Japanse zelfrijdende tractor

Het tweede bedrijfsbezoek (zie de blog van gisteren) betrof IDO Agricultural Corporation. We werden ontvangen op de nieuwe rijstdrogerij door een van de overlevenden (zijn traktor was door de tsunami omver geworpen, maar hij had het overleefd). Schuin tegenover de silo's was een half rijstveld veranderd in een nieuwe begraafplaats. Het dorp was duidelijk zwaar getroffen.
Een groep van ca. 10 boeren had na de ramp de onderneming opgericht. Er was fors ruilverkaveld (hoewel de rijstpercelen van grofweg een ha toch traditioneel aandoen, in de demonstratie door het landbouwkundig onderzoek van de zelfrijdende tractor (foto) moest er wel erg vaak gedraaid worden). Vanwege het arbeidstekort in de vergrijzende landbouw (en in deze streek door de verliezen extra problematisch) was men overgeschakeld op rijst droog zaaien in plaats van uitplanten. Verder veel groenten in het bouwplan, met een prijswinnende groene ui.
Door de vergrijzing zet Japan fors in op robotisering, ook in de landbouw. Waarom daar dan een zelfrijdende trekker voor gemaakt wordt in plaats van kleinere en lichtere robots die de grond minder verdichten, bleef wat onduidelijk.
Het deed me denken aan de induced innovation theorie van Hajami en Ruttan. Die aangaf dat innovatie plaats vindt op de beperkende factor: in de VS in het verleden arbeidsschaarste (de werknemers moesten uit Europa komen) wat de McCormicks en anderen verleidde tot uitvindingen in de mechanisering. In Japan was er veel arbeid en de grond schaars, wat leidde tot opbrengstverhogende innovaties rond water en grondgebruik, Sommige technieken die duur waren en arbeidsbesparend werden zelfs afgeschaft. Het kan verkeren: vooralsnog werken de Amerikanen met Mexicanen en andere immigranten (en hebben nog weinig melkrobots), terwijl de Japanners nu proberen te robotiseren vanwege arbeidstekorten. Maar het blijft dus opgewekte innovatie.

Sendai

Afgelopen week was ik in Japan. Voor de G20 MACS - de Meeting of Agricultural Chief Scientist. En Nederland mocht ook weer mee doen. Het ging over adoptie van maatregelen rond klimaatveranderingen en phytosantaire issues. De vergadering was in Tokio, waar ik 4 jaar geleden ook was - dat was een prettig weerzien van dezelfde hoogte punten op onze vrije zaterdag.
Bijzonder was de excursie die het Japanse ministerie had georganiseerd naar de omgeving van Sendai, een grote stad ten noorden van Tokyo waar we ons per Shinkansen, de Japanse TGV naar verplaatsten. De regio Miyagi is zeer getroffen door de tsunami bij de Fukushima kernramp in 2011. In totaal lieten 18.000 mensen het leven bij vloedgolven van 6 meter en meer. Zo'n 20.000 ha landbouwgrond werd overspoeld met zout oceaan water en bedekt met troep.
Maar de overlevenden zijn niet bij de pakken neer gaan zitten en de regering is actief aan de slag gegaan. Onder andere met ruilverkaveling. En inmiddels is 88% van de grond weer in productie en is het geproduceerde veilig. Alleen van het wild wordt nog 20% afgekeurd.
Na enkele lezingen bezochten we eerst GRA inc., een aardbeienfarm. We werden toegesproken door een van de directeuren. Deze zoon van een aardbeienteler had in 2011 een software start-up in Tokyo, De ramp leidde tot een beslissing terug te keren naar de geboortestreek en in het gebied wat te betekenen. Met een leeftijdsgenoot en diens vader, een aardbeienteler, besloten ze GRA op te zetten. Een aardbeien telend bedrijf maar dan anders. Kassen met warm en koud waterleidingen langs de planten op substraat om het seizoen een maand eerder te beginnen en later te eindigen. Ze ontwikkelden een merk en verkopen duur verpachte aardbeien (tot 10 dollar voor een schaaltje van 10) in dure winkels in Tokio, Singapore, Hongkong en elders.
De kassen zijn ook een trainings- en experience centre. Er stond 15 jaar voor het opdoen van alle vaardigheden van een goede aardbeienteler. Bij GRA leer je het in een jaar en krijg je daarna op je eigen bedrijf begeleiding en voorlichting.  En bezoekers kunnen voor 20 euro een half uur onbeperkt plukken. Ze smaken heerlijk. En er is horeca met koffie en aardbei.
Weer een mooi voorbeeld van hoe een terugkomer die de wereld van de grote stad en het platteland kent en tot nieuwe combinaties komt.

Lijstje: Dagelijkse Kost

Ruim een week geleden publiceerde PBL zijn inzichten voor voedselbeleid, onder de titel Dagelijkse Kost. Met de consumenten als ingang, en hoewel 75% van de consumptie volgens PBL import is, ging het toch al snel weer over wat de overheid dan aan moet met de Nederlandse landbouw. Ik was bij de presentatie in Pulchri en probeerde de discussie nog wat over ketenorganisatie te laten gaan, daar zit een deel van de oplossing om de nadelen van de anonieme markten tegen te gaan zonder dat de voordelen van de markteconomie al te veel opgeofferd worden.

Inmiddels las ik het rapport. Ik beperk me hier tot een lijstje van 5 verschillende perspectieven op duurzaam voedsel die de auteurs onderscheiden (de parafrasering is van mij):

1.  Voldoende en voordelig voedsel op de wereldmarkt (voedt de wereld, consument is passief, dus als er problemen zijn dan moet de overheid externe effecten internaliseren)
2. Technologisch optimisme (voedt de groeiende bevolking van straks 10 miljard, welvarender en in steden wonend, als er maar innovatiebeleid is dan gaat een volgende groene revolutie dit oplossen, verder business as usual)
3. Alternatieve voedselnetwerken (er zijn fundamentele problemen in het systeem, komt door anonimiteit, de grote spelers en overheid gaan dat niet oplossen, regionale voedselnetwerken tussen boer en consument wel, lokaal voedselbeleid helpt).
4. Consument aan het stuur (er zijn fundamentele problemen, maar consument weet dat en gaat dat in het huidige systeem oplossen door keurmerken en ict - blockchain als redding)
5. Integrale voedselpolitiek (scala van problemen, moet je in samenhang zien en oplossen, overheden op verschillende niveaus samen hebben sleutelpositie)

In herinnering

Nog 2 jaar en dan herdenken we 600 Elizabeth vloed en het ontstaan van de Biesbosch. Dat soort herdenkingen hebben zin. Dat is althans mijn conclusie uit een onderzoek van Vaclav Fanta uit  Nature Communications, waarover The Economist dit weekend rapporteerde. Fanta keek naar de locatie en het ontstaan van 1300 steden en dorpen in de Vlatava bassin, waarin ook Praag ligt. Sinds 1118 zijn er 7 mega-overstromingen geweest waarin er meer dan 30 keer de normale hoeveelheid water moest worden afgevoerd. Na elke overstroming werd er op beduidend hogere niveau's gebouwd dan voor de overstroming. De afweging tussen veiligheid en nabijheid van water (transport, vlak en vruchtbaar land) viel dus uit ten voordelen van veiligheid. Maar het effect verdwijnt al na 25 jaar, grofweg 1 generatie. Ofwel de kleinkinderen van de overlevenden gingen weer terug. Fanta vindt dus dat vooral overlevenden de overlevering levend moeten houden, maar daar komt natuurlijk een natuurlijk eind aan. En hij trekt zijn bevindingen ook nog even door naar hedendaagse verschijnselen als infectieziekten (inenten!) en rechts-extremisme.

spijt van quota

Opmerkelijk interview van Tom-Jan Meeus met Tjibbe Joustra in de NRC van dit weekend.  Joustra kijkt terug op zijn carrière en heeft het nog even over zijn tijd als jong SG: "Achteraf bekende hij, ben ik te jong secretaris-generaal geworden. De landbouw liep al tegen de grenzen van zijn groei aan. Maar hij. een dertiger, miste de ervaring om "een cesuur" aan te brengen: er kwamen quota voor melk, vis en mest. "Ik had moeten zetten: we gaan het anders doen". Door gebrek aan ervaring liet hij het lopen. "Ik dacht: het is zoals het is. Dat was fout". Gevolg was dat later enorme spanningen met de overheid ontstonden omdat sectoren ineens zware groeibeperkingen opgelegd kregen". 
Meeus vraagt niet door maar kijkt of er een les inzit voor het klimaatbeleid. Jammer, want ik vind de passage ronduit raadselachtig. Die quota voor melk en vis werden door Europa ingesteld, dus daar was so wie so weinig aan te doen. Er lijkt ook nauwelijks een andere oplossing denkbaar voor de overschotten. Vrijwillige stillegging (zoals in de SLOMregeling) was niet effectief. Mogelijk bedoelt Joustra dat er eerder ingegrepen had moeten worden, maar dat had dan al ver voor zijn benoeming moeten gebeuren. En dan was de EU quotering er mogelijk een paar jaar later ook gekomen en hadden we ook moeten korten? Wel was Nederland slecht voorbereid bij de introductie van melkquota, want het was zo onbespreekbaar dat er niet op gestudeerd mocht worden. Maar of er meer van te leren valt?

Vrolijk Pasen

de Voor

heet de eerste en centraal gelegen straat in het dorp waar ik opgroeide. Maar ook de titel van een eenmalig magazine dat ZLTO uitgaf bij het afscheid van voorzitter Hans Huijbers, begin april  Ik kon er niet bij zijn vanwege verblijf in Dijon, maar kreeg een exemplaar bij een bedrijfsbezoek aan een ZLTO-bestuurder net over de Moerdijk, vorige week. (interessant gebied daar bij Zevenbergschen Hoek overigens, ooit deel van Holland). Waarvoor dank.
Enfin, interessant blad. Herman Wijffels zet nog eens uiteen dat we in een volgende fase van de beschaving / verlichting / industriële revolutie zitten. Oude vormen moeten herijkt. De industrialisatie heeft teveel geleid tot problemen in zwakke schakels: bij consumenten en bij milieu en natuur - waar de boer op aangekeken wordt. En Ton Duffhues gaat terug naar Marcus Terentius Varro, de Romein (116-27 BC) die zich al bezig hield met de definitie van landbouw. De discussie was of de veehouders / herders er ook bij hoorden of niet. Mooi citaat voor de opening van een paper.
Verder wat inkijkjes in oude kwesties en bestuurlijke netwerken. Waarbij een paar auteurs weer terug grijpen op de jaren 50 als Nooit meer honger (op Foodlog deconstrueerden we dat paradigma al eens, het ging al snel om nooit meer gebrek aan dollars). En een enkeling laat de spanningen rond de Brabantse veehouderij in de jaren 90 beginnen, even vergetend dat Gerrit Braks de mestwetgeving al medio jaren 80 af moest kondigen. ZLTO heeft afgelopen jaren ook nogal wat aan ICT gedaan, maar dat onderwerp heeft de printer niet gehaald.
Maar verder een mooie uitgave. Ik eindig met een zeer bruikbare observatie van Dick Veerman: "Ons land doet beleidsmatig aan 'boertje pesten'. [..] Onmiskenbaar optredende marktkrachten hollen boeren, verwerkers, bodem en landschap uit. Dat weten boeren. [..] Beleidsmakers maakten al die malle regeltjes omdat ze al minstens twee decennia niet wilden zeggen hoeveel minder productie Nederland moet willen in het kader van zijn milieudruk. Onderwijl beloofden ze boeren dat er ook voor hun kinderen toekomst is, als ze maar zouden voldoen aan steeds nieuwere regels en keurmerken. Mogelijk hoopten ze dat het typisch Nederlandse 'meer output met minder inputs' denken net als in de 20ste eeuw de marktkrachten nog een keer zou kunnen verslaan. Die tijd is voorbij. Hun regelbeleid veroorzaakt nu een ijskoude sanering omdat ze hun handen niet durfden te branden aan een warme of geleide." Kan het ontwikkelings- en snaeringsfonds weer terugkomen?

Tractor

De Volkskrant van afgelopen  zaterdag besprak het boek Tractor - een geschiedenis. Geschreven door Yves Segers. Niet zonder meer lovend want de recensist is teleurgesteld dat het over Belgie gaat. En hij vindt dat zo'n boek Trekker moet heten, want zo worden die apparaten op het platteland genoemd. Alleen de foto's zouden dus interessant zijn, hoewel die op de cover blijkbaar de verkeerde verwachtingen wekt.
Uitgegeven bij Amsterdam University Press. Als boek -alweer volgens de recensist - dat je wel cadeau geeft maar dan niemand ooit werkelijk leest. Ondanks het opwindende onderwerp. Ik zal het wel niet cadeau krijgen, en ga het toch maar eens lezen.

Dijon in de boeken

Dijon verdient onze belangstelling. Het is een agri-food ecosysteem dat trots is op tal van microklimaten in de omgeving. En een lange traditie heeft in de voedselverwerkende industrie. Van mosterd en cassis de Dijon tot een soort gemberkoek (pain d'espices).
Het was in de Middeleeuwen ook een tijdje het bestuurscentrum voor Nederland: Filips de Stoute, Jan zonder Vrees, Filips de Goede, Karel de Stoute , Maria van Bourgondië -het middelbare school rijtje kwam er weer helemaal boven.
De Bourgondiërs - aartsvaders van de Lage Landen, een boek van 600 pagina's van Bart  Van Loo staat momenteel op de bestsellerlijst. En of dat niet genoeg is, is er nu ook Lotharingia van Simon Winder. In een interview in de NRC prijst hij zijn boek aan als nodig om de 1000jarige relatie tussen Frankrijk en Duitsland te kennen. En Karel de Stoute was een van de weinige heersers die het lukt om gedood te worden tijdens een veldslag, en nog een zinloze ook.

Le modèle noir

Wij spoorden donderdag terug uit Dijon maar met een zodanige vertraging dat we de laatste Thalys naar Nederland niet meer haalden. Raar eigenlijk dat je na 22.00 uur niet meer van Brussel naar Rotterdam kunt. Enfin, de Franse spoorwegen betaalden een hotel en zo kwam ik in mijn favoriete Parijse museum terecht. Musee d'Orsay heeft momenteel een bejubelde tentoonstelling over het zwarte model. Die je goed laat nadenken over de historie. En hij loopt als een trein - in dit fraaie oude station.
Interessant dat er in de 19e eeuw zeer realistische schilderijen van het straffen van slaven werden gemaakt door kunstenaars die voor de afschaffing van de slavernij streden. Je moest vooral de blanke Europeaan laten zien hoe erg die lijfstraffen waren. Ook oude beelden op film van Josephine Baker en de charleston. Mocht je in Parijs de trein missen of er toch moeten zijn: de tentoonstelling is een aanrader, en het bijbehorende boek een paar kilo.
Komende dagen dus nog wat plaatjes uit Dijon.

Trends in Dijon

Vandaag mocht ik in Dijon een groep PhD studenten toespreken over trends die relevant zijn voor het boerenbedrijf. Mijn presentatie, vooral een recycling van bekende sheets, staat op SlideShare.