei manieren: door een prijs op CO2 en mineralen te zetten (of zoals Piet zegt: het buitenlandse veevoer is te goedkoop) en / of door de consument meer te laten betalen, bv. door hogere btw (@Piet: de veehouder kan de btw van veevoer verrekenen met die over de omzet, dus daar wordt hij niet mee benadeeld, wel door de lagere vraag bij een duurder product, maar dat is nu net de bedoeling).

Liesbeth interpreteert dit als “aan de markt overlaten”, maar zo zou ik dat niet presenteren. Het is de markt corrigeren daar waar die niet werkt. Het doel daarvan hoeft niet per se te zijn dat de consument zijn gedrag verandert. Zij/hij mag ook doorgaan met kopen tegen een hogere prijs. Met de (btw/accijns) opbrengst heb je dan geld om de schade te compenseren. Een vliegtaks op Schiphol hoeft dus om succesvol te zijn niet tot minder vliegverkeer te leiden. Ook prima als men door blijft vliegen en er zo geld beschikbaar komt voor geluidsisolatie van woningen in de buurt, of er een prikkel ontstaat tot stillere vliegtuigen, of men voortaan vanaf een in de Duitse bossen gelegen ex-Navo basis vliegt waar minder omwonenden zijn (of alle drie).

Liesbeth heeft wel een punt dat prijzen op dat punt niet alles zaligmakend zijn. Als je echt niet wilt dat het bestrijdingsmiddel niet in de buurt van water wordt gebruikt (omdat het duur is om het eruit te zuiveren of tot dode vissen leidt) dan moet je het gewoon verbieden. Of de gebruikstechniek (kantdoppen op sproeimachines) voorschrijven.

Het Schiphol voorbeeld geeft ook aan hoe lastig het is een goed oordeel te hebben over verplaatsing van activiteiten. Op zich is er niets mis mee dat we vlees of veevoer uit Argentinië halen – even aannemend dat er geen (onbeprijsde) milieu-effecten zijn en de grondbezitters geen informele landrechten met voeten treden. De Argentijnen kunnen daarmee immers een boterham verdienen, wat moeten ze anders exporteren om hun Chinese smart phones of Duitse auto’s te betalen?

Speculatie is een onderwerp op zich. Om te beginnen is er veel “goede speculatie”: door termijnmarkten kunnen boeren en fritesfabrieken hun prijsrisico’s (die ontstaan door goed of slecht weer) afdekken en overdragen aan een belegger die wel een gokje wil wagen (of heel goede weersmodellen heeft) en daarvoor beloond wordt. Gaat de kostprijs weer wat naar beneden en de welvaart omhoog. Het is ook logisch dat dergelijke activiteiten toenemen als prijzen veel schommelen: dan is er behoefte aan die risico-afdekking. Blijft de vraag over of sterke prijsstijgingen als in 2008 (of de huidige lage varkensprijs) veroorzaakt worden door “slechte speculatie”. Economen zijn het er nog niet over eens, ik (en veel van mijn LEI-collega’s) behoren tot de groep die denkt dat veel andere factoren (waaronder slecht overheidsingrijpen) vele malen belangrijker zijn geweest dan speculatie – als het al een invloed heeft gehad. En inderdaad zijn de invloeden van valutakoersen en olieprijzen niet te verwaarlozen. In de paneldiscussie deze week in Brussel pleitte nog iemand hartstochtelijk voor het niet koppelen van de landbouw aan de biobased economie omdat onze voedselprijzen afhankelijk worden van de olieprijs. Die moest ik teleurstellen, dat is al lang het geval.

Tot slot de wel vaker verkondigde stelling dat prijzen niet meer werken omdat de productie zich niet aanpast, en de markten overvoerd blijven, zoals bij varkens. En dat je dus moet quoteren. Ik vrees dat in die redenering de beschouwingstermijn wat tekort is. Er zijn nog steeds bedrijven die het bij lage prijzen wel uit kunnen zingen, omdat ze een behoorlijk eigen vermogen hebben (of hadden) en een lage kostprijs. Die duwen de middenbedrijven eruit die door een recente uitbreiding of hogere kostprijs slecht gefinancierd zijn. Tegen afbraakprijzen nemen ze die bedrijven over en verlagen zo hun eigen kostprijs. De toeleveranciers (veevoerbedrijven) en afnemers (slachterijen in dit voorbeeld) vinden dat prima en ondersteunen dat, net als de banken, want zo blijft het volume in stand en hoeven zij niet te saneren. Die hebben dus geen prikkel de kostprijsstrategie te verlaten. Dat spel gaat door tot voldoende kleine bedrijven met verouderde capaciteit (die niet door de groteren wordt overgenomen) verdwenen is uit de markt. Dat kan een behoorlijk aantal jaren duren, zeker als (zoals bij varkens) tegelijk ook de vraag daalt en de vraag naar arbeid buiten de landbouw gering is. Dat laatste heeft te maken met de slecht werkende arbeidsmarkt: lage inkomens zijn niet altijd een prikkel voor boeren om wat anders te gaan doen. En als er veel werkeloosheid is, geldt dat ook voor de volgende generatie. Maar zoals Henric (# 7) onder het motto ‘doormodderen’ meldt: hier een daar af en toe een fors tegenvallende productie helpt, dan kan een handelsland als Nederland weer gaatjes vullen.

Dat ik naast prijzen pleit voor het innovatie-instrument heeft dan ook twee reden. Enerzijds omdat het systeem zich nogal verzet tegen beprijzen van milieu- en andere schade. Hopelijk worden er dan nieuwe technieken uitgevonden die die schade beperken (maar hoe lang hopen we dat al als het om mest gaat?). Anderzijds omdat er misschien producten, productieprocessen en diensten worden uitgevonden waar de consument meer geld voor over heeft.  Of die zorgen voor een andere benuttig van de overcapaciteit aan stallen (moeten meelwormen op een industrieterrein of kunnen ze in bestaande stallen?) en arbeid.

Wat mij betreft zijn er dus twee belangrijke design-principes voor het voedselsysteem van de toekomst: maximale benutting van prijssignalen en bevorderen van innovatie, juist ook als die het huidige systeem op zijn kop zet. Nu de Dutch Design Week dichterbij komt misschien een idee om de discussie zo eens te voeren: wat zijn de ontwerpprincipes voor ons voedselsysteem van de toekomst?

in actie in BXL

Geen blogs afgelopen werkdagen. Ik was druk in Brussel, ik mocht er o.a. een sessie voorzitten met de discussie over de foresight voor de bioeconomie die het SCAR heeft laten maken. Een van de bezoeksters was zo aardig een actiefoto te maken.

Foodlog tussen Vork1 en Vork2

Op Foodlog verscheen vandaag deel 2 van mijn VORK artikel. De discussie over deel 1 sloot ik gisteren als volgt af:

Na 50 reacties op mijn tekst en voordat Dick morgen deel 2 online zet, een paar reflecties van mijn kant. Om te beginnen dank voor alle reacties, mooi dat velen van jullie dit een zinvolle discussie vinden; die wordt goed gevoerd vanuit diverse kanten van de Foodlog gemeenschap.

Ik schreef mijn tekst niet omdat ik denk dat de vrije markt alles zaligmakend is en de overheid geen rol speelt (dan zou ik niet 35 jaar bij het LEI werken dat zoveel beleidsadvies doet). Maar wel omdat de rol van prijzen vaak onderschat wordt. De directe aanleiding voor het VORK-artikel was de roep om overheidsingrijpen in die prijzen, notabene juist nadat boeren in de VS, Nieuw-Zeeland en Europa vlot hebben gereageerd op twee jaar met hoge prijzen voor melk en de verwachting op continuatie daarvan door hoge Chinese vraag.

Mensen reageren meer dan uitstekend op prijzen, dat geldt voor de consumenten die in het supermarkt-vak de kiloknaller tegenkomen en ook voor boeren. Zij het dat processen in de landbouw soms wat langzamer gaan (je zaait maar 1 keer per jaar, een koe opfokken duurt even) dan in de kleding-business. Mooier dan Henric (#20 en #32) had ik het niet kunnen verwoorden: prijzen werken. Dat komt niet door de economische theorie van de laatste 300 jaar, dat was bij de oude Romeinen ook al het geval.

Dat laatste zeg ik omdat sommigen de economen aankijken op hoe mensen reageren. Alsof de sterrenkundigen schuldig zijn aan de maansverduistering of de psychologen aan depressies. Hooguit kun je betogen (daar zit wat in) dat de kennis hebben, leidt tot een manier van kijken en handelen door managers en politici. Maar je moet niet alles via geldelijke prikkels willen regelen omdat niet alles meetbaar is en in geld uit te drukken. Wat dat betreft kan ik Dirk (#49) geruststellen: ik zit ergens in het midden tussen de vrije markt en de regelende overheid, als het om landbouw gaat. Het gaat om wat we willen in de wereld en hoe je dat het efficiënt regelt.

Het feit dat de theorie niet zou kloppen omdat we dan geen minimumloon zouden moeten invoeren (zoals Jur stelt (#15)) gaat erg uit van het bekijken van economische “wetten” als universele natuurwetten die overal en altijd geldig zijn. Dat past misschien wel in het natuurwetenschappelijke perspectief dat ik hierboven noemde, maar niet in het gedragswetenschappelijke (mogelijk zetten al onze wiskundige modellen je mogelijk op het verkeerde been). In de economische wetenschap is de toepassing altijd contextueel. En wat mij betreft gaan normen en waarden in ethiek en sociologie veelal boven vraag en aanbod in de economie (dat is een inzicht uit de zgn. institutionele economie: als we afspreken dat rente of varkensvlees niet mogen, dan komt er ook geen prijs tot stand). Daarbij is er dus ruimte voor Dick’s (#10) signalen die consumenten buiten prijzen om wensen te geven. Hoewel economen wel wat sceptisch zijn over zeg-gedrag dat geen doe-gedrag is.

Daarmee zeg ik niet dat je niet in prijzen mag ingrijpen, maar bezint eer u begint. De effecten worden vaak onderschat, zo leg ik morgen in deel 2 uit: zowel door in te grijpen in prijzen als door het niet beprijzen van de schade van de landbouw op natuur, milieu, klimaat en meer (ja ook ziektes waar mensen last van hebben – zie Henk (#22), Dick B.(#9)) is het gemene probleem ontstaan. Dat niet beprijzen van schade is overigens ook in andere sectoren (denk aan alle energiesubsidies) een probleem. Dat is, zoals Marieke (#4) suggereert inderdaad een reden om op dat punt wel in te grijpen (overigens is de relatie tussen waarde en prijs economisch gezien een lastige: water is voor ons leven van meer belang dan diamanten, maar de laatste hebben een hogere prijs, het gaat om vraag en aanbod).

Floor (#6), Mark (#7) en Dick B. (#9) wijzen (net als ik in het begin van mijn artikel) op het probleem van landbouwsubsidies, overigens is dat effect bij de huidige directe inkomenssubsidies per ha veel beperkter dan vroeger.

Het hangt van de situatie af, maar omdat ingrijpen in prijzen vaak zoveel negatieve aspecten heeft (behalve dan bij het beprijzen van schade of positieve externe effecten) is de vraag of we geen andere oplossingen kunnen bedenken voor de problemen. Innovatie bijvoorbeeld. Of sociaal beleid voor bedrijven die in de concurrentieslag niet mee kunnen. Of het verbieden van productiewijzes die we echt niet vinden kunnen.

Ik zie uit naar de reacties op deel 2. Hopelijk komen we samen tot de creatieve combinaties die Hein (#41) terecht bepleit, waarvan Dick (#33) vermoedt dat we daar erg slecht in zijn en waar geloof ik ook Jur (#47) naar uitkijkt. Maar dan moeten we het eens worden over wat voor landbouw we eigenlijk willen en hoe je dat zo efficiënt mogelijk realiseert.

Discussie over prijzen op Foodlog

Het artikel dat ik onlangs in VORK publiceerde, zoals hier bericht, is nu op Foodlog gezet. Voor wie mee wil discussieren.