gespleten poldermodel

in Binnenlands Bestuur van 28 juli 2024 schreef Jan Waszink het essay "Al eeuwen een gespleten volk".  Op basis van zijn boek Hugo Grotius. Annals of the War in the Low Countries dat in 2023 in Leuven verscheen. Hij stelt dat polarisatie in Nederland al een lange geschiedenis heeft. Terwijl we trots zijn op tolerantie en het poldermodel. 

De periode uit de Opstand is bekend: Holland versus overige gewesten, remonstranten versus contra-remonstranten, staatsgezinden versus prinsgezinden. In 1601 hadden de Staten van Holland aan Hugo de Groot de opdracht gegeven de geschiedenis van de Opstand op te schrijven. Toen hij klaar was, kwam het niet tot publicatie. Waszink denkt dat het te staatsgezind was in zijn visie en dat dit tot teveel polarisatie zou leiden. Maar het niet-publiceren voorkwam niet de escalatie van de polarisatie waarin beide kampen in hun eigen informatiebubbel leefden. Het leidde tot de terechtstelling van Van Oldenbarnevelt en later de moord op de gebroeders De Witt. De staat kreeg bewaken van tolerantie als opdracht om de rust te bewaren.  Voortaan moest iedere uitkomst van een onenigheid, hoe urgent en over welk onderwerp dan ook,   ondergeschikt zijn of worden gemaakt aan behoud van het systeem, de bestuurbaarheid van het land. Ook als is dat systeem een middel en geen doel. Waarbij de publieke ruimte, ook online, met minimale beleefdheid wordt vormgegeven, hoe men er in de private ruimte ook over denkt. 

particulier natuurbezit

 Binnenlands Bestuur had16 augustus een aardig verhaal ["Drents moeras te koop"] over de openbare verkoop van stukjes natuurgrond in Drenthe in het stroomgebied van de Aa. Gaat veelal om stukken grond die de provincie heeft aangekocht van boeren en vervolgens naar natuur heeft afgewaardeerd. Die worden met een zware kwalitatieve beperking (zeg maar: een erfdienstbaarheid) inclusief beheers- en ontwikkelingsverplichting naar een natuurdoeltype, verkocht. Niet automatisch naar de grote terreinbeherende organisaties maar openbaar. Wel zo eerlijk (ook gezien het Didam-arrest hoewel het artikel daar geen melding van maakt) en men hoopt zo versnippering tegen te gaan. Landgoederen of boeren kunnen zo een stukje dat aan hun grond grenst (en soms niet meer dan een houtwal is) er bij nemen en beheren. Dat maakt ook waterbeheer makkelijker. Gelderland heeft ook al eerder zoiets gedaan. Biedt dus kansen voor boeren die er natuurbeheer bij willen doen, en dat wellicht goedkoper kunnen dan met betaalde arbeid in grote organisaties.

Strategische Dialoog

 

Gisteren verscheen het rapport van de Strategische Dialoog in de EU over de toekomst van landbouw en het voedselsysteem. Het rapport staat online. Eerder dit jaar mocht ik de club toespreken (de slides deelde ik via LinkedIn). Dat men inzet op een goed systeem van het meten van duurzaamheid voor individuele bedrijven (met het FSDN als ontwikkeltool) lijkt me grote winst. 

terug van vakantie

 In de zomermaanden was het stil op de blog. Op verzoek van sommigen ga ik proberen de draad weer op te pakken. Hoewel ik me er vandaag nog makkelijk vanaf maak. Met een fotootje uit de vakantie. Doe ik zelden maar vermoedelijk zit ik toch al in een database van Clearview, de AI-trainer die een hoge boete van de Autoriteit Persoonsgegevens kreeg voor illegaal foto's van het internet schrapen en bewaren.  Niet alleen de algoritmes groeien ons boven het hoofd, ook de mais (en ik ben 1.98 meter). Het is een maisjaar zo vertelden Duitse boeren me. Meer dan een tarwe-jaar. 

vakantiecolumn

 

we onderbreken de zomerstop. Met het oog op de vakanties verscheen deze week mijn column in Food & Agribusiness. over symbolen en identiteit. 

Amber Waves

 
In een boeiende discussie met een Amerikaanse Nederlander over de rol van de landbouw in de nationale identiteit, die in Nederland met klompen, koeien, kaas, molens en tulpen nog al sterk lijkt, kwam voor Amerika het lied Amber Waves boven water. Hier op YouTube. Waardoor ik nu ook weet waarom de USDA-ERS zijn magazine Amber Waves heeft genoemd. Tijd voor een Nederlandse veehouder versie?

de historie van ons zaad

De International Seed Federation bestaat dit jaar 100 jaar. Reden voor een feestje en een boekje dat terugkijkt op de geschiedenis van de plantenveredeling en de handel in zaden. Ik kreeg het een beetje bij toeval in handen. Het bevat een illustratie van Hoorn waarin 1807 een zadenmarkt werd georganiseerd en waar de kwekers in een café bijeenkwamen, als ook de handelaren in een café aan de overkant van de straat.

Het waren in eerste instantie vooral groentegewassen waarin veredelaars zich specialiseerden. Voor bv. granen en aardappelen hielden boeren eigen geselecteerd uitgangsmateriaal achter. Bij groente lag specialisatie veel meer voor de hand omdat je die gewassen moet laten uitgroeien (soms zoals bij kolen ook naar het volgende jaar) om zaad te winnen. En de Nederlandse kandelaren schijnen erg geprofiteerd te hebben van de internationale netwerken die bloembollenhandelaren al hadden.

Verdunning

 Internationale bedrijfsvergelijking is hard nodig om je eigen positie te bepalen. Het gebeurt te weinig. Op een bijeenkomst bij Foodlog klaagde ik gisteren nog dat het typerend is dat de oude LEI-uitgave De Nederlandse Landbouw op het Europese Scorebord niet meer wordt gemaakt (nee het was vroeger niet altijdbeter en we moeten meer verlangen naar de toekomst betoogde Annemieke Nijhof in haar keynote op de R;i conferentie deze week). En we dus weinng zien hoe de concurrentiepositie terugloopt (zoals de eerste twee uitgaves documenteerden: van de koppositie naar de kopgroep).

Enfin, de nieuwe uitgave van Melk van het Noorden voorziet deels in de behoefte met een mooi interview met Henk Schoonvelde. De boer uit Kockengen (270 stuks melkvee) is voorzitter van EDF, de Europeand Dairy Farmers Nederland. Hij wijst op het voordeel van schaalvergroting, en noemt dat verdunning van kosten. Hij constateert dat Nederlandse melkveehouders inmiddels koploper in Europa zijn qua kostprijs, en dat is dan de hoogste kostprijs, niet de laagste zo begrijp ik. "Na 2015 rolden we van de ene naar de andere uitdaging en hadden we soms 10 jaar nodig om investeringen terug te verdienen waar dat in andere landen drie jaar is. Tot voor kort hadden we het voordeel van een sterk opererend FrieslandCampina en zeer lage rentes. Beide voordelen zijn inmiddels flink verminderd. Wat daarbij speelt, is dat de collega's in het buitenland gemiddeld meer en goedkoper groeiden in omvang. Op die wijze verdunnen zij hun kosten en verhogen ze hun marges". 

En: Denemarken is een goed voorbeeld. Die hebben na hun grondmarktcrisis jarenlang stilgestaan in ontwikkeling en je zag hun kostprijs toen enorm toenemen. De laatste jaren maken ze daar een inhaalslag in efficiency, opnieuw mede door het verdunningseffect te laten optreden. Hun kostprijs ligt inmiddels weer duidelijk onder die van ons." Schoonvelde vreest voor een soort Oostenrijks model alhier, waarbij je een melkveebedrijf hebt als bijbaan. 

Waarvan acte. 

Drones boven de mais

 

Is de titel van mijn column van vandaag in Food & Agribusiness. Omdat defensie veel ruimte aan het claimen is, is de vraag of hier geen deelgebruik met landbouw plaats zou kunnen vinden, in plaats van alleen met natuur. Ander wordt het einde oefening voor sommige boeren. 

Goede Zaken

Vorige week was ik te gast bij de WRR en AWTI die een avond organiseerden over het WRR advies Goede Zaken. Over de maatschappelijke bijdrage die ondernemingen (zouden) kunnen leveren. Dat was boeiend, hoewel het soms ging over regionale innovatiesystemen en soms over verduurzaming van de landbouw terwijl de relatie niet altijd helder was (sommigen wezen op de noodzaak om primaire bedrijven te hebben anders verdwijnt de omliggende industrie, anderen benadrukten dat je innovatie in de toelevering en bij afnemers uitlokt als je emissies beprijst. Beide kunnen waar zijn, maar ze worden snel tegenover elkaar geplaatst). 

Het advies kreeg ik mee, en ik noteer even dat het een boeiend hoofdstuk 3 heeft over de economische geschiedenis van Nederland sinds eind 19e eeuw en de rol van de overheid erin. Lezenswaardig en zeer citeerbaar.

coöperatieve slachterijen

Een discussie over de historie op Foodlog bij een bericht over VION en de afstoting van zijn Duitse tak leidde nog tot een nieuw inzicht - waarom het altijd zo lastig was om coöperatieve slachterijen in de benen te krijgen. Een verklaring die werd aangedragen is dat de varkens- en rundveehouders gewend waren om hun dieren mee te geven aan de commissionair naar de veemarkt (of er zelf heen te gaan) of later aan een agent van een coöperatieve slachterij en dan de opbrengst af te wachten. Die tussenlaag van agenten en commissionairs zou er mogelijk tussenuit gesneden kunnen zijn door de telefoon en de wat grotere diergroepen (all in all out) voor de volle vrachtauto's. Dan kon je gewoon de slachterij direct bellen. En dat zou dan mogelijk geleid hebben tot het vergelijken van roepprijzen en dus uitspelen van particulieren en coöperatie (zonder leveringsplicht). De analogie van het oude systeem is dus meer met de tuinbouwveiling dan met de stoomzuivelfabriek die de boterproductie overnam. Iets voor een student of gepensioneerde met belangstelling om eens uit te zoeken. Zie hier de Foodlog discussie

biobased en MPG

Binnenlands Bestuur had deze week ook een artikel met de kop Biobased Paniek. De MPG, MilieuPrestatie Gebouwen, is aangepast. Die MPG is de tabel die de duurzaamheid van bouwmaterialen aangeeft.  Van de wieg tot het graf worden zaken als CO2 uitstoot en biodiversiteit bepaald. Het aantal prestatie indicatoren stijgt nu van 11 naar 19. Waarbij sommige heilige huisjes nu minder heilig zijn, dat is politiek natuurlijk niet zo leuk en leidt tot gelobby. Vooral hout en vezelgewassen (vlas, hennep) scoren nu slechter dan verwacht.  Indicatoren als landgebruik (met oog op bodemkwaliteit meldt het blad) fijnstof en verschillende toxiteiten  benadelen biobased. 

Ik noteer het bericht want het is  mogelijk een mooi voorbeeld in landsharing en landsparing. Internaliseren van externalities met indicatoren is nog best lastig. Maar er lijkt weinig alternatief als je geen emissierechten wil. 

Jan de Koning

 Het blad Binnenlands bestuur van deze week meldt dat er een biografie uit is van Jan de Koning. Een invloedrijk politicus met een carrière als secretaris van de CBTB en in het CDA die o.a. premier Lubbers in in het zadel hielp. En nog een commissie leidde na de akkerbouwdemonstraties van begin jaren 90. Strategisch personeelsmanagement in de organisaties was een van zijn sterktes, zo begreep ik wel eens in het circuit.

Tot zijn geliefde bon mots hoorde "als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan" en "de rogge staat er mooi bij, maar wel wat dun" als er een schepje bovenop moest. Peter Bootsma schreef jhet boek over de pragmaticus uit Zwartsluis en Boom gaf het  (vorig jaar) uit. 

Stemmen !

 

X en Y in een column

 
Het hoofdlijnenakkoord voor het kabinet Schoof (sommigen zeggen: Wilders-I, hoewel ze geloof ik niet hopen dat er ook een II komt), is afgelopen weken in de media aan de nodige kritiek blootgesteld. Niet zonder reden, maar het leek me nuttig om ook een positief element er uit te lichten. En ik had nog op het lijstje staan om in de columns voor BoerenBusiness McGregor's theory X en Y te bespreken. En vandaar deze nieuwe column.deze nieuwe column.