Farm2Fork

Op Foodlog fileren we de USDA-ERS studie naar de effecten van Farm-to-Fork. Ik deed ook een duit in het zakje, lees alhier. 

VIRO lezing

Gisteren wandelden we nog bij Dunea op Meijendel (foto), vandaag hield ik een lezing in een webinar van de VIRO, een club mensen die integraal naar ruimtelijke ordening kijkt. Zie hier mijn bijdrage, ontleend aan mijn eerdere presentatie in Friesland. 

Trilemma

 

Gisteravond nam ik deel in een paneldiscussie in Wageningen in de afsluitende sessie van de reeks Economic Perspectives for a Circular Food System. Geinspireerd door een column in de NRC van afgelopen zaterdag van Robbert Dijkgraaf leek het me wel aardig om het probleem maar eens te schetsen als een trilemma, dat sprak wel aan.

Een trilemma is meer dan een dilemma, het is een keuze uit 3. Dat kan lastig zijn als je met meerdere mensen moet besluiten. In sporttermen: als Ajax van Feijenoord wint, Feijenoord van PSV en PSV van Ajax, dan wordt het lastig om de landskampioen aan te wijzen. 

In de discussie over het voedselsysteem blijkt het lastig om een keuze te maken uit :]

a] lage voedselprijzen voor mensen met lage inkomens en internationale concurrentie (dat gaat ten koste van natuur en aantal boeren gezien de nodige schaalvergroting)

b] veel natuur en milieu (dat gaat ten koste van de lage voedselprijzen en de kostprijsverhoging leidt tot koude sanering en daarmee schaalvergroting)

c] veel boeren (weinig uitstroom leidt tot een te hoge kostprijs en intensivering die ten koste gaat van natuur en milieu).

We moeten het dus eens raken over een evenwichtige afweging. Probleem lijkt dat sommigen 1 doel heilig verklaren. Dan komen we er niet uit. 

Red de cowboy

Onder het motto Gedeelde smart is halve smart kunnen de Nederlandse veeboeren die zich weggezet voelen door de natuurbeweging wellicht troost zoeken met hun collega's in Montana, USA. Daar lijkt het nog een graadje erger want heeft men de natuur en het grootkapitaal tegen zich. De prairies zijn een van de vier grote wilde grasland-ecosystemen in de wereld (met Patagonië, Mongolië en Kazakstan) en worden door ranchers extensief gebruikt. Maar als het aan de doe-goed ngo American Prairie Reserve ligt gaan we over tot het verwilderen van de prairie met de inheemse planten en dieren as bizons, bighorn schapen wolven, grizzly beren en ander groot wild. Er zit veel groot geld achter deze organisatie, vooral  van de nieuwe rijken uit de high tech bedrijfstak in Californië. Die willen een Amerikaanse tegenhanger van de Serengetti. De eerste 850 bizons zijn er, doel: 10.000.

De boeren vrezen niet alleen de wildschade, door het doden van dieren en overbrengen van besmettelijke ziektes. De grondprijzen stijgen in het gebied, maar volgens de APR komt dat niet omdat zij ranchers uitkopen maar omdat stedelingen vanwege Corona buiten willen wonen. Dat klinkt me niet heel aannemelijk in de oren. In ieder geval leidt dat tot forse discussies in families en vriendenkringen van boeren die zich wel uit laten kopen.

De ranchers zijn een publieksvriendelijke campagne begonnen: Save the Cowboy Met posters van een paar oudere cowboys die op een hek zitten met in de achtergrond de oranje ondergaande zon. Dat slaat lokaal aan. Met oog op de toeristenmarkt zou ik eerder gekozen hebben voor een lonesome riding cowboy te paard die appelleert aan de toeristen die zijn opgegroeid met Rawhide en Lucky Luke. Maar dat terzijde.

The Economist: rewildering the prairie - where the wild things are. 14.11.2020

Gelderswoudsepolder

We wandelden vandaag 14 km vanuit Benthuizen door de Gelderswoudsepolder. Aan de hand van een route uit het wandelgidsje Wandelen in Rijnland van Cock Hazeu en Peter Kuiper. Met lenteweer in november. 

Ik leerde dat de kerkepaden waarover we liepen een direct gevolg zijn van de godsdienstvrijheid die de Republiek als eerste invoerde. En dat de op een oeverwal gebouwde buurtschap Weipolder groot werd van Goudse en Leidse kaas omdat die makkelijker te vervoeren was naar de stad dan de dagelijkse consumptiemelk. Deed me denken aan de oude regel: hoe verder van de stad, hoe harder de kaas. En Zoetermeer was ooit boterdorp, Leidsche wordt meen ik gemaakt van afgeroomde melk. Ze is minder vet. En Leidse kaas is komijnekaas maar niet alle komijnekaas is Leidse. 

Onder Professoren

 

is de titel van een boek van W.F. Hermans maar ook van een rubriek over wetenschappers (met wat voor titel dan ook) in de Groene Hart editie van het Algemeen Dagblad. Vandaag brengt men een interview met mij: Zie alhier.

Rozen uit Almere

 Het tweede verhaal dat in Het Blad (zie de blog van gisteren) mijn aandacht trok was dat over de teloorgang van de rozenteelt in Almere. Kommer in de Kas zo staat er op de voorpagina, maar het verhaal is getiteld "Het gaat niet altijd over rozen" en is een mooie rapportage van Freek Schravesande. Aan de rand van Almere Buiten verrees een tuinbouwcomplex. Tuinders moesten weg uit Sloten bij Amsterdam om ruimte te maken voor het Olympisch Dorp, dat er uiteindelijk niet kwam omdat de Spelen van 1992 naar Barcelona gingen.

Maar de tuinders dus naar Almere, en ze kregen gezelschap van anderen, onder andere uit het Westland, Noordwijkerhout, Zoetermeer en Roelofarendsveen. Ze waren zeer welkom in het nieuwe land. Prima kavels met alle voorzieningen inclusief kabel-tv. De planning van de new town Almere pastte wel bij het denken van de geconditioneerde glastuinbouw. De jaren 90 waren een boomperiode, en rond de eeuwwisseling stond er 1000 ha in Nederland. De droom werd wreed verstoort door de concurrentie uit Afrika (niet in de laatste plaats door Nederlandse telers, die veel verder getrokken waren dan Almere. 

In Nederland was schaalvergroting nodig, maar dat was lastig op de Buitenvaart: wat ooit optimaal was voor het gezinsbedrijf, bleek te klein. En alle tuinders waren zo ongeveer in dezelfde leeftijdsklasse gearriveerd, dus uitbreiden doordat buurman te koop kwam was onmogelijk. Toen in 2008 de gasprijzen stegen stortte de zaak in. 

Het leidde tot spanningen, juist ook onder de bevriende telers in het gebied. Vooral door sociaalpsychologische processen. "Brood op de plank heb je in Nederland altijd" want werk zat zegt een van de tuindersvrouwen. Maar de stap zetten naar ander werk, dat is het probleem. Het leidde tot boosheid op de overheid. Het idee dat in het Westland de gemeente meer doet voor zijn tuinbouw dan in het grote Almere. 

Naar schatting is tweedeerde van de telers gestopt. Vooral de grotere. Iemand met een Europees monopolie op de Bombastic, een exclusieve roos met beleving, geen "benzinestationroos".hield het vol. Probleem was daarmee verschoven naar de stranded assets van de 30 jaar oude kasssen. Met ruime interpretatie van het bestemmingsplan werden kassen omgetoverd in een showroom van een hoverniersbedrijf (opgezet door een tuinder) en caravanstallingen (waar niet, hoewel het een van de eigenaren van zo'n stalling ontgaat waarom mensen 30.000 euro betalen voor een ding dat 48 weken ergens moet worden gestald).  Juist die stallingen werden een doorn in het oog van de gemeente en de telers die doorgingen in de bloemen. Die hadden belang bij tuinbouw, met verduurzaming van het complex. Voor verduurzaming is een collectieve inkoop gewenst. Daarmee ging de samenhorigheid verder onderuit. En de gemeente vond dat caravanstalling niet verder mocht uitbreiden, zodat de winst van het stallen naar de eersten blijft gaan, die het bestemmingsplan zeer breed hebben geïnterpreteerd en worden gedoogd. 

Vervolgens begon er nog iemand met dagbestedingsactiviteiten voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt (inmiddels de grootste werkgever) in een kas, een ander een Kersenkas met zelfpluk, kassen met paardenpension (paardenmeisjes genoeg in Almere), een bromeliakweker begon met moutainbiken in de kas, en iemand startte een Surinaams moestuincomplex. Gevolg is wel dat de 15 van de 60 glastuinders nu verspreid over het complex zitten. Voor ruilverkaveling is het te laat. Een projectontwikkelaar wilde de helle zaak wel omzetten naar woningbouw, maar daar ziet Almere niets in. Die bouwt liever elders (op maagdelijke grond?). 

Sinds 2017 is er dan een nieuw bestemmingsplan. Met glastuinbouw als "hoofdfunctie" maar met 90..000 m2 caravanstalling, 5 paardenhouderijen a 50 paarden, de mogelijkheden voor een camping in de kas, kleinschalige horeca, workshops in de kas, een tuincentrum, talloze nevenactiviteiten aan huis van kapsalon en wasserette tot thuisprostitutie. En ook bewoning zonder kas is mogelijk, dus de eerste villa-bewoners hebben de kas gesloopt. 

Al met al een geweldige case over ruimtelijke ordening en het mislukken ervan als je niet vooraf daar planmatig mee bezig bent. Ook een mooi voorbeeld van de vloek van gezamenlijke vernieuwing waardoor er later geen ontwikkelingsruimte is. Het lijkt me een case om op de Floriade te presenteren, er gaan nog veel tuionbouwgebieden bij wereldsteden zo iets meemaken. 

Heerlijke vis[rechten]

 Het Blad, zoals het magazine van NRC-Handelsblad zichzelf tegenwoordig met enige arrogantie noemt, had vorige week een paar mooie verhalen. Allereerst over zo ongeveer de laatste Nederlandse riviervissers. Frans en Frans (jr) Komen. Ze verdienen aardig aan de vis en worden betaald om palingen voorbij een waterkrachtcentrale te helpen. Dat zij het gered hebben in de concurrentie komt doordat ze alle dubbeltjes opzij hebben gelegd om heerlijke visrechten te kopen: "waar onze collega's elk jaar een duurbetaalde vakantie namen, hebben wij sinds 1975 elk jaar gespaard. En zodra die oude zakelijke rechten vrijkwamen, bijvoorbeeld omdat de eigenaar die ze bezat overleed, waren wij de man". Zo scharrelden ze een aanzienlijk visareaal bij elkaar. Tegen die rechten wordt overigens regelmatig geprocedeerd, onder andere door sportvissers, maar Komen's jongste zoon is maritiem advocaat en bewaakt de oude rechten. En Unesco heeft ze op de lijst immaterieel erfgoed gezet. En dus vissen ze ook op vissers: vooral buitenlanders die een hengel uitgooien en dan 50 euro kwijt zijn voor hun visrecht.  Mooi voorbeeld dus van een immaterieel actief en hoe het de kleine man beschermt. 

WEIRD Boekentip

The Economist van vorige week recenseerde het boek The Weirdest people in the World: how the west became psychologically perculiar and particularly prosporous van Joseph Henrich. Het gaat om de aloude vraag waarom het westen zo welvarend of wel zo WEIRD is geworden. De auteur verzon de afkorting WEIRD: Western, Educated, Industrialised, Rich en Democratic als atrributen van een samenleving die meer uitzondering dan regel is. Achter WEIRD gaan dan zaken schuil als open houding ten opzichte van experimenten, respect voor de wet (ook al gaat dat ten koste van eigen positie),bereidheid vreemden te vertrouwen e.d.

De Harvard hoogleraar in evolutionaire biologie zoekt het al in de Middeleeuwen, onder andere doordat de kerk de kracht van gemeenschappen ondermijnde en door het verbod op huwelijken in de familie (tussen bv. neven en nichten) verbood. Dat is dus eerder dan de protestantse reformatie waar Weber op wees. De recensist heeft hier overigens twijfels bij, die denkt dat de kerk vooral realistisch was bij het ontstaan van steden waar familiebanden afnamen. In ieder geval ook hier dus aandacht voor religie en de extended family banden als blokkade voor vernieuwing. 

Al met al misschien toch een boek voor de leeslijst. 

in ESB

ESB, het economenblad Economisch-Statistische Berichten, maakte een zeer nuttige special over Duurzame landbouw. Zelf droeg ik met Roel Jongeneel bij met een artikel over het nut van emissierechten. Zie alhier. en mooi dat LNV dit gesponsord heeft.

Friese film

 in aanvulling op de post van gisteren: de organisatie heeft de film van de presentaties van gisteren online gezet. 

Op en over Friese grond

Vanmiddag trad ik op in een webinar van de FMF en het Living Lab Friesland over de rol van grond in het realiseren van andere bedrijfsstrategieën, met name rond natuurinclusief. 

Uitgezonden vanaf de boerderij van Harmen van der Bij in Poppenhuizen. Uit Zwitserland kreeg ik meteen een fotootje van Poppenhusen maar dat terzijde. Gewoontegetrouw de slides op Slideshare. 

kleine boeren op Foodlog

 Foodlog nam de column over het Kleine Boerenvraagstuk uit de jaren 50 (en nu) over. Voor wie wil discussiëren, klik hier.

Economics of belonging

Een boektip van Marike Stellinga in haar NRC column van dit weekend: The Economics of Belonging van Martin Sandbu. Die onderbouwt dat het rechtspopulisme dat zich uit in Brexit en Trump niet het gevolg is van globalisering en zelfs niet van liberalisme, maar van automatisering waardoor banen verdwijnen of gevreesd wordt dat ze verdwijnen. En daarbij passende deregulering van de arbeidsmarkt (en dus toch wat van het neo-liberalisme). Verder weg van het Scandinavische arbeidsmarkt model met makkelijk direct ontslag maar veel geld voor scholing, werkbemiddeling etc. Lees dat boek, zo eindigt ze haar column 

Chicken in China

 Vorig weekend bracht The Economist in zijn rubriek Chaguan onder de titel Chicken and Egg even de pluimvee industrie in kaart. Dit om te laten zien hoe lastig het Chinese credo is om onafhankelijk ten opzichte van import te zijn te combineren met de wens van een efficiënte productie van pluimveevlees.

De Westerse kip die witte-verenvlees produceert wordt namelijk gedomineerd door een duopolie van de firma's die eigenaar zijn van de bloedlijnen (rassen): Aviagen (uit Alabama maar eigendom van de Duitse EW Groep) en het Amerikaanse Tyson. Die houden hun basis fokmateriaal op een paar zeer goed beveiligde plekken in Amerika en Groot-Brittannië. Die kippen komen daar niet weg. Wel hun afstammelingen, 1 pedigree hen is wel goed voor 4 miljoen stuks directe en indirect afstammelingen. De tweede generatie gaat naar een beperkt aantal fokkerijen in oa Brazilië, Nieuw Zeeland en Groot Brittannië, vooral uit oogpunt van risicobeheer. De derde generatie eendagskuikens gaan de wereld over, waaronder naar grote broederijen in China. Daar zorgen ze voor de 4e generatie, ouderdieren. En die hun kuikens, de 5e generatie zijn de vleeskuikens die uiteindelijk als pluimveevlees eindigen.

Door de jarenlange veredeling zijn die dieren erg efficiënt in hun voergebruik. Dat kun je van de niet sterk veredelde Gele-verenvleeskip niet zeggen. Dat zijn de oorspronkelijke Chinese rassen. Die groeien veel minder snel en behoeven meer voer per kg vlees. Volgens het blad half zo snel en dan zouden ze nog maar de helft wegen. Die probeert men wel te verbeteren maar kruisen met 4e generatie buitenlandse kippen is een slecht startpunt. Sommigen roepen op om toch maar eens met moderne technologie vaart te zetten achter de veredeling van de Chinese kip. Die hoeft niet op de westerse kip te gaan gelijken want de Chinezen zijn minder gefocused op het borstvlees en houden ook wel van bevleesde poten. Maar of dat echt vleugels krijgt?. Vooralsnog is de mondiale verwevenheid in de veredelingsketens een gegeven. 

Economist 31.10.2020

Afscheid van Wageningen UR

Woensdag eindigde ons 3/daags symposium Dutch Agriculture, European Policies and Global Food System Transitions in de afscheidsredes van collega Ruerd Ruben en mij. Dat liep uit op een toespraak van de Burgemeester van Zuidplas die me benoemde tot Officier in de Orde van Oranje Nassau  - een grote eer. 

Dat ging allemaal digitaal in deze Coronatijd. Voordeel is dat het goed na te lezen is. en dat toespraken nog eens bekeken kunnen worden. Voor wie op zoek is naar het materiaal en hier terecht gekomen is, geef ik een aantal links.

De website van het symposium met alle lezingen, papers en toespraken inclusief die van Louise Fresco en de burgemeester Han Weber  staan hier.

Ook mijn afscheidsrede It's time for departure kun je daar bekijken en nalezen. De powerpoint staat gewoontegetrouw op SlideShare. 

Een aankondiging van mijn vertrek staat ook op de WUR website

Verder was een en ander aanleiding tot berichtgeving in Resource (zie hier)  dat me met dezelfde fraaie foto van Harmen de Jong, gemaakt met Zevenhuizen op de achtergrond, een artikel wijdde aan mijn gezichtspunten over de GLB onderhandelingen (zie hier). 

Mijn afscheidsrede vond zijn weg naar Trouw, via een interview met fraaie foto's gemaakt door Koen Verheijden bij de andere buurman. Dat interview staat hier., Nieuwe Oogst rapporteerde het opspelden van de versierselen van de koninklijke onderscheiding in eigen studeerkamer. 

Wie over mijn suggesties over het landbouwbeleid in Nederland wil discussiëren kan terecht op Foodlog. 

Column Kleine-Boerenvraagstuk

 Voor een column op BoerenBusiness herlas ik een klassieker over het kleine boerenvraagstuk. zie alhier

Lijstje: perioden in het vennootschapsrecht

 Mooie column van Marike Stellinga in de NRC van afgelopen zaterdag. Te laat om woensdag mee te nemen in mijn afscheidsrede van WUR maar mijn analyse van de laatste 40 jaar heeft dezelfde boodschap. Ze bespreekt in essentie de oratie van Vino Timmerman, hoogleraar ondernemingsrecht aan de EUR. Hij schetst de geschiedenis van het land aan de hand van het vennootschapsrecht dat door de geschiedenis getekend werd. Het levert een lijstje van periodes op:

1. 1880.1940 De opkomst van de ondernemingen. Veel van onze grootbedrijven ontstonden toen, van Shell tot AH. 

2. 1945 - 1980 De sociale onderneming: de verzorgingsstaat wordt opgebouwd en in de ondernemingen krijgt de factor arbeid medezeggenschap.

3. 1980 - 2015 De periode van de bijna-exclusief economische onderneming. Kapitaalmakrten worden vrijer, buitenlanders nemen de factor kapitaal in de onderneming over. Ondernemingen komen losser te staan van de gemeenschappen waar ze uit voort komen. Vakbonden worden zwakker, hoge dividend uitkeringen en prestatiebonussen. Inkoop van eigen aandelen om de koers op te jagen. Het stakeholder model wordt met de mond beleden als dat uitkomt, het doegedrag is anders dan dit zeggedrag.

4. Nu; het tijdperk van de politieke onderneming. De staat als aandeelhouder of instandhouder van zombie-ondernemingen. Tech ondernemingen die politieke eisen mee krijgen om het debat te modereren.

Stellinga besluit met een mooie conclusie "Liever breek je die macht door consumenten eigenaar te maken van de data die ze voor big tech genereren". Precies de conclusie die ik ook trek. 

NAV: M. Stellinga: Nieuw: de politieke onderneming. NRC 31.10.2020