GELUKKIG NIEUWJAAR

Dank voor je bezoeken in het afgelopen jaar aan deze weblog - en de reacties daarop.

Ik wens je een Gelukkig en Crisisvrij 2012.

[de foto hiernaast nam ik in november in de modernistische kathedraal van Rio de Janeiro]

HAPPY  NEW YEAR

motivational research

Behavorial economics is in. Vooral ons korte termijn gedrag wordt meer gestuurd door emotie dan door rationele afwegingen. Marketing en 'nudging' spelen daar zo goed mogelijk op in. Maar er is weinig nieuws onder de zon. In de jaren 40 en 50 hadden we 'motivational research'. The Economist haalde die stroming uit de vergetelheid in zijn kerstnummer met een mooi verhaal over Ernest Dichter, een psychoanalist uit Wenen die in Amerika school maakte. Helemaal in de traditie van Freud. Een werkwijze met veel diepte interviews die probeerde de ware, emotionele koopredenen te acherhalen. En aantoonde wat voor gevoel de huisvrouw heeft bij het bakken van een cake - met als gevolg dat de meelproducenten nog steeds (onnodig) de eieren thuis laten toevoegen, dan hou je toch het gevoel goed te zorgen voor man en kinderen.

Mensen ontlenen hun persoonlijkheid ook aan de producten die ze kopen, en dus hebben die producten ook een karakter, en dat kan met Freud et al worden blootgelegd. Dat was een godsgeschenk voor de marketing. Tot Vance Packard ("hidden persuaders / verborgen verleiders") en John Kenneth Galbraith (Affluent Society) in de tegenaanval gingen en de komst van de computer de statistische marktanalyse in de mode bracht. En nu zijn we dus in dit tijdperk van neuro-psychologie en neuro-economie weer terug bij de emotie. Ook de economische wetenschap kent zijn cycli.

The Economist 17.12.2011: Retail Therapy

Bier-economie

Er is een grote groep economen die zich bezig houdt met de economie van wijn, en een paar jaar geleden hebben collega-economen in Leuven, bierhoofdstad van de wereld, zich ook op de bier-economie gestort. In de kerst-editie van The Economist blaast men ook een partijtje mee met een poging de vraag te beantwoorden waarom nu juist Belgie wereldleider is in de biercultuur.
Allereerst natuurlijk omdat Belgie net als Tjechie in de gerst-gordel ten noorden van de wijngebieden ligt, en voor wijn niet geschikt is. De waterkwaliteit is er hoog. Ook hop groeit er goed hoewel dat in Belgie minder een rol speelt.
De grote promoter van bier was de katholieke kerk - de monniken waren de bierbrouwers, vaak zelfs in bierbrouwende bedrijfjes. Deels als gezonde drank tijdens de vasten, maar ook als inkomstenbron, zeker bij groot onderhoud van de abdijen. Nog heden ten dage want volgend jaar brengt Westvleteren 70.000 'six packs' van zijn zeer moeilijk verkrijgbare Westvleteren 12 op de markt om het dak van de abdij te kunnen repareren.
De kerk was behoudend en geen voorstander van de overschakeling op hop, hoewel dat hier en daar wel gebeurde. Ze hield vast aan het gruit, de kruidenmengsels waarop ze het monopolie had. Hop werd afgedaan als te duivels. Juist die kruidenmengsels bevatten veel diversiteit en leenden zich voor expermimeteren.
Later gingen ook de belastingen een rol spelen. Op de import van wijn zat een forse invoerheffing. En waar Nederland zich aan de jenever zette, was dat na de afscheiding in Belgie veel minder het geval, ook door forse accijnzen. En dus leidde dit tot expermimenteren met bieren met hoge alcoholpercentages. Sommige brouwers zat ook in de politiek, dus de political economy hielp.

Kortom mooie institutionele verklaringen voor Belgie als bierland.
The Economist 17.12.2011: Brewed force

Plattelandsnostaligie in de Top2000

Einde van het jaar en dus is hij er weer, de top-2000 en onze nostalgie-index. Ook dit jaar werd weer menig debat over het platteland beinvloed door de behoefte om te behouden hoe het vroeger was. De boerenkinderen in de klas, de kar die ratelt op de keien.
Zo was er wederom veel discussie over megastallen, Wageningen UR publiceerde over zorgvulidge veehouderij, commissies van de heren Alders en van Doorn bogen zich erover.
Maar de behoefte aan nostalgie lijkt volgens onze eindejaars nostalgie index af te nemen. Als proxy voor nostalgie hanteren we hier elk jaar met een knipoog de plaatsing van Wim Sonneveld's Het Dorp in de Top 2000. Dit jaar zakte het nummer naar plaats 57.
Minder behoefte aan nostalgie zo lijkt het, of misschien had het oude Deurne dit jaar toch te veel concurrentie van Maaskant.....

Groene Groei

Voor wie zich ook interesseert voor het thema Groene Groei: hier is de link naar een recent OECD rapport.

Cijfers onderschatten economie

De netto-toegevoegde waarde van de Nederlandse land- en tuinbouw wordt voor 2011 geraamd op zo'n 5,3 miljard, zo lees ik in een publicatie van mijn LEI collega's. Dat is een forse onderschatting, zo vermoed ik naar aanleiding van een bericht dat http://www.nu.nl/ afgelopen zaterdag bracht.
Nederland telt naar schatting 40.000 henneptelers. Hiermee is Nederland lijstaanvoerder binnen Europa. In de teelt wordt jaarlijks ongeveer 2 miljard euro winst gemaakt. Het is ook een dynamische bedrijfstak want jaarlijks stoppen 5.000 kwekerijen gedwongen na politie-interventie.
Ooit zag Italie kans zijn economie met 10% op te waarderen door ook zwart geld mee te tellen. Dat kunnen wij nog beter als we willen ;-). 
Overigens weet je bij dit soort persberichten nooit of het woord winst ook echt als winst is bedoeld, of dat het toegevoegde waarde is of alleen maar omzet. Maar ook in de laatste geval is de sector evengroot als de bloemensector en 4 keer zo groot als onze beroemde bloembollensector.

Prettige Kerstdagen

Innovatie: PEF als illustratie

Gisteren mocht ik een seminar voorzitten op EL&I over innovatiemonitoring. Want wat je niet meet kun je niet managen of besturen, dus dat geldt ook voor innovatie. Het LEI gaat volgend jaar daar over berichten, dus dat doe ik hier even niet - maar toch twee interessante observaties.
Allereerst dat vertegenwoordigers van FND en FNLI uitlegden dat de langere levensverwachting van de mens altijd wordt geassocieerd met betere gezondheidszorg maar dat misschien wel 50% het gevolg is van betere voeding. Van veredeling tot pasteuriseren en de koelkast. We doen de marketing dus niet goed met als vervelend bijeffect dat de pharmaceutische industrie toelatingsprocedures domineert, als je niet uitkijkt ook voor voedsel.

In heel ander verband vertelde iemand me later dat er ook interessante samenwerkingen zijn tussen de gezondheidszorg en voeding. Ook in Nijmegen is men nu met streekproducten in de gezondheidszorg aan de slag, waardoor er niet 60% maar misschien wel 75% wordt opgegeten. In de ziekenzorg is dat een belangrijk percentage omdat het een hele kunst is patienten genoeg en goed te laten eten. Of dit soort effecten eenmalig door de aandacht zijn of blijvend is natuurlijk de vraag.

Andere conclusies van het seminar werden gisteravond treffend geillustreerd in de NRC met het verhaal over het kleine Amsterdamse bedrijfje Avantium dat de zgn PEF fles heeft ontwikkeld, en die gaan ze nu met CocaCola (dat maakt honderd miljard flessen per jaar). De PEF fles is gemaakt van plantaardig materiaal uit bv. mais of suikerriet. Tal van andere bedrijven, ook uit de chemie (verf, nylon) staan nu in de rij in Amsterdam.

Voor innovatiebeleid heeft deze case een aantal interessante aspecten:

1. Aventium komt niet uit het plantaardige wereldje van Wageningen of INRA maar is een spinn off van Shell
2. Die zich eerst met katalysatoren bezig hield maar dat business model was niet interessant genoeg en dus besloten ze in 2005 te proberen om zgn. furanen te fabriceren - dat was nog niet gelukt maar die moleculen hebben veel toepassingen (dat was bekend)
3. De petrochemische industrie is zeer conservatief volgens de directeur van het bedrijfje en daar moesten ze tegenop boksen. Challengen is niet makkelijk.
4. Er was 20 to 30 miljoen nodig die door de crisis niet van de beurs op te halen was: financieel klimaat doet er toe, geld moet op zoek zijn naar risico en rendement
5. Je moet tegen tegenslagen kunnen. De fabricage van de eerste  25 kg PEF kostte 200.000 euro en leidde niet tot resultaat: het flessen blazen lukte niet. Later wel.
6. Dat is reden genoeg voor CocaCola om er nu in te stappen. Toch gaat het nog jaren duren: de kostprijs van de halve liter fles ligt nu op 150 euro, die van het concurrerende product PET fles op 4 cent. Economie komt later
7. Men gaat nu een fabriek voor 40.000 ton in Geleen neer zetten. Opvallende plek: bij een chemisch complex, niet in een gebied waar mais of suikerriet wordt geteeld, niet in de Rotterdamse haven waar dat wordt aangevoerd. Blijkbaar is de chemische kennis doorslaggevend.
8. Banken financieren de benodigde 100 miljoen alleen als afnemers als CocaCola er wat in zien en zich verplichten.
9. Weer een voorbeeld dat veel innovaties in de voedingsmiddelenketen komen uit de toelevering zoals de verpakkingsindustrie (zie eerder Tetrapak) en de ingredientenindustrie. Geen hekken om topsectoren dus, maar de interactie tussen sectoren managen.
10. Voor innovatiebeleid lijkt dit te betekenen dat je aan de ene kant faciliteiten hebt voor dit soort challengers (universitare kennis, inspirerende omgeving, financieringsfacilliteiten voor eerste fase en tegenslagen in cash want die bedrijven maken geen winst) en dat je anderzijds dooor agendasetting middels studies over klimaat, duurzaamheid, milieu toepassingen voor de voedingsmiddelenindustrie kunt uitlokken omdat die zich bewust zijn van problemen rond duurzaamheid op langere termijn. En de financieringscapaciteit van die bedrijven is zo groot dat een fiscaal subsidietje meer of minder er daar niet toe lijkt te doen.

40 jaar 4004

Het is 40 jaar geleden dat Intel de microprocessor introduceerde, de programmeerbare computer op een chip, die computers veel goedkoper maakte - nog elke 18 maanden 50%. De datum was 15 november en het type heette de Intel 4004.
De exacte datum was me even ontgaan. Het blad Computer Totaal heeft deze maand een mooi historisch overzicht met de tijdlijn van microprocessors. Toendertijd was ik voorstander van de Nederladse term "rekentuig". Maar goed dat dat het niet geworden is want nu staat beeld centraal, hoewel het apparaat daar veel voor rekent. And Moore to come.

LEI in het nieuws

Poznan

Het LEI was vandaag in het nieuws. Met de jaarlijkse inkomensramingen. Die voor ondernemers niet vrolijk stemmen. Het NOS-journaal liet de presentatie over aan een ondernemer met komkommers in Drenthe. Die dat prima deed, hoewel daardoor de bron LEI uit beeld raakte.
Opvallend was dat het LEI ook in het nieuws was via een necrologie in de NRC. De krant stond stil bij het overlijden van zijn (gespensioeneerde) journalist Theo Westerwoudt. Begonnen als landarbeider met MLS, avontuurlijk ingesteld met een aantal buitenlandse werkplekken, keerde hij terug in Nederland en ging bij het Landbouw Economisch Instituut werken. Moet eind jaren 50 zijn geweest, zo schat ik. Schnabbelde bij met een rubriek over de sierteelt in een dagblad en raakte zo in de journalistiek en uiteindelijk prominent redacteur (o.a. chef binnenland) bij de NRC.
Het LEI museum kent meer prominenten die een blauwe maandag bij het LEI werkten, waaronder Arie van der Zwan (van de WRR - Plaats en Toekomst van de Nederlandse Industrie, EUR, V&D en meer). Westerwoudt voegen we toe.

Lijstje: List-o-pedia

Voor alle andere fans van lijstjes: er is weer een mooi nieuw boek uit. List-o-pedia - honderden interessante, bizarre en best wel leerzame lijstjes die echt moet kennen.
Uitgegeven bij Terra. Voor wie nog wat zoekt voor onder de boom, kan met dit boek 2665 willkeurige feiten in huis halen. En een alleraardigste vormgeving. Eerder als Listomania in de US verschenen.

Groene groei

Velen zijn op zoek naar de heilige graal van de groene groei. Dat vraagt veranderen, maar hoe dan?
Voor wie inspiratie zoekt: Herman Wijffels gaf een mooi interview voor de jongste editie van het Robeco relatieblad SAFE. Met pittige uitspraken over Haagse restaurateurs, dus hij ziet het er voorlopig nog hier ten lande niet echt van komen. Er is blijkbaar eerst nog meer crisis nodig voor dat we bv. de miljarden subsidies op fossiele energie (van rode diesel tot kerosine en nog meer) afbouwen en inzetten om werkeloze bouwvakkers aan het werk te zetten in het energiezuiniger maken van onze huizenvoorraad; waarbij het probleem is dat banken niet kijken naar de total cost of ownership bij hun leningen en de huurwetgeving het doorrekenen van de investeringen in hogere huur tegenhoudt. Mooie voorbeelden dus.

bedrijfseconomisch denken in Afrika

Er zijn heel wat case-beschrijvingen uit ontwikkelingslanden waarin mensen voor de korte termijn van consumptie kiezen en niet voor de langere termijn van gezondheid (goedkope chloortabletten) of betere huisvesting (een tv tegen de verveling in plaats van een betere huisvesting). Daar zijn overigens veel goede verklaringen voor. De NRC had gisteren twee pagina's naar aanleiding van het boek Arm & Kansrijk van Banerjee en Duflo.
Als ik het goed begrijp bevelen die een middenweg aan tussen de vrije markt en hulp: de overheid moet zorgen mensen de goede keuzes te maken (het nudging idee hoewel het niet zo wordt benoemd) en invallen voor wat mensen voor de langere termijn laten liggen.

Een mooi voorbeeld uit een kader bij het artikel: in een Keniaans experiment bleek een kg kunstmest van $1 per saldo $ 1.70 op te brengen. Toch kochten weinig boeren kunstmest, maar 10%. Tegen de tijd dat het gekocht moest worden (volgend voorjaar) was het geld al op. Er is altijd wel ergens geld voor nodig. Oplossing van onderzoekers: verkoop bij de oogst vouchers voor levering in het voorjaar. Dan blijkt 50% mee te doen  (althans dat neem ik aan, de krant schrijft dat het aantal met 50% stijgt, maar dat zou van 10 naar 15 zijn).

Deed me denken aan een reserve officier van het Nederlandse leger die ik eerder deze week bij BNR hoorde: de man had in Afghanistan ondernemers gecoacht. Je moest er bij de basis beginnen, zo vertelde hij. Die basis was uitleggen dat als je een bedrijf hebt, je moet zorgen voor 2 portomonnees: 1 voor het bedrijf en 1 voor het huishouden. Zo simpel is het soms.

naar 1 btw tarief ??

Een mogelijkheid voor Groene Groei: De Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) pleitte deze week in het rapport 'Preventie van Welvaartsziekten'.voor het hoge btw tarief op voedsel, plus nog een vettaks. Dat in de strijd tegen ongezonde leefstijl, vooral bij laaggeschoolden (waar naar idee van de Raad dan blijkbaar de prijselasticiteit nog wel effect heeft). Kun je ook mooi  de arbeidskosten in deze inkomensklasse verlagen en de administratieve lasten verlagen. Ongetwijfeld zijn er ook nadelen.....

kunstbeken

Echte natuur kent Nederland eigenlijk niet, vrijwel alles is een cultuurlandschap, inclusief de heidevelden en de dennebossen met mijnbouwhout. Wie dacht dat dan in ieder geval veel van de beken op de zanndgronden nog een natuurlijk karakter hebben, kan ook zijn mening bij stellen. Veel beken zijn door boeren vorm gegeven, om daarmee grasland te bevloeien - de zgn. vloeiweiden. Dat was eeuwenlang zinvol want het verlengde het groeiseizoen  (tot wel 2 maanden!) door minder vorst in de grond, bracht mineralen, doodde de mollen en insecten en zorgde voor spreiding van werk in de tijd. Wie in het landschap beken aantreft die zich stroomafwaarts splitsen of die niet echt goed meanderen (met uitslijtende buitenbocht) heeft met een aangelegde beek te maken. Meer op de website http://www.stromendlandschap.nl/ En in het boek Stromend landschap - vloeiweidenstelsels in Nederland, G.J. Baaijens e.a., KNNV Uitgeverij. Aldus een recenssie in de NRC van afgelopen weekend.

De hongerige stad

Het boek Hungry City van Carolyn Steel, een internationale bestseller uit 2008, had ik tot voor kort ondanks wat aanbevelingen genegeerd. Er verschijnen aan de lopende band boeken over de voedselketen - je kunt tenslotte niet alles lezen. Inmiddels werd me de Nederlandse vertaling "De hongerige stad"  - tot stand gekomen door bemoeienis van het LNV Innovatienetwerk- ter leen in handen gegeven, dus nu is het er toch van gekomen.
Daar heb ik geen spijt van want het is een goed boek dat ik je kan aanraden. Steel bekijkt als archtitecte het issue vanuit het ontwerp van de stad en herinnert ons er nog eens aan dat een stad zo groot kan worden als de voedseltoevoer aankan. Ze laat zien hoe steden ook rond voedselaanvoer ontworpen zijn en met wat voor problemen ze hebben geworsteld, inclusief de afvoer van mest en eventueel hergebruik daarvan.
Ze is op zijn best - of misschien moet ik zeggen dat ik dat het meest leerzame aspect van het boek vind- in de historische verhalen. Zo wist ik niet dat het de Nederlanders zijn geweest die het telen van veevoer als akkerbouwgewas hebben uitgevonden. Als productiviteitsmaatregel.
Zo zijn er tal van verhalen over de relatie tussen stad en ommeland. Door de goedkope transportkosten is dat ommeland nu wel heel groot geworden en hebben stadsbewoners daar niet meer zoveel betrokkenheid bij. Dat roept blijkbaar het spook van Rome op, waar dat op zeker moment ook het geval was en de verre gewesten nog wel voedsel naar de stad stuurden (terwijl Rome zich omringd had met mulifunctionele landbouw en andere lusthoven) maar de aftakeling van de decadente stad in gang werd gezet.

Voor een auteur verbonden aan de London School of Economics biedt het boek in zijn verklaringen van de mooi beschreven feiten soms verrassend weinig economie en economische redeneringen. Maar dat is mogelijk beroepsdeformatie van deze recensist.


Steel komt niet echt met een oplossing en misschien zelfs wel niet met een heldere probleemdefinitie. Ze voert de tuinsteden op en heeft een lovend woord voor het Nederlandse Pig City en natuurlijk gaan we straks via internet kopen en thuis laten bezorgen. Het ontbreken van zo'n zware epiloog met toekomst-ontwerp is misschien ook wel verfrissend en haar allerlaatste punt lijkt me zeer terecht: het gaan om voedselcultuur, die moet weer terug komen.
 
Met die kanttekeningen: goed dat dit toch in het Nederlands is vertaald en een mooi boek om wat te leren van de relatie stad en platteland door de eeuwen heen.

Euro, 1 Europa en bedrijfsverplaatsing

Wie iets van mijn hand wil lezen verwijs ik naar de site Boerenbusiness met een column over de eurocrisis en de noodzaak voor meer Europa, inclusief betere mogelijkheden voor verplaatsing van Nederlandse boeren

The mess we're in: mijn favoriete sheet van afgelopen jaar

Terug van de Agribex

Een genoeglijke dag in Brussel gisteren, hoewel de NS het er maar moeilijk mee had. Voor de terugweg was er niet tijdig een locomotief en op de heenweg werd de trein van 8 uur helemaal uit de dienstregeling gehaald. Mijn plan om een uurtje over de Agribex te zwerven viel daarmee in het water.
Maar ook bij het doorsteken van een paar hallen snuif je de beursgeur van glimmende materieel en foldersverzamelende boerenkinderen al weer snel op. Weer meer bezoekers dan de vorige editie, zo begreep ik.
We lunchten met een mooi uitzicht op de ring waar de Holsteins aan een keuring werden onderworpen. De middag was er voor de conferentie van Landbouwkrediet / Credit Agricole. De grootste landbouwbank in Wallonie en de nummer twee in Vlaanderen. En omdat er meer boeren in Vlaanderen zijn dan in Wallonie, is het evenwichtig verdeeld. De conferentie verliep dan ook bewonderenswaardig tweetalig.
[Terzijde: in de NRC van vandaag blijkt uit een rapportage dat er ook veel Vlamingen in Wallonie boeren. Bij de havenuitbreidingen van Antwerpen en Gent zijn velen daar naar uitgeweken, en verder hebben de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog daar nog een handje in gehad door Waalse boerenzoons langer te interneren dan Vlaamse die vervolgens Waalse hoeves konden overnemen]

Inhoudelijk leerde ik er nog een paar zaken die ik even noteer. Geert Noels (zie de blog van donderdag) besteedde in zijn interessante inleiding ook aandacht aan een onderzoek dat ze naar West-Vlaanderen hebben gedaan. Daar blijkt 46% van de Europese diepvriesproductie van groenten te zitten. Een mix van akkerbouwgroente-bedrijven en verwerkende industrie, veelal in de mkb-sfeer. Een echte Porter-cluster dus.
Zelf eindigde ik mijn inleiding met de vertaling naar de praktijk dat iedere boer een strategie moet hebben (soms maakt het niet uit welke, als je er maar een hebt): beter, groter, anders, elders. Stress-gestest op de grote ontwikkelingen in deze tijd. Met de toevoeging dat banken niet meer zouden moeten lenen als zo'n strategie bij hun klant ontbreekt.
Dat leverde een mooie reactie op van de CEO van Landbouwkrediet. Gastheer Luc Versele legde uit dat zijn bank bij de dioxine crisis een applicatie heeft ontwikkeld waarbij men precies de risicopositie van de landbouwportefeuille kan uitrekenen en bepaalt welk bedrag eventueel aan de stroppenpot moet worden gedoteerd. Hij voegde er als pikant detail aan toe dat hij de indruk had dat er ook banken zijn die dat liever uit de losse pols doen en zo'n incident gebruiken om, als er door andere reden dat jaar behoorlijk winst is, meer te doteren dan nodig zodat in andere jaren verliezen kunnen worden toegedekt door vrijval uit de stroppenpot. Z'n winstegalisatie getuigt niet meteen van goed management, zo lijkt me. Landbouwkrediet betaalt zijn leden al jaren 5% dividend en de CEO is dit jaar bankmanager van het jaar in Belgie/Luxemburg. Het cooperatieve model staat duidelijk weer in de belangstelling.
Verder een paneldiscussie over het GLB na 2013. Veel kritische kanttekeningen bij de flat rate (leuk voor de grote grondeigenaren), de biodiversiteits-braak, de verplichting van 3 gewassen (als onredelijk gezien voor melkveehouders met gras en snijmais) en de administratieve lasten. Innovatie-gelden wordt verwelkomd maar Belgie is al zo slim om 60% van de tweede pijler gelden voor het innovatiedoel aan te wenden. Piet Vanthemsche, voorzitter van de Boerenbond, oogste een spontaan applaus met de stelling dat de gelden uit het GLB wel bij de boeren terecht moeten blijven komen.
En intussen werd elders in Brussel bepaald hoe de toekomst van de Euro en de EU eruit zien. Wat mijn stelling ondersteunde dat ondernemers maar beter naar dat soort grote trends en trendbreuken kunnen kijken als ze grote investeringen overwegen dan naar de details van het GLB. Dat moet so wie so globaler en minder gedetailleerd.

lijstje: 6 schokken

Zes economische schokken zullen uw leven fundamenteel veranderen, zo meldt de cover van het boek EconoShock van de Vlaming Geert Noels. In Belgie een veel gevraagd commentator zo begreep ik. Ik zou het boek niet in handen hebben gehad, ware het niet dat ik morgen een lezing mag verzorgen op de Agribex in Brussel in een seminar van Landbouwkrediet. Daar spreekt ook Noels en zo kreeg ik het boek op mijn bureau. De zes schokken:

1. demografie
2. het zwaartepunt verschuift naar het Oosten
3. informatie- en communicatietechnologie
4. het einde van de fossiele brandstoffen
5. het nieuwe kapitalisme
6. de groene economie.

Ik zie uit naar een boeiende dag. En lees het boek, het is de aandacht waard.

innovatie en onderzoek

Mijn blog van vandaag staat op de site van het LEI, waar ik een cursiefje schreef over het topsectorenbeleid, innovatie en onderzoek. En als je innovatie dan toch met onderzoek wil bevorderen, doe dan vooral bedrijfskunde en andere sociaal-wetenschappelijk onderzoek - zo stel ik (ja ook met welbegrepen eigenbelang).

canvas voor business model

Vandaag een tip voor wie nog een nieuw business model moet ontwikkelen, voor zijn bedrijf of de eigen baan. Hier vind je een model (een canvas) dat je helpt je gedachten te bepalen en tot een consistente propositie te komen. Ik moet het zelf nog eens gebruiken, maar ik hoor er goede ervaringen over.

risico-regelreflex

Als het kalf verdronken is, dan dempt men de put. Hoewel dus te laat, is dat nog niet het ergste. Vaak wordt er meer dan 1 put gedempt en wordt ook de overheid (wij belastingbetalers dus) opgezadeld met het dempwerk. Dat is de zogenaamde risico-regelreflex die wijst op twee diepgewortelde effecten van een risico (of beter: een risico dat zich heeft geuit in een incident): enerzijds overregulering en anderzijds de tendens om alle verantwoordelijkheid bij de overheid te legggen. Want shit happens maar we hebben recht op een risico-vrij bestaan.

Een verschijnsel dat ook op grote schaal is opgetreden bij bv. de bse-affaire om eens een landbouwvoorbeeld te noemen.
De Academie van wetgeving hield in april een sypmposium over dit verschijnsel (en wat er aan te doen) en in een brochure publiceerde het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijk Relaties de speeches en discussies. Mooie voorbeelden en enkele suggesties voor good governance.

De Risico-regelreflex in het openbaar bestuur, sept. 2011

het zesde zintuig in digi-vorm

Vrijdag wees ik hier op de website GoodGuide waarmee -misschien op minder wetenschappelijke basis dan gewenst is- consumenten informatie over producten kunnen opvragen en zich desgewenst in duurzaam gedrag kunnen laten ondersteunen.
Het kan straks nog veel handiger als het aan het MIT MediaLab ligt. Waarom zou je een pda of mobiele telephone gebruiken, als een kleine projector de informatie ook kan visualiseren op het product zelf. Een mooi TED filmpje van Pattie Maes van dat lab laat de toekomst van augmented reality zien.

Innovatie trivia

Het laatste in Europa gebouwde
kasteel, door Wilhelm II in
1905 in Posen, nu Poznan

Mooi boek voor wie nog een Sinterklaascadeau zoekt, in dit jaar waarin innovatie zo hoog op de agenda kwam: Patrick Robertson verzamelde bijna 50 jaar lang verhalen over wie wat voor de eerste keer deed. Van de innovatie van de eerste lift (in Versailles, voor maitresse transport bij Lodewijk de XV) tot kauwgum en voorgesneden brood (1912). Trivia en naslagwerk:
Robertsen; Book of Firsts: who dit what for the first time.

GoodGuide

We discussieerden vandaag over het feit dat business as usual voortaan business as sustainable zou moeten zijn. En dat keurmerken in dit proces niet het enig zaligmakend instrument zijn. Want steeds meer consumenten bepalen zelf wel wat ze belangrijk vinden.
Een Amerikaans voorbeeld op dat vlak stond vorige week in the Economist: GoodGuide.com heeft als sinds 2008 een website dat producten beoordeeld op veiligheid en duurzaamheid (in de VS althans, 140.000 producten). Nu is er ook een app voor het mobieltje: je scant de barcode en de purchase analyser op je telefoon geeft je de info. En suggereert eventueel een alternatief op basis van je profiel. En geeft aan (i.s.m. PriceGrabber) hoe competatief de vraagprijs is. Volgende stap: je houdt bij hoe groen je inkoopt en deelt dat met je facebook community. Dat is transparantie...

Koe en structuur

In dezelfde ERAE uitgave (zie de vorige blog) nog een paper over de melkveehouderij, met de vraag of en hoe de quota nu de structurele ontwikkeling hebben beinvloed. Veelal wordt verondersteld dat quota er toe leiden dat de structuur van de sector min of meer bevroren wordt - het is lastiger te groeien en minder aantrekkelijk te stoppen.
Dat kon nog wel eens meevallen, zo stelt het paper. Weliswaar stopten er in Nederland en West-Duitsland relatief minder melkveehouders in de periode met quota dan in de tijd ervoor, maar de structurele veranderingen waren er verder niet minder om. Kuddes werden gemiddeld fors groter.Een groter deel van de bedrijven werd groter resp. kleiner. Opvallend is dat dit in beide landen geldt, hoewel de sectoren verschillen qua specialisatiegraad en vooral ook met verschillen in quota-handel te maken hadden. Dat suggereert dat andere zaken (technische ontwikkeling, arbeidsmarkt??) de verklarende variabele zijn.
Het is onduidelijk wat dit betekent voor de periode na 2015, maar de auteurs zouden niet verbaasd zijn als er net als in de VS een meer bi-polaire structuur zou ontstaan. Zoals immer staat het middenbedrijf onder druk. De winnende business modellen zijn die van de kleinere bedrijven (met andere activiteiten ernaast) en die van de grote (efficiency of scale).

Silke Heutel en Roel Jongeneel: How has the EU Milk quota affected patterns of herd-size change?
in ERAE 38-4, 2011

Koeien zonder quota

De afschaffing van de melkquota in 2015 heeft al heel wat (wetenschappelijke) pennen in beweging gebracht. In de nieuwste uitgave van de European Review een paper van een Belgisch team, dat overigens al drie jaar geleden op een congres in Gent werd gepresenteerd en op data uit 2006 is gebaseerd. Het duurt blijkbaar even voordat in de wetenschappelijke wereld een bijdrage is nagekeken.

De berekeningen zijn desalniettemin het vermelden waard. Als de melkprijs 20% zou dalen bij quota-afschaffing, dan gaat 56% van de Belgische bedrijven uitbreiden, 44% krimpt in. Per saldo stijgt het melkaanbod met 2% en dalen de inkomens van de Belgische melkveehouders met 4%. Er zijn dan wat meer koeien nodig, meer aangekocht voer en wat meer akkerbouwgrond (snijmais?) en minder grasland. Het zijn overigens niet per definitie de kleine boeren die er minder van worden. Velen daarvan hebben overcapaciteit en breiden uit. De onderzoekers denken dan ook dat de landbouw met het voorgestelde beleid wel uit de voeten kan.

Bruno Henry de Frahan et al.: Dairy farms without quota's in Belgium: an estimation and simulation with a flexible cost function in: European Review of Agricultural Economics 38-4, october 2011

Gras mag blijven

Universiteit in Poznan

Vandaag nam universiteitshoogleraar Rudy Rabbinge leeftijdsgedwongen formeel afscheid in Wageningen. De NRC pakte uit met een paginabreed interview op de wetenschapspagina, met als boodschap dat we geen keuterboeren in stand moeten houden.
Ik was vanmiddag op het afscheidsseminar en het farewell address. En noteerde een paar mooie inzichten over grasland. 

Prof. Michiel Keijzer wees er nog eens op dat het aantal stuks vee afgelopen decennia helemaal niet is toegenomen, ondanks de welvarender Chinezen. Ze groeien wel harder en er zijn veel meer kippen, maar die tellen voor het klimaat niet echt mee. En bovenal: er is heel veel (ruig) grasland dat helemaal niet geschikt is voor humane plantaardige productie. Verwijzend naar prof. Gerrit Meester was dus de conclusie dat veehouderij onderdeel is van de oplossing, niet van het probleem.

De scheidend hoogleraar deed er nog een schepje bovenop. prof. Rabbinge legde tussen andere statements door even uit dat grasland voor de koolstofcycli veel belangrijker is dan het veel geroemde tropische woud. Als er iets de longen van de wereld is, dan is het niet het oerwoud maar het grasland en het is belangrijker dan de oceanen voor de koolstofcyclus. Een boodschap die maar moeilijk aan de man te brengen is, zo verzuchtte de hooggeleerde.

Tot slot: hij eindigde met een erg leuke youtube video met de wombat van Global-Mindshift.org: All is One

ViEUws

Voor wie Brusselse discussies (rond de EU bedoel ik, niet de record non-formatie van de Belgen zelf) wil volgen, en lezen niet meer van deze tijd vindt, is er een site met video en audio debatten. Wordt veel bekeken binnen DG Agri zo werd me in de Brusselse wandelgangen verteld. viEUws produces high quality and non-partisan video and audio debates zo is de slogan.

WW II en het eten

Ook de foto hiernaast komt uit Poznan. Een eeuw geleden bouwde Keizer Wilhelm II er het laatste kasteel van Europa, en de Joodse gemeenschap een synagoge (foto). Dat was zo te lezen een mooie emancipatie: de Joodse gemeenschap dateerde er uit de 13e eeuw, maar mocht aanvankelijk maar in 1 wijk wonen en alleen in hout bouwen. Geen wonder dat talrijke stadsbranden aan hun geweten konden worden. Pas in 1803 werd het bouwverbod op steen opgeheven. Resulterend in deze grote synagoge in 1907 (in 1860 waren er 6000 Joden in Posen).
Het schrijnende zit er in dat er helemaal niets (zelfs geen grafsteen) over is van die gemeenschap, behalve dit gebouw dat door de Duitse Wehrmacht tot zwembad voor het leger werd verbouwd. Na de oorlog wisten de Polen er niets beters dan het stadszwembad van te maken, en vandaar de blauwe band aan de voorkant. Het boekje stadswandelingen van de lokale VVV laat het maar bij deze feitelijke constatering in het Engels, Duits en Pools - wat valt er ook meer van te zeggen?

Enfin, een lange introductie om te wijzen op het boek The Taste of War van Lizzie Collingham, dat de NRC vrijdag uitgebreid besprak. Het bekijkt WO II naar ik begrijp op voortreffelijke wijze uit het oogpunt van de voedselvoorziening. En herinnert er aan dat een belangrijk element in de Nazi-ideologie het idee was dat Duitsland zichzelf gezien de stijgende welvaart en groeiende bevolking niet kon voeden, zodat Ost-erweiterung, om te beginnen naar Polen, gewenst was. De recensist noemt dat relevant voor het huidige denken over schaarste. Ja en hopelijk Nee.

Melkmeisje staat voor immigratie

Dit standbeeld van een melkmeisje fotografeerde ik onlangs op de markt van Poznan, in het westen van Polen. Het is het standbeeld van Bamberka. De naam komt van Bamberg, de plaats in het zuidduitse Frankenland. Op uitnodiging van de toenmalige bisschop van Poznan (in het Duits toen nog Posen) emigreerden er tussen 1719 en  1750 honderden boerenfamilies van Bambergen naar de dorpen rond Poznan. Door oorlog en cholera was de regio onderbevolkt, immigratie was gewenst. De nieuwkomers kregen verlaten gronden toegewezen en een aantal privileges. Ze groeiden uit tot een rijke klasse, maar heden tendage is 'bamberki'  een scheldwoord voor een simpel boertje van buiten de stad. Tijden veranderen, betekenissen ook zo meldde mijn reisgidsje. De meningen over europese migratie trouwens ook.

Maar je kunt er van profiteren: er is een Poznan Bamber Society en op de eerste zaterdag van augustus (het eerste contract voor de immigratie werd op 1 augustus 1719 getekend) is er een festival met concerten, folklore en proeverijen. Ook verder is Poznan aan te bevelen. Een fraai oud centrum in diverse stijlen, modernistische gebouwen, een dominante oude brouwerij die tot winkelcentrum is gerenoveerd en het laatste in Europa gebouwde kasteel (Almere is nog niet af dus telt niet mee), van Keizer Wilhelm II uit 1910 (!), niet lang voor hij naar Doorn moest. Gaat dat zien.

stenentijdperk-dieet

De beroemde markt van Poznan

In den beginne was er honger (zo is een van de boeken over het onderwerp getiteld), maar de obesitasproblematiek heeft geleid tot belangstelling voor het dieet van de Neanderthalers en andere vroege vogels. Die leefden niet van mamoeten maar vooral vegetarisch van 100- 200 plantensoorten. In de loop der tijd zijn er een hoop afgevallen en van andere hebben we de smakeloze vezels eruit gekruist, zo is de klacht van de aanhangers van het paleolitische dieet.
Groeten, fruit, noten, wortelen en af en toe wat vetvrij vlees. Zeker geen aardappelen, brood of melk. Melk levert wel calcium, maar daar eten we meer dan genoeg van, terwijl we magnesium tekort komen.
Overigens gaat dat dieet vermoedelijk maar matig helpen. Veel makkelijker is het overnemen van die andere gewoonte uit het stenentijdperk: elke dag een km of 12 lopen, al of niet om je voedsel te verzamelen.
Ik ontleen die wijsheden aan een artikel dat ik las in Kaleidoscope, het blad van de Poolse luchtvaartmaatschappij Lot. Heb je dat niet bij de hand, dan kun je terecht op de wiki.

depressie(f)

art nouveau in Tallinn

Langzaam gaat Nederland de ernst van de eurocrisis inzien, zo lijkt het. Het SCP kwam gisteren met een rapport dat aangaf dat we gelukkig zijn, het rijkste land van Europa, en nog veel meer moois - maar stelde er wel bij dat het vanaf nu minder wordt.
Reden voor De Pers om met een inktzwarte voorpagina en de kopt Het wordt nog veel erger uit te pakken. Het artikel schildert een Japan scenario of erger, met of zonder euro, met een aantal voor de hand liggende effecten:
jarenlange stagnatie, verkrappende kredietverlening, klappen op de woningmarkt met daardoor consumenten met teveel schulden, werkeloosheid, uitkleding verzorgingsstaat, sterk stijgende zorgkosten, onrust over pensioen omdat de dekking te laag is, spanningen door toestroom van Oost-Europanen, grotere tegenstellingen (want aan de bovenkant van de arbeidsmarkt gaat het nog wel door de vergrijzing), daarmee politiek populisme en een onmachtig Den Haag waardoor de macht in de EU verder afbrokkelt. Het wordt toch nog herfst

LandbouwEconomisch Bericht uit Estland

Beeld uit Tallinn

Bij een recent bezoek aan Estland kreeg ik een exemplaar van hun jaarlijkse LandbouwEconomisch Bericht: "Agriculture and Rural Life 2010". Inzichtelijk boekje dat in zijn Engelse versie nog geen 100 bladzijden beslaat. Ze hebben erg goed naar hun buren gekeken want het lijkt als twee druppels water op de Finse variant, ook kwa opmaak.
Twee tabelletjes trokken mijn aandacht. De eerste is die over structuurontwikkeling in dit liberale land. Zonder blikken, blozen of gejammer wordt vastgesteld dat het aantal boerenbedrijven tussen 2001 en 2007 is gehalveerd van 55.748 naar 23.336. Het grondoppervlak nam iets toe, en per bedrijf ging het van 16 naar 39 ha. Zo genereer je welvaart.

De tweede tabel komt uit het consumentenonderzoek. Onze Estse collega's vroegen zich af wat of eigenlijk Ests voedsel is. Of liever, ze vragen dat al jaren aan hun landgenoten. 93% van de bevolking kan zich vinden in de stelling dat een product Ests is als het met Estse grondstoffen is gemaakt, 92% als het in Estland is gemaakt, 86% als het een merk van een Ests bedrijf heeft (dat was ooit maar 78%), 85% als het het label "gegroeid in Estland heeft" (met een zwaluw als logo, zo begrijp ik), 85% met het label "het beste voedsel uit Estland" en 67% als het een typisch Ests recept betreft.

Zo leren we ook weer wat van de collega's in een jong EU-land. Is dit in Nederland al eens gevraagd aan de consument?

innovatie en productiviteit

uit een vorige
bietencampagne

Afgelopen week promoveerde EL&I ambtenaar Piet Donselaar aan de EUR op het proefschrift ‘Innovatie en productiviteit: het Solow-residu ontrafeld’.
Met interessante conclusies die het topsectorenbeleid van dit kabinet ondersteunen:

- Private investeringen in R&D zijn nuttiger dan publieke: voor Nederland draagt één euro extra private R&D gemiddeld genomen 30% meer bij aan de arbeidsproductiviteit dan één euro extra publieke R&D.

- Als de overheid meer doet, doet ook het bedrijfsleven meer aan R&D:  één euro extra R&D bij hoger onderwijsinstellingen zou (op lange termijn) leiden tot 0,23 extra euro R&D bij bedrijven. Voor researchinstellingen is dat effect tweemaal zo groot: 0,46.

- En we kunnen leren van Finland en Nokia: daar heeft economisch succesvolle technologieontwikkeling plaatsgevonden. Daardoor heeft de sectorstructuur zich ontwikkeld in de richting van een hoger aandeel hightech, wat heeft geleid tot een sterke stijging van de private R&D-intensiteit in Finland. Blijkbaar moet je niet alles aan de markt overlaten maar kun je ook als overheid kiezen.
 
Zo te zien dus een goed getimed proefschrift.

Groeten uit Rio

Venetie - detail

Afgelopen dagen was ik in Rio, de stad die voluit San Sebastian de Rio de Janeiro heet. Omdat de Portugezen er voor het eerst op 22 januari (St. Sebastiaan) de baai binnen voeren. En dachten dat het een riviermonding was, maar dat was fout, Rio heeft helemaal geen rivier.

Enfin, ik was er voor een bijeenkomst van de Wye City Group die er de tweede editie van zijn handboek over monitoring van plattelandsontwikkeling en meten van inkomens publiceerde en bediscussieerde.

Interessant om te zien dat er steeds minder verschillen zijn tussen Noord en Zuid. Ik hield een verhaal over de wereldeconomie, de schaarste en transitie problematiek en de gevolgen voor monitoring. Met als boodschap dat de ICT nog veel gaat veranderen in de landbouw. Dat werd goed geillustreerd door een presentatie uit Mozambique, waar de laatste landbouwtelling werd uitgevoerd met laptops en GPS. Vooraf was men bang dat hier en daar uitgelegd moest worden dat de laptop geen bom is, maar dat viel mee. Met batterijen die 8 uur meegaan is er ook stroom genoeg, en vrijwel heel Afrika heeft nu mobiele telefonie. Een van de grootste voordelen: het transport van papieren enquetes valt weg, dat was in het verleden vaak een groot logistiek probleem.

Het meten met GPS heeft nog een voordeel bleek uit een ander paper: het blijkt dat kleine plots van 0,1 of 0,2 ha vaak onnauwkeurig werden opgegeven, vaak te groot. Mogelijk doordat de afronding een grote invloed heeft, of doordat men niet al te klein wil voorkomen. Met als gevolg dat de opbrengst per ha te laag wordt ingeschat. Nu blijkt dat kleinere perceeltjes nog productiever zijn voor de voedselvoorziening dan al gedacht.

Luistertip van vandaag kan niet missen: Astrid Gilberto (in een mooi 1964 filmpje met Stan Getz) en Barry Manilow beide over het strand. (Niet helemaal waar, die van Manilow gaat over een bar, ik meen in NY, die naar het strand is genoemd). En de filmtip: James Bond 007's Moonraker - met de kabelbaanscene op de Suikerbrood-berg in Rio

In de Rivista

Bijna twee jaar geleden schreven we een paper over Nested Markets en common pool goods, toegepast op de mulitfunctionele landbouw.
Dankzij de inspanningen van prof. Jan Douwe van der Ploeg nu opgenomen in een special issue van de Rivista de Economia Agraria in een special issue van plattelandsontwikkelingsprocessen in China, de EU en Brazilie.
Ik laat deze reclame dus gepaard gaan met een fotootje uit Italie en een toepasselijke luistertip: I go to Rio van Peter Allen.

Deregulering werkt

Adam Smith in Middelburg?

Deregulering werkt en kan leiden tot nieuwe economische activiteiten. [Regulering overigens ook, denk aan standaards voor biologische landbouw of de gsm-standaard voor mobiele telefonie]. Een mooi voorbeeld van deregulering in het voedseldomein vond plaats in Parijs in revolutiejaar 1789. Toen werd het verbod opgeheven dat je geen koffie en wijn in hetzelfde etablishement mocht serveren. Binnen een jaar waren 15 restaurants en 20 cafes, alleen al onder de arcaden van het Palais Royal. En zo verspreidde de hofkeuken zich tot een toonaangevende horeca bedrijfstak.
Ik kwam het voorbeeld tegen in een boekbespreking in The Economist (22.10.2011) van Adam Gopnik's The Table Comes First: Family, France and the Meaning of Food. Een verzameling stukken uit the New Yorker die niet over Family en France gaan overigens zo luidt de kritiek.
Enfin: wie verzint er zo'n deregulerings innovatie voor de huidige voedselketen ??

Luistertip: The coffeesong van Osibiza (over koffie in Brazilie), die uit Ghana kwamen - een land dat in zekere zin vermoedelijk het pand van het fotootje van de dag betaalde

Denkend aan akkers, zie ik tractors....

Ook nog wat goeds over onze geest (zie de blog van gisteren). Ik beweer al langer dat de bestuurderloze tractor er aan komt. Voor wie hem wil besturen is er natuurlijk een computerprogramma denkbaar. Of spraaktechnologie.
Maar het kan ook in gedachten. Aan de universiteit van Minnesota zijn ze er nu in geslaagd om de hersenen van proefpersonen te verbinden met computers en op die manier een helicopter door een driedimensionale ruimte te sturen. Door de opdrachten alleen maar te bedenken, niet door ze uit te spreken. Vooralsnog een virtuele computer, maar toch. Het paper staat is van dr. Ben He en staat in Public Library of Science, zo meldde The Economist van 29.10.2011

De catalogus van Kahneman

Modernisme
in Poznan

Mensen denken lang niet altijd rationeel maar zijn soms gedwongen snel te beslissen (Vechten of Vluchten / Fight or Flight?). En dus hebben we een systeen 1 en een systeem 2 in de hersenen voor besluitvorming. Frued had het over id and superego, maar die termen zijn aan Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman niet besteed, die houdt het op 1 en 2, zo lees ik in een boekbespreking in the Economist.
Allemaal bekend uit de Behavorial Economics (alsof de rest van de economische wetenschap niet over gedrag gaat; Kahneman vindt overigens de term irrational veel te zwaar).
In Thinking, Fast and Slow heeft Kahneman nu een complete catalogus aangelegd van alle biases, cognitieve illusies en korte bochten die ons denkproces vertekend.  Ofwel waarom we 1286 doden per 10.000 veel erger vinden dan 24.14 % (het dubbele!). Recensie prijst het boek sterk aan, dus dat doe ik hier ook maar even

Grand Opening

Een mooie Grand Opening vandaag. In Pulchri Den Haag, van het European Office van The Sustainability Consortium, dat de methodiek (met name LCA) voor het meten van duurzaamheid van producten standaardiseert en verbetert. Wageningen UR mag de directie van het Europese kantoor voeren. .http://www.sustainabilityconsortium.org/

En op LinkedIn discussieren we over GLB en ketens. Zie aldaar.

bubbles in de grond?

Grondprijzen zijn een geliefd onderwerp, waar boeren zelden over uitgepraat raken. Economen ook niet. De markt heeft bijna altijd gelijk, maar dat neemt niet weg dat je kunt discussieren of grondprijzen niet te hoog zijn.
In het eerste nummer van het blad Boerenbusiness dat enige tijd geleven verscheen, liet een van Neerlands bekendste makelaars en boerenzoon Cor van Zadelhoff zijn licht er overschijnen. Op de cover werd het samengevat als "grond ver overprijsd". Een van zijn argumenten was dat de directe inkomensbetalingen de grondprijs beinvloeden, maar op termijn niet houdbaar zijn en bovendien de concurrentie uit Oost-Europa toeneemt.

In zijn column in de Boerderij van afgelopen week ziet Gronings hoogleraar Dirk Strijker ceteris paribus de prijzen eerst nog stijgen, juist vanwege de flat rate. De Commissie stelt voor dat die per regio gelijk getrokken wordt (wat een regio dan ook mag zijn), en dan slaat ze zeker in de grondprijs neer. Bij een boeldag met grondinbreng gaan we dan "bij opbod de bijstand verkopen", zo karakteriseert de immer heldere hoogleraar alvast het failliet van het systeem.

The Economist van 29 oktober gaf de Amerikaans/Engelse zienswijze neer. Boeren in Kansas mogen de Chinezen wel dankbaar zijn en een toast op ze uitbrengen, zo concludeert het blad. Want via de vraag uit dat land zijn de prijzen van producten en dus grond hoog. In de crises van de jaren 30 en 80 zag je juist prijsdalingen van pakweg 30% door dalende produktprijzen en hoge rentes om de inflatie te beteugelen. Nu gaat het in de rest van de economie even slecht als in de jaren 80 (in de VS althans) maar is de rente laag -dankzij de dollars die de Chinezen terugploegen in de VS- en -ook al dankzij de Chinezen- de productprijzen hoog. Gevolg: de grondprijs is twee keer zo hoog in reele termen dan in 1990. Mooi beleggingsresultaat, waar we te weinig over horen.

De bekende econoom Robert Shiller ziet parallelen met de jaren 70, de vorige bubble. Zeker nu allerlei beleggers interesse tonen. Indicatief is dat de rendementen op die beleggingen sterk dalen omdat de pachtprijzen achter blijven, en veel minder sterk stijgen. O wee als graanprijzen dalen en de rente omhoog gaat. Anderen wijzen er op dat je al een acre (gemet) grond koopt voor 1,6 ounce goud. Historisch was dat 2.4 ounce. Koopje dus nog steeds. En voor 90% van de boeren is grond altijd te duur geweest. Maar misschien zegt het meer over de hoge goudprijs?

The Economist: golden acres, 29.11.2011

impact assessment in de recessie

Venetie, eens de bron van
regelgeving voor de
westerse wereld

Routine helpt in deze tijden van keuzestress want het bespaart energie om te beslissen die je dan aan iets anders kunt besteden. Dat is wilskracht die soms doorslaggevender is dan intillegentie, zo las ik vrijdag in een recensie in de NRC van het boek Rediscovering the Greatest Human Strenght. En dus doen we conform de regelmaat weer een niet al te routinematig blogje.

En wel over de vraag of je bij impact assessments van regelgeving rekening moet houden met de stand van de economie. Bij de Studiekring LandbouwEconomie constateerde ik van de week dat de overheid even wat minder aandacht heeft voor milieu- en natuuroverwegingen en meer voor innovatie door het bedrijfsleven - met als vraag of dat nu komt door de angst voor de recessie (met andere woorden, kosten/baten analyses vallen anders uit als de stand van de economie anders is, bv. omdat de wens naar banen harder telt, die naar schoon milieu of weg in eigen natuur even minder), of doordat het bedrijfsleven ook steeds meer businessmodellen omarmt die op "groen" zijn gebaseerd (en het dus minder een oveheidstaak is). Maatschappelijk verantwoord ondernemen is niet meer iets van winstbestemming maar winstbepaling: het is een businessmodel.

De Economics Focus rubriek van the Economist van 20 oktober komt onder het leuke kopje Clause and effect ook met zo'n discussie - nl. of je in tijden van recessie met lagere arbeidskosten rekening moet houden dan in tijden van full employment. Grote Chicago jongens als Cass Sunstein (van Nudge-faam, nu "regulatory tsar" van Obama) en Michael Posner (zie zijn weblog via de link links) houden zich met die toepassing van het opportunity cost principe bezig. En neigen naar het antwoord ja, net zoals de recessie de tijd is om goedkoop publieke werken te doen en wegen te bouwen.
Het punt van Sunstein dat dit echt een "frontier question" in ons vakgebied is, vind ik moeilijk te geloven. Toen wij begin jaren 80 (in de tijd dat Ronald Reagan met de verplichting tot impact assessments kwam) er een deden voor de eventuele inpoldering van de Markerwaard, vonden we het zeer voor de hand liggen ook varianten met lagere maatschappelijke arbeidskosten door te rekenen. Het zal toch niet waar zijn dat we daar toen al een A-journalpaper over hadden kunnen schrijven? Volgende frontier graag.

geloof en economie

Institutioneel economen kijken o.a. naar sociaal kapitaal en vertrouwen en daarmee ook naar normen en waarden. En dan kun je niet om de kerk heen. De beroemdste theorie op de vlak is van Max Weber, een van de grondleggers van de sociologie, die de Protestante ethiek zag als een van de verklaringen voor de kapitalistische geest. Zijn opvatting was gebaseerd op de Duitse situatie waar het noorden het beter deed dan het katholieke zuiden.
Dat kun je nu niet meer zeggen van Duitsland en Weber had het dan ook maar half goed. Sascha Becker van Warwick University zette in the Economist van 29.11.2011 uiteen dat het verschil zat in minder alfabetisme. In het Noorden werden meer kinderen naar school gestuurd. Maar dat had wel een achtergrond in het geloof: lezen moest je voor eigen bijbelstudie, in plaats van naar schilderijen kijken onder de mis in het Latijn.
Andere effecten van geloof, vooral van minderheidsgroepen als mormonen en Joden of -in Korea- christenen, doen het vaak meer dan gemiddeld goed door nauwe banden: social capital dus. En omdat ze soms zich tot bepaalde activiteiten moeten beperken, waardoor je mogelijk specialisatieeffecten en netwerkeffecten krijgt.

bron: Economist: Holy Relevance, 29.11.2011

Wijzer van de viswijzer

Vandaar weer eens een proefschrift. In Wageningen promoveerde mijn collega Birgit de Vos op "Trust and new modes of fisheries governance". Toen ik nog niet eens zo lang geleden een tijdje leiding mocht geven aan de visserij-groep zag ik hoe daar een begin mee werd gemaakt. Nu is het er.
Meestal wordt de laatste stelling geciteerd, maar ik vond de eerste al heel boeiend: de Viswijzer is geen consumenten-tool (die het consumentengedrag verandert), maar vooral een communicatie-tool waarmee vooral aan de communicatie tussen ngo's en vissers wordt bijgedragen. Lees ook de rest.

Farmeron - nieuwe management software

Nieuwe software komt soms uit onverwachte hoek. Gisteren kwam er een mail langs met reclame voor een nieuw webbased software pakket voor boerderij management. Met een opvallend frissende presentatie van de jonge makers: de CEO beschrijft zich als the main cowboy in the saddle, en de CIO als de tractor hacker. De vormgeving ziet er dankzij de farm painter in residence heel aantrekkelijk uit. Wel in het Engels.
Het pakket Farmeron is in Betatest, geen idee hoe goed het is, maar misschien moet er eens iemand een uurtje testen (laat de ervaring even weten). Oja, het komt uit Croatie. Bijna lid van de EU.

Liggen zo uw problemen

Fotootje van Giethoorn vandaag. Omdat zijn bekendste (ex-)inwoner Rijk de Gooijer is overleden. Blijkbaar ben ik in de leeftijd gekomen dat de BNers uit je jeugd (die toen nog geen BNer heetten maar wel waren op dat ene TV net) overlijden.
Daar gaan we niet steeds bij stil staan op deze blog, maar in dit geval moeten toch even de geweldige reclamefilmpjes voor het franse kaasje Paturain worden gememoreerd. Paturain, da's pas fijn was de kreet die door reclamebureau Ogilvy & Mather was bedacht voor Bongrain, de maker van Boursin, die als tweede kaasje op de markt zijn Franse merk Tartare wilde vermarkten - en omdat die naam niet goed genoeg was, werd het Paturain. In goed overleg met grootgrutter Albert Heijn.
Er moest dus een TV filmpje komen. Andre van Duijn bleek te duur, en zo kwam Rijk de Gooijer in beeld, die - zo wil het verhaal- op de set spontaan tegen de echte franse boer zei: 'ga toch zitten, jochie'. Het werd een standaarduitdrukking. Soms heb je geen copywriter nodig.


De luistertip bij dit nummer leek me het klassieke Rijk lied "Liggen zo uw problemen". Maar dat staat niet op youtube. Wel die andere mooie liederen: 2 eenzame cowboys, Nellie van der Heuvel uit de 4e klas, Waterlooplein, de Bostella. Zie aldaar

heel veel zielen

Nog even nakaarten over die 7 miljard aardbewoners: hier is een geweldige datavisualisatie over de demografische ontwikkeling in de continenten. Met dank aan National Public Radio.

nakaarten

dit logo had je nog tegoed
bij de blog van gisteren

Vanmiddag mocht ik bij de Studiekring voor Landbouweconomie wat verklaringen en kritische kanttekeningen vanuit het onderzoek plaatsen bij het Topsectorenbeleid. Koos van Wissen zette prima uiteen waar de overheid mee bezig is, HZPC directeur Gerard Backx zette uiteen hoe de Tuinbouw en Uitgangsmaterialensector er tegenaan kijkt, met mooie praktische aardappelvoorbeelden. Legde me ook even uit waarom HZPC geen cooperatie is: de certificaten van aandelen zijn wel veel in handen van boeren en aantal werknemers, maar de besluitvorming is die van een IOF en de CEO handelt dus anders. Nuttige informatie voor ons cooperatieonderzoek.
Enfin, innovatiebeleid is heel wat anders dan onderzoeksbeleid zo concludeerden we af. Leuk om als oud-bestuurslid weer eens bij de studiekring te zijn. Veel is er nog hetzelfde, maar wat goed is moet je ook niet innoveren.

Nog even terug naar de blog van zondag over de trek naar de stad. In de NRC van vanavond een stuk over het feit dat vooral de meisjes er naar toe trekken (om te studeren) en jongens achterblijven. Met als gevolg dat ook in Nederlandse steden als Utrecht en Amsterdam er een vrouwenoverschot is. In Utrecht zijn er 129 vrouwen op 100 mannen in de categorie 18-29 mannen. Daten wordt lastiger, mannen moeten van verder komen. Steden worden vrouwvriendelijker en gezinnen -als ze dan toch gevormd worden- trekken minder vaak naar de suburbs. Dat kost dus minder grond!. Mannen willen nog wel eens met een lager opgeleide trouwen, vrouwen zelden. Dus is er geen reden terug te verhuizen naar het platteland voor een partner, want daar is de kans nog kleiner. En zo wordt het platteland van de man. Die slecht voor zich zelf zorgt en vaker rechts-radicaal is. En de Duitse studie Nicht Am Mann laat zien dat effect zichzelf versterkt, als de leegloop start wort het minder en gaan er ook meer vrouwen.

Tijs van den Boomen: Vrouwen nemen de steden over In: NRC 1.11.2011

De sovjet planningseconomie revisited

van de cover van het
inflight magazine van LOT

In de NRC van zaterdag j.l. zette een Texaanse taalpsycholoog uiteen dat een kwartiertje schrijven per dag heel goed is voor de gezondheid, m.n. voor het immuunsysteem. Voor die oproep zijn we niet immuun en we doen dus weer het stukje van de dag,
Om naar aanleiding van een boekbespreking in hetzelfde blad vast te leggen dat het boek Red Plenty / De Rode Belofte van Francis Spufford aan de anti-bibliotheek van nog te lezen boeken moet worden toegevoegd. Een scientific fiction boek (ofwel documentaire fictie) over de planningsmachine van de Sovjet economie, en waarom die niet werkte. Met mooie voorbeelden van wat er mis ging. En 72 pagina’s noten, voor de wetenschappelijke verantwoording.

Ook dat nog

De VN riep vandaag niet alleen het jaar van de cooperaties uit (zie onder), maar vond het ook de juiste dat om vast te stellen dat we zo ongeveer met 7 miljard mensen zijn. Het aantal artikelen over hoe dat nu verder moet naar 9 miljard in 2050 valt me mee.
Die 7 miljard zijn helaas zonder Gregor Frenkel Frank. Die ontviel ons. Ik sta er hier bij stil omdat de immigrantenbroers veel betekend hebben voor kwalitatief goede reclame, zeker ook van voedingsmiddelen. Gregor heeft veel mooie campagnes gemaakt voor Amstel bier. Dit is de man - dit is zijn pils. De beste brouwers brouwen het, dat soort werk. Lekker weg in eigen land (nog immer in gebruik hoewel Meta de Vries er ook niet meer is) kwam ook ruraal Nederland ten goede.
Zijn broer Dimitri ontviel ons al eerder en tekende voor Rang is alleen Rang als er Rang opstaat en bovenal voor Joris Driepinter. Gelukkig hebben we nog de nostalgie. Gregor (in de jaren  dertig naar Nederland gekomen) studeerde in Nijenrode, in het klasje met Albert Heijn zo leer ik uit de wiki. Zouden we Mauro ook moeten gunnen, levert misschien nog wat goede reclames op - maar dat terzijde.

VN Jaar van de Cooperaties gestart

De Waag in Poznan, later
deze week meer over die plek

Hervormingsdag is dit jaar de start van het VN Jaar van de Cooperaties. Hier is de officiele website. http://social.un.org/coopsyear/


Een beetje samenwerking kan de wereld wel gebruiken. Of het voor het doen van zaken ook de meest efficiente vorm is is de vraag. Vaak is de markt het efficientst, maar Roald Coase stelde al eens de vraag waarom we dan organisaties hebben. Om transactiekosten te verminderen die in de markt te hoog zijn, zo beredeneerde hij – en was een van de redenen voor zijn Nobelprijs. Cooperaties zijn hybrides tussen de markt en de organisatie, en daarmee misschien nog wel minder efficient, maar soms ook niet. Wanneer dat “soms” is, is een studie op zich – waar ik me tegenwoordig ook mee bezig hou.

Voor de NRC was het VN jaar aanleiding om zaterdag een artikel te wijden aan de Rabobank. Waar men nog al trots is dat de bank in de financiele crisis geen staatshulp nodig had en nog immer Triple A is. Maar het is een fabeltje dat de bank zich niet heeft bezig gehouden met ingewikkelde financiele producten, zo documenteert het artikel in een aantal alinea’s over de onder Herman Wijffels opgezette Rabobank International in Londen (nu door een ex-bankier als megalomaan betiteld).

Het is ook een fabeltje dat het per definitie goed gaat, het artikel noemt ook nog even de Spaanse Cajas als voorbeeld. Een cooperatiedeskundige legde me van de zomer al eens uit dat het hier volstrekt ontbrak aan ‘internal goverance’. Spaanse cooperaties hebben een nogal presidentieel systeem en als die big boss het op een akkoordje gooit met de burgemeester en de projectontwikkelaar (of die functies in 1 persoon verenigd zijn), dan is het niet zo raar dat de vastgoedbubble wel erg fors uit de hand loopt.

De kernrzin wat mij betreft in het artikel is dan ook de uitspraak van Dirk Duizer “De cooperatieve structuur biedt niet de garantie voor een stabielere bank. De leden maken het verschil en de cooperatie biedt de structuur om dat te organiseren”. Ik denk dat ik dat binnenkort maar eens in een rapport over het onderwerp ga citeren.

Cees Banning en Tom Kreling: “Leden mogen meebesturen bij de bank met een missie” in NRC_Handelsblad 29.10.2011