Ouwe Gouwe

Gisteren wandelden we met een wel- en snelbespraakte gids door Gouda - na Amsterdam de meest bekende Nederlandse plaats in het buitenland, zo werd geclaimd. Vanwege de kaas.
Gouda heeft een interessante economische geschiedenis. Na Floris V een van de vijf belangrijkste steden van Nederland. Gebaseerd op een strategische ligging: de Noord-Zuidroute over water (van Amsterdam naar Antwerpen) liep via het Haarlemmermeer en de door Gouda meanderende Gouwe, voor daar de weg te vervolgen via de Hollandse IJssel.
Door de sluizen in de monding van de Gouwe duurde het drie dagen voor je door Gouda was. De mast moest zelfs van de boot af. Dat, samen met de kaasmarkt, maakte Gouda rijk. Zo rijk dat de innovatie verdween: de Goudse gebroeders Houtman stalen via een een vroeg staaltje industriele spionage de route naar Indie, maar Gouda had geen behoefte een kamer op te richten van de VOC en ook een van de Heren 17 te leveren.
En de sluisbusiness leidde natuurlijk tot rent-seeking: eerst had men al sluizen door Amsterdam en Haarlem laten betalen, die hadden belang bij goedkoop transport. Maar het kon nog sterker: in de 80-jarige oorlog liet de Prins van Oranje de Gouwe inkorten door een arm buiten Gouda om te graven, en zo Leiden te ontzetten. Ineenstorting van de Goudse economie dreigde, en men kreeg een deal voor elkaar waarin de nieuwe waterweg alleen voor militaire doelen mocht worden gebruikt. Na verloop van tijd omgezet in de afspraak dat er ook commerciele vaart doorheen mocht, mits men in plaats van de 72 uur dan toch 36 uur in Gouda verbleef.
In de 19e eeuw was het over: de tolgelden werden overal in Nederland afgeschaft. Bovendien ging de bedrijfstak rond de Goudse witte pijp tenonder door de opkomst van de sigaar. Ellende alom. Waar toch weer via innovatieve producten het hoofd aan werd geboden: Gouds plateel, kaarsen en stroopwafels. En altijd maar weer kaas.
Zo werkt dus de economie, ook in Gouda. Een interessante rondleiding dus, en dat zo vlak bij eigen huis. Bijkomen van de wel- en snelbespraakte gids was wel nodig, in ons geval met Mozart in het Concertgebouw.