Universiteitsbestuur

Eerder deze week brachten we een paar dagen door in Bologna. Mooie stad, goed weer, prima eten. Ze hadden een van de eerste universiteiten van Europa. Bologna is nog immer een "rode stad" en dat slaat al lang niet meer op de kleur van de dakpannen. Links scoorde er altijd goed, zo leerde ik in het MAMbo, het Modern Art Museum Bologna.
Misschien gaat dat wel terug op de organisatie van die eerste universiteit. In Parijs studeerde je theologie, en daar hadden de professoren de macht. In Bologna studeerde je rechten en lag de macht bij de studenten, die hun professoren uitkozen naar (de door hen vermeende) kwaliteit. Bottum-up, het is nog altijd een issue in het inrichten van universiteitsbestuur, maar inmiddels zijn we weer meer Parijs dan Bologna.
Ook interessant om te leren dat je in de Renaissance in Bologna twee scholen (faculteiten?) had, die in 1563 werden samengevoegd: de Legisti waar je rechten studeerde en de Artisti (die zich bezig hielden met filosofie, wiskunde, natuurkunde, medicijnen en biologie).
Kortom: gaat dat zien.

de overheid en de data infrastructuur

Woensdag was ik in Bologna voor een EIP seminar over Benchmarking, waar veel aandacht was voor digitale data-uitwisseling. Op de terugweg las ik een special in The Economist van 26 maart 2016 over Technology and Politics. Geen wonder dat ik de volgende alinea aanstreepte (en vul voor Cities ook maar management authorities in agri in):
"Cities need to play a more active role as broker of urban data. This means more than just sharing reams of their own administrative information, as many cities around the world already do, says Anthony Townsend, a researcher at New York University and author on a book of smart cities. Muncipal governments should become the guardians of the local data ecosystem, creating a framework that encourages others to share data and offer services to citizens. They could act, for instance, as a portal for information from utilities and online firms, while also protecting privacy and ensuring that the algorithms used do not discriminate against particular groups of people".
Soms krijg je de tekst voor rapporten wel erg simpel aangereikt.

Chinese landgrabbing in Frankrijk

Een paginagroot artikel met mooie foto van bloeiend koolzaad, maandag in de NRC, dat tot nadenken stemt. Een Chinees bedrijf is bezig 10.000 ha akkerbouwgrond in het departement Indres op te kopen. Ze hebben al 1700 ha in handen. Dat blijkt omstreden.
Economisch zijn die vraagtekens niet zo duidelijk. Het departement is nota bene bezig om Chinese investeerders aan te trekken, maar blijkbaar was het niet de bedoeling dat het om geld voor heilige akkerbouwgrond ging. Maar what's new: er zijn elders in Frankrijk al meer dan 100 wijnchateaux in Chinese handen, zo meldt het artikel.

Wat het niet meldt is dat bij mijn weten er al heel lang een deel van de Franse akkerbouwgrond in handen is van buitenlandse mogendheden: de prins van Monaco en via de kerk ook Vaticaanstad. Dat is blijkbaar beduidend minder omstreden.
De Chinese grond wordt gewoon beboerd en de producten komen in Frankrijk op de markt, dus wat dat betreft verandert er niet veel (en voor de prijsvorming zou het wellicht niet gek zijn als de Chinezen de productie uit de markt haalden en verschepen naar China). Doordat er vooral boerderijen zonder opvolger worden gekocht kan de koper wel meteen een mooie schaalvergroting doorvoeren. Maar dat levert natuurlijk enige desertification op: er staan wat woningen leeg.
De verkopende boeren zijn gelukkig met hun transactie. Een van de geïnterviewden had zijn bedrijf al enige tijd te koop staan en krijgt nu een mooie prijs. De prijs is geëxplodeerd van 4.000 naar 11.000 euro.
Daar zit natuurlijk meteen het probleem voor jonge boeren of anderen die gedacht hadden nog wat uit te breiden, die kunnen die prijzen niet betalen. Anderzijds: als ze wel kunnen pachten hebben er een paar meteen een mooie financiering, waarom  moet een boer eigenaar zijn van zijn grond en kan hij of zij niet pachten van de prins van Monaco of de miljonair uit Shanghai.
Ook omstreden is de constructie rond de aankoop: met koopt niet de grond maar de onderneming van de boer, via alle aandelen min 1. Daarmee ontloopt het Chinese bedrijf Hong Yang een toets door de staat op de overdracht van exploitatievergunningen die blijkbaar nodig zijn in Frankrijk.  Betekent overigens dat de boer op een of andere manier een beetje verantwoordelijk blijft, onduidelijk in het artikel is wat dat risico is en hoe het beloond wordt.
Tot slot de vraag wat deze ontwikkeling verklaart. Mijn gok: er is veel zwerfgeld op zoek naar enig rendement en dat wordt met alle 9 miljard verhalen in de landbouw gezocht. En in stabiele landen. Sommigen vrezen op termijn ook inflatie nu er zoveel geld de wereld in gepompt wordt. Waarmee er dus een grondprijsbubble kan ontstaan. Als boeren op basis daarvan gaan lenen om zelf uit te breiden kunnen ze nog aardig in de problemen komen. What goes up, must come down. Die economische wet geldt ook in Frankrijk.

integrale ketens

Daar waar transactiekosten omlaag gaan (zoals door ICT) kunnen bedrijven zich beperken tot de core-busniness en de rest outsourcen. Specialisatie leidt tot economische voordelen. Toch -zo constateert de Schumpeter rubriek in The Economist van 10 april, zijn er bedrijven die zich hier met opzet aan onttrekken: Apple en Tesla en vele anderen doen het liever zelf. Schumpeter geeft 5 argumenten:

• productintegratie: consumenten willen simpele producten die goed geintegreerd zijn, dat vraagt om precisiewerk bij het samenstellen.
• voor sterk technologisch vernieuwende producten en bedrijven geldt vaak dat er onvoldoende markt is waaraan kan worden uitbesteed: Tesla moet wel zelf zijn batterijen maken
• profilering om keuze makkelijker te maken: Netflix maakt nu zijn eigen t.v. programma's om zich te onderscheiden en te voorkomen dat consumenten ergens anders naar toe gaan
• snelheid is in sommige producten zoals bij de mode van Zara van levensbelang en dus maakt men de spullen zelf in plaats van uit te besteden
• geopolitiek en toegang tot schaarse grondstoffen: Nutella fabrikant Ferrero kocht in 2014 Oltan Gida, die een derde van Turkije 's hazelnoten produceert. IKEA kocht in 2015 40.000 ha bos in de Baltische staten en Roemenië. Costa Cruises en Disney hebben eigen eilanden in de Caraïben gekocht.

landbouwbeleid zorgt voor meer kinderen

Afnemende kindersterfte leidt tot minder geboortes per gezin. En dus kan er meer worden geïnvesteerd in het beperkte aantal resterende kinderen, wat leidt tot hogere scholingsgraad ("meer human capital") en dus meer welvaart (per persoon). De overgang van een landbouwmaatschappij naar een stadsmaatschappij draagt daar ook nog aan bij. Zoals hier wel eens eerder uitgelegd zijn kinderen op een boerderij (in de tijd voor de tractoren) meteen werkkrachten en hebben al snel een marginale opbrengst tegen geringe kosten, terwijl dat in de stad juist andersom is.
Hieruit kun je afleiden dat het beschermen van de landbouw bijdraagt aan de bevolkingsomvang: meer mensen blijven door de hogere prijzen boer en kunnen zich als boer ook meer kinderen permitteren.
Dat dit effect rechtstreeks en niet gering is, tonen twee Franse historisch economen, Vincent Bignon en Cecilia Garcia-Penalosa, aan in een paper dat ze onlangs gaven voor de Engelse Economic History Society, zo meldt The Economist van 16 april. Het duo keek naar het Méline-tarief, een beschermend tarief op graan dat in 1892 werd ingevoerd. Gevolg was een stijging van de voedselprijzen met meer dan 25% en hogere agrarische inkomens. In de districten die het meest van het tarief profiteerden, steeg het geboortecijfer nadat het een eeuw was gedaald. Bovendien gingen minder kinderen naar de lagere school, het zette de regio's op dat vlak 15 jaar terug in de tijd.
Dat is verklaarbaar doordat de agrarische lonen stegen waarmee ongeschoolde arbeid relatief aantrekkelijker werd dan geschoolde en dus een investering in schoolbezoek minder opleverde. De achterblijvende investering in intellectueel kapitaal zou zelfs bijdragen aan de verklaring waarom of het VK (dat niet reguleerde) in het begin van de 20e eeuw het beter deed dan Frankrijk.
The Economist trekt de lijn door naar de huidige situatie in Afrika. Niet naar die in Frankrijk waar het geboortecijfer ook hoger ligt dan in vele omringende landen....

The Economist: The toll of tariffs, 16 april 2016

de tuinvrouw

Voor de boekenlijst noteren we Anne Mieke Backer: Er stond een vrouw in de tuin - over de rol van vrouwen in het Nederlandse landschap. 640 pagina's voor maar Euro 27.90. De NRC bespreekt het dit weekend. Die vinden het meer een naslagwerk van wetenswaardigheden met een schat aan gegevens dan een boek met een visie en een verhaallijn; maar alleen al wat de boekbespreker er uit citeert is de moeite waard en het schijnt mooi uitgegeven te zijn.

het Duitse systeem

Opvallende opmerking in de zijlijn in de column van Janneke Koelewijn in de NRC van gisteren. Ze verhaalde over het leven van een niet nader geïdentificeerde (hoewel dat met de omschrijvingen van beroep en gezinsgrootte voor mensen met voorkennis te achterhalen moet zijn) homofiele tachtiger in het klootschietende deel van Nederland.
Betrokken persoon kwam uit een gezin en regio waar begin vorige eeuw gemolken werd "volgens het Duitse systeem". Dat hield in dat de boerin 's ochtends molk, terwijl de boer zich nog eens omdraaide. Sterker: zijn vader had nooit leren melken, in het Duitse systeem was dat vrouwenwerk.

Nieuwe column

Hier mijn nieuwe column voor ons Farm Digital project: goed bestuur van data creëert waarde.

metropool scenarios

Vandaag denk ik met wat mensen na over de verbindingen tussen stad en platteland. Uit een studie van E52  begreep ik dat de stad wel een bewegend doel is. Ze onderscheiden 5 scenario's. Ik citeer:  Ieder scenario begint vanuit een onweerlegbaar feit dat vervolgens door extrapolatie wordt uitvergroot tot een mogelijke ontwikkelingsrichting. Daarmee is ieder scenario geënt op een aantal aspecten van de werkelijkheid, maar tegelijkertijd volstrekt hypothetisch. Dit zijn de hoofdlijnen:

1. Krachtige metropoolregio’s zetten in op de versterking van de drie Nederlandse
metropoolregio’s met een eigen economie, woningmarkt en Daily Urban System.

2. Polycentrische Deltametropool zet in op de versterking van de verbindingen tussen de steden waardoor de complementariteit beter benut kan worden; borrowed size.

3. Capital City Region zet alle kaarten op de metropoolregio Amsterdam als trekker van de Nederlandse economie.

4. Deltanetwerk zet in op de ecologie van kennisnetwerken en economische netwerken die de Brainport verankeren in een grensoverschrijdend systeem tussen Amsterdam, Brussel en Köln.

5. Deltacorridor zet in op het verder versterken van de aloude economische corridor langs de Rijn, van Rotterdam tot Basel, die telkens weer voldoende innovatiekracht blijkt te bezitten om zich aan te passen aan nieuwe tijden.

Hawaii is giftig

In Hawaii is het debat rond het gebruik van bestrijdingsmiddelen hoog opgelopen, zo berichtte The Economist op 9 april ("Paradise sprayed"). Er wordt blijkbaar heel wat gebruikt, en met name ook van wat ze in de VS RUPS noemen (Restricted Use Pesticides), dat zijn de middelen die alleen door bepaalde categorien professionals onder bepaalde voorwaarden mogen worden gebruikt.
Achtergrond is dat Hawaii een tropisch gebied is waar je 3 oogsten per jaar kunt halen (onder de bijbehorende tropische ziektedruk), wat een aantrekkelijke plek is voor alle veredelaars en biotechnologie-bedrijven, Die kunnen dan snel vermeerderen voordat het uitgangsmateriaal in de tropen vanuit de moederrassen als hybride zaad verder wordt vermeerderd en verkocht.
Een van de oplossingsrichtingen in dit vergiftigde debat is nu het veel meer registreren waar de middelen worden gebruikt (en welke) en onder welke omstandigheden. Men hoopt dat de feiten het debat verbeteren. Ook feiten van huisartsen en anderen rond bloedmonsters, urine-monsters e.d.
The Economist is altijd goed voor een historisch perspectief; in 1893 werd koningin Liliuokalani aan de kant gezet door machtige Amerikaanse plantage eigenaren met steun van het Amerikaanse leger. Ofwel: waar ligt de macht?

aardrijkskunde

Het gaat niet best met de aardrijkskundige kennis in dit land. Gisteravond hoorden we in de 2-voor-12 quiz een kandidaat in spanning aan haar partner vragen waar of Enkhuizen ook al weer ligt.
De NRC is van Rotterdam naar Amsterdam verhuisd en weet pompt niet meer wat de grenzen zijn van de provincie Zuid-Holland. In een verhaal over de Brabantse misdaad situeren ze Den Bommel in Zeeland, niet als een slip of de pen in een tekst, maar op een blijkbaar zelf getekende kaart. Zover was de provinciale herindeling in dit land nog niet: Flakkee is nog altijd Zuid-Holland.

Veldleeuwrik

Ook in de nieuwste VORK: een mooi verhaal van Janneke Donkerlo over de Stichting Veldleeuwerik, een ooit onder auspiciën van Heineken opgerichte club van boeren die zich om de bodemvruchtbaarheid bekommeren.
Veldleeuwerik-voorman Adrie Vermeulen constateert dat VL in een behoefte voorziet omdat Nederland zijn landbouwvoorlichting heeft geprivatiseerd en de gewasvoorlichting nu in handen is van de toeleveranciers van inputs, die -ook al zijn het coöperaties- toch een omzet belang hebben. Als boer sta je er toch om die reden vaak alleen voor, zo constateert hij. Hoewel en natuurlijk betaalde voorlichting is. Ook in het buitenland kijken ze vaak raar naar de Nederlandse situatie ook al erkent men dat een voorlichting met een overheidsdoel van minder inputs ook niet altijd met de boer meedenkt

aardappelen in VORK

De nieuwe VORK viel deze week in de bus, dus ik maak even reclame. Jaap Seidell schreef een leuk stuk over aardappelen. Die staan onterecht bekend als dikmakers en figuren niet al te prominent op de Schijf van 5.Komt omdat men wel let op de hoge voedingswaarde, maar niet op het feit dat ze snel de maag vullen en je dus snel vol zit en stopt met eten. Een hoge verzadigingsindex heet dat in het jargon. Zoals ze in de tijd van Van Goch al wisten (of komen die weinig obese mensen op de schilderijen toch door het harde werken?).
Nog een weetje uit het artikel: Phytophtera is vermoedelijk naar Europa gekomen met de guano die als kunstmest populair werd na Justus van Liebig. Brak voor het eerst uit in de vroege zomer van 1845 in Kortrijk. Nog een paar jaar en we kunnen het 175-jarig bestaan vieren.

In Dalfsen

Vanmiddag was ik Dalfsen. Niet omdat er een graf van een chief uit de zeer vroege middeleeuwen (550 n Chr) is opgegraven, zoals vanavond in de krant stond. Maar vanwege een bijeenkomst van LTO Noord Projecten, die afscheid namen van Hanneke Meester. En dus ging het over familiebedrijven en zorglandbouw. En ik hield een verhaal over trends in agri rond verbinden en het nieuwe boeren.

het fosfaathek

Zelfs het weekend was druk bezet, dus de blog schoot er wat bij in. Maar er was nog wel tijd om me een beetje te roeren in een discussie op Foodlog waar allerlei mensen weer voor de visible hand willen spelen en bepalen wie welke quota mag exploiteren. In plaats van de invisible hand de ruimte geven om fosfaatrechten en stikstofrechten en CO2rechten te laten allokeren aan degene die de slimste combinatie maakt en er het meest mee kan verdienen. Lees alhier.