Het ziet er fraai uit. Op een party met SinteMaarten invloeden, vroegen we ons af wat het zou kosten. Iemand wist me te melden dat het opspuiten van 2000 ha Tweede Maasvlakte 1,3 miljard had gekost, wat 650.000 euro per ha zou zijn. Dat is toch zo' 15 keer de waarde waarvoor je een ha landbouwgrond zou kunnen kopen voor natuur, een dure grap dus. Het moet wel heel bijzondere natuur worden...
Het leidde ook tot het inzicht dat je voor de kustversterking vermoedelijk helemaal geen eilanden nodig hebt, maar dat een soort Groot-Barierre Zandbank voldoende is. De kust van Zeeland laat zien dat die ontstaat als je de stroming de Oosterschelde in, verandert. Er ontstaan zandplaten waar je naar toe kunt kanoen, koffie drinken en weer terug. In plaats van eilanden opspuiten met duinen en al, kun je misschien ook de Noorderpier bij Hoek van Holland wel 30 km verlengen en dan ontstaan er wellicht vanzelf zandbanken voor de kust die de gewenste werking hebben. Misschien moet iemand uit Delft daar maar eens een waterloopkundig laboratorium voor maken en de kosten uitrekenen.
Natuur wint
Leuk in de NRC van vrijdag was ook de boekbespreking van Alan Weisman's De Wereld Zonder Ons. Als de mens verdwijnt (door een dodelijk virus bijvoorbeeld) herwint de natuur terrein en draait de aarde door. Weisman is o.a. gaan kijken bij oude ruines en gedemilitariseerde zones waar de mens verdwenen is en de natuur afbreekt wat de mens ooit gemaakt heeft. Duurt even, vooral bij plastic buizen in de grond, maar op den duur vind je niets meer terug.
Daarvoor had Weisman ook naar Walcheren kunnen afreizen, zo begrijp ik uit een speciale jubileumuitgave van het blad De Wete, uitgave van de lokale heemkundige kring. Dat bespreekt zo'n tien oude kerkdorpen die verdwenen zijn terwijl we er bij stonden: Boudewijnskerke, Zanddijk, Ter Buttinge, Hoogelande, Poppekensdamme etc. Veel van die gehuchten (soms niet meer dan een paar boerderijen) ken ik sinds mijn jeugd, maar wat ik niet wist is dat het in de Middeleeuwen dorpen op kreekruggen waren met een kerk en mogelijk even belangrijk als nog bestaande dorpen als Zoutelande, Grijpskerke, Meliskerke, Biggekerke etc. In de 80jarige oorlog leden de kerken en dorpen onder de Beeldenstorm en de guerilla-oorlog met slag om Middelburg. Er bleek geen geld allles te herstellen en betrokken kerkdorpen kregen hun kerk niet terug. Sommige werden van hogerhand "samengevoegd": inwoners van Boudewijnskerke ("Buiskerke") werden geacht in Zoutelande te gaan kerken, en mettertijd verhuisde iedereen behalve een paar boeren en inwonende landarbeiders. Grijpskerke dreigde het te verliezen van Buttinge ("Ter Bottinge"), maar zette een succesvolle lobby in. Met als gevolg dat het nog bestaat en de kerk van Buttinge vervallen is tot een volledige ruine waarvan het laatste stukje nog in een mediterane tuin van een landhuis staat - een van de weinige middeleeuwse kerkruines in ons land zo meldt De Wete.
Sinister
Het duurde zo'n 300 jaar voor de meeste ruines verdwenen waren en het materiaal hergebruikt. Van verschillende kerkruines bestaan foto's uit de 19e eeuw. Kerkhoven leven voort in veldnamen. Nu zijn ze weg en een enkel gehucht is helemaal niet meer terug te vinden zonder archeologisch onderzoek. Een specifiek geval is Hoogelande. Het lag op een verkeerde plek, in een nat gedeelte van het eiland waar ook nog eens zout uit veen werd gewonnen. In mijn jeugd was het een fraaie, sinistere ruine midden in de weilanden waar je allerlei fantasien bij kreeg. Harry Potter sfeer avant la lettre zoals je die ook in kathedraal ruines in York aantreft. Op verzoek reden we nog wel eens langs die weg Walcheren uit, met nog een paar honderd kilometer voor de boeg naar Flevoland. De ambachtsheer heeft later succesvol gelobbied voor een restauratie zodat het oude koor nu een kerkje is voor koorzangavonden. Jammer want de ruine in het kale landschap was volgens mij unieker.
Kortom, het lijkt volstrekt normaal dat ook in de bewoonde wereld, op korte afstand van steden, er verval optreedt in dorpen en gehuchten en de bevolking zich op andere centra richt. Het duurt soms honderden jaren, maar dan vindt je er niets meer van terug. Dat is toch iets om bij alle miljarden die besteed worden aan plattelandsontwikkeling om dit soort processen te voorkomen, nog eens over na te denken.
Daarmee zijn we terug bij het heden. Emotie-aardbeienteler Jan Robben meldt in de NRC dat de innovatie van de agrarische sector gebaat is bij het opheffen van het Ministerie van LNV. Dat in een goede rapportage over de ontwikkelingen in de landbouw in Brabant: het groene front is gebroken, de inrichting van het platteland wordt bepaald door de burger die het als zijn achtertuin ziet (paar meanderende beekjes met riet en nog wat meer natuur a.u.b.) en de ondernemers kiezen of voor dienstverlening of voor mega-productie voor de wereldmarkt. Conform de denkbeelden en modellen van de tekentafel van 10 a 15 jaar geleden. En de uitsmijter van het verhaal: de reconstructie werkt niet want die is teveel van boven opgelegd. Iets wat enkele Alterra collega's afgelopen week ook al in Resource beweerden.
En tot slot: het is Wapenstilstandsdag, waarmee we WO I herdenken. De effecten daarvan zijn nog elke dag in het leven terug te vinden (van de Belgische kabinetsformatie tot de part-time werkende Nederlandse vrouw) en een uitstekende dag voor de VPRO om Geert Mak's in Europa uit te gaan zenden.
Op de foto: Westkapelle, achter de zeedijk met de vuurtoren van Mondriaan kaliber, een herbestemde oude kerktoren zoals er ook een in Buiskerke stond.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten