Spoeling revisited

al eens eerder besteedde ik aandacht aan de spoelingslandbouw rond Schiedam. Onlangs sprak ik iemand die het meegemaakt had. Hij vertelde me dat het product vooral door kleinere boeren werd gevoerd. Grotere gingen meer voor de kwaliteit van de melk dan voor volume, de spoeling zou de smaak van de melk negatief beïnvloeden.
Of die verklaring klopt weet ik niet, want vaak zie je juist de kleinere voor specifieke kwaliteitsproducten gaan. Ik vermoed dat de kleinere het probeerden vol te houden met een hogere veebezetting en daarbij spoeling nodig hadden en dat de kwaliteit van de melk het resultaat was waarbij de prijskorting opwoog tegen het goedkope veevoer en de hogere omzet. En dat er wellicht een verschil in managementniveau was, al was het maar omdat de betere groter werden. Misschien moet er nog eens een historisch onderzoek plaats vinden.
Overigens zou er een eind aan gekomen zijn door een verbod tot gebruik van spoeling. Ik leg het maar even vast voor wie het nog eens wil uitzoeken.

De retail verandert

ook de retail verandert. Ik sprak onlangs een directielid van een keten die al enige tijd met pensioen is en me uitlegde dat de concurrentie aan de inkoopkant sterk veranderd is. Vroeger waren er echte prijsonderhandelingen tussen de retailers en de leveranciers uit de voedingsmiddelen industrie. En betaalde de een soms wat meer dan de ander voor de suiker of het bier. Maar toen de fusies in de retail hun intrede deden kwamen de retailers achter de grootte van die verschillen en kregen ze meer macht, met als gevolg dat ze het in hun ogen teveel betaalde van een van de fusiepartners over afgelopen jaren gingen terugeisen, en grotendeels terugkrijgen.
Daar hadden de voedingsmiddelenfabrikanten geen zin meer in en ze gingen dus vaste prijzen hanteren die niet onderhandelbaar zijn. Er wordt nu alleen nog gewheeled en dealed rond acties, bonussen, reclamecampagnes etc. Met een situatie waarin we hard op weg zijn naar maar 3 inkoopcombinaties in Nederland lijkt de markt dus niet in alle aspecten op wat er in de economieboekjes staat bij het hoofdstukje volmaakte mededinging.

Fintech en factoring

mijn aandacht in the Economist van 14 januari werd getrokken door een foto van een vervallen schapenboerderij bij een artikel over fintech, de ICT revolutie in de financieringswereld. Het probleems is bekend: grote partijen in ketens betalen pas na 4 weken, althans volgens contract en in werkelijkheid zijn er situaties waarin ze daar ver over heen gaan. De prijsconcurrentie is dan zo hoog dat ze nog meer leverancierskrediet nodig hebben. In de landbouwwereld zit de EU er mee in zijn maag en probeert met allerlei afspraken te maken en is er een commissie Veerman mee bezig geweest.
Nu had de markt daar al een oplossing voor die factoring heet: de koper die moet betalen maar daar nog geen zin in heeft, draagt de factuur over aan een factoringmij (vaak aan een bank gelieerd), die betaald de leverancier direct en int zijn geld bij de koper een paar maanden later als die het product heeft verkocht.
Dat brengt natuurlijk wat kosten met zich mee, maar als zo'n koper echt een hoge opportunity Cost heeft van kapitaal dan kan dat. Wat er nu gebeurt door ICT is dat die transactiekosten fors naar beneden gaan. Denk alleen al aan digitale facturen, maar ook inschatten kredietrisico en inzage in administratie. En die fintech bedrijven zijn hip en kunnen heel wat kapitaal goedkoop op de beurs aantrekken. probleem lijkt dus via de markt oplosbaar.

Computertaal

mooi overzicht in the Economist Technical Quarterly van 7 januari over het gebruik van spraak bij computers. En dan vooral als input, het geven van commando's met je stem. Maar ook over vertalen. Is nu allemaal goed mogelijk via de computer. Je zegt Hey Siri en je kunt opdrachten geven op krijgt antwoord. Gaat ook in de landbouw toegepast worden. Tip van de dag, noem je koe geen Siri of naar een van de andere spraakassistenten, dan gaat het fout.

bier in de kunst

Uit hetzelfde boekje nog 1 stukje. Over bier, Die gerstenwijn was bij de Grieken niet zo populair, en werd als onmannelijk gezien. Wel werd het op de olympische spelen gedronken. En op festivals gewijd aan Demeter.
Bij de Romeinen was dat Ceres en ook bij haar festivals werd een biertje genutigd. Vandaar de naam Cervisa die je in het Spaans dus nog terugvindt. Agricola, gouverneur van Brittania brracht een paar goede brouwers naar Rome maar net als melk en honing werd het na de val van het Romeinse rijk gezien als de drank van de barbaren.  Pas de reformatie met de noordelijke protestanten als winnaar deden het bier aan status winnen.

suiker en het klooster

Ik lees nog eens even in het kunstboek Food and Feasting in Art. Leuke weetjes en schilderijen. Zoals over suiker. Dat was in de Middeleeuwen al wel bekend vanuit suikerriet, maar extreem duur. Honing werd relatief veel meer gebruikt. Tot de belangrijke honingproducenten behoorden de kloosters. Althans tot de reformatie toen velen sloten. Waarmee de suikerrietproducenten de wind in de rug kregen uit onverwachte hoek. Zo had ik er nog niet tegenaan gekeken.

balans van de leefomgeving

Een paar maanden geleden publiceerde het PBL de Balans van de Leefomgeving 2016. Een heel handig overzicht voor wie wil weten hoever het staat met ons streven naar duurzaamheid. In de landbouw is er veel voortgang gemaakt en horen we internationaal door de hoge toegevoegde waarde tot de efficientste producenten, maar de laatste jaren stagneert het en we gaan zo de doelen niet halen.

Het rapport filosofeert ook over schaalgrootte. Aanleiding is eigenlijk de vraag of het kostprijs-model wel verder kan en of dat naar meer toegevoegde waarde moet. Op zich is uit de milieugrenzen duidelijk dat er een grens zit aan het kostprijsmodel. De productie moet in aantallen dieren en middelengebruik mogelijk zelfs terug. Daarmee kun je natuurlijk best het kostprijsmodel blijven hanteren, alleen loopt dan je toegevoegde waarde en werkgelegenheid van de sector wat mis. Dat moet dan uit andere sectoren als het toerisme of de ict of zo komen, als we eenzelfde geldinkomen in Nederland willen halen (het groene nationale inkomen verandert niet als het goed is)
En schaalvergroting is dan nog immer prima. Zeker als dat geen maatschappelijke consequenties heeft omdat je in het landschap niet kunt zien of iemand 100 of 1000 ha akkerbouw heeft. Zoals het PBL constateert (en Wageningen Economic Research onlangs in een analyse van de duurzaamste melkveebedrijven) is op die bedrijven het management vaak ook uitstekend en daarom zijn ze groot en hebben ze milieu goed in de vingers. Het enige wat PBL tegen de schaalvergroting aanvoert is de zorg in de melkveehouderij over de huiskavel en de koe in de wei. Die nog wel eens naar binnen wil gaan met de komst van de melkrobot. Het rapport besteedt de nodig aandacht aan de vraag of die bedrijven dan niet slecht gefinancierd zijn en prijsfluctuaties wel op kunnen vangen, maar dat lijkt me oplosbaar in de financiering- en risk management sector. Dat lukt in andere bedrijfstakken toch ook, dus waarom hier niet.
Maar je kunt natuurlijk er ook aanleiding in zien om bij een begrenzing van de productie af te zien van het kostprijsmodel en meer producten met een hogere toegevoegde waarde op de markt te brengen, bv. omdat ze duurzaam zijn. Omdat schaalvergroting voor individuele boeren duurder wordt, zal dat bij begrenzing hier een daar wel aan de orde zijn. Dat zag je indertijd ook bij de omschakeling naar bio (of geiten) toen melkquota werden ingevoerd. Hoewel ook lage prijzen (al of niet door schaalvergroting) daartoe nog wel eens aanleiding willen zijn.
De grote vraag is echter of dat ook voor de voedselindustrie een aanleiding is om zich hier meer op toe te leggen, die zijn belangrijker dan de boeren voor zo'n omslag. En die kunnen ook gemakkelijk grondstof aanvoeren van over de grens of in hun vestigingen aldaar de capaciteit opvoeren. Wat verder prima is, dan gaat hier het milieu aan de eisen voldoen en de consument hoeft niet te bloeden.
Enifn, zo geeft een goed rapport aanleiding tot bespiegelingen. Wordt vervolgd.

Ierse landbouw anno 1916

Afgelopen jaar was het 100 jaar geleden dat in Ierland een paasopstand uitbrak tegen de Engelsen. Zo midden in de eerste wereldoorlog zagen sommigen hun kans schoon zich van de kolonisator te ontdoen, wat overigens niet lukte.
Dat werd natuurlijk herdacht en leverde het interessante boek Farming & Country Life 1916 op, oa. uitgegeven door Teagasc, want een van hun instituten in Galway is gevestigd op een plek die een grote rol speelde in de opstand. En ik kreeg het boek omdat ik er vorig jaar een visitatiecommissie voorzat.
Het is een bundel korte essays, met ook mooie oude foto's. Veel aandacht voor de landhervormingen eind 19e eeuw en de agrarische structuur. Die, en de hoge prijzen tijdens WO I, kunnen eigenlijk niet de verklaring zijn voor de opstand. Hoewel arme stedelingen en plattelanders wel last hadden van de hoge voedselprijzen.
Er staan boeiende inzichten in de artikelen. Zoals het feit dat in het begin van de eeuw de welvaart omhoog ging, men luxer ging eten (thee verdrong karnemelk) maar minder voedzaam en minder gezond (witbrood met bacon en zo). En het feit dat de voornamen van jongens en meisjes veel uniformer en Ierser waren (John en Patrick, Mary en Bridget) maar dat er nu wel meer ooit obscure Ierse namen (Sean en zo) in de top40 voorkomen.
De mij bekende collega Thia Hennessy schreef een stuk over 100 jaar prijsontwikkeling in de Ierse landbouw. In haar slotalinea speculeert ze dat het ook komende 100 jaar onwaarschijnlijk is dat opbrengstprijzen sterker zullen stijgen dan de prijzen van de kostenfactoren. En dat ook komende 100 jaar de stijging van landbouwinkomens zal komen van structuurveranderingen (lees: grotere bedrijven) en van productiviteitsontwikkeling.

boeren met ontzag

In december verscheen het pamflet "Boeren met Ontzag" van Wim Schippers. Een interessant en vlot geschreven boekje over hoe het verder zou moeten met de landbouw. De auteur heeft als pionier op het getransformeerde familiebedrijf in het Buytenland van Rhoon geboerd, waar inmiddels een volgende generatie (middels een jongere neef) het multifunctionele boerenwerk al weer een tijdje overgenomen heeft, zo begrijp ik uit de colofon. Hij redeneert vanuit een Bijbelse traditie. Dat brengt hem tot het centraal stellen van vruchtbaarheid en veel zorgen rond de bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit. Die verpesten we door chemie, drijfmest en teveel streven naar maximale in plaats van optimale opbrengsten. Dat moet dus anders, en het antwoord ligt in de korte keten die de gemeenschap tussen boeren en consument herstelt en meer waarden dan de puur financiële tot uiting brengt. Terug ook naar het landschap van voor 1950, althans als het gaat om biodiversiteit. Terecht worden vanuit deze optiek ook een aantal problemen (zoals Kunnen we dan de wereld wel voeden?) aan de kant geschoven.
Een mooi geschrift, en goed dat dit soort boekjes vanuit de praktijk wordt gemaakt.
Er is weinig om op tegen te zijn, hoewel ik niet weet of  de afname van het aantal boeren en het aantal grutto's en andere vogels in 1 grafiek een nuttige vergelijking is. En wat dan erger is: de decimering van het aantal boeren of het aantal boerenvogels; het aantal melkboeren is ook niet meer wat het was, maar of dat nu zo'n ramp is? - we hebben er veel mensen in de recreatie-business voor teruggekregen. (en ik zou niet durven beweren dat in de multifunctionele landbouw arbeidsproductiviteit geen rol speelt, ook daar wordt de combine steeds groter en die rijdt bij een oogst van 7 ton per ha ook nog eens sneller dan bij 10 ton per ha).
Maar al met al dus lof al was het maar vanwege de mooie manier waarop gedocumenteerd is dat de industrialisering van de landbouw niet van vandaag is maar minstens uit de jaren 50 stamt. Zo komt het nog goed met de ontwikkeling van de Albrandswaard, zou ik zo denken. Hier is de website, en daar kan het boekje besteld.

BMW landbouw

De Agrio websites vroegen om een column waarin ik een stip op de horizon voor de landbouw neerzet. We moeten naar BMW landbouw toe, zo betoog ik. Boeren met Waardetoevoeging

canvas voor adviesorganisaties

Uit dezelfde Rijnconsult Business Review (zie blog van gisteren) staat ook een artikel met een Canvas business model analyse voor adviesorganisaties. Zeer herkenbaar. Het artikel van Jeroen Paul Nijmeijer constateert o.a.:

• meer specialisatie op specifieke customer segments om meer te weten over business process van de klant
• naast tijd, kennis en ervaring als elementen van de value proposition worden ook middelen belangrijker, bv. apps of (big) data.
• het costumer relationship zal meer gekenmerkt worden door co-creatie, ook omdat de klant steeds meer keuze heeft uit adviseurs (social media etc)
• bij de key resources neemt het belang van implementeren toe.
• en bij de key partners het samenwerken met andere specialisten om tot een goed advise te komen.
• bij de revenue streams blijft het uurtje factuurtje. De reden daarvoor is dat de klanten geen ondernemers zijn maar directeuren, managers, bestuurders. Die willen vooraf weten waar ze aan toe zijn met hun stramien van controllers, inkopers en begrotingen. Winst- of risicodeling is meer iets voor ondernemers.

management in netwerken

Rijnconsult stuurde mij zijn Business Review. Mooi blad met lezenswaardige artikelen over management, zoals de noodzaak in netwerkorganisaties om leiderschap uit te oefenen door hogere en lagere niveaus in de organisatie met elkaar te verbinden. Men ziet 5 bewegingen die de transformative in de economie markeren:

1. digitalisering
2. ecologisering
3. regionalisering
4. democratisering
5. temporisering (bewuster nadenken over factor tijd).

Ook aardig is een kwadrant voor het juiste type regie in netwerken.  De assen worden bepaald door de vraag of de regisserende organisatie zelf een beleid / script heeft, en of er ook doorzettingsmacht is. Als het ja / ja is, dan past een beheersingsgerichte regisseur (op inhoud en process). Bij nee / nee past een faciliterende regisseur.
Is er geen Eigen beleid maar wel doorzettingsmacht, dan spreken we van een uitvoeringsgerichte regisseur. En in het omgekeerde geval is een visionaire regisseur gewenst - een situatie waarin wij ons met innovatief onderzoek vaak bevinden.

Vork

Een weekje om bij te komen van het oude jaar en nog een stapel literatuur weg te lezen. Ik begin met

reclame voor de december uitgave voor VORK. Een paar mooie observaties rond voedselbeleid. En ook reclame omdat we het openingsartikel schreven. Het paper van de Mansholt lezing in september was in het Engels, maar nu is er een Nederlandse samenvatting. En we rapporteerden eerste discussies. Zie dus: Krijn J. Poppe en Louise O. Fresco : Europees landbouwbeleid moet op de kop. In: Vork, december 2016

Gelukkig Nieuwjaar