Chinese landbouw

Een landbouweconomencongres in Beijing is een goede reden je eens even in de Chinese landbouw te verdiepen. China huist 20% van de wereldbevolking, maar heeft maar 9% van de landbouwgrond (en maar 6,5% van het zoetwater, hoe ze dat uitrekenen is me overigens een raadsel). In Europa en Latijns-Amerika is dat net andersom - dat kan nog interessante geo-politieke gevolgen hebben en het betekent dat we nog heel lang voedsel voor industriele producten kunnen ruilen.

Die percentages maken wel duidelijk waarom het kunnen voeden van de eigen bevolking altijd een van de grootste staatsveiligheidsissues van China is geweest. Een overheid werd er op afgerekend.
Na de door Mao veroorzaakte grote hongersnood rond 1960 zijn er dan ook hervormingen doorgevoerd om tot een "moderne landbouw met chinese karakteristieken" te komen. Dat is in 5 stappen gebeurd:

1. invoering van een pachtsysteem voor grond: boeren kunnen nu hun grond pachten (leasen) van de commune
2. vervangen van vaste overheidsprijzen door marktprijzen (er zijn overigens nog mogelijkheden om verder te integreren met wereldmarkten)
3. de introductie van plattelandsondernemingen in de industrie om de in de landbouw overtollige arbeid (verborgen werkeloosheid) op te vangen.
4. verlagen van de belastingen op de landbouw (wat ook goed was voor het draagvlak van de overheid op het platteland)
5. investering in onderwijs en lokale democratie.

Door deze serie maatregelen heeft er een sterke stijging van de welvaart op het platteland plaats gevonden, zij het minder sterk dan in de Oost-Chinese exportindustrie. En de voedselproductie is na de hongersnood sterk toegenomen: de echte grote sprong voorwaarts.

Effect van de welvaart is dat de 221 miljoen boerenhuishoudingen nu allemaal in de markteconomie meedoen. 87% beschikt over een kleuren-tv. 70% beschikt over een mobiele telefoon. De publieke voorzieningen lopen nog wat achter: minder dan 50% heeft waterleiding en nog geen 13% een eigen w.c. In een Chinees dorp zie je dan ook op bushalte afstand een groot openbaar toilet.

Kleinschalig

De obsessie met voedselproductie betekent dat iedereen met een paar honderd vierkante meter als boer wordt geteld, en het gemiddelde boerenhuishouden "beboert" dan ook minder dan een halve ha. Schaalvergroting is volgens de Chinezen dan ook hard nodig, maar dat lukt niet erg. Er zijn 200 mln migranten (waarvan 20 mln boer, als ik de cijfers goed begrijp), maar die laten bij vertrek naar Oost-China de groentetuin over aan de acherblijvende (groot)ouders als appeltje voor de dorst of pensioenvoorziening, en verkopen het niet aan de buurman. De kleine schaal leidt er volgens de Chinezen ook toe dat er teweinig 'countervailing power' is, en de winst in de keten naar de retail gaat. Ze zijn dan ook erg geinteresseerd in onze concepten voor supply chains.

Armoedebestrijding op het platteland blijft dan ook een belangrijk thema in het Chineze beleid. Tot 1985 ging dat via bovenstaande hervormingen. Daarna is een specifiek programma opgezet voor 600 "armoede hot spots". De armoede grens is ruim 100 euro per jaar (!), en die wordt langzaam opgetrokken. Er is een soort bijstand voor wie minder verdient, en dat betrof in 2007 zo'n 15 mln. gezinnen.

Het geheel overziend, begin ik steeds beter te begrijpen waarom de Chinezen niet te beroerd zijn land in Afrika op te kopen. Waren ze net tot de WTO toegetreden, blijkt die zich vooral op toegang tot markten te richten en op het moment dat de prijzen stijgen stellen allerlei landen een exportverbod in. Als je dan veel geld hebt in Amerikaanse dollar-staatsobligaties, dan wordt het niet onaantrekkelijk om in andermans land te beleggen. Wellicht kun je daar dan helpen zo de productie op te voeren en heb je bij een volgende prijzenexplosie een vinger in de pap om de aanvoer van voedsel door te laten gaan.