aardappelmonument

EU voorzitter Slovenie heeft zijn eerste aardappelmonument onthult. Ik kreeg -te laat- zelfs een uitnodiging. Mocht je deze zomer nog die kant opgaan, het staat in Sencur.
Het jaar van de aardappel krijgt door de voedselprijzen zo ook nog vaart: verschillende landen prijzen de aardappel ook omdat hij niet zo goedkoop te transporteren is, met als gevolg dat de prijsontwikkeling meer regionaal is, en minder gekoppeld aan de wereldmarkt. Ook een interessante methode om je af te schermen van ontwikkelingen op de wereldmarkt.

purple rain

Oorspronkelijk was het landbouwbeleid er voor boeren, maar nu er maatschappelijke doelen aan de inkomenssteun worden gehangen, krijgen ook anderen, zoals natuurorganisaties, geld toegeschoven. Dat lijkt logisch, maar boeren vinden dat natuurlijk maar matig. Overigens is het niet echt nieuw, ook bij het oude beleid ging er geld naar multinationals en vrieshuizen.

Interessant is dat dit dit tot nieuwe lobbygroepen leidt. Zo kwam ik op het spoor van Purple - een belangenclub van verstedelijkte regios, die vinden dat het geld vooral, of in ieder geval ook, in hun gebieden moet worden besteed omdat daar 75% van de bevolking woont, en niet in de leeglopende landelijke gebieden. Om het in Nederlandse termen te zeggen: niet alleen geld naar de Veenkolonien maar juist ook naar de Randstad - daar genieten meer mensen van de fietspaden of de knotwilgen. Daar lijkt economisch wat voor te zeggen.

Op de foto opnieuw Gaudi: landschap in stedelijk Barcelona

politieke economie en bont

De Nederlandse nertsenhouderij kreeg vandaag steun van NRC's reizende commentator Maarten Huygen. Hij constateert dat nertsen vijf keer zoveel ruimte krijgen dan kippen (alleen koeien zijn beter af), diervriendelijk worden gehouden, dat ze slachtafval eten dat anders de verbranders in zou gaan en dat de sector er veel aan doet om transparant (letterlijk met glazen wanden in de stallen) te ondernemen.

Kortom geen reden om de sector te verbieden. Het uitkopen van de 200 bedrijven zou overigens wel een miljard kunnen kosten, zo meldt de commentator. Dat zou 5 miljoen per bedrijf zijn, dat lijkt me nogal veel als je het op termijn beeindigd, maar dat terzijde.

En toch wordt de sector bedreigt, en dat is een (niet zo) fraai staaltje politieke economie. Het gaat maar om een beperkt aantal bedrijven die een product produceren (bont) dat maar weinigen in Nederland dragen. Sterker: het wordt gedragen door de klassevijand. Bont "is geen redelijk doel" zo wordt PvdA Tweede Kamerlid Harm Waalkens geciteerd. Maar dat is geen morele grond, wat doen we dan met koikarpers, goudvissen, schildpadden in een terrarium, dressuurpaarden, honden etc.

Kortom Huygen heeft gelijk en illustreert de werking van de politieke economie: veel mensen maakt het niet uit, een groep is fel tegen en heeft sympathisanten in een aantal partijen die ook iets aan dierwelzijn willen doen (en liever niet een andere kip met de gouden eieren aanpakken) en er zijn maar een beperkt aantal boeren dat getroffen wordt door een vergaande maatregel. Democratie is ook niet alles. Zoals Winston Churchill zei: "It has been said that democracy is the worst form of government except all the others that have been tried.”

En de nertsenhouders hebben alvast maar een topkok ingehuurd, dan liggen ze weer een straatlengte voor op de paarden.

.

NRC: Er zijn geen morele gronden om het houden van nertsen te verbieden, 24.5.2008 Op de foto schoorstenen van Gaudi in Barcelona

natuur als intensieve dierhouderij

Met de Oostvaardersplassen is de natuur in ons land maakbaar geworden. En nu wordt een volgende stap gezet: het is een vorm van intensieve veehouderij. De fosfaat- en nitraatgehaltes van het water in de plassen loopt zo snel op dat er uit het gebied (waar alleen regenwater inkomt) per jaar meer fosfaat en nitraat wordt geloosd dan van een evengroot landbouw gebied. Zo berekende het Waterschap Zuiderzeeland, zo meldt het Agrarisch Dagblad van 16 mei.

Dat wordt natuurlijk geklaag over meten met twee maten, of een argument dat zonder landbouw de milieuvervuiling in dit land hoger zou zijn (derogatie gewenst) of omgekeerd dat voor de vogelpopulatie meer ruimte nodig is om aan de normen te voldoen. Of meer wolven (of eten die geen ganzen). Dat krijg je van maakbare natuur - Gaudi begon er al mee in grotvorm (foto)

in Brussel

Even op en neer naar Brussel vandaag, de Belgische spoorwegen werkten mee. Ik was niet de enige, onverwachts kwam ik allerlei Wageningse collega's op weg naar of van de Wetstraat tegen. Wij hadden het over hoogwaardige Europese voedingsmiddelen op basis van de Europese diversiteit. En of dat wel werkt in een wereld waar meer dan de helft van de mensen nu een tweecijferige inflatie meemaakt. Wordt vervolgd.

Oral historie

Het lijstje boerenfilms kan weer worden uitgebreid, want deze week gaat het twee jaar oude Franse kassucces Paul dans sa vie in premiere, over de autenthieke Bretonse boer die afscheid neemt van zijn drie koeien. De krant heeft meer waardering voor de nostalgie van de petite histoire dan de digitaal-filmische kwaliteiten, maar oordeel zelf.
Zelf zat ik afgelopen 24 uur in Wolfheze om op de hei over ons werk na te denken. Daar kreeg mijn blog van gisteren nog een vervolg want de ingehuurde begeleider bleek ook in de jaren 60 in de Flevo opgegroeid en was zo aardig mij spontaan een zeer interessant boek cadeau te doen voor de verzameling IJsselmeermemorabilia: het boek "Wij amateurden van alles in elkaar" van Henk Pruntel met de oral historie van de polderpioniers. Voor mijn collega's: de titel heeft geen verband met onze beraadslagingen. Dat in elkaar geamanteureerde bleek daar overigens vrij succesvol te werken - op de geluidsbeheersing in de Meerpaal na dan.

antraciet

Dit weekend schreef ik een bijdrage voor een boerderijenboek dat in Flevoland wordt gemaakt. En zo kreeg van het plankje IJsselmeer-memorabilia een in 1987 gemaakt boekje (brochure is misschien een beter woord) in handen over 25 jaar cooperatie in de Flevopolders. De term Flevopolders (de provincie bestond toen nog niet of nauwelijks) omvatte nog niet de NOP.
Het boekje is uitgegeven door ALKO, de toenmalige cooperatie die later opging in Agrifirm, maar dat wisten ze toen nog niet - ze hadden net een fusie achter de rug tussen de Cebeco cooperatie Lelyland en de Handelsraad cooperatie CAVV 'Dronten'. Eind jaren vijftig werd er al gedroomd over 1 cooperatie, maar het duurde tot in de jaren zeventig. ALKO had meerdere betekenissen, waarin de K voor Kombinatie of voor Kooperatie stond "omdat men er vanuit ging dat de taalvernieuwing snel om zich heen zou grijpen".
Leuk nostalgisch boekje dat ook een echte potentiele quizvraag bevat: wat was het eerste product waar de cooperatie in de drooggevallen polder in handelde? Je raadt het niet snel: dat was antraciet, dat met kunstmest vanuit de cooperatie van Doornspijk aan de eerste 25 pachters werd geleverd voor de verwarming van het woonhuis. We schrijven december 1961.

natuur of tarwe?

Moet je nog wel grond aan de landbouw onttrekken en bestemmen voor natuur - dat is een discussie die met de stijgende (en inmiddels overigens weer dalende) voedselprijzen is losgebarsten, nadat eerst de bestemming van landbouwgrond voor biobrandstoffen al ter discussie was gesteld. Het Agrarisch Dagblad drukte er al verschillende opiniebijdragen over af, dus het wordt hoog tijd er hier ook maar eens bij stil te staan.

Om te beginnen is het vreemd dat deze discussie rond natuur wordt gevoerd, en niet rond bijvoorbeeld stedenbouw. JanJaap de Graaf, directeur Natuurmonumenten, wees in dat Agrarisch Dagblad al eens fijntjes op dit punt. Er wordt immers meer grond voor 'rode bestemmingen' aan de landbouw onttrokken dan voor natuur. We zouden ook best meer in flats kunnen wonen en minder in Vinexwijken, laat staan in bungalowparken - om het even praktisch in te vullen. Is ook milieuvriendelijker.

Een verschil is wel dat er voor stedenbouw meer per ha wordt betaald dan voor natuur. Daar gaat de suggestie van uit dat de 'ethische' discussie er toch vooral een van geld is. En daarmee zijn we dan precies aangeland bij het gezichtspunt van de econoom. Die gaat er vanuit dat onze ethische overwegingen zijn neergeslagen in datgene wat wij mensen willen en dat dat weer tot uiting komt in de prijzen die we bereid zijn te betalen. Dus als landbouwgrond 40.000 euro waard is, en iemand biedt 60.000 euro voor natuur of stedenbouw, dan is zo'n omvorming een goed idee - we worden er met zijn allen in de wereld beter van.

.

moraal

Dat inzicht is al door de grondlegger van de economische wetenschap, Adam Smith, geformuleerd. Er wordt nog wel eens vergeten dat deze man een moraal-filosoof was die zich juist afvroeg of het wel ethisch / niet al te egoistisch is om alleen op de prijzen te letten en niet ook nog eens maatschappelijk verantwoord aan anderen te denken bij een aan- of verkoopbeslissing. Zijn inzicht was dat prijzen er juist voor zorgen dat we de goede afwegingen maken.

Het (met veel water) telen van katoen voor onze spijkerbroeken en het telen van gerst voor ons bier of whiskey (terwijl we ook milieuvriendelijker en gezonder water zouden kunnen drinken) zijn voorbeelden van grondgebruik die de graanprijs voor ontwikkelingslanden hoger maakt dan nodig. En als we voordat we een biertje nemen, in onze spijkerbroek door de natuur willen lopen, dan is dat dus even goede reden om wat natuur in de buurt van de stad aan te leggen en geen tarwe te telen, als het feit dat we katoen en gerst telen. Overigens wezen enkele van mijn collega's er in het Agrarisch Dagblad van 9 mei terecht op dat landschap, natuur en landbouw ook goed samengaan: je kunt ook door de gerstvelden lopen, in plaats van door bos.

.

Grondwaarde te hoog

De redenering van de economen dat je alleen op de prijzen hoeft te letten, gaat alleen op als de prijzen ook de werkelijke langetermijnsituatie weergeven. En dat kun je betwijfelen, maar dan vooral aan de landbouwgrond-kant. Die prijs van 40.000 euro wordt allereerst betaald doordat er een verwachtingswaarde inzit van opkoop voor stedenbouw. Vooral in verstedelijkte gebieden, maar door ons fiscaal systeem werkt dat ook elders in het land door. Dat is de eerste reden dat de echte lange termijn agrarische grondwaarde lager ligt. De tweede is dat de prijs een marginale is die erg beinvloed wordt doordat bij de huidige snelle technologische ontwikkeling (grotere machines), boeren bereid zijn veel te betalen voor een kleine uitbreiding van hun bedrijf. Maar als West Europa helemaal optimaal (in evenwicht) ingericht zou zijn (zoals ooit de Flevopolders), met grote bedrijven, dan zou de biedprijs lager zijn.

En een derde reden is dat er nog altijd een aantal producten zijn waar de prijzen via quotering of anderzins hoger zijn dan in de evenwichtssituatie (of waarin de toeslagrechten van de EU in de grondwaarde doorwerken), zoals bij zetmeelaardappelen en melk, zodat ook daardoor de werkelijke lange termijn agrarische grondwaarde lager is dan de huidige. Speculatie (waar ook over gespeculeerd wordt) laat ik dan nog maar even buiten beschouwing.

Kortom, de maatschappelijke waarde van landbouwgrond ligt voor de lange termijn vermoedelijk lager dan de huidige private grondprijs (tenzij je heel veel bijtelt voor het nut dat wij ontlenen aan open ruimte en landschap en weinig aftrekt voor milieuvervuiling) dus maatschappelijk gezien lijkt er weinig aan de hand als je ook in de huidige omstandigheden nog wat natuur aanlegt. Misschien moet iemand dat nog eens precies laten narekenen.

.

Eten in Afrika

Dat neemt niet weg dat er natuurlijk wel wat moet gebeuren aan hoge voedselprijzen en honger in de derde wereld. Daarvoor moet je een hele rij opties naast elkaar zetten: investeringen in locale landbouwkennis, voedselbonnen, minder voedselverliezen in de keten en -om het dichter bij huis te houden- herziening westers landbouwbeleid, invoering gemodificeerde teelten, biobrandstoffen en nog een heel rijtje van opties. En inderdaad ook geen natuur aanleggen of bestaande natuur als woeste grond weer in productie nemen. Voor al die investeringen zou je moeten uitrekenen in welk geval je het meeste graan voor je euro krijgt. Het zou best eens kunnen dat bovenstaand rijtje ook de volgorde is van meest aantrekkelijke investeringen, ik vermoed althans dat natuur niet bovenaan dat lijstje zal staan. Zou ook eens iemand moeten laten uitrekenen.

Blijft de vraag wat de reden is van de heftigheid van deze discussie. Vermoedelijk is het een cocktail van een aantal factoren. Allereerst natuurlijk het feit dat voedsel, een eerste levensbelang onder uit de pyramide van Maslow, wat anders is dan designer jeans, dure whiskeys en dure auto's boven uit die pyramide. Honger zit vers in ons geheugen: recent van 1944 tot Biafra, India en de Sahel, en evolutionair heel diep. Er is niet voor niets een basisrecht op voedsel, en dus moeten we met die opties hierboven aan de slag.
Verder is er het private belang van boeren die helemaal niet uitgekocht willen worden en soms ook nog het gevoel hebben door geschuif van commissies op een ruimtelijke ordeningskaart een verkeerd lot te hebben gekregen: niet het staatslot van de uitkoop voor stedebouw, maar die voor natuur. Zij verdienen ruimhartig te worden behandeld zodat ze hun business elders kunnen voortzetten en de kosten van verplaatsing (ook van het gezin dat ergens anders moet inburgeren en een omgeving waarin door vorige generaties soms eeuwen is geboerd, moet achterlaten).

.

Weer water

En dan is er -specifiek West Nederlands- soms nog het aspect van de strijd tegen het water: eeuwen hebben we ingepolderd, nog maar recent hebben we geleerd dat we met het water moeten meebewegen en nu gaan we op allerlei plekken zoals in het Wieringerrandmeer, de Blauwe Stad, langs de Westerschelde en wie weet waar nog meer, weer water inlaten. "Weerwater" heet de centrale plas in Almere. Voor onze jaartelling werd er gejaagd en misschien ook geboerd, toen werd het water, Lely regelde de inpoldering, het was net droog en vervolgens werd het een plas, net als even verderop de Oostvaardersplassen natuur werden. Zo gaat dat in een delta, maar wennen is het wel - zeker voor mensen zoals ik die bij het diepste punt van Nederland wonen, waar een standbeeld op de dijk blijvend herinnerd aan 1953. En maar al te goed bekend met families en gebieden waar de geschiedenis beschreven wordt in termen van voor en na dat rampjaar.

Deze discussie gaat dus nog wel even door. Waarbij economen aardig kunnen uitrekenen wat maatschappelijk optimaal is, maar we ons moeten beseffen dat dat niet automatisch tot gedragen beslissingen zal leiden want het gaat hier om diep verankerde beelden en overtuigingen.

Het Gele Hart en de farm bill

Het AD had een informatief artikel over de gele bermen met raapzaad, koolzaad (bijna hetzelfde maar net niet helemaal), de daarbij behorende koollucht waar sommigen zich aan ergeren, en herik. Het gaat over het Groene Hart maar er wordt ook nog even gemeld dat volgens onze Duitse collega's biobrandstoffen in auto's veel kankerverwekkender zijn dan diesel.
En de amerikanen stevenen op een farm bill af met 35 miljard dollar commodity program steun. De NY Times bericht.

BD kabouters uit 68 en Loverendale

Veertig jaar na 1968 is de zomer uit de sixties niet uit de NRC weg te slaan. En soms nog leerzaam ook. Provo / kabouter Roel van Duijn vertelde gisteravond in de kwaliteitskrant dat hij advies kreeg wat rust te nemen bij een boer (na het overlijden van zijn vader en de dood verklaarde Provobeweging: zorglandbouw avant la lettre) en daardoor terecht kwam op Loverendale, een van de oudste BD bedrijven in ons land, in het Zeeuwse Oostkapelle. Ooit opgericht door de Domburgse schilderskolonie die wel wat in Rudolf Steiner zagen.

De kabouters blijken te zijn bedacht door de bedrijfsleider als verklaring waarom hij geen loofklapper gebruikt. En zo zou Van Duijn de kabouterbeweging starten en alsnog (als ik me goed herinner) zelf een aantal jaren boer in Groningen worden. Nu is hij als gemeenteraadslid terug in Amsterdam. Zo onthult de krant nog eens wat.

Een eenvoudige Google zoektocht naar een link naar Looverendale levert overigens een pagina van het Goethe-instituut (ook op de Duitse site) op met vrijwel hetzelfde verhaal als wat in de NRC stond (vreemd genoeg zonder bron vermelding) - zo onthullen we hier ook nog wat. Die onthulling is overigens simpel omdat Van Duijn in alle talen het heeft over Looverendale waar hij de Cultuurmaatschappij Loverendale (minder romantisch met 1 "o") bedoelt. Die om een faillisement af te wenden in de jaren 80 overigens haar naam heeft verkocht voor Demeter producten zodat het bedrijf nu Ter Linde heet. De NRC heeft de naam niet even gecheckt en de fout gewoon overgenomen. Of dat nu kwaliteitsjournalistiek is?

Uit dat stuk van het Goethe instituut en een eerder NRC interview blijkt ook dat 40 jaar na dato Roel van Duijn en toenmalig Premier Piet de Jong een volstrekt andere lezing hebben waarom de Amsterdamse burgemeester van Hall werd weggestuurd - maar dat is voer voor de historici.

liberaal Vietnam

Begin jaren 90 reisden we met veel interesse en plezier door Vietnam - dat was toen net mogelijk dank zij de doi moi, de locale variant van de perestroika. Met veel plezier en interesse las ik afgelopen dagen het survey dat the Economist 26 april over het land publiceerde.
Vietnam heeft zich succesvol los gemaakt van het Soviet collectiviserings idee. Wie weinig op heeft met het idee dat de landbouw geholpen is met een (neo) liberale aanpak, leze vooral het hoofdstuk over de landbouw. Nadat boeren een langlopende individueel pachtcontract hadden gekregen en het land een WTO vriendelijk open handelsbeleid is gestart, is het een agrarische grootmacht geworden in o.a. thee, koffie, rubber en visteelt. Net als Nederland wordt het geholpen door vruchtbare delta's en een consensuscultuur (hoog vertrouwen, lage transactiekosten) maar dat doet aan het nut van de economische maatregelen niets af.
Andere landen kunnen hier nog veel van leren: als de overheid de instituties goed regelt en verder geen belemmeringen oplegt, of sterker nog de concurrentie met maar ook van andere landen aanmoedigt dan komt succes na enige tijd vanzelf.

ICT spaart energie

Nieuwe oplossingen voor oude problemen komen vaak doordat nieuwe technologie wordt toegepast op problemen uit een oude techniek. Zo is het de kunst om met ICT de problemen van de vorige, chemische, industriele revolutie op te lossen.

Hoge energieprijzen zetten mogelijk aan om minder vaak boodschappen te doen en de koelkast vol te laden. Het is de vraag of dat uiteindelijk de oplossing is. Een grafiek over energie-efficiency (die in koelkasten afgelopen jaren verbeterd is) in The Economist van vorige week liet zien dat de gemiddelde amerikaanse koelkast gegroeid is van 14 cubic feet in het begin van de sixties naar 23 op dit moment, terwijl de gezinnen echt niet groter zijn geworden.

Maar als we inmiddels per telefoon of internet een pizza thuis kunnen laten bezorgen, vraag je je af waarom we zoveel thuis tijdelijk opbergen (en soms ongebruikt ook nog weggooien). Waarom geen Just in Time? Kleinere verpakkingen die arriveren op de dag dat je ze nodig hebt. We ruilen dure energie voor gratis internet.

Ik las ook dat Al Gore investeert in 'smart metering': gebaseerd op actueel vraag en aanbod kun je tarieven voor electriciteit en water per uur of in nog kleinere tijdseenheden vaststellen. Dat zet je er toe aan je electrische auto of fiets op te laden of je ventilatoren voor de uien aan te zetten wanneer je lage prijzen ziet of verwacht. Vermoedelijk vooral 's nachts, als de electriciteit gewonnen uit wind, water, of kernenergie vrijwel gratis is.

ijstijd

Hoefijzers, eggen en windmolens onstonden in periode met een warm klimaat. Koudere tijden brachten grote problemen met zich mee, waarvan goden, joden en heksen de schuld kregen. Met dat intro bespreekt Salomon Kroonenberg een boek van Wolfgang Behringer, Kulturgeschichte des Klimas, afgelopen vrijdag in de NRC.

SPIL lezers kennen Kroonenberg als criticaster van het IPCC. Eerder meldde ik hier dat ik mijn interesse in dat debat aan het verliezen was, maar deze fascinerende bespreking wekt toch weer de interesse. Pas vertelde iemand in Innsbruck me al dat het voor Hannibal niet zo moeilijk was om op sandalen met olifanten over de Alpen te trekken omdat het toen veel warmer was. Gletschers komen en gaan. Behringer laat dat blijkbaar ook zien: de middel Middeleeuwen (vanaf 1300) waren zo donker omdat het zo koud was. De Rijn bevriest tot op de bodem, zelfs de Quadalquivir in Andalusie bevriest. Weg wijnbouw uit Engeland. Uiteindelijk is er in 1560 -1660 een kleine ijstijd, vandaar de schilderijen van Hendrick Avercamp.

Suggestie van dit alles: opwarming kan best door de natuur in plaats van de mens komen en laat maar komen dat mooie weer.

commodity trader

In de NRC van zaterdag jl pleitte Wagenings socioloog Jan Douwe van der Ploeg nog eens voor 'boerenlandbouw' in deze tijden waarin de industriele, liberale landbouw in een voedselcrisis geraakt lijkt te zijn. Het leest als een pleidooi voor het kleinschalige en locale, met of zonder overheidsinmenging. Maar misschien wel meer gewenst-systeem denken dan een beschrijving van wat voor keuzes mensen met elkaar zelf maken, als boeren en consumenten. Dan kopen ze toch iets van de multinational bij het benzine station en investeren in een grondstoffenfonds.

Het economie-katern van dezelfde krant had een minstens zo leerzaam verhaal, een interview met de Nederlands/Liechtensteinse commodity trader Roland A. Jansen, die een archtype is van de geglobaliseerde landbouw. Hij verdedigde (terecht) de klassieke commodityhandelaren die markten helpen hun werk te doen, en verstandig investeren en is ook niet gelukkig met het financiele kapitaal dat na de kredietcrisis is toegestroomd ("ze hebben ego's, zijn emotioneel en missen ervaring"). Tussen 1 januari 2008 en nu zijn de beleggingen in grondstoffen gestegen van 169 miljard dollar naar 225 miljard. Sinds 1800 hebben grondstoffenprijzen vijf keer hevig gepiekt (meestal tijdens oorlogen - en nu is het ook niet bepaald vredig), we zitten nu in de zesde supercyclus. Jansen is voor een moratorium op biobrandstoffen (Van der Ploeg ziet lokaal geen bezwaren), het wachten is op de tweede generatie zoals de schijtnoot (Jatropha).

C. de Grutter: 'Zonder ons was voedsel nog duurder'- interview met commodity trader Roland A. Jansen in: NRC 10.5.2008

Strokasteel en erfgoed

De dag van de kastelen vandaag, en vandaar aandacht voor het meest moderne kasteel van Nederland: het strokasteel van de PeerGrouP dat in 2005 en 2006 in Veenhuizen stond. Ik werd eraan herinnerd omdat ik deze week tijdens een avondje bardienst op de locale tennisclub ik (zo druk was het niet in de mei-vakantie) het boekje "Op historische gronden" las. Het gaat over erfgoed, dat de laatste jaren weer zeer in de belangstelling staat. De globalisering leidt tot vervreemding, we willen een vast punt om de wereld te bezien, en dat is het locale, de regio. Zo zijn we op zoek naar de canon, wat maakt ons specifiek, hoe kunnen we ons in de wereldwijde concurrrentiestrijd onderscheiden en talent aantrekken.

In de veranderende delta Nederland is daarbij gekozen (in de zgn. Belvedere-aanpak) voor 'behoud door ontwikkeling'. Maak er geen museumdorp Orvelte van maar herinterpreteer het in de huidige context. Maakt het ook betaalbaarder, denk ik als econoom dan. In dat kader laat hoogleraar Eric Luiten zien dat je op die manier tot allerlei kastelen komt, van pure herbouw (Huis Heemstede in Houten) via nieuwlichterij wat betreft vorm en doel (stadsuitbreiding Haverlij, Den Bosch; Kasteel Almere (!)) tot sterke herinpretaties van vorm en concept (Huis de Wiers , Vreeswijk) en het strokasteel.

Veel post-moderne opvattingen in het boekje die laten zien dat de keuze van het erfgoed niet vrijblijvend is en dat je op meerdere manieren naar die keuzes kunt kijken. Historici hebben opvallend genoeg vaak niet zoveel met erfgoed omdat ze de keuze te selectief vinden en van de keuze wordt vooral de positieve kant benadrukt: wel de Batavia, niet het kolonialisme en de slavernij.

Auteur Roel During wijst erop dat men in Zuid-Europa vooral kiest voor immaterieel erfgoed (streekproducten, spirituele plaatsen, tradities) die men openlegt voor toerisme (ook een vorm van behoud door ontwikkeling), Oost Europa kiest voor erfgoed uit tijden dat de landen niet bezet waren, of een verbinding met het westen hadden (zoals de Hanze) en ze plaatsen Soviet artifacten definitief in het museale. En in Noord-West Europa kiezen we voor restaureren van het materiele, met een voorkeur voor fortificaties (Hollandse waterlinie, stelling van Amsterdam), industrieel erfgoed en ook water (ontdempen van stadsgrachten).

Verder lijken we in Nederland weinig met het regionale te doen, terwijl in de rest van Europa dat nog meer leeft. Die landen zijn groter, verscheidener en jonger. Tot mijn verbazing las ik dat in Italie pas in 1980 de meerderheid van de bevolking het Italiaans als eerste taal had. Dit maakt het risico groot dat het betekenis en identiteit geven meer politiek is dan je in eerste instantie denkt en onder de governance van hogere doelen van technocraten of politici komt te staan. Terecht pleit Andre van der Zande dan ook voor meer aandacht voor het democratisch deficit: wat willen de mensen in de regio eigenlijk zelf?

M. Eerden, E. Luiten, A. van der Zande, J. Kolen en R. During: Op historische gronden.

Pictogram

Komende weken wat leuke illustraties uit het Isotype archief van Gerd Arntz. Deze Duits-Nederlandse kunstenaar maakte duizenden symbooltjes onder het motto Words divide - Images unite. De NRC besteedde er zaterdag aandacht aan vanwege de nieuwe website met zijn werk: www.gerdarntz.org Ze zijn te mooi om niet te gebruiken.

Koeienzegel

TNT Post zet zijn zegels nu in voor een campagne "Denk Groen, Doe Groen", zo merkte ik van de week bij de aanschaf van een paar nieuwe velletjes. Met aandacht voor CO2 compensatie, Isolatie, Roetfilter, Windmolenparken, Hybride auto's. Je zou ook een zegel verwachten 'mijdt de post - mail" maar dat is blijkbaar teveel gevraagd.

Wel een zegel met een Koe, wier staart in een electriciteitsstekker is veranderd. Bio staat er op het groene beest. Of dat duidt op bio-energie uit mest of op biologische melk laat de zegel in het midden. Enfin opnieuw aandacht voor de agrosector in de filatelie. Dat hij maar even duur mag worden als dat hele beroemde velletje koeienzegels uit de vorige eeuw.

De foto komt van de TNT website

lachen met economen

Voor wie van economen en stand-up comedy houdt: Yoram Bauman - The world's first and only stand-up economist

gezonde belastingen

Gezonder kunnen we het niet maken - dat zou wel eens de nieuwe slogan van de Belastingdienst kunnen worden als het aan een Deens onderzoek ligt. De Deense Akademie der Technische Wetenschappen ATV stuurde mij de vorig jaar verschenen studie "Economic nutrition policy tools - useful in the challenge to combat obesity and poor nutrition?". De studie, waaraan ook de directeur van het Deense LEI (FOI) meedeed is een zeer boeiende.
Het idee dat de overheid niet met belastingen onze voedselkeuze zou mogen beinvloeden is achterhaald. De overheid doet dat al lang (bv. met belastingen op alcohol, accijns op suiker en lage BTW op voedingsmiddelen) en als er sociale gevolgen aan consumptie zitten (milieueffecten bv.) dan is dat ook geaccepteerd. Dus waarom ook niet voor gezondheid waarbij de maatschappij ook schade leidt (arbeidsverzuim, kosten gezondheidszorg)?
Het studieteam heeft een variant doorgerekend waarbij "gezond" voedsel 20% in prijs verlaagd wordt (bv. door er geen BTW op te heffen, die is in Denemarken blijkbaar 20%) en "ongezond" voedsel een belasting met 30% op te leggen. Ongezond is daarbij producten met veel vet en suiker want daar eten we (en vooral kinderen) teveel van.
Het effect van dit scenario is groter dan ik gedacht had, en dat komt vermoedelijk doordat ongezond eten sterker voorkomt in lage sociale klassen, die armer zijn en waarbij prijzen sterker werken. Het effect is namelijk dat het op basis van prijs- en substitutieeffecten tot een verschuiving in het dieet leidt, die ongeveer overeenkomt met wat wenselijk is om het huidige Deense dieet op te doen schuiven naar het dieet dat in de voedingsadviezen staat. Het voorstel is ook goed voor het milieu en de administratieve lasten zijn wel te overzien.
Na lezing van de studie vraag je je af waarom we dit niet doorvoeren. En of het in Nederland veel anders zou liggen.

Op de foto gezonde vis in Barcelona

Maak Rockin' Billy rechtenvrij

Binnen de politieke economie wordt wel beweerd dat ook grote boeren belang hebben bij het beeld van het kleine arme boertje, omdat dat helpt subsidiesystemen in stand te houden. Het bewijs heb ik nooit gezien (en ook niet naar gezocht, ik hou me aanbevolen voor een verwijzing naar een paper), maar in de muziekindustrie blijkt het nu wel zo te werken.
In dat geval zijn het de platenmaatschappijen die belang hebben bij een verlenging van de muziekrechten en daarvoor de geliefde arme artiesten naar voren schuiven en voor het karretje spannen. Die muziekrechten lopen nu 50 jaar, wat betekent dat in 2010 Ria Valk's Rockin' Billy (de enige top-4 notering die begint met een loeiende koe) rechtenvrij is. Dan mag je het plaatje zo maar op je website zetten, net zoals je zomaar een oude tekst van Multatuli mag overtikken of inscannen (nee niet van een nieuwe editie, van een oude).
De platenindustrie heeft de Europese Commissie er nu van weten te overtuigen dat het goed is voor de pensioenvoorziening van artiesten als die 50 jaar wordt verlengd naar maar liefst 95 jaar - een artiest type Heintje of Jantje Smit zou eens 110 en behoeftig kunnen worden. Maar die artiesten profiteren daar helemaal niet van, ze zijn al binnen of ze hebben zulke contracten afgesloten dat ze maar een schijntje meer krijgen, naast hun AOW. Mijn favoriete oude rocker Peter -Kom van dat dak af- Koelewijn is dan ook een actie tegen verlenging begonnen, zo meldt de NRC.
Een economische analyse leert dat hij gelijk heeft. Ongetwijfeld maken mensen ook muziek voor het geld en niet alleen voor de kunst of hun eigen behoeftebevrediging. Om te bevorderen dat ze die muziek voor ons maken, geven we ze een muziekrecht op de opbrengsten. Maar muziekanten gaan m.i. echt niet meer en betere muziek maken als de 50 jaar wordt opgerekt naar 60 of 95 jaar. De contante waarde van die opbrengsten is verwaarloosbaar. Maar de platenmaatschappijen willen natuurlijk hun backlog catalogus nog wel even op i-tunes of de follow up daarvan uitbrengen en daar aan verdienen. Dat is volgend jaar al inkomen.
Wie ook vindt dat de wetgeving in de EU op dit vlak helemaal geen aanpassing behoeft en dat de Europese Commissie zich beter met andere dingen kan bezighouden, kan net als ik een petitie tekenen. Al was het maar om hier in 2010 de koe van Ria te horen.

Web2.0

Links heb ik een link toegevoegd naar de blog Sociale Media & Landbouw, die vanuit het Portugese door Josien Kapma wordt onderhouden. Aanbevolen voor wie geinteresseerd is in de effecten van Web2.0 op de agrosector.

impulse food

Shell Venster, het PR blad van de Koninklijke, gaat meestal over energie maar bevat deze keer ook een leuk artikel over ons gedrag in het benzine-station: De helft van de mensen die bij het tanken nog een blikje fris of een chocoladereep afrekenen, was dat van te voren niet van plan.

Shell richt zich dus bij de winkelinrichting op die helft, de impulskopers die over de streep moeten worden getrokken. Daartoe moet de schapindeling uiterst helder zijn, niet teveel schreeuwerige aanbiedingen, geen broodjes over the counter want er zijn steeds weer andere types uitverkocht en je moet er op wachten, en een aanbieding op de toonbank. Een of de vijf neemt die mee.

Zelf erger ik me er nog wel eens aan dat de cassiere dat dan ook nog loopt aan te prijzen (ook als je al iets anders neemt), maar blijkbaar ben ik een uitzondering. De marketeers zien zichzelf goed bezig. Met Utrecht CS en Schiphol (met sushi) geeft men bij Shell inhoud aan het ontwikkelen van 'on the move' mobiel consumeren. Het gaat om 'speed and ease' en dat de prijzen fors hoger liggen dan in de supermarkt is bekend en geen probleem. Ze verkopen gemak.

Natuurlijk is het ook een beetje verantwoord: Gezond is de trend, verse sapjes, acht soorten fruit, gezonde sandwiches. Maar een banaan als aanbieding op de toonbank gaat nog te ver, en de klant moet wel worden geholpen tot een impuls aankoop over te gaan: "je maakt een behoefte wakker", "he, ik wist nog niet dat ik dorst had".

Wie zich tegen impuls aankopen wil wapenen, volge de aloude aanwijzing van budgetplanners: maak een boodschappenlijstje voor je naar de winkel of de stad gaat. Net zoals bedrijven die hun personeel goed willen laten eten hun restaurant opdracht geven om om 10.30 uur even het menu rond te mailen met een aanklick-mogelijkheid. Kortom: die ANWB borden staan niet voor niets al 1200 meter voor de afslag: kun je vast nadenken wat je echt uit de winkel nodig hebt.

R. Spreen: Snoepen in een opwelling in: Shell Venster mei/juni 2008

A27

Rijkswaterstaat doet zijn best de A27 open te houden. Nee, niet om de doorstroming gaande te houden door files te bestrijden, maar om het uitzicht open te houden. Want de A27 geeft als relatief jonge snelweg nog zicht op allerlei typisch Nederlandse landschappen.

Dat is natuurlijk niet simpel. Elke gemeente wil een bedrijventerrein voor de werkgelegenheid en de onroerendgoedbelasting en anders is er wel een projectontwikkelaar die grond koopt en de wethouder overtuigt. Zo'n bedrijventerrein is alleen concurrerend als het goed bereikbaar is en ook de bevolking wil geen extra vrachtauto's door de Dorpssstraat, ons Dorp. Dus komt het bedrijventerrein bij de afslag, langs de snelweg. Mooi geluidsscherm ook.

En zo verdwijnt het uitzicht. Moest je vroeger op de weg letten, stilstaand in de files willen we juist landschap zien. En dus maakt Rijkswaterstaat van de A27 een Panoramaroute. Op een specifieke website kun je aanhaken. Ik werd er op geattendeerd omdat we vanuit het Wageningse en het LEI meewerken aan dit idee (had je ook niet gedacht).
Een leuk plan vind ik de snelweg-stopplaatsen als uitvalsbasis. Als we dan toch nomaden worden dan is er behoefte aan plekken om elkaar te ontmoeten (afgelopen week zat ik ook al met mijn baas te overleggen in een wegrestaurant omdat ons dat in de agendas goed uitkwam) en wat is er dan mooier dan dat je ook een half uurtje het landschap in kunt lopen en tussen de lammetjes kunt dartelen of een streekkaasje kunt kopen. Boeren in de Vijfherenlanden of Eemland: opgelet, hier liggen kansen.

Ik heb nooit begrepen waarom er overal in Europa rond pleisterplaatsen zulke hoge hekken staan dat je zelfs lopend niet de weg af kunt, dat kan uitnodigender. Wat mij betreft kunnen de ANWB en de Hoge School voor de Kunsten alvast een nieuw pictogram voor de afslagen ontwerpen: naast mes&vork voor het restaurant en de benzinepomp voor het tankstation ook graag een pictogram voor een panoramisch plattelandswandelingetje, eventueel met boerderijbezoek.

de thermometer in internet

Hiernaast een grafiek die de belangstelling op internet (althans in blogs) meet voor de 'food prices'. Nielsen BuzzMetrics's BrandPulse™ tool op http://www.blogpulse.com/ levert zulke informatie. Van 1 promille in de periode november - maart is de aandacht toegenomen naar 1,5 promille medio april. Inmiddels lijkt de belangstelling al weer tanende. Mooi instrument, die blogpulse.

Dare to share

Kennisdelen is vaak een probleem, maar hard nodig om tot resultaten te komen. Advies- en ingenieursbureau DHV stuurde me hun jaarverslag 2007 en besteden daaraan aandacht aan hun programma Dare to Share: het openlijk durven delen van belangen, kennis en competenties vormt een eerste stap om te komen tot een duurzamere inrichting van onze leefomgeving. Daarbij gaat het om interne kennisdeling en open innovatie met klanten. Herkenbaar probleem en in ieder geval een mooie titel.

VN over speculatie

Er wordt heel wat afgeschreven over de wereldvoedselprijzen. Veel nieuws komt er niet bij dus we gaan hier niet op ieder stuk commentaar geven. Wel is er reden om even stil te staan bij het interview met de VN rapporteur over het fundamentele mensenrecht op eten, de Zwitser Jean Ziegler in de NRC van afgelopen zaterdag. Hij vindt de crisis 'man-made' en schuift de schuld op rijke landen (landbouwbeleid, IMF hestructureringseisen), biobrandstof en speculanten.
Op dat laatste punt weet hij iets nieuws te melden: de termijnmarkt van Chicago zou gedomineerd worden door vijf of zes multinationals waarbij Cargill een kwart van de wereldgraanoogst zou controleren. En - misschien belangrijker- de Chicago Commodity Stock Exchange staat een leverage van 95% toe, je hoeft maar met 5% eigen geld te beleggen, de rest mag je lenen.
Overigens kan m.i. de situatie met 5 dominante spelers nog genoeg zijn voor concurrentie en kennen ook andere termijnmarkten forse leverages. Maar dat het opschroeven van die eis tot een forse prijsdaling zou leiden, dat lijkt me ook waarschijnlijk.
Wie zelf wat wil doen kan natuurlijk zijn beleggingsportefeuille aanpassen (geen commodity funds) of zijn pensioenfonds vragen dat te doen.

C. de Gruyter: "Jean Ziegler, VN rapporteur van de VN, hekelt speculanten en biobrandstof" in NRC 3.5.2008

melk komt van de koe

In discussies over de industrialisatie van ons voedselsysteem wordt tot in de hoogste kringen nog wel eens beweerd dat kinderen niet meer weten waar de melk vandaan komt. Voortaan mag dat niet meer, want uit onderzoek van het LEI is gebleken dat kinderen heel goed weten waar de melk vandaan komt. En "Biefstuk komt niet van de kip" - zo heet het rapport.

L.C. Jager et al: Biefstuk komt niet van de kip, LEI, 2008

hamburger economie

Werkend in een technisch georienteerde universiteit en research instelling mag ik regelmatig uit welbegrepen eigenbelang uitleggen dat de wereld niet alleen door technische uitvindingen verandert, maar juist ook door organisatorische.

Mijn standaardvoorbeeld is meestal de auto-industrie, die vooral veranderde door 3 grote inzichten: Henry Ford zag een slachtlijn en begreep dat hij goedkope autos voor de massa kon maken als aanvulling op de dure speeltjes die er tot dan toe waren. Later zag zijn concurrent Alfred Sloan dat er behoefte was aan meer dan het zwarte model T, hij kocht in General Motors tal van merken op maar bouwde ze waar mogelijk met dezelfde techniek (wat we nu een platform noemen) en vond daartoe in organisatorisch opzicht de divisiestructuur uit met bijbehorende managementtechnieken. En Toyota had na de oorlog schaarste aan materiaal en was gedwongen Just in Time en kwaliteitsmanagement in te voeren om te overleven, en bouwde dit uit tot een merk met hoge betrouwbaarheid. Zulke veranderingen zijn minstens zo belangrijk als de uitvinding van DAF's pientere pookje.

Uit een boekrecensie begrijp ik nu dat ik voortaan ook de hamburger als voorbeeld kan nemen. De uitvinder daarvan is onbekend, maar ene Walter Anderson opende in 1921 in Wichita, Kansas zijn White Castle om hamburgers te verkopen. Zijn bijdrage was de standaardisering van de productie door met standaard voorgewogen hoeveelheden vlees en vierkante broodjes te werken. Zijn keuken werd een assembly-line.

En de volgende organisatorische vernieuwing kwam van Ray Kroc, die een 'drive-in burger bar' kocht die door Richard en Maurice McDonald werd gedreven. Kroc kopieerde de standaardisatie van White Castle, trainde zijn managers in zijn McDonalds University en voegde het franchise model toe. De eerste CFO van McDonalds, Harry Sonneborn, prees het concern dan ook aan als zijnde meer een onroerendgoed bedrijf dan een hamburger imperium. Er werden winkelpanden gekocht of gehuurd op goede locaties en verhuurd aan zelfstandige ondernemers die een gedetailleerd contract kregen, met veel verplichtingen en hogere afdrachtspercentages naarmate er meer hamburgers werden verkocht. Kroc was blij af te zijn van de 'pampering en fiddling' met managers.

En zoals de recencist van The Economist opmerkt: het zijn niet de uitjes (die bij White Castle beter schijnen te zijn) die de protesten van Jose Bove en de zijnen oproepen maar deze industrialisatie en iconisering. Maar dat is een ander verhaal, hoewel ook dat duidelijk maakt dat er meer is dan techniek.


The Hamburger: a history door Josh Ozersky. Recensie in The Economist 26.4.2008

Grondprijzen

Grondprijzen stijgen tot een torenhoog niveau. Begin maart blogde ik hier over de onteigening in mijn achtertuin, de Eendrachtspolder, waar een aantal boeren een juridisch argument had bedacht om niet uitgekocht te worden tegen zo'n 68.000 euro per ha, maar voor meer dan twee ton. Vakblad De Boerderij meldde afgelopen dinsdag -enigszins tot mijn verbazing, maar daarom is het ook nieuws- dat de rechter dit argument erkend had, waarmee de Gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle in het ongelijk is gesteld.

Als burger ben ik daar niet echt blij mee, want dat gaan we terugvinden in de onroerendgoedbelasting. Maar goed dat we fuseren, dan kan Nieuwerkerk a/d IJssel ook meebetalen. Of het plan wordt veel kleiner (de draglines staan al in het land) en dan kan ik niet genieten van de natuur achter mijn huis. Toegegeven, ik geniet ook van de akkerbouw, maar huizenkopers zien liever natuur dan akkerbouw.

Overigens is het laatste woord er nog niet over gezegd, want de boeren die het geding wonnen, vinden ook twee ton volstrekt onvoldoende. Ze kennen ook stukken die voor een half miljoen tot een miljoen per ha worden verkocht en eisen dus nog meer. Als burger begin je je wel af te vragen of er niet wat fundamenteels fout zit in de planologie.
Geen wonder dus ook dat de prijzen van grond overal in Nederland stijgen. Hetzelfde vakblad De Boerderij had er interessante kaartjes over. In Flevoland liggen prijzen nu boven de 70.000 euro. Als burger begin je je ook wel af te vragen of er niet wat fout zit in de fiscale wetgeving die verkopers van landbouwgrond aanzet tot herinvesteren elders in Nederland. Misschien zou het voor de wereld wel beter zijn als een deel van dat geld in woningbouw of natuurgebieden of in landbouwgrond in de Oekraine werd belegd - ook goed voor de wereldvoedselproduktie.
Accountants waarschuwen tegen aankoop van grond uit overweging van speculatie (gelijk hebben ze) en belegging. Maar dat laatste wordt wel steeds meer een drijfveer, zo krijg je de indruk. Is het overigens ook altijd geweest. Een veehouder vertelde eens dat de beste koeien "torenkoeien" waren: de koeien die de kerkklok konden zien. Dat was warme grond die ooit onteigend wordt.

Naar de bollen

Het NOS journaal berichtte gisteren dat de bollenstreek van streek is: zo langzamerhand zijn de bollenvelden gereduceerd tot de Keukenhof (foto) en het Panorama Tulipland, waarvan de schilder verklaarde het uit protest tegen de veranderingen te hebben geschilderd. Leve de nostalgie.

Vorige week landde ik via de Polderbaan op Schiphol en had al ruim zicht op de fraaie Noordhollandse bollenvelden. Vanmiddag reed ik door Flevoland, en ook daar volop bloeiende tulpenvelden, groter dan ze in de bollenstreek ooit kunnen zijn.

Kortom er is weinig aan de hand, tenzij je de tulpen echt vanaf de watertoren van Katwijk wilt bekijken. Buitenlanders denken uberhaupt dat Tulpen uit Amsterdam komen (ze komen overigens uit Turkije) en ze moeten nu alleen anders de stad uitrijden.

Bollentelers kennen al lang het verschijnsel van de reizende bollenkraam (het feit dat je voor sommige gewassen elk jaar verse grond zonder schimmels moet hebben). Nu de reiziger nog. En de projectontwikkelaars van de Bollenstreek kunnen rustig doorgaan. Wegen en spoorlijnen liggen er al dus dat is goedkoper dan een locatie in zee.

plattelandsbeleid

Het plattelandsbeleid van de EU en de USA verschillen nogal, zo concluderen verschillende auteurs in de laatste uitgave van EuroChoices. De EU doet meer aan milieu en ziet een rol voor de landbouw in het bevolkt houden van het platteland. De historie van het beleid is anders, de instituties zijn anders en de geografie speelt een rol. Ook in de VS lijken staten waar landbouw en steden dicht bij elkaar liggen (aan de kust in Oost en West) vaker voor milieu-onderwerpen in het plattelandsbeleid te kiezen. Maar over het algemeen zijn in de VS bewoning, landbouw en natuur veel meer in aparte gebieden gescheiden, vindt men milieu blijkbaar minder relevant en komt men er sneller achter dat landbouw alleen de regionale economie niet gaat redden; en als men dat steunt, dan maar meteen via de prijzen. Wel worden grote sommen geld uitgegeven aan bereikbaarheid via bv. wegen. En dat is in Europa nu juist weer gedecentraliseerd.
Kortom genoeg verschillen voor misverstanden in internationale onderhandelingen rond landbouwbeleid.

Westelijk Flevoland (v/h de Markerwaard i.a.)

Het is vandaag extra druk bij de milieustraten, zo begrijp ik. Mooi weer voor de voorjaarsschoonmaak en niet alles is op de vrijmarkten van de hand gegaan. Met opruimen kom je ook aardige dingen tegen. Zo vond ik een uitgave van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat uit 1980: "Markerwaard: nieuwe ruimte", een populariserend rapport voor de planologische kernbeslissing waarin de regering voorstelt de Markerwaard in te polderen. Leuke foto's en kaarten en alleraardigste jaren-80 voorlichtingsspeak.
Dat boekje gaat dus alsnog de boekenkast in bij het schap IJsselmeerpolder-memorabila. Enerzijds uit nostalgie. Een van mijn eerste en meest beleidsgevoelige klussen in de jaren tachtig als jong onderzoeker was het helpen uitrekenen wat de waarde van die grond was. De regering becijferde indertijd dat de inpoldering 30.000 gulden per ha kostte en dat vergelijkbare grond elders in het land 50.000 gulden waard was. [een euro was ongeveer twee gulden twintig, weet u nog?] De cijfers vond ik letterlijk terug op pagina 17 van het rapportje, waar meteen maar geclaimd wordt dat de Markerwaard dus 2 miljard (41.000 ha * 50.000 gulden) waard is. Eerlijker was misschien geweest te stellen dat we met inpolderen 0,8 miljard verdienen (41.000 ha * [50.000-30.000]).
Maar bovenal is het probleem dat dit een private vergelijking is en het voorstel was om er op grote schaal pootaardappelen, bloembollen, tarwe en suikerbieten te gaan telen. Bij de eerste twee heeft Nederland zo'n groot marktaandeel dat prijsbederf optreedt en bij suiker en tarwe betaalde de belastingbetaler via de marktordening mee. We toonden dus aan dat de maatschappelijke waarde veel lager was dan de private waarde van 50.000 gulden. Daar waren weinigen blij mee.
Anderzijds zou me niet verbazen dat gezien de huidge markten en "ruimtegebrek" binnen afzienbare tijd dit plan voor inpoldering weer eens uit de kast komt. Dan kan dit V&W rapport nog handig zijn. Twee tips voor de voorstanders: noem het geen Markerwaard maar Westelijk Flevoland en wijs er op dat het landbouwbeleid hervormd is en dat Afrika om onze producten zit te smachten, zeker als ze door grotere productie goedkoper worden. Blijft wel dat we nog steeds een groot deel van de pootaardappel- en bloembollenmarkt hebben, en inmiddels is de opportunity cost van natuur ook gestegen, dus of een MKBA zoveel anders uit zou vallen?

Kanariezaad

De wegbermen staan prachtig in bloei met koolzaad en fluitekruid. En met veel soorten waarvan ik de naam niet ken. Vreemde namen soms ook. Daar kwam ik vorige week achter op de G-pier van Schiphol - zo erg is het al gesteld met de Nederlandse reiziger. Daar heeft men een glazen wand voorzien van tal van plantennamen. Het zal wel kunst zijn, om spanning op te roepen met alle metaal en asfalt waar je op uitkijkt - geen plant te zien.

Wat te denken van namen als Dervil, Dolik, Dravik, Dreps, Duist (kende ik!) en Fioringras. En dat zijn dan allemaal grassen, zo leerde ik uit een boekje getiteld Grassen, dat ik een dezer dagen bij het opruimen van ouder materiaal in handen kreeg.

Grassen die de boer moet herkennen, zo schrijft auteur H. Glas in het boekje, dat ooit in de jaren tachtig werd uitgegeven door Misset en verspreid onder de boeren door bestrijdingsmiddelenfabrikant Zeneca ter promotie van hun middel Fusilade (what's in a name: 'genadeloos voor gras en veilig voor het gewas').

Er zijn ook bekendere namen als Veldbeemd en duidelijke zoals Eekhoorngras (met pluimen als de gelijknamige staart). En dan is er kanariezaad: waarom heet kanariezaad (phalaris canariensis) eigenlijk kanariezaad?

Glas schrijft: "Kanariezaad wordt vaak , naar de soortnaam, kanariegras genoemd. Het is een onbehaarde plant, afkomstig van de Kanarische eilanden. Hieraan heeft het waarschijnlijk zijn naam te danken, maar ook -naar men beweert- omdat het als kanariezaad wordt gebruikt". Hij meldt ook nog dat het veel op vuilstortplaatsen is te vinden, verwilderd uit weggegooid vogeltjeszaad.

Een puzzel dus, heet het zaad naar de vogel die het eet of naar de plaats van herkomst. Daar zal ik wel niet achterkomen (of een van de lezers moet het weten), maar de puzzel is minder groot dan het lijkt, want een betrouwbaar uitziende internetbron over vogels meldt dat de Kanarie is vernoemd naar de Canarische eilanden, waar ze sinds de 15e eeuw vandaan komen. En de op Schiphol bij de charters op de G-pier wel gehoorde uitdrukking "we gaan naar de kanariepieten" is dus een interessante volkse verbastering. Wie kent de Spaanse namen voor het zaad en de vogel, lijken die ook op elkaar?

Literatuur: H. Glas: Grassen, Misset Doetinchem, 1981

De nieuwe nomaden

De dag van de arbeid vieren we hier om historische reden niet, maar door de Hemelvaart doen we dit jaar toch met de rest van Europa mee. De arbeid verandert, en dan vooral de werkplek. We worden steeds meer nomaden, zo betoogt een recent survey van The Economist. En dan gaan het niet om thuiswerk maar om werken waar je wil. En daarmee hoef je niet meer als astronaut allerlei spullen mee te slepen want je kunt net als echte nomaden op de omgeving vertrouwen: overal kun je bellen en wel ergens ("in een oase") inloggen via je mobiel of een locaal beschikbare PC. En wie bij het web kan kan bij zijn documenten. Software wordt SAAS: Software As A Service.

Technologie leidt daarmee tot heel andere organisatievormen. Met weak ties en strong ties (Marc Granovetter) en nieuwe rituelen. We gaan weer allemaal terug naar de boerderij waar werk en wonen samenvallen - het idee dat je dat tussen huis en kantoor moet scheiden zal een kortstondig historisch fenomeen blijken te zijn geweest.

De ontwikkeling brengt nieuwe bonding en bridging activiteiten om samenwerking en innovatie te bevorderen. En heel veel mogelijkheden voor constant connectivity en welvaartsbevorderende 'micro-coordinatie' (zoals de telefoontjes uit de AH: "de ijsbergsla is op, nemen we ruccola of gemengd"). Ofwel de 'death of distance'. Waarover binnenkort meer want het was voor mij ook aanleiding een handboek over economische geografie ter hand te nemen. En afstand mag dan dood zijn (de wereld is plat), locatie is daardoor des te belangrijker geworden - je zit zo ergens anders waar het gras groener lijkt.

De Franse econoom Jacques Attali krijgt dus alsnog gelijk. De adviseur van Mitterrand voorspelde in de jaren 80 dat we toegingen naar een wereld waarin de rijke elite rond de wereld zwerft op zoek naar plezier en kansen, en de armen op zoek naar werk.

Of het allemaal zo snel gaat (de beeldtelefoon duurde 30 jaar, het papierloze kantoor komt nu pas in het verschiet) is de vraag, soms is het toch meer een slakkengang. Maar het kan intussen wel, werken vanuit een slakkenrestaurant in Barcelona (foto).

Andreas Kluth: Nomads at last - a special report on mobile telecoms The Economist, 12.4.2008