woensdag 12 februari 2025

de verkoop loopt


 Het boek Daarom zijn boeren boos lijkt aan te slaan, Gisteren kwam het bericht dat de eerste druk van 1500 exemplaren is uitverkocht. Dat wordt een collectors item. De tweede gaat naar de drukker, dus u kunt bestellen. En geef je op voor een bijeenkomst eind van de maand in de Balie in Amsterdam.

zondag 9 februari 2025

naamgeving cooperaties

 Deze week viel een fraaie brochure van FarmPlus in de bus. Ik moest even goed kijken, maar toen bedacht ik me dat dit de nieuwe naam is van CZAV, die met de CAV Wieringermeer is gefuseerd, al enige tijd ook in Vlaanderen actief en eigenaar van loonbedrijf Heyboer in Biddinghuizen. Het bevat ook de jaarrekening maar een echt jaarverslag met terugblik, toekomstverwachting, een bericht van de RvC en de accountantsverklaring kun je het moeilijk noemen - dat spreekt de meeste leden blijkbaar niet meer aan.


Enfin, het gaf me aanleiding tot het inzicht dat er een boeiende ontwikkeling zit in de naamgeving van onze coöperaties, die misschien wel veel zeggend is. Ik zie vier fasen:

1. In den beginne waren er veel cooperaties met een soort missiestatement als naam: Welbegrepen EIgenbelang, Eendracht maakt macht, de Goede verwachting.

2. Toen die namen uit de mode raakten, domineerden de eenvoudige letters met vaak een regionale aanuidigin, zoals in de fusiepartners van FarmPlus: CAV Wuerubgerneer [cooperatieve aan- en verkoopverening), CAV Leeuwarden, C..B. (cnetraal bureau), etc.

3 Vervolgens kregen we in de jaren 60 de uitspreekbare afkortingen. Ik denk dat Cebeco in 1963 de eerste was, maar ik het rijtje pasen ook Cavo-Latuco, Coceco, Cehave, Coberco, Velabo (een dochter van de VLB), Avebe, Robeco (het Rotterdamse Beleggingsconsortium) als ook Alko (leerder en later Cooperatie Lelyland), Domo, ABAB, Rabo, etc.

4 En sinds de globalisering toeslaat moet het in het Engels: Agrifirm, ForFarmers, the Greenery, en nu dus FarmPlus.

vrijdag 7 februari 2025

Een column over de volksaard

 


Gisteren verscheen mijn column op BoerenBusiness over de Nederlandse volksaard, ofwel de culutuurverschillen die Geert Hofstede ooit duidde. Met een suggestie dat het handelen ons meer in het bloed zit dan de bureaucratie en dat je dus de natuurvergunningen voor ammoniak ook zou kunnen vervangen door ammoniakrechten.  Zie alhier

donderdag 6 februari 2025

Boek voor LVVN

 En gisteren boden we het boek Daarom zijn de boeren boos met een grote groep auteurs aan aan de Minister van LVVN, Femke Wiersma. Leesvoer voor het reces over een paar weken. 


Op de foto de overhandiging door Dick Veerman, initiatiefnemer, eindredacteur en (co-) auteur van diverse hoofdstukken.

woensdag 5 februari 2025

Boekpresentatie Leuven

Het boek Daarom zijn boeren boos werd gisteren in Vlaanderen gepresenteerd in een seminar op de KU Leuven. Dat was genoeglijk en een informatieve discussie. Twee bestuurders van belangenverenigingen van jonge boeren en een grensboer lichten toe dat duidelijkheid in beleid gewenst is om investeringen te kunnen doen. Boer Stteven (te volgen op Insta) was de grensboer die in Vlaanderen en Turkye boert. Dat laatste is een gehucht in ZeeuwsVlaanderen dat zo heet omdat  Prins Maurits ooit het fort vernoemde naar het eerste land dat de Republiek erkende. Enfin ik begreep dat het werkt, aan twee kanten boeren. Maar wel met een dubbele administratie, en verschillen in milieunormen. Interessante ervaringsdeskundige.

Er werd gedreigd met vertrekken naar een ander continent als beleid niet duidelijk zou worden, maar later wees een oudere boer er met mijn verhaal uit de jaren 50 over emigratie op dat je daar mee uit moet kijken omdat sommige beleidsmakers (en food industrie) het wel een mooie oplossing vinden en de schaalvergroting geen probleem vinden.

Er was enige discussie over administratieve lasten en dat regels met uitleg op 1 A4tje moeten. Een jonge boer in de zaal greep in: hij wees er terecht op dat juist onze landen veel in efficiente administratie hebben geïnvesteerd, veel meten voor precisielandbouw en daarmee naar doelsturing willen en je dus moet  uitkijken dat concurrentievoordeel buiten de deur te zetten.

Er was veel aandacht voor de keten. Uit het panel van de gevestigde boeren kwam de mooie conclusie dat je met betere ketenwerking misschien wel je resultaten verbeterd krigt, includief betaling voor duurzaamheid als je niet teveel op de wereldbulkmarkt zit, maar dat bestaanszekerheid allleen lokaal kan worden verankerd omdat men je de grond en ruimte gund in de metropool. 


zondag 2 februari 2025

collectieven geclassificeerd

Net beschikbaar in Early View van Eurochoices: een welkom paper van Van Dijk, Runhaar en Termeer waarin ze de Nederlandse boerencollectieven voor natuurbeheer e.d. classificeren. In 3 typen: degene die zich beperken tot uitvoeren van een GLB subsidie, zij die ook open staan voor andere projecten rond natuur, water, klimaat, en de bijna coöperaties (zou ik denken) die actief  projecten voor gebiedsontwikkeling bedenken en daar sponsoren bij zoeken. Zie alhier.

woensdag 29 januari 2025

Ruimtelijke ordening in Ede

Een mooi Foodlog café, gisteren in Ede over grondpolitiek ofwel ruimtelijke ordening. Met veel oude bekenden en Cees Veerman over zijn podcast met Foodlog. Gebrek aan ruimtelijke ordening brengt te veel onzekerheid bij boeren over de toekomst, en tegelijk willen boeren er niet aan, want het houdt keuzes in. Veel aandacht voor een case in het Binnenveld, het gebied in de stedenvierhoek Ede, Veenendaal, Rhenen, Wageningen. Willen burgers en de meeste van de 70 boeren ongeveer zo houden voor melkvee. En nu zijn er mensen boos omdat iemand zijn grond aan de hoogstbiedende, een boomkwekerij heeft verkocht. Tja, zo werkt de markt. Ik betoogde dat het toch een koud kunstje geweest was voor de boeren die voor grasland zijn om in een bondje met de burgers een graslandverplichting in het omgevingsplan van de gemeente op te leggen. In enkele van de gemeenten schijnt dat gebeurt te zijn, zo begreep ik, in andere niet. Want die vinden eigendom heilig.  Ook goed, maar klaag er niet over in Den Haag of Brussel, of zelfs Arnhem, dit lijkt me bij uitstek de arena van de gemeentepolitiek waar die bestemmingen (de omgevingswet heeft het over functies) versus het eigendomsrecht worden uitgevochten. En als je niets regelt omdat je wellicht meer wil (meer natuur), of meer tijd nodig hebt om er uit te komen, ook prima, maar als je het huidige gebruik dan niet vastzet of geen voorkeursrecht gemeente op het gebied legt mag je iemand die voor de hoogste prijs verkoopt, noch de koper daar op aankijken. Zo lijkt me. 

Verder werd duidelijk dat dit type beleggingsmotieven ter aanvulling van het operationele verdienmodel een behoorlijke rol spelen. Volgens een spreker ook in het gedrag van de belangenorganisaties. Hij zag LTO als de belangenbehartiger van de boeren-beleggers die erg op grondwaarde letten en NAJK als meer van het verdienmodel dat duurzaam moet zijn omdat men voor 25 jaar investeert. Ook daarin speelt m.i.. wel een beleggingsaspect (denk alleen al aan de landbouwvrijstelling) maar steeds helderder wordt wat bij het landbouwakkoord ook al waar te nemen was: er is ook een verschil in belang tussen generaties. 

zondag 26 januari 2025

ERS and Kansas City Here I Come

 Goed verhaal in Science over de ellende die mijn collega[s en vrienden van de Economic Research Service meemaakten toen Trump de eerste keer aan de macht kwam.  Onder vrij valse voorwendselen probeerde men de beleidsevaluiatieclub de stad uit te werken.  Te krtisich op wat er wel en niet werkt in beleid, zo lijkt het.
Op zich leuk om de opvattingen van Mary, Susan en Jim te lezen, doet me terugdenken aan al die wederzijdse bezoeken en schrijven van gezamenlijke papers. Maar een schande was het wel, die actie van de USDA. Goed dat dit wordt gedocumenteerd. En mooi dat Spiro het weer een beetje op de rit heeft gekregen.  Zie hier

zaterdag 25 januari 2025

reizende conserven

 Met twee Brabantse boeren kwam het in een app gropeje te discussieren over het feit dat de groenteteelt van West=Brabant deels naar ZO Brabant is verschoven. Het land van Heusen en Altena en de zavel-kleigronden van NW Brabant waren (en deels zijn) jarenlang een hotspot van conservengewassen als doperwtjes, bonen, spinazie etc.  Zo zit de firma HAK in die regio. Ik meen dat Coroos er ook vandaan komt. In de jaren 80 en 90 vond een verschuiving naar ZO Brabant en de zandgronden plaats. 

Mijn gesprekspartners hebben als hypotheses dat het daar makkelijker werd doordat er minder last was van veranderend weer / klimaat, dat het slaan van waterputten voor beregening (dat ook steeds meer gangbaar werd voor een gelijkmatige opkomst van het gewas) en vooral het vrijkomen van grond doordat in verband met melkquotering er minder behoefte was aan snijmais (en conserven net iets meer opbrachten dan graan). Het mestbeleid zorgde ervoor dat er minder mest per ha werd uitgereden, en teelten als spinazie (die last hebben van nitriet bij teveel mest) mogelijk werden.  Met ook veel maagdelijke grond.

In de akkerbouw van West-Brabant werd het aantrekkelijker om rooivruchten als knolselderij en peen te telen  Met ook meer aardappelen in het bouwplan begon met ook last te krijgen van de steeds zwaardere oggsmachines in de conserven zoals de viners voor doperwtjes. Die grote machines moesten ook langduriger worden ingezet, wat om spreiding vraagt. Rond 1985 had je voor 40 a 50.000 gulden nog een aardappelrooier, een viner voor erwten kostte al een half miljoen. Ik begreep dat een bedrijf als Hackharvest met geschoold Nederlands personeel zijn machines van Spanje tot Polen inzet. 

vrijdag 24 januari 2025

stikstof en emissierechten

De stikstofdiscussie laait weer op nu Greenpeace de overheid aan het werk zet. In een discussie op Foodlog schreef ik onlangs nog een berichtje dat voortbouwde op een ESB artikel van een paar jaar geleden: waarom doen we niet veel meer aan de stikstofdeken met emissierechten. Via een appje leerde ik dat er een zo te zien zeer serieuze website Stikstofinfo.net bestaat, die er een stukje over mij van maakte en daarbij een Rli foto van een site plukte. Zie hier. 

Als ze me het hadden laten lezen zou ik de wat duistere zin over het instellen van 1 omgevingsvergunning hebben aangepast. Die hoeft niet ingesteld, ik baseerde me op een stuk van André Hoogendijk dat de landbouw de facto niet alleen onder individuele vergunningen werkt, maar ook onder 1 nationale emissievergunning (want als we over die grens gaan, grijpt het Rijk in). En dat niemand echt managet dat we aan die vergunning voldoen. Hij hoeft dus niet meer ingesteld, hij is er al. 

Enfin, misschien doet de Ministeriele Commissie er zijn voordeel mee. 

donderdag 23 januari 2025

en vandaag in de krant

 Mijn column inf Food en Agribusiess, gebaseerd op mijn eerdere blogpost over het lastenboek.

woensdag 22 januari 2025

Nu in de boekhandel


 Dinsdag al gespot in de boekhandel, fotootje staat sinds gisteren op Foodlog: het boek is uit. Aldaar kun je het ook bestellen. Daarom zijn boeren boos biedt een schat aan informatie. Al zeg ik het zelf.

dinsdag 21 januari 2025

invoering doelsturing

 Het artikel in de blog van gisteren over doelsturing via innovaties in het kantoor van de boer (met name digitale gegevensuitwisseling en robotic accounting) dat we in EuroChoices publiceerden leek me een afsluiting van een lange reeks papers in de agrarische accountancy in afgelopen 40 jaar. Maar toch nog een paar nabranders. Ik werd gevraagd mee te doen aan een sessie in deze op het EAAE congres in Bonn. En ik liep vorige week een ambtenaar in Den Haag tegen het lijf die mijn suggestie dat je dit conform de BBB  kabinetswens wel per 1.1.2026 kunt invoeren pareerde met zorgen over fraude. Zodat ik nu toch weer loop te denken over een invoeringsstrategie.

Om te beginnen wordt het eind van MINAS geassocieerd met fraude. Dat is historisch onjuist. Het Hof en Luxemburg schoot het om andere reden af (het was geen verbod vooraf op dierlijke mest per ha zoals de Nitraat richtlijn eist).  Er was wel fraude doordat op zeker moment ook bemonstering van mest en eigen export werd toegestaan, wat oncontroleerbaar was. Maar dat zat niet in het originele concept en juist daarom is doelsturing met alleen sensoren en zo gevaarlijk frauduleus. Je moet het administratief borgen.

In voering van zo'n systeem moet je in eerste instantie doen met een beperkt aantal indicatoren (N  en P saldo per ha, gewasbeschermingsmiddelengebruik per ha, CO2 uitstoot per kg product of zo). En op vrijwillige basis voor boeren die een lage emissie stikstof of zo willen aantonen (met hun veevoer of Lely Sphere), die in een Planet Proof schema meedoen, of voor zover of goud gaan in Eco-Schema's.  De rest val je er niet mee lastig. Die komen later wel als ze er voordeel in zien.

Met die voorloper groep zorg je dat het systeem optimaal gaat draaien qua software en administratie als ook controle: dus een afspraak met industrie voor e-invoicing, gebruik van zelfde kengetallen in schemas van de voedingsmiddelenindustrie en Retail en bodemindex (en als die meer indicatoren willen, ok als extra voor de boeren in dat schema).  Dat mag in eerste jaar via een bedrijfsmanagementsysteem verwerkt, zonder koppeling aan btw.

Je richt ook de certificering in net als bij biologisch op een tweejaarlijkse basis (voor wie niet onder toezicht staat), een boer wordt voor alle schema's nog maar 1 keer oer 2 haar bezocht.  Dat kan dan 1.1.27 draaien.

Vervolgens eis je na die datum dat btw-aangifte en duurzaamheidsindicatoren consistent zijn, liefst door ook de btw-aangifte uit het managementpakket te doen, en door te sturen naar de accountant en fiscus. Ook kun je desgewenst wat meer indicatoren gaan toevoegen.

Vanaf nu is het systeem goed controleerbaar (althans op die indicatoren) en kun je per 1.1.28 overwegen om middelsturing af te schaffen en dit tot nu toe vrijwillige systeem verplichten. En net als bij elke regeling zal er dan enige fraude zijn, handhaven moet je altijd.

En je kunt de deelname versnellen of aantrekkelijker maken door op basis van de certificering boerderijen een label toe te kennen, net als het Energielabel ivan mijn huis. En de voedsingsmiddelen verplichten om een zeker percentage label A bij te mengen (verplicht tegen meerprijs te kopen) of de Grondbank alleen grond te laten verkopen aan Label A boeren. Zodat de concurrentie op kostprijs enigszins vervangen wordt door concurrentie en innovatie op duurzaamheid. 

Enfin, daarmee liggen mijn aantekeningen voor een bijdrage op  het congres in Bonn weer vast. 

maandag 20 januari 2025

Gedrukt en wel


 In hetzelfde nummer van EuroChoices waaruit ik afgelopen dagen citeerde, stond ook de gedrukte versie van het paper dat wij schreven over de innovatie in het boerderijknatoor. De digitale versie was er al langer, maar nu dus ook in druk. Toch altijd weer lekker om het fysiek in handen te hebben. 

zaterdag 18 januari 2025

teruglopende productiviteit

Een derde en laatste blog naar aanleiding van het paper van Jeliffe et al. Over de desegregatie naar tijdvakken.  De auteurs concluderen dat in de laatste decade de productiviteitsontwikkeling terugloopt/ In de jaren 90 ging het om 2.49% per jaar, in de jaren nul de historische hoge 2,72%  en in de laatste decade maar 1,93%. Niet eerder deed een decade het zo matig.

De oorzaak is onduidelijk. De auteurs komen met wat veronderstellingen: wellicht effect van klimaatschade. Er is een schatting dat de productiviteitsontwikkeling een vijfde hoger zou liggen bij het klimaat van 1960.  Mogelijk is de groene revolutie nu wel echt uitgewerkt (maar waarom steeg het dan nog 10 jaar eerder?) en wordt de biotech niet snel genoeg opgepikt. Of wellicht lopen investeringen terug in onderzoek en voorlichting (of worden die in het globale zuiden niet snel genoeg verhoogd nu daar de meeste productie zit).  En aan de groei in hulpbronnen ligt het niet, want er werd juist relatief veel nieuw land in productie genomen. Ook meer handelsbarrières zouoden een rol kunnen spelen.  Het likt in ieder geval nuttig om onderzoek en voorlichting voor de landbouw in het mondiale zuiden te verbeteren. Misschien kan Nederland nog een rolletje spelen met uitgangsmateriaal. Met de optimale omvang van de Nederlandse veestapel in het licht van lokale milieuproblemen heeft het overigens allemaal niet veel te maken, al denken sommigen van wel. Daarvoor is dit land te klein.