Lijstje: 4 verklaringen voor de Hollandse properheid

 

De properheid van de Hollandse huishoudens was legendarisch. Veel internationale reizigers verbaasden zich in de Gouden eeuw en daarna over de reinheid. NRC bracht zaterdag jl een paginagrote boekbespreking van het boek Bezem & Kruis, van de hand van Piotr Oczko. Vanuit Krakau houdt deze geleerde zich al 30 jaar bezig met het vraagstuk. Dat komt dan weer omdat het niet zo makkelijk is. Zo staat die bezem dan weer voor geloof, maar elders voor losbandigheid of juist voor kuisheid of de dienende rol van de vrouw. Dan kun je nog lekker lang naar schilderijen kijken. 

Enfin het boek is er nu, met als ondertitel De Hollandse schoonmaakcultuur of de geschiedenis van een obsessie. Eind 2020 verschenen en in ruim 400 pagina's komt het antwoord in de vorm van een lijstje van vier punten (ik citeer de recensies van Bart Funnekotter die letterlijk uit het boek citeert):

1. Het protestantisme en het hierdoor gepropageerde arbeidsethos
2. De buitengewoon vroege opkomst van een stelsel van burgerlijke normen en waarden
3. De welstand van de hogere en middenklassen die werd weerspiegeld door hun interieur
4. De maatschappelijke positie van vrouwen en hun nauwe band met de privésfeer. die men, paradoxaal genoeg, niet alleen kan beschouwen als een vorm van patriarchale kneveling, maar ook als een vroege vorm van emancipatie.

Dat alles werd anders na de Tweede Wereldoorlog, toen dienstmeiden duur werden (en een ongewenste loopbaankeuze) en de emancipatie een nieuwe stap maakte waarbij het aanrecht werd verruild voor een (part-time) baan.

Overigens staat me bij dat een nederlands proefschrift al eens wees op de rol van de Noordhollandse boerendochters die gewend waren zeer netjes te werken in de kaasmakerij en een dienstje namen in de grachtengordel als meid, waar vaak ook nog een koe in de tuin stond. Dat heeft misschien geholpen aan de burgerlijke normen waar de recensie op basis van het boek wat fraaie voorbeelden van geeft.