Werkend in een technisch georienteerde universiteit en research instelling mag ik regelmatig uit welbegrepen eigenbelang uitleggen dat de wereld niet alleen door technische uitvindingen verandert, maar juist ook door organisatorische.
Mijn standaardvoorbeeld is meestal de auto-industrie, die vooral veranderde door 3 grote inzichten: Henry Ford zag een slachtlijn en begreep dat hij goedkope autos voor de massa kon maken als aanvulling op de dure speeltjes die er tot dan toe waren. Later zag zijn concurrent Alfred Sloan dat er behoefte was aan meer dan het zwarte model T, hij kocht in General Motors tal van merken op maar bouwde ze waar mogelijk met dezelfde techniek (wat we nu een platform noemen) en vond daartoe in organisatorisch opzicht de divisiestructuur uit met bijbehorende managementtechnieken. En Toyota had na de oorlog schaarste aan materiaal en was gedwongen Just in Time en kwaliteitsmanagement in te voeren om te overleven, en bouwde dit uit tot een merk met hoge betrouwbaarheid. Zulke veranderingen zijn minstens zo belangrijk als de uitvinding van DAF's pientere pookje.
Uit een boekrecensie begrijp ik nu dat ik voortaan ook de hamburger als voorbeeld kan nemen. De uitvinder daarvan is onbekend, maar ene Walter Anderson opende in 1921 in Wichita, Kansas zijn White Castle om hamburgers te verkopen. Zijn bijdrage was de standaardisering van de productie door met standaard voorgewogen hoeveelheden vlees en vierkante broodjes te werken. Zijn keuken werd een assembly-line.
En de volgende organisatorische vernieuwing kwam van Ray Kroc, die een 'drive-in burger bar' kocht die door Richard en Maurice McDonald werd gedreven. Kroc kopieerde de standaardisatie van White Castle, trainde zijn managers in zijn McDonalds University en voegde het franchise model toe. De eerste CFO van McDonalds, Harry Sonneborn, prees het concern dan ook aan als zijnde meer een onroerendgoed bedrijf dan een hamburger imperium. Er werden winkelpanden gekocht of gehuurd op goede locaties en verhuurd aan zelfstandige ondernemers die een gedetailleerd contract kregen, met veel verplichtingen en hogere afdrachtspercentages naarmate er meer hamburgers werden verkocht. Kroc was blij af te zijn van de 'pampering en fiddling' met managers.
En zoals de recencist van The Economist opmerkt: het zijn niet de uitjes (die bij White Castle beter schijnen te zijn) die de protesten van Jose Bove en de zijnen oproepen maar deze industrialisatie en iconisering. Maar dat is een ander verhaal, hoewel ook dat duidelijk maakt dat er meer is dan techniek.
The Hamburger: a history door Josh Ozersky. Recensie in The Economist 26.4.2008
Geen opmerkingen:
Een reactie posten