in Biezenmortel

Er was hier weinig te melden, of ik had het druk met het voorbereiden van andere zaken. Daar komt komende dagen verandering in. Vandaag zit ik in Biezenmortel, bij Tilburg. Op verzoek van de provincie Brabant modereer ik een sessie over de kosten en baten van natuurinclusieve en biologische landbouw: hebben we die kosten en baten wel in beeld, doen we er genoeg mee in management, hoe kan dat beter?

de Junkers

 Clapham (Economic development of France and Germany 1815-1914) heeft ook een nuttige toelichting op het Pruisische begrip Junker. Er is een behoorlijk verschil in historie tussen Duitsland west en oost van de Elbe. Het oosten is ooit (al in de Middeleeuwen) veroverd door ridders op de Slavische bevolking. Zo vindt je ten zuiden van Berlijn nog dorpjes met Slavische namen. Het zijn vaak ook dorpen van een zekere lintbebouwing van boerderijtjes, met tussen de twee rijen huizen een weiland met drenkplaats voor dieren, soms een kerk. Bij de ingang van het dorp splitst de weg zich dan om dat weiland (het doet me altijd denken aan een veekraal, maar daar heeft Clapham het niet over) en aan het eind komt het weer bij elkaar. Anders dus dan een dorpsplein of kerkring of gewone lintbebouwing. De boeren hadden achter hun huis/boerderij een tuin of (kleine) huiskavel afgeschermd met een heg en hadden verder recht op een  aantal stukken (fragmenten) op de gemeenschappelijke velden (de essen zouden we zeggen) en eventuele heide of bos. Op die gronden was er dan het drieslagstelsel, 

De oude verovering kwam tot uiting in de lokale elite: de Riddergutbezitzer  die de heer van het dorp was en het voor het zeggen had over de vrije en horige boeren. Meer vulgair werd zo iemand een Junker genoemd. Sinds de middeleeuwen had die steeds meer land van het dorp zelf in beheer genomen en ze hielden de boeren (ooit de verslagen vijand) onder de duim. Waar in het westen sprake was van Bauernschutz, was het hier Bauernlegen die niet zoals in het westen in Schutz was overgegaan. Het leger worden van het land in de 30-jarige oorlog had ook land in handen van de Junkers gebracht, die deden soms pogingen immigranten aan te trekken. Dus waar in Frankrijk en Engeland de adel niet zelf boerde, deden de Junker dat wel. Het waren geen landheren maar kapitalistische boeren.

En begin 19e eeuw, de tijd van het individuele liberalisme, kwam het beeld op dat de gemeenschappelijke gronden niet efficiënt waren: je kreeg soms  elk jaar andere stukken, dus investeren in grondverbetering had geen zin. Er kwamen ook nieuwe gewassen (aardappelen, industriegewassen) en dat werkte niet met gemene gronden, waar anderen na de oogst weer hun vee op mochten laten lopen. De boel moest opgedeeld. Volgens Pikketty was de Enclosure beweging in Engeland gewoon landgrabbing door de adel. Ook de Junkers haalden hun deel uit de commons en lieten het aan de rest van het dorp over of ze ook wilden overgaan tot privaat bezit of de gemeenschappelijke aanpak wilden blijven volgen. 

Wetten maakten daarmee ook mensen meer vrij en migratie mogelijk. Tegelijkertijd verdween ook de zorgplicht van de Junker voor het dorp en vervielen sommigen tot armoede en ontstond een emigratiegolf.

hand- en spandiensten

 

Soms zijn er uitdrukkingen die je gebruikt zonder er bij stil te staan waar ze vandaan komen. Momenteel lees ik een goed boek over de economie van Frankrijk en Duitsland in de 19e eeuw (J.H. Clapham: France & Germany 1815-1914), een klassieker uit de jaren dertig. Waarover later nog meer. Clapham begint uit te leggen hoe de Franse revolutie een eind maakte aan al die middeleeuwse gewoontes en regels: het moest individueel, libertair. Tot die tijd leek de samenleving moeiteloos op de uit de Middeleeuwen. En in dat kader kwamen de hand- en spandiensten ter sprake: bij spandiensten moest je niet alleen zelf aantreden voor werk maar ook een span trekdieren (paarden) meebrengen om ingezet te worden. Logisch eigenlijk. 

Hop

 

Over de historie van de bierindustrie zijn er diverse boeken. De NRC van vrijdag jl. signaleerde Hop, van Leendert Alberts. Van de gouden tijden in de late middeleeuwen tot nu. 

potvisstrandingen

In de wetenschap wordt er van alles uitgezocht. Een paar jaar geleden publiceerden Smeenk en Evans in het blad Lutra een overzicht van alle bekende potvis (sperm whale) strandingen op Noordzeekusten dis in de geschiedenis zijn opgetekend. Ik kom daar achter omdat G.R. Heerebout een kort artikeltje (2 pagina's) in Zeeland schrijft over een stranding bij Biervliet (toen nog een eiland) in 1429. Met tekening van de vis, wat dus vermoedelijk de oudst bekende potvistekening in Nederland is. Deze stranding moet nog aan te lijst van Smeenk en Evans worden toegevoegd.

Ik downloadde hun open access paper, en inderdaad staat de stranding van 1937 bij Terneuzen er ook in. Blijkt op de Middelplaat geweest te zijn, op 24 februari. Het ging om 2 dieren, van 18,5 resp. 16 meter, en ze vermelden een hele lijst literatuur.en doen de suggestie dat een van de dieren in januari al in Yorkshire was gestrand. 

Mijn fascinatie voor die stranding beschreef ik al eens eerder: de dieren werden tentoongesteld in Rotterdam en daar is een mooi filmpje van. Daarna gingen ze naar de destructor, de Gekro. Misschien moeten we dit verhaal voor Zeeland nog eens verder documenteren. 

het wonder linksonder

Gisteren viel een nieuwe aflevering van het tijdschrift Zeeland in de postbus. Een periodieke uitgave van het KZGW, het een op oudste wetenschappelijke genootschap in dit land. En de enige met een grote collectie erfgoed, dus wordt lid.

In het blad een paar leuke verhalen. Zoals dat van Jaap Toorenaar "Een slagzin voor Zeeland". Niet voor het blad maar voor de provincie. Zoiets als Er gaat niets boven Groningen. Hij analyseert succesvolle slagzinnen (evenals het in Zeeland vermaledijde Unilever reclamezinnetje Geen cent teveel van het Zeeuws Meisje)  Adformatie maakte een lijstje met een top 100. 

Wat helpt zijn factieve zinnen (ik vind het jammer / leuk dat xxx) Daarin wordt het feit xxx eerder geloofd omdat het als waar wordt gezien of het ik-persoon het nu leuk vindt of niet. En over een goede slagzin moet je even moeten nadenken. bijvoorbeeld een twist omdat iets een dubbele betekenis heeft zoals in Boven Groningen: letterlijk en figuurlijk gebruikt.

En dus moet de slagzin Zeeland, land van zee bij het oud ijzer, te voor de hand liggend. De auteur promoot "Zeeland. Het wonder linksonder." lijkt me briljant en hij is vrij te gebruiken. Ht artikel bevat er mooie posters bij. 

Live vanuit Westbroek

 

Gisteren hadden we een online bijeenkomst over het RLI Advies Boeren met Toekomst. De presentatie was live vanaf boerderij de Dassenburcht in Westbroek. In de stal, de boer had naar eigen zeggen ook klapvee. Goede discussies, leuke plek, gezellig samenzijn na afloop. En nu maar zien of bedrijfsleven en overheid de krachten weten te bundelen in zo'n certificatiesysteem om boeren te helpen aan scherpere duurzaamheidseisen te gaan voldoen.  Voor wie het terug wil kijken: hier is de rli stie

verpakkingen

 De zaterdagochtendkrant bood veel boeiende informatie. Er rouleren allerlei filmpjes op de sociale media van Oekraïense boeren die Russisch materieel wegslepen (althans dat is de interpretatie, je ziet een tractor die een tank of vrachtauto wegsleept). Uit de NRC leerde ik dat het grote verschil is tussen beide landen dat Oekraïne altijd vrije boeren heeft gehad en een middenklasse, dit in tegenstelling tot Rusland waar iets van een middenklasse, civil society en regionale zelfstandigheid na Jeltsin is gesloopt. 

And something completely different: ook een leuk verhaal over de historie van verpakkingen: een direct gevolg van de zelfbedieningswinkels. Overigens is niet de verpakking van de avocado het probleem maar de avocado zelf, zo zegt een geïnterviewde. 

Oekraïne, GLB en F2F

 De oorlog in Oekraïne zet de graanmarkt op stelten: prijzen stijgen sterk, er is ook angst dat in april de zomergranen niet gezaaid kunnen worden. Of kunstmest te duur voor mais, en dat men dan soja teelt (ook goed). Wat aanleiding geeft tot discussie of de Farm to Fork strategie, die voorlopig toch niet geïmplementeerd is, in een nieuw daglicht komt te staan.

Op Twitter leidt dat ook tot koren op de molen voor de tegenstanders van stikstofbeleid en als gevolg krimp van de veehouderij. Dat lijkt me kortzichtig: bij hoge veevoerprijzen is het signaal dat er minder voer en meer graan voor consumptie moet worden geteeld. In de vorige oorlogen in Europa daalde het aantal stuks vee, grasland moest worden gescheurd, inlands graan bijgemengd. 

Zodat ik toch maar op Twitter zette: A review could lead to the conclusion that envi problems are more in animal production than plant. And that feed is the first to suffer in times of war. Conclusion should be a faster shift to plant proteins in the diet. Like a faster shift in the energy transition is needed

PS de zonnebloem is de nationale bloem van Oekraïne. Leek me gepast. Foto's genomen in het land waar Putin zijn carrière als spion uitoefende. 

Column over voedselsoevereigniteit

Mijn maandelijkse retro-recensie verscheen deze ochtend op Boerenbusiness. Over voedselsoevereigniteit, export ten koste van biodiversiteit en het werk van Theodore Schulz. Ineens actueel (ook al las is het boekje 3 weken geleden).