Van Grieken - 1

Afgelopen week las ik met veel plezier Harry van Grieken's Familiebedrijf als bouwsteen wereldconcern. Een interessant boek - deel 1 uit de trilogie met het levensverhaal en levenslessen van deze derde generatie directeur van het familiebedrijf Van Grieken Melk.
Voor wie niet thuis is in de (Zuidhollandse) melkgeschiedenis:. Het Haags/Rijswijkse Van Grieken fuseerde als een van de laatst overgebleven particuliere zuivelbedrijven met het Wassenaarse Menken in Menken van Grieken en ging daarna op in het coöperatieve CampinaMelkunie.
In dit eerste deel van de trilogie vallen we wat plompverloren binnen in de integratieprocessen van Menken en Van Grieken en bespreekt de auteur openhartig de niet altijd even makkelijke verhouding met de van Menken afkomstige directeur. Ook over coöperatieve fusies valt uit dit boek wat te leren, want Harry van Grieken bespreekt ook nog de vorming van Friesland-Campina. Zo lezen we waarom Theo Spierings geen CEO van RFC werd en hoe wel van Fonterra. Voor geïnteresseerden in de zuivelgeschiedenis van dit land dus een interessant boek. Harm Schelhaas schreef het voorwoord.

Goed dat het is opgeschreven. Ik begreep uit het boek dat Mark Rutte de naam Van Grieken zeer lange tijd alleen kende als autogarage (omdat een familielid in die business zat). Waar juist de innovatieve zuivelonderneming het waard is nog lange tijd herinnerd te worden. Uit die anekdote mag je al afleiden dat de auteur meer te vertellen heeft en ook de familie bespreekt.
Zo beschrijft Van Grieken ook zijn activiteiten na de zuivel, o.a. in de reisbranche. Kortstondig als directeur van de ANVR maar even zo krijgen we een inkijkje in de vele reizen van de auteur en zijn echtgenote. Interessant als je zoals ik ook veel van dergelijke reizen maakt. Ook familie, religie en de visie op Europa en andere onderwerpen komen uitgebreid aan de orde, waarmee het ook echte memoires met levensverhaal en levenslessen zijn geworden. Interessant, maar mogelijk ben ik beïnvloed omdat ik Harry van Grieken af en toe ontmoet aan de landbouwtafel van de nieuwe literaire sociëteit. Een mede door mij voor deze tafel georganiseerde excursie naar Wageningen haalde inclusief sheets ook het boek.
Het boek is vlot geschreven. Hier en daar heeft de corrector of Word een typefout niet opgemerkt, maar dat is een kleinigheid. Het is aantrekkelijk uitgegeven, mooi papier, goed opgemaakt, het boek ligt lekker in de hand. Het meest wonderlijke is wellicht de indeling. Dit eerste boek begint in 1989 en loopt tot 2015. En begint dus met hoofdstuk V. Morgen verschijnt deel 2, dat de periode daarvoor beschrijft. En deel 3 komt daarna en vertelt over het begin van de innovatie zuivelonderneming Van Grieken. die in 1899 in de Schilderswijk begon. De achtergrond van deze publicatie-strategie, zo legt de auteur aan het eind van het eerste deel uit, is een commerciële. We moeten nieuwsgierig worden naar wat er aan dit deel vooraf ging. Van Grieken melk was altijd al een onderneming die met gerichte marketinginspanningen aan de weg timmerde. Zoals de machine waarmee mensen hun zelf gekochte glazen flessen in de supermarkt met melk konden vullen. Goed voor het milieu.  Mislukt omdat mensen het te omslachtig vonden en de hygiëne niet zonder problemen was - maar in de tijd van opkomend milieubewustzijn leverde het Menken van Grieken free publicity en goodwill op. Dat is marketing.

ISBN 9789082156720

picknick en andere etentjes

Het ene etentje is de andere niet, zo leert Food and Feasting in Art. Er is het ontbijt dat bij de werkende klasse door de eeuwen heen vreemd genoeg niet altijd veel voorstelde (wat nieuw licht werpt op de kinderen die zonder ontbijt op school komen in sommige wijken). Dit eten dat het nachtelijke vasten breekt (vandaar break (the) fast) was lange tijd een aristocratisch ding. In de 18e eeuw werd het voor die kringen normaal in de vorm van een paar biscuits en een warm drankje. Tot begin 20ste eeuw werd het ontbijt geassocieerd met rijkere kringen, pas daarna daalde het de sociale ladder af.

Lunch was voor velen dus de eerste echte maaltijd. Het diner was altijd het belangrijkst, is ook de maaltijd die aan het eind van de dag in het teken staat van gemeenschappelijkheid en gasten. Als die cultivering van relaties erg hoog staat kan het uitlopen op een banket.
Zeker in het Zuiden kunnen de maaltijden buiten worden genuttigd. Dat maakt het nog geen picknick. De picknick komt uit de jachtpartijen en wordt dus op het platteland genuttigd, waarbij iedereen iets te eten en drinken meebrengt. Contact met natuur is essentieel en dat geeft ook enige vrijheid van etiquette.  Waarbij Manet  in zijn beroemde schilderij Dejeuner sur l'herbe voor die tijd wel schokkend ver ging met het contrast tussen gekleed en naakt (foto).

Luistertip: Boudewijn de Groot en de psychadelische versie van de picknick

Waarom informatie groeit

Samenlevingen en economieën groeien omdat (!) de informatie die in die economieën zit, groeit. Niet alleen de informatie in ons hoofd, maar ook die in sociale netwerken of in objecten. Dat is de centrale stelling van Cesar Hidalgo (MIT Media Lab) in zijn boek Why Information Grows: the evolution of Order, from Atoms to Economies. Ik las de recensie in de Economist van afgelopen weekend. Die vooral de eerste helft van het boek lovend bespreken.

Informatie is fysische orde. Volgens de wetten van de thermodynamica beweegt het universum en alles daarin in de richting van entropie en willekeur (randomness). Orde ontstaat uit chaos als een fysisch systeem in onbalans raakt. Mooi voorbeeld: haal de stop uit het bad, dan bewegen de watermoleculen niet meer willekeur maar in een draaikolk naar het afvoerputje. Er is een ordelijker, informatierijkere situatie. De aarde die rond de zon draait is ook zo'n systeem: constant uit evenwicht en daarom een plaats waarin informatie wordt gegenereerd.  Zodra het bad leeg is, is er weer een evenwicht en gaat er informatie verloren. De natuur heeft een paar trucs om informatie op te slaan, zoals DNA. De natuur is een grote computer die al een paar miljard jaar informatie kweekt, dat fysiek tot ons komt via de natuur zoals we die kennen.
Mensen zijn natuurlijk bij uitstek informatie-generatoren. En omdat hun eigen capaciteiten beperkt zijn, vormen ze steeds complexere netwerken om samen te werken in dat informatieproces. Uiteindelijk is de economie het collectieve systeem waarmee mensen informatie laten groeien, zo stelt Hidalgo.

Bailey's

Overschotten leidden tot product-innovatie. The Economist van afgelopen weekend beschrijft hoe Polen zich in de cider heeft gestort, nu er teveel appelen zijn en Rusland de grens heeft dichtgegooid. Men grijpt terug op oude tradities.
De redacteur heeft dat eerder gezien, hij verhaalt hoe Bailey's Irish Cream in de markt is gezet als een geliefd traditioneel product van het Emerald Eiland, met veel tweed. Maar het is bedacht in de jaren zeventig om een overschot aan melk weg te werken door het met whiskey te mengen.

De slagerswinkel

Ook de winkel was al in het oude Rome bekend, maar raakte daarna in ongebruik. Zelfvoorziening van voedsel werd het credo. Maar in de 13e eeuw nam het aantal bakkerijen, slagers, cake winkels en kruidenierszaakjes weer fors toe. Winkels komen zelfs geclusterd voor in arcades. Men is er trots op, dit is welvaart. Reden voor Annibale Carracci om de Slagerswinkel in detail vast te leggen. In 1582.

column over beweeglijke prijzen.

BoerenEnBusiness publiceerde vandaag een column over beweeglijke prijzen van mijn hand. Misschien minder een probleem dan we denken. Verder discussieerden we op deze regenachtige vakantiedag op Foodlog over steun aan Franse boeren. Zie aldaar.

Rob Roy op de markt

Rob Roy kende ik als een cocktail die bedacht werd in het Waldorf Astoria, NY. N.a.v. een populaire operetta. gebaseerd op het gelijknamig boek van Walter Scott over Robert Roy MacKenzie, een Schotse volksheld. Het boek is uit 1817, de operetta en de cocktail uit 1894.
Ik kom daarop vanwege de serie schilderijen uit Food and Feasting in Art. Dat bevat bijgaand schilderij van Telemaco Signorini, dat Leith heet en uit 1881 stamt. De opvallend kleurrijke reclame in de hele setting viel me op. En dat moet dus reclame voor het boek zijn. Leith is een plek in Schotland, de Italiaan werkte enige tijd in Edinburgh en bezocht de plaats. En vermoedelijk was dit ook bedoeld als een verwijzing naar Garibaldi, die bekend stond als de Rob Roy van Italië.
Enfin, het punt is eigenlijk dat het gebouw een overdekte markt voorstelt, daarom staat er reclame op. Overdekte markten (markthallen) waren een uitvinding van zo rond 1880. Het oude Rome had al markten, maar met het verval van het Romeinse rijk verdwenen ook veel markten. Zelfvoorziening en marskramers die goederen uitventen waren de norm. Pas toen in de 13e eeuw de steden weer tot leven kwamen en begonnen te groeien, kwam de markt terug. Van de late Middeleeuwen tot in de 19e eeuw bepaalden ze wat er gegeten werd.

Foodscape

Wie kent ze niet uit de tijden van popart, de Campbell soepblikken van Andy Warhol. Vandaar hier iets anders uit de popart, maar ook een protest tegen de consumptiemaatschappij: het schilderij Food Landscape uit 1964. Van Erro. Te vinden in het nationale museum in Stockholm. Handig achtergrondje voor in een PowerPoint.

De ham

Begin maart poste ik hier wat blogs uit het leuke kunstboek Food and Feasting in Art. In het kader van de komkommertijd ook komende weken af en toe zo'n vullertje Zoals deze van Paul Gaugain uit 1889. Titel: Le Jambon - voor de hand liggender kan het niet.

In RTL

Ik besteedde een deel van mijn middag in Leimuiden (waar anders neem je een LEI filmpje op) om met te laten interviewen door RTL nieuws. Omdat de melkspecialisten van het LEI met vakantie zijn. Wie het terug wil kijken: hier is een link.
Ik baseerde mijn bijdrage deels op recente publikaties van het LEI. Die staan hier:

Hack een koe

Onlangs kwam ik in aanraking met het onderwerp Cyber Security. Daarmee gaat het niet meteen om lieden die de boel naar de vernieling willen helpen met een virus of een cyber-aanval, of die aan industriële spionage doen. Het kan ook gaan om technische storingen die er toe leiden dat je productie ineens stil ligt. Net zoals je soms beter voor calamiteiten een elektriciteitsgenerator achter de hand kunt hebben, is ook een back-up systeem wel handig (maar duur).

The Economist van dit weekend maakt zich vooral zorgen over die eerste vorm: Cisco denkt dat er momenteel 15 miljard machines en sensoren met internet verbonden zijn. In 2020 zijn dat er 50 miljard in het zgn. Internet of Things.
En dus kunnen straks koelkasten, auto's, transponders van koeien of wat dan ook gebruikt worden om spam-mails te versturen, geld te vragen om het ding weer te kunnen starten of pornografie op te slaan. Met smart-TVs en video-recorders is dat al gebeurd, het lijkt dus een kwestie van tijd voordat -ik noem maar eens wat - iemand alle melkrobots inzet om een cyber aanval uit te voeren om het computercentrum van een bank of niet-bevriende natie stil te leggen.
Experts en the Economist wijzen er daarbij op dat de IT industrie veel leergeld betaald heeft door bij het ontwerp in de jaren 80 niet al te veel op veiligheid te letten, en later veel heeft moeten repareren. Altijd duurder. Die fout lijkt zich nu te herhalen doordat het IoT vooral ontworpen wordt door ingenieurs die ervaring hebben in de mechanische engineering, niet in ICT.
Het blad komt met drie aanbevelingen:
1. Basis wetgeving, die bv. makers van devices verplicht dat ze gepatcht kunnen worden, dus dat de software via internet vervangen kan worden door een betere versie als er een veiligheidslek is. Passwords moeten gewijzigd kunnen worden, wellicht verplicht. En er moet zgn. security-breach wetgeving zijn, waarin bedrijven veiligheidslekken melden.
2. aansprakelijkheidsregels: software auteurs sluiten nu aansprakelijkheid meer dan volledig uit. De vraag is of dat in de toekomst niet anders moet, dat aanvaarden we voor auto's en tractoren ook niet.
3. Leren van de lessen in de computerindustrie, waaronder niet alleen het inbouwen van veiligheid in software, maar ook een cultuur van openheid, waaronder het uitnodigen van hackers om de gaten te vinden. Tijd voor de hackaton Hack the robot. Of deze: wie kans ziet de spuitmachine van de buurman vanaf een afstand de dubbele dosis te laten spuiten wint een weekend NY.

The Economist 18.7.2015 Cyber-security

de voorsprong van ontwikkelingslanden

Het aardige van snel groeiende ontwikkelingslanden is dat ze een fase kunnen overslaan. Ze hoeven niets te vervangen of af te leren. Je ziet dat in Afrikaanse landen waar meteen de mobiele telefonie wordt geïntroduceerd, niets vaste lijnen.  En waar elektronisch bankieren meteen bankieren op de smart Phone is.

Een special over India, in the Economist van 23 mei, geeft wat voorbeelden voor India. Mogelijk, zo speculeert een Indiase online ondernemer, leren zijn landgenoten helemaal geen supermarkt kennen. In een keer van de buurtwinkel naar online. En de oprichter van OlaCabs, de Indiase Uber, maar dan groter, speculeert dat de Indiër de auto overslaat. Wat moet je ermee in zo'n stad.
Ook de overheid is er sneller dan hier: Veel open data, ook om corruptie te bestrijden. Zo gaan de biometrisch vastgestelde incheck en uitcheck momenten van ambtenaren  in de staat Jharkhand real time online. En inmiddels zit bijna een miljard mensen in een biometrische database zodat subsidies voor energie of voedsel nu in cash kunnen en ook online gezet worden. Op MyGov.in bent u welkom voor beleidssuggesties.

prijsvergelijkingssites

Het internet leidt tot transparantie en lagere prijzen, omdat je ze makkelijker kunt vergelijken. Daar zijn prijsvergelijkingssites ideaal voor.
Die voor de hand liggende gedachte hoeft helemaal niet waar te zijn, zo liet vorige week The Economist zien in hun Free Exchange column met de titel "Costly Comparison" (11.7.2015).

Reden is dat die sites niet gratis zijn. Het is een extra laag die ook transactiekosten toevoegt. Kosten die betaald worden door de aanbieders van de producten die een klein bedragje betalen voor elke keer dat je doorclickt naar hun site. Of als er wordt gekocht. Die zgn. referral costs (doorverwijzingskosten) zijn een nieuw voorbeeld van wat economen zoekkosten noemen.
Daar komt nog bij dat sommige van die vergelijkingssites monopolist zijn: iedereeen gebruikt dezelfde. Soms zelfs zo sterk dat je product er niet mag ontbreken (als het hotel niet op zo'n site staat zal het wel geen goed hotel zijn). Met als gevolg dat de site die doorverwijzingspremie lekker kan opschroeven. Of, zoals in een zaak waar in 2014 de UK Mededingingsautoriteit ingreep, de aanbieders contractueel verbiedt om elders nog lagere prijzen te hanteren.  Het verklaart mogelijk ook waarom die sites vaak veel reclame voor zichtzelf maken: ze hebben minder prikkels om kosten te verlagen dan verkeer aan te trekken.

Consumenten zullen er aan moeten wennen, zo concludeert The Economist. Tenslotte zet een supermarkt ook alle producten ter vergelijking naast elkaar voor je neer, maar wie verwacht er nu dat die ene supermarkt voor alle producten de laagste prijzen heeft?

Zwitserse missie

Ik was vanochtend te gast bij de Zwitserse Missie bij de EU. Die organiseerden een keurige paneldiscussie over ICT in de landbouw en de mogelijke effecten ervan. Als lid van het panel probeerde ik 7 punten over de bühne te brengen:

1. er is een ict revolutie op til, door Internet of Things
2. Data is vooral van waarde als je het deelt en aggregeert, degene wiens machine de data verzamelt is niet degene die er automatisch ook volledig de maximale waarde uithaalt.
3. het is goed voor de duurzaamheid, die is beter te sturen
4. ketens zullen veranderen, van contract farming tot short supply chains
5. we hebben platformen met standaards nodig om data te delen
6. de overheid is ook nog een gewone bedrijfspartner waarmee data worden uitgewisseld die ook naar certificeringsorganisaties gaan en naar afnemers
7. we moeten kiezen hoe we de data-uitwisselingsplatformen willen organiseren: in handen van grote multinationals uit de huidige keten, of de Googles en Apples uit de ICT wereld of in handen van boeren of als publieke infrastructuur.  If it's free, you're the product.

Geslaagde bijeenkomst, mooie receptie na afloop.

fosfaathek

Ook gister en vandaag meende ik me op Foodlog te moeten begeven, dit omdat er een leuke discussie is over de toekomst van de varkenshouderij en de suggestie uit de sector om de sanering gestalte te geven door fosfaatrechten aan de melkveesector te verkopen. zie aldaar

BTW tot slot

De BTW discussie op Foodlog die ik hier vorige week melden is een nuttige exercitie geworden. Inmiddels loopt er een discussie over de toekomst van de varkenshouderij. Ook boeiend. Dus de BTW discussie sloot ik wat mijn aandeel betreft als volgt af (ik leg het maar vast voor het geval ik het over een paar jaar nodig heb):

@Dick 80: Wat doen we nu met wat hier te berde is gebracht ?
Goede vraag. Mijn energie in deze discussie kwam vooral voort uit het feit dat ik vond dat de discussie rond het BTW voorstel van het kabinet niet goed is/wordt gevoerd. Als het kabinet een en ander had voorgesteld om het begrotingstekort te dekken, had ik het laten schieten. Maar ik kreeg uit de krant de indruk dat er door de premier en de minister van financiën een fundamenteel punt werd aangesneden: is de belasting op arbeid in dit land niet te hoog in vergelijking met de concurrenten en jagen we daarmee de robotisering niet te ver aan (c.q. er zijn massa's mensen binnen en buiten Europa op zoek naar werk). En is er niet een heel goede reden om consumptie van schaarse grondstoffen te belasten? Voeg daarbij dat er regelmatig discussies zijn in de landbouw dat de consument te weinig betaalt voor zijn voedsel (en de schade aan het milieu of dierwelzijn).

Mijn indruk was dat we collectief wel heel snel Pavloviaans aan de slag gingen om de manege te beschermen zonder te kijken of wat meer fietsers op de Cauberg ook niet goed is voor de economie ;-). Of dat we de BTW inkomsten zouden kunnen gebruiken om de vergroening van de landbouw verder te betalen.
Dank dus aan Henri om dit debat aan te zwengelen (ook al denk ik nog steeds dat zijn voorstellen voorlopig wat ver gaan en we eens kunnen beginnen met een systeem zoals in Denemarken en hopelijk vanaf morgen ook in Griekenland). en dat was voor mij reden er een paar avondjes aan te wijden.

Prima als de discussie nog even doorgaat. Mijn hoop is erop gericht dat er nog wat meelezende journalisten zijn die dit oppakken richting een achtergrondverhaal. En dat er enkele meelezende Kamerleden of fractiemedewerkers zijn die bij de discussie over de kabinetsplannen toch nog eens deze fundamentele vragen over ons belastingsysteem oppakken. Ze zouden het kabinet kunnen vragen om een studie van de planbureaus c.s. (CPB, SCP, MNP, LEI) zodat de effecten van verschillende varianten voor verschillende inkomensgroepen echt worden uitgerekend en daarna de SER om een advies - of is dat laatste ook al niet meer gebruikelijk?
En als de kabinetsreactie over het WRR rapport inzake Voedselbeleid er eerder is, is dat ook een mooie aanleiding om het ook in de officiële kanalen verder op te pakken.
Tot die tijd moet het Foodlog panel de discussie maar even levendig houden.

risico management

Tomas Garcia Azcarate zette zijn conclusies van het seminar in Milaan (zie de blog van donderdag) online. Zelf zou ik ook nog iets opgemerkt hebben over catastrophic risk / uncertainties, juist in die lange staart van de risico's ligt de rol van de overheid. Maar verde een prima samenvatting, doe er je voordeel mee.

beweeglijke prijzen

Ik begeef me momenteel in Milaan. We praten er over market instability. Een beetje prijsvolatilteit is best goed in een markt, zo betoogde ik vandaag in mijn presentatie. Die staat op slide share.

BTW op Foodlog

 Vanavond discussieren we op Foodlog over BTW. Zie aldaar.

Gemba

Een dag voor de koeien om het water op te zoeken - we hebben een hittegolf. Hiernaast overigens in het Rotterdamse bad op de Expo in Milaan. Geen zorgen: echte dieren mogen niet op de wereldtentoonstelling - deze zijn van plastic.

Overigens wilde ik het even over GEMBA hebben. Ik kreeg deze week de Rijnconsult Business Review en daaruit leerde ik de term. Blijkt een Japanse term te zijn: 'the real place', dat wil zeggen daar waar het operationele werk van een bedrijf plaats vindt. De Gemba walk staat niet voor management bij walking around maar het op locatie met betrokkenen de beslissingen nemen onder het motto dat alle problemen op de werkvloer zichtbaar zijn. Tegenovergestelde dus van het besluiten in de board room op basis van de spreadsheetcijfers en de big data uit de ERP systemen.
Een methode uit Lean Management die wel eens opgang zou kunnen maken - al was het maar als tegentrend.

De rozijnenzaak, part II

Begin mei rapporteerde ik hier over de zaak Horne v. USDA: mag de overheid zonder compensatie rozijnen onteigenen om de markt tot een hogere prijs te doen geraken.
The Economist van afgelopen weekend bericht nu dat de familie Horne gewonnen heeft. De rechters vinden dat ook het verplicht inleveren van rozijnen een vorm van onteigening is, niet anders dan het onteigenen van grond of een huis om een weg te bouwen. Daar hoort compensatie bij. De rechters gaan terug tot de 800 jaar oude Magna Charta die in 1215 expliciet agrarische oogsten noemde als zijnde beschermd tegen "uncompensated takings". Een paar rechters tekenden wel aan dat bij de schadebepaling rekening gehouden moet worden met het feit dat de marktprijs beïnvloed is door het set aside programma.  Het verweer van de USDA dat de familie Horne maar wijn moest gaan maken als ze de rozijnen-marktordening niet bevalt, hield geen stand.

Hongaarse bodem-procedures

Studies in Agricultural Economics 116 -2 van vorig jaar nam ik vorige week mee bij het AKI. Ik wordt er zelf in genoemd omdat het een verslag bevat van de EIP conferentie in mei 2014. En het bevat de geschiedenis van het 60-jarige AKI.
En het bevat een weinig economisch maar interessant artikel in dit jaar van de bodem: een 40-jarige proef met verschillende managementpraktijken om het organische stof gehalte van de bodem op peil te houden. Twee zaken helpen: luzerne en mest (in combinatie).