Aan het eind van het jaar kijken we even terug. Naar de landbouw die zo'n 12.000 jaar geleden werd uitgevonden. "De ergste fout in de geschiedenis van het menselijk ras" zo heeft de bekende Amerikaanse bioloog en geograaf Jared Diamond dat ooit genoemd. Het leidde tot een bevolkingsexplosie, nieuwe ziektes (mazelen van rundvee, griep van eenden, pest van ratten), ontbossing, uitputting van grondstoffen. En de mensen zelf hadden er ook weinig aan: eiwit- en vitaminegebrek en de lengte van de mens (een oude indicator voor welvaart) nam beduidend af.De jager-verzamelaars hadden het eigenlijk veel beter: vlees en fruit/groente, ofwel kwaliteit en betrouwbare aanvoer. En toch is minstens zeven keer de landbouw als innovatie uitgevonden: met name in de Halve Maan in het MiddenOosten (de halve cirkel Libanon, Zuid Turkije, Irak), maar ook in de Yangzi delta, in de Andes, Mexico, West-Afrika, Nieuw-Guinea en de Amazone. Overigens had de jagers-samenleving zo zijn nadelen: ze zijn weleenswaar gelijker omdat bezit minder een rol speelt, maar ze voeren veel vaker oorlog om jachtgebieden zodat het sterftecijfer er hoog ligt.
De verklaring voor deze innovatie ligt dan ook voor de hand: het gebeurde zoals bij zoveel innovaties uit noodzaak, de mensen hadden eigenlijk geen keuze, en voor de individuen was de overstap wel een verbetering - net zoals een verhuizing van het uitgedroogde platteland in India naar de sloppenwijken van Mumbai een verbetering is. Dat de overstap naar landbouw nodig was, kwam doordat ook in de jagers-gemeenschappen de hulpbronnen werden uitgedund. In de grotten in Zuid-Frankrijk die 32.000 jaar geleden bewoond werden vind je nog tekeningen van rinocerossen. Later niet meer: ze waren allemaal om zeep geholpen door de jagers. Mammoeten in Noord-Amerika, reuzen-kangeroes in Australie: ze hadden geen kans tegen speren en pijl- en boog. En er werden steeds betere jaag-instrumenten uitgevonden.
Van ellende schakelde men over op kleiner wild dat zich sneller voortplant: konijnen, hazen, patrijzen, fazanten. Landbouw was een antwoord op demografische druk en wellicht veranderend klimaat. En dus werd 15.000 jaar geleden begonnen met het houden van dieren, de wolf was mogelijk de eerste, en 12.000 jaar geleden begon met gewassen te telen in het Midden-Oosten.
Dat noemen we nu strategisch niche-management: er is een probleem, mensen proberen wat en voor een aantal inidividuen loont het om over te stappen naar het nieuwe. Een hoopvol idee van aanpassen aan ecologische problemen. Zo zal de mens ook de CO2 crisis wel overleven.
Tekst ontleend aan een artikel in de kerst-editie van The Economist: Noble or Savage, 22.12.2007
Geen opmerkingen:
Een reactie posten