in De Balie

Het was een geslaagde avond, gisteravond in De Balie. Mooie afsluiting van een dagje Amsterdam, de lancering van het boek Daarom zijn boeren boos. Een werkplaats van publiek, met enkele hooggeleerde auteurs en jonge boeren (NAJK, HAJK, Vlaanderen) en een intro van de initiatiefnemer. Volle zaal.  er is veel behoefte aan duidelijkheid, men is de onzekerheid zat; dat werd wel duidelijk.

Velen kijken toch naar Den Haag voor  het doorhakken van de knopen. Het boek suggereert dat de keuzes daarvoor veel te zwaar zijn. Het is een herinrichting van het land, in wat voor land met hoeveel boeren willen wij leven en in het verleden werden die keuzes bijna alleen genomen na watersnoden (1916, 1953, 1995/7) of na WO II. Zoals Dick Veerman stelde: dan is het lastig als je alle boeren op voorhand een toekomst beloofd  hebt(terwijl de malkrobot een deel overbodig maakt, dacht ik erbij). 

Ik kon het niet nalaten nog even te wijzen op het feit dat toen eind 19e eeuw de markten niet werkten, boeren coöperaties oprichten. Nu werkt het voedselsysteem, maar niet het beheer van de natuurlijke hulpbronnen. Dus kunnen we daarvoor nieuwe organisatievormen vinden. Kunnen alle boeren in de Stelling van Amsterdam (die binnen de stelling lagen om bij belegering de stad te blijven voeden) en de grachtengordel die vindt dat het waterpeil omhoog moet, er meer natuurbeheer en wandelpaden moeten zijn en minder stikstof het probleem niet zonder Den Haag oplossen?  Wat de boeren aan CO2 of stikstof doen, hoeft men in de grachtengordel niet te doen, en dan kun je vervolgens kijken of je dat betaalt via producten in heropgestane Melksalons (zie het boek), of in diensten voor CO2 of natuurbeheer via een kleine verhoging van de ozb of zo. En als er nog iets nodig is  (experimenteerruimte, een lexus specialis zoals ooit voor Midden-Delftland of het Gooi (zie boek)) dan kan de burgemeester dat misschien met Den Haag regelen ? Gaat misschien sneller en is innovatiever dan wachen op Den Haag.  met Den Haag

Langjarige prijsontwikkeling

 

Op initiatief van mijn medeauteurs, die ook voor het boek Daarom zijn boeren boos, de analyse maakten, verscheen bij Foodlog een artikel over de prijsontwikkeling in afgelopen decennia. Met de bekende grafiek van de prijsschaar. Zie alhier.

de melkrobot

 Een aardig artikel vorige week donderdag 13 februari in Food&Agribusiness over de opmars van de melkrobot. Ik leg wat hoofdzaken vast, altijd handig om nog eens te gebruiken als illustratiemateriaal rond schaalvergroting.

Conventionele melkstallen (zij-aan-zij, tandem. visgraat, swingover, carrousel/draaimelkstal e.d.) steeds meer verdrongen door  de melkrobot. Eigenlijk zijn die systeem innovaties om de arbeidsproductiviteit te vergroten en proberen constructeurs zo ver mogelijk te komen. Die conventionele systemen doen het elders in de wereld nog prima. Zoals een taxichauffeur van Uber ooit tegen me zei in Sillicon Valley: sir, we have Mexicans. Zo lang het duurt, natuurlijk. Er liggen veel kansen voor technologie die in Nederland dankzij hoge arbeidskosten en emissie-eisen wordt ontwikkeld. Ook in Nederland zijn er nog wel gezinsbedrijven die per se de individuele koe zelf willen zien, en mogelijk opzien tegen de investeringen. En op grote bedrijven met grote koppels blijft de draaimelkstal wel een concurrent van de robot als je niet veel  aan individueel diermanagement doet. Hoewel ook daar de dataverzameling steeds meer toeneemt. Robots deden het aanvankelijk goed op de gezinsbedrijven waar de sociale kant van rust in het gezin ook een rol speelt.  Maar weer niet bij wie wil beweiden, dat kan wel steeds beter overigens.  Robots vragen wel minder m2 dan een draaimelkstal, maar gebruiken wel meer energie. European Dairy Farmers heeft geconstateerd dat de kosten tussen de staltypen per kilo melk elkaar niet veel ontlopen. 

Het aantal robotgebruikers is inmiddels gegroeid naar 5100. Conventioneel zijn er nog altijd 7600. Maar de robot wint terrein. In de verkopen van de eerste 11 maanden van 2024 werden er 850 locaties vernieuwd met robots, 9 met draaimelkstallen en 136 conventionele melkstallen. 

keek op de week

 Dat was me het weekje wel, waarin de Amerikanen aankondigden nog even een deal met Rusland te maken op niet al te aantrekkelijke voorwaarden voor Oekraïne en Europa, en verder Europa maar te negeren als partner en voor eigen achterban te jennen. 

Ook voor de reconstructie van de veehouderij was het een bijzondere week. Directeur Martin Houben van Houbensteyn kondigde aan te stoppen. Dit bedrijf met 5.000 zeugen en 45.000 vleesvarkens (ofwel 1.1% van de nationale productie) heeft 6 locaties in Brabant en Limburg en is op alle 6 piekbelaster.  Het is een vooruitstrevend bedrijf met mestverwerking, energieopwekking, gebruik van restproducten als voer etc,  Het besluit leidt tot veel discussie in de sector en op Foodlog omdat het wel een innovatief voorbeeld bedrijf is. Dat overigens niet mee mag doen, vreemd genoeg, met 1-ster beter leven omdat het te groot is. Het bedrijf stelt dat in zijn persbericht nog even fijntjes vast.

Bedrijfseconomisch is het besluit vrij logisch, net zoals bij meer grote bedrijven die stoppen. Zoals een melkveehouder in Grashoek (L) met 500 koeien (en nu maar hopen dat we Grashoek niet moeten omdopen in Leliehoek - het waterschap Vallei en Veluwe maakt zich over dergelijke effecten zorgen).

Dit soort bedrijven is behoorlijk up to date en krijgt een zeer behoorlijke prijs van de overheid, die blijkbaar niet zoveel zin heeft om oudere stallen te kopen die misschien over een paar jaar toch wel stoppen. De directe opbrengstwaarde door de regeling is dus vrij hoog. De indirecte opbrengstwaarde (door doorboeren) is voor dit soort bedrijven echter relatief laag. Ze werken veel met betaalde arbeid, in tegenstelling tot de gezinsbedrijven, en hebben dus een lage marge. Ze moeten dus heel groot zijn en blijven, en het is onder de huidige omstandigheden zeer de vraag of ze zelfs met allerlei innovatieve technieken, daar op die (piek)locaties wel een vergunning voor krijgen. Houbensteyn was bang van niet en vreest de onzekerheid. Doordat personeel wordt ontslagen houdt de directie vermoedelijk nog een leuk bedrag over en heeft de vaardigheden om ergens anders iets nieuws te beginnen (of te rentenieren).  De transitiekosten liggen dus lager dan in een gezinsbedrijf waar de boer van 55 een baan moet gaan zoeken.

Voor de overheid is het ook wel lekker efficiënt: weinig transactiekosten als je zo 1% kunt uitkopen, en je kunt nu heel veel boeren in die regio laten zitten, die je anders uit had moeten kopen om eenzelfde effect qua milieu te halen. Kun je toch zeggen dat je voor het gezinsbedrijf bent.

Maar wrang is het wel dat verlies van een voorloper, ook voor de structuur van de sector.

Deens klimaatbeleid

Al eerder hadden we het hier over het Deense klimaatakkoord voor de landbouw. Deze week viel de Jorunal of Agricultural Economics op de mat. Met als openingsartikel: Sorensen et al.: The effects of unilateral climate policy towards agriculture: a case study of Denmark.  Het team lijkt vrij optimistisch over het akkoord: een fors deel zal door de consument worden betaald, en een fors deel door de grondeigenaren (die de waarde zien dalen) en impliciete suggesties is dus dat het voor de boer wel meevalt zodra de schok is verwerkt. Ze voorzien overigens niet al te veel innovatiemogelijkheden om CO2 te reudceren en gaan uit dat effect op de mondiale situatie niet groot is omdat productie zich verplaatst. 

Dat laatste wil ik wel geloven.  Van het effect op consumenten ben ik iets minder overtuigd. Als ik het goed begrijp hebben ze vooral gerekend met de prijselasticiteit van de export (hoeveel minder exporteer je als de prijzen stijgen), en nemen dan voor de binnenlandse vraag daar "zoals gebruikelijk" de helft van omdat de binnenlandse vraag minder prijsgevoelig is. Het is niet echt mijn specialiteit maar of dit nu genoeg rekening houdt met feit dat retailers zouden kunnen gaan importeren, dat had ik wel graag breder bediscussiert willen zien. Of zitten de retailers in een deal waarbij ze Deens blijven serveren ?  Er kan nog wel wat meer gerekend worden aan de vraag of "een significant part" van de kosten naar de consument gaat als je dit eenzijdig doet. Zo lijkt me. More research is needed. Maar lees vooral het paper.  En het zou natuurlijk interessant zijn om te zien wie de grondeigenaren zijn: de boeren of zijn die vooral pachters van grote beleggers?

de verkoop loopt

 Het boek Daarom zijn boeren boos lijkt aan te slaan, Gisteren kwam het bericht dat de eerste druk van 1500 exemplaren is uitverkocht. Dat wordt een collectors item. De tweede gaat naar de drukker, dus u kunt bestellen. En geef je op voor een bijeenkomst eind van de maand in de Balie in Amsterdam.

naamgeving cooperaties

 Deze week viel een fraaie brochure van FarmPlus in de bus. Ik moest even goed kijken, maar toen bedacht ik me dat dit de nieuwe naam is van CZAV, die met de CAV Wieringermeer is gefuseerd, al enige tijd ook in Vlaanderen actief en eigenaar van loonbedrijf Heyboer in Biddinghuizen. Het bevat ook de jaarrekening maar een echt jaarverslag met terugblik, toekomstverwachting, een bericht van de RvC en de accountantsverklaring kun je het moeilijk noemen - dat spreekt de meeste leden blijkbaar niet meer aan.

Enfin, het gaf me aanleiding tot het inzicht dat er een boeiende ontwikkeling zit in de naamgeving van onze coöperaties, die misschien wel veel zeggend is. Ik zie vier fasen:

1. In den beginne waren er veel cooperaties met een soort missiestatement als naam: Welbegrepen EIgenbelang, Eendracht maakt macht, de Goede verwachting.

2. Toen die namen uit de mode raakten, domineerden de eenvoudige letters met vaak een regionale aanuidigin, zoals in de fusiepartners van FarmPlus: CAV Wuerubgerneer [cooperatieve aan- en verkoopverening), CAV Leeuwarden, C..B. (cnetraal bureau), etc.

3 Vervolgens kregen we in de jaren 60 de uitspreekbare afkortingen. Ik denk dat Cebeco in 1963 de eerste was, maar ik het rijtje pasen ook Cavo-Latuco, Coceco, Cehave, Coberco, Velabo (een dochter van de VLB), Avebe, Robeco (het Rotterdamse Beleggingsconsortium) als ook Alko (leerder en later Cooperatie Lelyland), Domo, ABAB, Rabo, etc.

4 En sinds de globalisering toeslaat moet het in het Engels: Agrifirm, ForFarmers, the Greenery, en nu dus FarmPlus.

Een column over de volksaard

 

Gisteren verscheen mijn column op BoerenBusiness over de Nederlandse volksaard, ofwel de culutuurverschillen die Geert Hofstede ooit duidde. Met een suggestie dat het handelen ons meer in het bloed zit dan de bureaucratie en dat je dus de natuurvergunningen voor ammoniak ook zou kunnen vervangen door ammoniakrechten.  Zie alhier

Boek voor LVVN

 En gisteren boden we het boek Daarom zijn de boeren boos met een grote groep auteurs aan aan de Minister van LVVN, Femke Wiersma. Leesvoer voor het reces over een paar weken. 

Op de foto de overhandiging door Dick Veerman, initiatiefnemer, eindredacteur en (co-) auteur van diverse hoofdstukken.

Boekpresentatie Leuven

Het boek Daarom zijn boeren boos werd gisteren in Vlaanderen gepresenteerd in een seminar op de KU Leuven. Dat was genoeglijk en een informatieve discussie. Twee bestuurders van belangenverenigingen van jonge boeren en een grensboer lichten toe dat duidelijkheid in beleid gewenst is om investeringen te kunnen doen. Boer Stteven (te volgen op Insta) was de grensboer die in Vlaanderen en Turkye boert. Dat laatste is een gehucht in ZeeuwsVlaanderen dat zo heet omdat  Prins Maurits ooit het fort vernoemde naar het eerste land dat de Republiek erkende. Enfin ik begreep dat het werkt, aan twee kanten boeren. Maar wel met een dubbele administratie, en verschillen in milieunormen. Interessante ervaringsdeskundige.

Er werd gedreigd met vertrekken naar een ander continent als beleid niet duidelijk zou worden, maar later wees een oudere boer er met mijn verhaal uit de jaren 50 over emigratie op dat je daar mee uit moet kijken omdat sommige beleidsmakers (en food industrie) het wel een mooie oplossing vinden en de schaalvergroting geen probleem vinden.

Er was enige discussie over administratieve lasten en dat regels met uitleg op 1 A4tje moeten. Een jonge boer in de zaal greep in: hij wees er terecht op dat juist onze landen veel in efficiente administratie hebben geïnvesteerd, veel meten voor precisielandbouw en daarmee naar doelsturing willen en je dus moet  uitkijken dat concurrentievoordeel buiten de deur te zetten.

Er was veel aandacht voor de keten. Uit het panel van de gevestigde boeren kwam de mooie conclusie dat je met betere ketenwerking misschien wel je resultaten verbeterd krigt, includief betaling voor duurzaamheid als je niet teveel op de wereldbulkmarkt zit, maar dat bestaanszekerheid allleen lokaal kan worden verankerd omdat men je de grond en ruimte gund in de metropool. 

collectieven geclassificeerd

Net beschikbaar in Early View van Eurochoices: een welkom paper van Van Dijk, Runhaar en Termeer waarin ze de Nederlandse boerencollectieven voor natuurbeheer e.d. classificeren. In 3 typen: degene die zich beperken tot uitvoeren van een GLB subsidie, zij die ook open staan voor andere projecten rond natuur, water, klimaat, en de bijna coöperaties (zou ik denken) die actief  projecten voor gebiedsontwikkeling bedenken en daar sponsoren bij zoeken. Zie alhier.