burgerparticipatie

De kiezer lijkt het wel een beetje gehad te hebben met de politiek, maar gelukkig zijn er nog tal van andere vormen van burgerparticipatie. Voor wie op zoek is naar trends en theorieen over betrokkenheid van burgers, een leestip over een alleraardigst boekje (of eigenlijk 2: deel I en II) van mij collega's van Alterra dat recente ontwikkelingen op een rij zet:

Rosalie van Dam, Roel During en Irini Salverda: Burgers en Landschap
Alterra Wageningen UR. ISBN 978-90-327-0367-7

Rondje over de Delta

Ter inspiratie van een essay over de Zuidwestelijke delta mocht ik van Rijkswaterstaat gistermiddag een rondje boven Zuidwest Nederland vliegen. Een onvergetelijke ervaring, dus als je ooit de kans krijgt of wat geld over wilt hebben voor een leuke middag (de mevrouw die voor ons vloog was in de lucht met ringen en champagne ten huwelijk gevraagd): doen.

Een paar indrukken: er is heel veel water en er zijn mooie zandplaten in de voordelta en de Scheldes, met zeehonden en al. Meer water dan je met de auto realiseert, want met een vliegtuigje ben je zo over de koppen van de eilanden (waar de wegen vaak slingeren of er wat schuin over heen gaan) en je ziet altijd de volgende zeearm(en).

Ook mooi: het gebied net ten noorden van Zestienhoven en Midden Delfland en het industriele Westland met mooie grote kassen van boven af. Lelijk daarentegen, meer nog vanuit de lucht dan op het land, is dat verspreide glas op de eilanden of in West-Brabant.
Verder heel veel recreatieparken en sommige daarvan maken een laagwaardige indruk. Hier en daar zijn ook hele boerderijen verbouwd in weinig smaakvolle buitenplaatsen, terwijl er ook schitterende verbouwde boerderijen met soms wat eigen natuur liggen. En dan natuurlijk al die monumentale stadjes, de kerkringen, de kastelen en vestingwerken. Daar horen we te weinig over, die gaan schuil achter de ramp, het water (voor de kenners van Walcheren zijn dat twee verschillende zaken) en de deltawerken.

Verder een enorme scheepvaartroute met grote sluizen in de Volkerak. Tiengemeten is volledig veranderd, met het winterpeil is het er nu behoorlijk nat en er is al veel verruigd. Boeren doen er misschien goed aan een andere vliegroute te nemen. En tot slot een imposante binnenstad van Rotterdam (er zou weinig karakter in het stedebouwkundig ontwerp zitten, maar uit de lucht viel dat wel mee) en toen was ik ook weer blij aan de grond te staan.

Geinspireerd zetten we ons vandaag dus maar aan het essay.

economen en vuilnis

Vorige week verwees ik naar de blog Freakonomics voor de vraag 'wat hebben economen en vuilnis met elkaar gemeen'.

Steven D Levitt heeft het antwoord gevonden: in beide gevallen wordt het een rotzooitje als je ze verwaarloost.

Groeten van de Neeltje Jans

De Neeltje Jans lag er gisteren prachtig bij in het winterzonnetje. We vergaderden er met de ReflectieCommissie Zuidwestelijke Delta en er kwam weer veel aan de orde. Dat ga ik hier niet allemaal melden, maar misschien is het wel aardig om even bij onze energievoorziening stil te staan (nu kernenergie weer ter sprake komt zoals in een serie artikelen in de NRC) en het nut van kosten/baten analyses.
We kregen een mooie presentatie over hoe de Brouwersdam die de Grevelingen aan de zeekant afsluit, weer deels open zou kunnen worden (zonder de veiligheid aan te tasten): is goed voor het zoutwatermeer de Grevelingen (het grootste van Europa in zijn soort) omdat het getij enigszins wordt hersteld en het water kan doorspoelen.
Er is ook bedacht dat je dan energie kunt winnen door het verschil tussen hoog en laag water te gebruiken, een zogenaamde getijde-centrale. Dat principe is al eeuwen oud: Goes, Bergen op Zoom en Middelburg hadden vroeger van die getijdemolens en in Bretagne staat (bij een tijverschil van meer dan 5 meter tegen 3,7 bij de Grevelingen) een indrukwekkende bij St Malo. Veel mensen die daar op vakantie zijn of naar St Michelle rijden, stoppen er even. Ik deed het vorig jaar ook en het is een interessant gezicht. Of je er voor naar de Grevelingen rijdt (duurzaam toerisme?) of dan daar stopt en niet meer op de Neeltje Jans (substitutie) is een vraag voor nader onderzoek.
Leuk idee, maar Nutsbedrijf Delta heeft het even nagerekend en energie uit zo'n centrale is 2,5 keer zo duur als de huidige energie uit gas en kolen, en ook veel duurder dan windenergie van zee of kernenergie. Er moet dus erg veel subsidie bij. We zouden ook eerst de kolen op kunnen maken.
En dus zijn de reacties voorspelbaar: economen en ondernemers die met kosten-baten analyses in de hand roepen dat dit weggegooid geld is en zo de wereld nooit duurzaam wordt en anderen die vinden dat je visie een kans moet geven, en allerlei bijkomende voordelen zien van toerisme tot innovatie en reputatie. En dan zijn er nog wetenschappers die met elkaar bedenken dat we dus nodig deze afwegingsmechanismes in de MKBA eens aan een kritische blik moeten onderwerpen. Is ook wat voor te zeggen want een aantal zaken blijven buiten beeld.
In het Deltaplan van de Commissie Veerman liep men ook al aan tegen discussies over visie en kosten/baten, want die hebben er ook een hele pagina aangewijd, met als conclusie dat beiden een rol moeten spelen. Dan weet je tenminste wat je visie kost.

Op de foto niet de NJ maar Florida

Stad zoekt boer

Er zijn veel pogingen om platteland en stad sterker aan elkaar te verbinden. Bijna al die initiatieven komen vanuit het platteland, zo stelt John Huige in zijn bundel “Stad zoekt boer”. Ik had het boekje gemist, maar kreeg het nu van de auteur. Het verscheen in 2006 en misschien heeft die bundel er aan bijgedragen dat er langzaam verbetering komt in die situatie. Steden als Rotterdam en Amsterdam zijn nu actief op dit vlak, hoewel het zich –zoals uit de bundel blijkt- vaak beperkt tot een straal van pakweg 10 kilometer: niet veel meer dan de voortuin of het potentiele uitbreidingsgebied.
Overigens is er wel een verklaring waarom de aanbieders actiever zijn dan de steden: zij hebben het meest te winnen bij draagvlak voor het platteland en een grotere geldstroom vanuit de stad. Daarom was er in het verleden de Stichting Public Relations Land- en Tuinbouw en recenter de Vrienden van het Platteland – aan de laatste wijdt het boek ook een hoofdstuk.
Het boek geeft opvallend veel aandacht aan interactiviteit als innovatiebron en dat lijkt me terecht. Er is ook veel aandacht voor cultuur. Kunst is altijd een vernieuwer geweest als vorm om dilemma’s onder de aandacht te brengen. Dat daarnaast kunst ook uitwijkt naar het platteland heeft volgens mij vooral te maken met de behoefte aan goedkope en gemakkelijk te veranderen ruimte (voor festivals, beeldentuinen) of de inspiratie van de omgeving (Oerol e.d.). En verder stellen kunstenaars graag dilemma's aan de orde, en de verhouding stad-platteland tegen een achtergrond van minder boeren en een industrielere landbouw is er ook een.

Tjirk van der Ziel geeft in zijn bijdrage aan het boek overigens een mooi overzicht vanuit de kunst (m.n. literatuur en schilderkunst) over de opvattingen uit de stad over het platteland. Van boer als harde werker in de Middeleeuwse getijdenboeken via de volkse kant van Breugel en Bredero’s Klucht van de Koe waarin het platteland het decor van onzedelijkheid en zuipen wordt (met een directe lijn naar Normaal?). In de 17e eeuw komt ook de idylle van Arcadie weer op: het platteland als plek van burgerlijke idealen (doorlopend naar de Ballade van den Boer met “Maar de boer, hij ploegde voort” van J.W.F. Werumeus Buning uit 1935) en als plek van zuiverheid ten opzichte van de vervuilde steden. Een opvatting die in de 17e en 18e eeuw ook bijdraagt als vindplaats van cultuur in de natievorming in Europa. Wat ook tot de openluchtmusea aan het eind van de 19e eeuw leidde.
Nu is er weer veel aandacht voor het ‘oude landleven’ en de nieuwe maakbare natuur – het pastorale en het primitieve. Onduidelijk in de bundel blijft waarom. Is het de welvaart van de jaren 90 die het mogelijk maakte naar buiten te trekken, naar het eigen landgoed? Is het een revival van de sixties (waar de auteur overigens geen melding van maakt)? Of ontvlucht men weer stadsproblemen zoals drukte, Vogelaarwijken etc.? Is het goedkoop aanbod van lege woninkjes op het leeglopende platteland? Maken internet en goedkoop transport kolonisatie van het landschap aantrekkelijk? Is centraal wonen in de VINEXwijk langs de snelweg zo aantrekkelijk omdat het dure verhuizingen voorkomt? Veel van die ontwikkelingen hebben weinig met landbouw te maken overigens. Het zou interessant zijn nog meer te weten van wat de burger drijft in het zoeken van de boer. Anders strand het in pogingen vanuit de plattelandskant.

John Huige (red.): Stad zoekt boer, Amsterdam School of Management, 2006

De ESB verjaardagskalender

ESB (v/h Economisch Statistische Berichten) stuurde allen die in 2008 in het blad hebben gepubliceerd een kalender voor 2009 met daarop ook de verjaardagen van de auteurs. Zodat ik nu van veel Nederlandse economen beschik over de verjaardagsdatum - het is me alleen niet helemaal duidelijk wat ik met die informatie kan. Temeer daar er (pijnlijk genoeg) erg weinig landbouweconomen de kalender hebben gehaald, dus het zal toeval zijn als ik auteurs op hun verjaardag tegenkom. En eentje van de kalender nodigt me rond 1 mei toch al uit.

Wel heeft de kalender ook nog wat leuke feitjes bij elke maand. Die zal ik jullie t.z.t. niet onthouden. Dus evengoed dank aan ESB voor het nieuwjaarsgeschenk

de toekomst van het landschap

Nog een keer een notitie over landschap, naar aanleiding van het boek van Lorzing. Hij analyseert de historie van het landschapsdenken (in de kunst, in planningsopvattingen, in politieke stromingen en in het landschapsontwerp) met een kwadrant (of matrix) op twee dimensies: man-made versus natural op de ene as en native versus foreign op de andere as. Man-made en foreign leidt tot de no-nonsense landschappen van de Flevopolder, Lelystad en het US Grid-systeem. Foreign en natural vind je terug in themaparken, landschapsparken e.d. Native en man-made is het traditionele landgebruik met de heggen en de stenen muurtjes. En tot slot Native en natural staat voor de nationale parken en leidt tot de Oostvaardersplassen.

Die traditionele, rationele, romantische en ecologische kijk op landschap vinden we ook in ons denken en ons geheugen. Mentale landschappen. Er lijkt nu vooral behoefte te zijn, zo suggereerde Lorzing in 2001, aan locale geborgenheid en veiligheid. Dat leidt tot heruitgevonden traditie, met metaforen en historische referenties als substituut voor realiteit.

Han Lorzing: The Nature of Landscape - a personal quest, 2001

Lijstje: landschap in het buitenlands

Landschap is een term met verschillende interpretaties, en dat kun je ook goed zien aan de term in andere talen. Althans dat stelt Han Lorzing in 'The Nature of Landscape'. Het Nederlandse woord landschap, afkomstig uit de schilderkunst, werd Landscape in het Engels, Landschaft in het Duits en Landskap in het Noors en Zweeds.

In de Romaanse talen werd dat dan natuurlijk Paysage (Fr), Paisaje (Spaans) etc. In al deze landen is het dus een territoriale insteek, net als in het Grieks waar het samenhangt met plaats en het slavisch waar het woord kraj voor regio of gebied staat. Heel interessant is dat het Russisch twee termen heeft, beide geleend uit west europa. Het fransachtige peyzazh staat voor het subjectieve landschap met de emotionele waarden en schilderachtigheid en het duitsachtige landshaft is de technische, objectieve kant waarin de landschaparchitect wegen zoekt het landschap aan te passen.

Ook de Turken kennen twee termen, een voor natuur (dogal) en de ander het arabische woord voor uitzicht of panorama (manzara). Ook in het Japans en het Chinees zijn er twee woorden, de een meer gerelateerd aan panorma, en de andere met een meer emotionele, (schilder)kunstwerk-achtige betekenis. En zo komen we tot een lijstje:

1. Landschap [nl]
2. landscape [engels]
3. landskab [deens]
4. landschaft [duits]
5. paysage [fr]
6. paisaje [spaans]
7. paessagio [italiaans]
8. maisema [fins]
9. krajina [tjechisch]
10. topio [grieks]
11. landschaft [russisch]
12. peyzazh [russisch]
13. dogal [turks]
14. manzara [turks]
15. jing guan [china]
16. feng jing [china]
17. keshiki [japans]
18. fukeiga [japans]
19. nof [hebreeuws]
20. lanskap [bahasa indonesia]

bron: Han Lorzing: the Nature of landschape, 2001

Europees structuurbeleid nodig?

Afgelopen weken verscheen een nieuwe editie van EuroChoices. Met bijdragen over de Health Check en de US Farm Bill, de effectiviteit van pensioeneringsschema's voor boeren en nog veel meer. En een ingezonden stuk van mij zelf n.a.v. de Mansholtherdenkingen: moeten we het prijsbeleid voor landschap niet aan lokale overheden overlaten en ons in Europa richten op structuurbeleid om Oost en West beter aan elkaar te verbinden: hier is er management en kapitaal in overvloed, en daar te weinig.

Over landschap

Landschap is een term uit de schilderkunst, en ook nog uit de Nederlandse schilderkunst. De Vlaamse meesters vervingen engelen en bijbelse figuren door gewone mensen en de Nederlanders maakten die mensen minder belangrijk in de schilderijen. Maar de landschappen bleven wel een product van natuur en menselijk handelen.
Landschap kan dan ook het best gedefinieerd worden als een waarneembaar (opvallend: perceptible) stuk land, bepaald door de gezamenlijke effecten van natuurlijke krachten en menselijke interventie. Er zit in de regel een esthetisch element in. Zo schrijft Han Lorzing in een boek 'The Nature of Landscape', dat al weer een paar jaar oud is, en ik bij de Slegte kocht en in het landschap van Florida las.
Het Nederlandse woord landschap vond in veel talen, al of niet vertaald, ingang. In een Engels museum kwam ik zelfs het woord Seascape tegen voor wat wij een zeegezicht noemen (en geen waterschap, dat is wat anders).
Landschap is dus heel wat anders dan natuur! Het is mooi en ook mooi doordat de mens wat van de natuur heeft gemaakt. In Nederland maken we door menselijke interventie ook natuur en dat kan dus ook landschappen opleveren, maar over het algemeen is natuur dus niet echt landschap.
Han Lorzing: The Nature of Landscape, 2001

Op de Krammersluizen

Twee dagen lang vergaderden we op de Krammersluizen over de duivelse dilemma's rond het water in de Zuidwestelijke delta. Met een overnachting op het Key West-achtige vakantiepark Aquadelta in Bru. Met drie gedeputeerden van de betrokken provincies dineerden we in het Veerhuis in Dordt, nadat we er eerst samen Obama zagen. Dat vergeten we dus niet gauw. Kortom zeer interessante en inspannende dagen, die meer zicht brachten op de situatie en de toch ook wat benarde positie van de landbouw en de provincie Zeeland. Wordt vervolgd.

ziezo

De website www.Ziezo.biz is vernieuwd. Ik heb ze een column cadeau gedaan, over ondernemerschap en de economische crisis. En een link hier links.

En nu we toch over de economische crisis hebben. Reinhart en Rogoff presenteerden op het recente congres van de American Economic Association hun analyse van de effecten van een aantal recente zware bankcrises. Hun paper is te vinden in het internet. En van de cijfers wordt je niet vrolijk: gemiddelde daling van de huizenprijzen 36% (met een duur van 5 jaar), aandelen 56% (3.5 jaar), inkomen per persoon 9.3% (2 jaar) en een stijging van de werkeloosheid met 7% punten. Een bankencrisis duurt gemiddeld zo'n 7 jaar.

Zie ook The Economist 10.1.2009: Drastic times. Op de foto oude waterpompen in Florida, ooit buiten werking gesteld wegens gebrek aan onderdelen.

Kavelruil

De Noordhollandse stichting STIVAS tracht de agrarische structuur te verbeteren. Hun nieuwe magazine bevat o.a. een interview over mijn eigen ervaringen met kavelruil, en een interessant interview met West8 architect Adriaan Geuze. Hij vindt dat vage beleidstermen als zoeklocatie en corridor er toe geleid hebben dat projectontwikkelaars veel grond van boeren in het Groene Hart (en elders) opkopen waarna een vrijbrief ontstaat voor bebouwing.

Michael Pollan komt

Op initiatief van een van mijn LEI collega's komt Michael Pollan naar Nederland. Toelichting overbodig. Tracy Metz zal modereren, dus dat wordt een boeiende avond. Op 11 februari in de Duif in Amsterdam. Er schijnen nog wat kaartjes te zijn.

dierwelzijn

Syscope nummer 20 is uit, en binnenkort vermoedelijk ook via de site beschikbaar. Een special over dierenwelzijn. In mijn column betoog ik dat de echte transitie zit in het leren aangaan van een dialoog met de samenleving over normen en waarden, met nieuwe rollen voor de wetenschap (bv. de dialoog ondersteunen) en de burger (verantwoordelijkheid nemen voor de eigen inkoopcriteria bv.).
Op de foto diereigen gedrag van een aligator in de Everglades

Oesters en de R in de maand

Oesters en mosselen moet je eten als de R in de maand zit (dus van september tot en met april). Dat is een oude wijsheid en mij is altijd geleerd dat die te maken had met het bedref van de schelpdieren in de zomer.
En zeggen belanghebbende verkopers er soms bij: dat was vroeger, voor gekoeld transport en de koelkast beschikbaar waren, een nuttige regel, maar je kunt nu in juli aan de kust rustig mosselen eten. Wel zo handig want de meeste toeristen aan de kust vind je in de maanden dat de R niet in de maand zit.
Maar de vraag is of dit verhaal waar is. De kersteditie van The Economist had een mooi verhaal over mijn geliefde product oesters, dat ik aan de kust van Florida (foto) las. En daarin wordt de Amerikaanse foodwriter M.F.K. Fischer opgevoerd. Zij ontkent die verklaring en komt met de verklaring dat het broedseizoen in de zomermaanden valt. En dus "oysters, like all men, are somewhat weaker after they have done their best at reproducing". Dat leidt tot oestervlees dat wat vlakker smaakt en dunner is. Kortom het zou een kwaliteitskwestie zijn.
Weet iemand of dit inderdaad zo is en ook voor Nederland geldt? Zo ja dan worden de verhalen aan de oestertafel nog weer mooier en zit er voor een Nederlandse food writer een column in.

The Economist: Gem of the Ocean, 20.12.2008

wat hebben economen en vuilnis gemeen?

Speciaal voor wie het niet zo op economen heeft en voor de betere economen zelf: wat hebben ze gemeen met vuilnis? Die vraag stelt de bekende econoom Steven D. Levitt of zijn blog Freakonomics
Ik moet het antwoord ook nog even schuldig blijven, maar ik vond het een intrigerende vraag - misschien ook omdat ik gisteravond in een te felle email discussie terecht kwam over liberaal economisch gedachtengoed en EU bedrijfstoeslagen.
Wie wil weten hoe het ook al weer zat met Giffen goederen kan bij Levitt terecht voor het antwoord op de vraag wat prostituees en rijst (niet) gemeen hebben.

Op de foto een kwal uit Florida

Supermarkten in Florida

Tot slot van mijn Florida blogs nog een observatie die ik niet met statistieken of literatuur kan aantonen maar slechts met persoonlijke observatie en twee foto's: de kwaliteit van het aanbod in Amerikaanse supermarkten is de afgelopen 15 jaar met sprongen omhoog gegaan en doet niet meer onder voor het niveau in Nederland. Koffie en bier zijn bekende voorbeelden, maar inmiddels geldt het voor heel veel productcategorien: brood, groenten, zuivel en zelfs kaas en nog veel meer. Veel productvarieteiten, veel verpakkingseenheden (van 1 persoons tot containers voor het gezin voor de hele week), zeer netjes gepresenteerd. En dat in bv de Publix keten die gezien het aantal winkels een zeer groot marktaandeel heeft. Veelal ook een Deli, een aparte biologische hoek en goede take away maaltijden (ook handig als je picnikt op je hotelvakantie).

Veel supermarkt innovaties en ook bv productinnovaties in zuivel komen van rond de Noordzee en zijn door Eurpeanen over de oceaan gebracht. Het wordt tijd om eens na te denken of we niet worden ingehaald. Misschien dat iemand hier al op studeert?

plastic aardappelen

Boeren die ontevreden zijn over hun aardappelverdiensten kunnen drie dingen doen: er mee stoppen (dat is meestal niet de bedoeling), zorgen dat hun kostprijs naar beneden gaat (wat meestal schaalvergroting inhoudt) of meer toegevoegde waarde leveren.
Wat dat laatste betreft hier een gratis ideetje uit Florida dat ik hier nog niet structureel in de supermarkt heb gezien: pak de aardappelen in in folie zodat ze zo de magnetron in kunnen (en daarna met een klontje boter gegeten kunnen worden). Bij de wat betere supermarkt in Florida volop te koop.

Wennen aan Florida

Voor boeren en andere plattelandsbewoners die aan de Hollandse winter willen ontsnappen en nog even van de goedkope dollar in Florida willen profiteren, hierbij een paar overgangstips.

Florida kent net als Nederland 16 mln inwoners en die wonen vooral langs de randen van de staat in steden (die het van rentenieren en toerisme lijken te moeten hebben). Wie die steden en de stranden nog even wil mijden (remember Miami Vice), huurt een auto op Miami International Airport en rijdt via de Turnpike (de tolweg) in hooguit drie kwartier naar Homestead.
Neem er een motel en ga eten bij de Country Kitchen van de Farmers' Market (Krome Avenue, om de hoek bij Starbucks). Het is het restaurant van de fruitmarkthallen, waar groente en fruit wordt verpakt en verladen. Zeiltjes op tafel, een groot wandschilderij van een John Deere met een koe in overall achter het stuur en goed eten. Zeven dagen in de week, ontbijt, lunch en diner.
Ik bestelde er een biertje bij, maar dat mag niet van Jeb Bush (de gouverneur, broer van): op state property mag geen alcolhol worden verkocht. Je mag het wel een blok verder bij WallMart gaan halen en binnen opdrinken (en dan heb je een hoop meer alcohol voor je dollars), maar ter plekke kopen - forget it.
Tweede verrassing: in het menu viel mijn keuze op de biefstuk, hoewel je in Florida heel goed veel vis kunt eten. Maar een Europeaan wil ook wel eens wat anders en goedkoop goed rundvlees kennen we hier niet zo, nietwaar. Gewoontegetrouw bestelde ik hem 'rare', maar ook dat mag niet van de heer Bush c.s. Niet voedselveilig genoeg, het moet minimaal medium zijn. Kijk, zo kun je ook de voedselveiligheid bevorderen.

Robert is here.
Rij na deze ervaring naar de Everglades (10 minuten) en stop op weg daar naar toe even bij de tropische fruithandel en kinderboerderij van Robert. Je kunt het niet missen, van veraf is te lezen dat er Robert is here op het dak staat. Boederijverkoop sinds 1960. En voor de deur een paar oude tractoren, waaronder bovenstaande John Deere, en een oude T-Ford en Bedford.
En in het visitorcenter van de Everglades zelf kun je dan het debat tussen landbouw en natuur volgen. Je kunt er "bellen" met een boer, een visser, een stadsbewoner, een natuurbeschermer en een park ranger om van een bandje te horen wat hun mening is over het waterbeheersissue en herstel van de Everglades.
De boer in kwestie (afgebeeld in traditionele blauwe overall) komt met herkenbare argumenten: de staat heeft ons hier in de jaren vijftig met landontginning naar toegebracht, als we minder water krijgen gaan de voedselprijzen omhoog en gaat werkgelegenheid verloren. Maar verder zijn we niet tegen de natuur, en als er ingegrepen wordt, dan willen we wel goed worden uitgekocht.

Suiker
Later reed ik door het suikergebied, maar je krijgt er nu niet direct de indruk dat het gaat om arme kleine gezinsbedrijven. De suikerrietteelt is zeer grootschalig en kapitaalintensief, georganiseerd door o.a. US Suger Corp. Die volgens The Economist bezig zijn een deal te maken met de staat over waterrechten. Dat aspect van de invloed van de grote industrie ontbrak toch een beetje in de presentatie op het visitor center en over WTO suikerbeleid al helemaal geen woord. Blijkbaar een gevoelig issue.
Wat landbouwbetreft is natuurlijk ook de citrusindustrie nog interessant, en er is extensieve rundvleesproductie. In het zuiden is er ook de tuinbouw, die zeer arbeidsintensief met veel cubanen en mexicanen wordt bedreven (met de hand 25 ha boontjes plukken). In de buurt van Gainesville kun je nog een leuk historisch dorpje bezoeken, en zien hoe hier ooit het Spaans mos van de bomen werd geoogst, vooral voor bedden (in plaats van kapok) en vulling van stoelen van auto's.
Tot zover mijn agrarische ervaringen, afgezien van heel goed en betaalbaar eten. Verder zijn er reisgidsen genoeg die je op weg helpen.

Florida

Afgelopen twee weken brachten we in Florida, USA door. Vooral voor vakantie (en een dagje overleg met een Duitse collega aan de Universiteit van Gainesville). Hiernaast een foto van de inspirerende Everglades. Waarmee ook weer verklaard is waarom je de Rottemeren-schaatstocht op deze blog hebt gemist.
Als we morgen de jetlag te boven zijn, dan wat tips voor plattelandsbewoners die ook nog die kant op gaan, en daarna een paar blogs die rapporteren over uitgelezen artikelen en boeken die voor deze blog zinvol zijn. Geillustreerd met Florida foto's.

Transitie voorspelling

Ik geloof in het paard, het automobiel is een voorbijgaande verschijning. Aldus de Duitse keizer Wilhelm II.

Geen wonder dat de monarchie in Duitsland geen toekomst had, zo voegt Harald Braun, de auteur van het boekje Die Auto-Bibel (DTV, 2008) er aan toe.

Transitievoorspellingen zijn altijd lastig. Ooit voorzag men ruimte voor 5 a 10 computers in de wereld en de uitvinder van de telefoon leek het een heel handig instrument om doodsberichten door te geven. En volgens de ingenieurs van deze wereld moet je het ook de gewone man niet vragen. Henry Ford legde eens uit dat als je de mensen gevraagd had wat ze zouden willen hebben, ze om snellere paarden gevraagd zouden hebben.

Gras groeit niet door er aan te trekken

Gras groeit niet door er aan te trekken. Die mooie tegeltjeswijsheid las ik in een brochure van Ja-Maar guru Berthold Gunster. "Loslaten, niet-weten, dat vinden we moeilijk om in praktijk te brengen. Onze cultuur heeft ons geleerd dat niets doen betekent dat er niets ontstaat. Een misvatting. Het gras staat het hoogst als je terugkomt van vakantie."

van een appel en een ei

Even een snel te beantwoorden, eenvoudig sommetje uit de 1e klas van de lagere school (groep 3 zo je wilt):
Als een appel en een ei samen 1 euro en 10 cent kosten, en de appel is precies een euro duurder dan het ei, hoeveel kost het ei dan?
Grote kans dat je dacht: 10 cent. Denk dan nog even na, want uit dat antwoord blijkt maar weer eens dat veel beslissingen vrij automatisch worden genomen, zonder goed na te denken. Het goede antwoord is namelijk vijf cent. Het voorbeeld komt van de economen Richard Thaler en Cass Sunstein in hun boek: Nudge - improving decisions about health, wealth and happiness, dat 19 december uitgebreid in de NRC werd besproken.

quotum emigratie

Nederlandse boeren vind je overal ter wereld. Velen gaat het goed, sommigen hebben het (ook) elders niet getroffen. Al jaren geleden (2000) schreef Hylke Speerstra het levensverhaal van de Friese emigrant onder de titel Het wrede paradijs. Ik kreeg het pas onlangs in handen.
Het levert me een mooie literatuurverwijzing op over de boeren die in de jaren tachtig en negentig vertrokken na verkoop van hun grond en melkquotum, waaronder een behoorlijk aantal dat niet afrekende met de fiscus. Je herkent ze aan het feit dat ze bij bezoek in Nederland in een auto met Belgisch of Duits kenteken rijden. Speerstra op pagina 150:
"De boeren die in de jaren tachtig en negentig naar Canada en de Verenigde Staten emigreerden, gingen doorgaans met een volle beurs. Waren ze geen pachtboer dan had hun grond (of gratis verkregen erfpacht zoals enkelen in Flevoland -kjp) al tienduizenden guldens per ha opgebracht. Ook de melkrechten werden verzilverd. Dat had een boer met ruim een miljoen kilo melkquotum nog eens een slordige 4 miljoen gulden extra opgebracht. Zo kreeg hij voldoende geld om aan de overkant van de grote plas de wereld aan weiland te kopen.
Een flink aantal van deze landverhuizers verzuimde overigens met de Nederlandse fiscus af te rekenen. Zo draaide het uit op een spelletje "Wie heeft de sterkste zenuwen". De Nederlandse belastingdienst dreigde dat er op straffe van beslaglegging alsnog moest worden afgerekend. De ontsnapte belastingplichtigen bleven in het ongewisse over eventuele samenwerking tussen de Nederlandse en Canadese belastingdienst. Het gros van de deugnieten begon na een tijdje de hete adem van de fiscus van het oude land in de nek te voelen. Sommigen konden er niet meer van slapen. Wie volhield, landde voor familiebezoek in Brussel, Dusseldorf of Hamburg, uit vrees op Schiphol in de kraag gegrepen te worden.
Eind jaren negentig verschenen bij iedere finale verkoop van land en melkrechten mannen van de belasting bij de aspirant-emigrant op het erf. Vluchten kon niet meer. Intussen hadden de brutaalsten weer de halve wereld: met het restant 'quotumvluchters' dat niet had afgerekend, sloot de fiscus een niet al te onvoordelig compromis."

Ook los van deze economische petite histoire over een van de onbedoelde effecten van het quotumsysteem, is het een mooi boek.
Hylke Speerstra: Het wrede paradijs, Amsterdam, 2000.

metagovernance

Er zijn drie manieren om in de samenleving te organiseren: via de markt, via een hierarchie of via netwerksturing. Er zijn verschillen tussen landen wat betreft hun favoriete stijl. De Amerikanen en Britten neigen naar de markt, de Belgen, Duitsers en Fransen naar de hierarchie en de Scandinaviers en Nederland naar netwerken.
Dat was allemaal wel bekend. Ik las een samenvatting van een boek van Louis Meuleman: Metagovernance en die stelt dat aan de ene kant de sturingsmethoden lastig zijn over te nemen van de ene cultuur in de andere. Anderzijds blijken er wel degelijk goede managers rond te lopen in zowel Nederland, Duitsland als Engeland (en de EU Commissie) die situationeel in een bepaalde oplossing voor een van de manieren kiezen (en dus in een andere case weer voor een andere). Het zijn mensen die heel goed kijken naar omgevingsvariabelen bij de keuze van de aanpak.

Louis Meuleman: "Metagovernance: public management and the metagovernance of hierarchies, networks and markets", Heidelberg.

Lijstje: De normen van de net-generatie

De ICT revolutie brengt een nieuwe generatie mensen voort, de 'net-generatie'. Volgens Don Tapscott houden de Net Geners er 8 normen op na, waar ook de oudere generatie maar beter rekening mee kan houden:

1. freedom and choice in everything you do
2. love to customize and personalise
3. scrutinize everything
4. demand integrity and openness, including what to buy and where to work
5. want entertainment and play in their work and education as well as their social life
6. love to collaborate
7. expect everything to happen fast
8. expect constant innovation.

Don Tapscott: Grown up digital: how the net generation is changing your world. Gebaseerd op recensie in the Economist, 15.11.2008

multi culti integratie en concurrentie

De multiculturele samenleving is gebaat bij integratie, en die wordt bevorderd door veel concurrentie in de economie. Dat inzicht is al in 1957 door de econoom Gary Becker geponeerd in "The economics of discriminiation".

De redenering gaat als volgt: als werkgevers discriminerende voorkeuren hebben naar ras of achtergrond (en die hebben ze blijkt uit allerlei onderzoek) dan is het gevolg een 'raciale loonkloof" (racial wage gap): Nederlanders verdienen in hetzelfde baantje met dezelfde kwalificaties meer dan hun Marrokaanse medemens. Maar dat verschijnsel kan alleen blijven bestaan als er weinig concurrentie is en bedrijven het zich kunnen veroorloven om wat te veel te betalen. Neemt de concurrentie toe, dan nemen de marges af en is er geen ruimte meer voor dit soort bonussen. Hoe meer concurrentie er is, hoe beter het is voor integratiekansen van minderheidsgroepen.

mede n.a.v. The Economist, Economics focus, 15.11.2008