De landbouw verandert
weblog over de toekomst van de Nederlandse landbouw en het platteland. Gemotiveerd vanuit het werk als econoom, de nevenfuncties als bestuurder en de woonomgeving van de moderator, maar als persoonlijke stellingname geheel buiten de verantwoordelijkheid van mijn werkgevers - zoals het hoort bij een weblog.
woensdag 12 februari 2025
de verkoop loopt
Het boek Daarom zijn boeren boos lijkt aan te slaan, Gisteren kwam het bericht dat de eerste druk van 1500 exemplaren is uitverkocht. Dat wordt een collectors item. De tweede gaat naar de drukker, dus u kunt bestellen. En geef je op voor een bijeenkomst eind van de maand in de Balie in Amsterdam.
zondag 9 februari 2025
naamgeving cooperaties
Deze week viel een fraaie brochure van FarmPlus in de bus. Ik moest even goed kijken, maar toen bedacht ik me dat dit de nieuwe naam is van CZAV, die met de CAV Wieringermeer is gefuseerd, al enige tijd ook in Vlaanderen actief en eigenaar van loonbedrijf Heyboer in Biddinghuizen. Het bevat ook de jaarrekening maar een echt jaarverslag met terugblik, toekomstverwachting, een bericht van de RvC en de accountantsverklaring kun je het moeilijk noemen - dat spreekt de meeste leden blijkbaar niet meer aan.
Enfin, het gaf me aanleiding tot het inzicht dat er een boeiende ontwikkeling zit in de naamgeving van onze coöperaties, die misschien wel veel zeggend is. Ik zie vier fasen:
1. In den beginne waren er veel cooperaties met een soort missiestatement als naam: Welbegrepen EIgenbelang, Eendracht maakt macht, de Goede verwachting.
2. Toen die namen uit de mode raakten, domineerden de eenvoudige letters met vaak een regionale aanuidigin, zoals in de fusiepartners van FarmPlus: CAV Wuerubgerneer [cooperatieve aan- en verkoopverening), CAV Leeuwarden, C..B. (cnetraal bureau), etc.
3 Vervolgens kregen we in de jaren 60 de uitspreekbare afkortingen. Ik denk dat Cebeco in 1963 de eerste was, maar ik het rijtje pasen ook Cavo-Latuco, Coceco, Cehave, Coberco, Velabo (een dochter van de VLB), Avebe, Robeco (het Rotterdamse Beleggingsconsortium) als ook Alko (leerder en later Cooperatie Lelyland), Domo, ABAB, Rabo, etc.
4 En sinds de globalisering toeslaat moet het in het Engels: Agrifirm, ForFarmers, the Greenery, en nu dus FarmPlus.
vrijdag 7 februari 2025
Een column over de volksaard
Gisteren verscheen mijn column op BoerenBusiness over de Nederlandse volksaard, ofwel de culutuurverschillen die Geert Hofstede ooit duidde. Met een suggestie dat het handelen ons meer in het bloed zit dan de bureaucratie en dat je dus de natuurvergunningen voor ammoniak ook zou kunnen vervangen door ammoniakrechten. Zie alhier
donderdag 6 februari 2025
Boek voor LVVN
Op de foto de overhandiging door Dick Veerman, initiatiefnemer, eindredacteur en (co-) auteur van diverse hoofdstukken.
woensdag 5 februari 2025
Boekpresentatie Leuven
Het boek Daarom zijn boeren boos werd gisteren in Vlaanderen gepresenteerd in een seminar op de KU Leuven. Dat was genoeglijk en een informatieve discussie. Twee bestuurders van belangenverenigingen van jonge boeren en een grensboer lichten toe dat duidelijkheid in beleid gewenst is om investeringen te kunnen doen. Boer Stteven (te volgen op Insta) was de grensboer die in Vlaanderen en Turkye boert. Dat laatste is een gehucht in ZeeuwsVlaanderen dat zo heet omdat Prins Maurits ooit het fort vernoemde naar het eerste land dat de Republiek erkende. Enfin ik begreep dat het werkt, aan twee kanten boeren. Maar wel met een dubbele administratie, en verschillen in milieunormen. Interessante ervaringsdeskundige.
Er werd gedreigd met vertrekken naar een ander continent als beleid niet duidelijk zou worden, maar later wees een oudere boer er met mijn verhaal uit de jaren 50 over emigratie op dat je daar mee uit moet kijken omdat sommige beleidsmakers (en food industrie) het wel een mooie oplossing vinden en de schaalvergroting geen probleem vinden.Er was enige discussie over administratieve lasten en dat regels met uitleg op 1 A4tje moeten. Een jonge boer in de zaal greep in: hij wees er terecht op dat juist onze landen veel in efficiente administratie hebben geïnvesteerd, veel meten voor precisielandbouw en daarmee naar doelsturing willen en je dus moet uitkijken dat concurrentievoordeel buiten de deur te zetten.
Er was veel aandacht voor de keten. Uit het panel van de gevestigde boeren kwam de mooie conclusie dat je met betere ketenwerking misschien wel je resultaten verbeterd krigt, includief betaling voor duurzaamheid als je niet teveel op de wereldbulkmarkt zit, maar dat bestaanszekerheid allleen lokaal kan worden verankerd omdat men je de grond en ruimte gund in de metropool.
zondag 2 februari 2025
collectieven geclassificeerd
woensdag 29 januari 2025
Ruimtelijke ordening in Ede
Verder werd duidelijk dat dit type beleggingsmotieven ter aanvulling van het operationele verdienmodel een behoorlijke rol spelen. Volgens een spreker ook in het gedrag van de belangenorganisaties. Hij zag LTO als de belangenbehartiger van de boeren-beleggers die erg op grondwaarde letten en NAJK als meer van het verdienmodel dat duurzaam moet zijn omdat men voor 25 jaar investeert. Ook daarin speelt m.i.. wel een beleggingsaspect (denk alleen al aan de landbouwvrijstelling) maar steeds helderder wordt wat bij het landbouwakkoord ook al waar te nemen was: er is ook een verschil in belang tussen generaties.
zondag 26 januari 2025
ERS and Kansas City Here I Come
zaterdag 25 januari 2025
reizende conserven
Met twee Brabantse boeren kwam het in een app gropeje te discussieren over het feit dat de groenteteelt van West=Brabant deels naar ZO Brabant is verschoven. Het land van Heusen en Altena en de zavel-kleigronden van NW Brabant waren (en deels zijn) jarenlang een hotspot van conservengewassen als doperwtjes, bonen, spinazie etc. Zo zit de firma HAK in die regio. Ik meen dat Coroos er ook vandaan komt. In de jaren 80 en 90 vond een verschuiving naar ZO Brabant en de zandgronden plaats.
Mijn gesprekspartners hebben als hypotheses dat het daar makkelijker werd doordat er minder last was van veranderend weer / klimaat, dat het slaan van waterputten voor beregening (dat ook steeds meer gangbaar werd voor een gelijkmatige opkomst van het gewas) en vooral het vrijkomen van grond doordat in verband met melkquotering er minder behoefte was aan snijmais (en conserven net iets meer opbrachten dan graan). Het mestbeleid zorgde ervoor dat er minder mest per ha werd uitgereden, en teelten als spinazie (die last hebben van nitriet bij teveel mest) mogelijk werden. Met ook veel maagdelijke grond.In de akkerbouw van West-Brabant werd het aantrekkelijker om rooivruchten als knolselderij en peen te telen Met ook meer aardappelen in het bouwplan begon met ook last te krijgen van de steeds zwaardere oggsmachines in de conserven zoals de viners voor doperwtjes. Die grote machines moesten ook langduriger worden ingezet, wat om spreiding vraagt. Rond 1985 had je voor 40 a 50.000 gulden nog een aardappelrooier, een viner voor erwten kostte al een half miljoen. Ik begreep dat een bedrijf als Hackharvest met geschoold Nederlands personeel zijn machines van Spanje tot Polen inzet.
vrijdag 24 januari 2025
stikstof en emissierechten
Als ze me het hadden laten lezen zou ik de wat duistere zin over het instellen van 1 omgevingsvergunning hebben aangepast. Die hoeft niet ingesteld, ik baseerde me op een stuk van André Hoogendijk dat de landbouw de facto niet alleen onder individuele vergunningen werkt, maar ook onder 1 nationale emissievergunning (want als we over die grens gaan, grijpt het Rijk in). En dat niemand echt managet dat we aan die vergunning voldoen. Hij hoeft dus niet meer ingesteld, hij is er al.
Enfin, misschien doet de Ministeriele Commissie er zijn voordeel mee.
donderdag 23 januari 2025
woensdag 22 januari 2025
Nu in de boekhandel
Dinsdag al gespot in de boekhandel, fotootje staat sinds gisteren op Foodlog: het boek is uit. Aldaar kun je het ook bestellen. Daarom zijn boeren boos biedt een schat aan informatie. Al zeg ik het zelf.
dinsdag 21 januari 2025
invoering doelsturing
Het artikel in de blog van gisteren over doelsturing via innovaties in het kantoor van de boer (met name digitale gegevensuitwisseling en robotic accounting) dat we in EuroChoices publiceerden leek me een afsluiting van een lange reeks papers in de agrarische accountancy in afgelopen 40 jaar. Maar toch nog een paar nabranders. Ik werd gevraagd mee te doen aan een sessie in deze op het EAAE congres in Bonn. En ik liep vorige week een ambtenaar in Den Haag tegen het lijf die mijn suggestie dat je dit conform de BBB kabinetswens wel per 1.1.2026 kunt invoeren pareerde met zorgen over fraude. Zodat ik nu toch weer loop te denken over een invoeringsstrategie.
Om te beginnen wordt het eind van MINAS geassocieerd met fraude. Dat is historisch onjuist. Het Hof en Luxemburg schoot het om andere reden af (het was geen verbod vooraf op dierlijke mest per ha zoals de Nitraat richtlijn eist). Er was wel fraude doordat op zeker moment ook bemonstering van mest en eigen export werd toegestaan, wat oncontroleerbaar was. Maar dat zat niet in het originele concept en juist daarom is doelsturing met alleen sensoren en zo gevaarlijk frauduleus. Je moet het administratief borgen.In voering van zo'n systeem moet je in eerste instantie doen met een beperkt aantal indicatoren (N en P saldo per ha, gewasbeschermingsmiddelengebruik per ha, CO2 uitstoot per kg product of zo). En op vrijwillige basis voor boeren die een lage emissie stikstof of zo willen aantonen (met hun veevoer of Lely Sphere), die in een Planet Proof schema meedoen, of voor zover of goud gaan in Eco-Schema's. De rest val je er niet mee lastig. Die komen later wel als ze er voordeel in zien.
Met die voorloper groep zorg je dat het systeem optimaal gaat draaien qua software en administratie als ook controle: dus een afspraak met industrie voor e-invoicing, gebruik van zelfde kengetallen in schemas van de voedingsmiddelenindustrie en Retail en bodemindex (en als die meer indicatoren willen, ok als extra voor de boeren in dat schema). Dat mag in eerste jaar via een bedrijfsmanagementsysteem verwerkt, zonder koppeling aan btw.
Je richt ook de certificering in net als bij biologisch op een tweejaarlijkse basis (voor wie niet onder toezicht staat), een boer wordt voor alle schema's nog maar 1 keer oer 2 haar bezocht. Dat kan dan 1.1.27 draaien.
Vervolgens eis je na die datum dat btw-aangifte en duurzaamheidsindicatoren consistent zijn, liefst door ook de btw-aangifte uit het managementpakket te doen, en door te sturen naar de accountant en fiscus. Ook kun je desgewenst wat meer indicatoren gaan toevoegen.
Vanaf nu is het systeem goed controleerbaar (althans op die indicatoren) en kun je per 1.1.28 overwegen om middelsturing af te schaffen en dit tot nu toe vrijwillige systeem verplichten. En net als bij elke regeling zal er dan enige fraude zijn, handhaven moet je altijd.
En je kunt de deelname versnellen of aantrekkelijker maken door op basis van de certificering boerderijen een label toe te kennen, net als het Energielabel ivan mijn huis. En de voedsingsmiddelen verplichten om een zeker percentage label A bij te mengen (verplicht tegen meerprijs te kopen) of de Grondbank alleen grond te laten verkopen aan Label A boeren. Zodat de concurrentie op kostprijs enigszins vervangen wordt door concurrentie en innovatie op duurzaamheid.
Enfin, daarmee liggen mijn aantekeningen voor een bijdrage op het congres in Bonn weer vast.
maandag 20 januari 2025
Gedrukt en wel
In hetzelfde nummer van EuroChoices waaruit ik afgelopen dagen citeerde, stond ook de gedrukte versie van het paper dat wij schreven over de innovatie in het boerderijknatoor. De digitale versie was er al langer, maar nu dus ook in druk. Toch altijd weer lekker om het fysiek in handen te hebben.
zaterdag 18 januari 2025
teruglopende productiviteit
De oorzaak is onduidelijk. De auteurs komen met wat veronderstellingen: wellicht effect van klimaatschade. Er is een schatting dat de productiviteitsontwikkeling een vijfde hoger zou liggen bij het klimaat van 1960. Mogelijk is de groene revolutie nu wel echt uitgewerkt (maar waarom steeg het dan nog 10 jaar eerder?) en wordt de biotech niet snel genoeg opgepikt. Of wellicht lopen investeringen terug in onderzoek en voorlichting (of worden die in het globale zuiden niet snel genoeg verhoogd nu daar de meeste productie zit). En aan de groei in hulpbronnen ligt het niet, want er werd juist relatief veel nieuw land in productie genomen. Ook meer handelsbarrières zouoden een rol kunnen spelen. Het likt in ieder geval nuttig om onderzoek en voorlichting voor de landbouw in het mondiale zuiden te verbeteren. Misschien kan Nederland nog een rolletje spelen met uitgangsmateriaal. Met de optimale omvang van de Nederlandse veestapel in het licht van lokale milieuproblemen heeft het overigens allemaal niet veel te maken, al denken sommigen van wel. Daarvoor is dit land te klein.