Lactalis

De Franse zuivelreus Lactalis verdient te weinig aan export naar de wereldmarkt. Een fors aantal boeren raakt zijn contract kwijt. We discussieerden er afgelopen week op Foodlog over. Mijn analyse: de Amerikanen kunnen het met hun grote bedrijven efficienter, Frankrijk ligt niet in de milk belt en de particuliere investeerder let op dat er een vrij hoog return on investment is, waar de cooperatieve boer op de gemiddelde melkprijs let.  Zie alhier

Döner Kebab

Hett mechanisme van naam bescherming voor oorspronkelijke producten leidt weer eens tot gedoe. Tussen Turkije (dat aan sommige van die EU wetgeving meedoet) en Duitsland dit keer. Niet over champagne maar over Döner Kebab, zo meldde The Economist vorige week. Het gerecht is natuurliljk oorspronkeliljk Turks, maar door gastarbeiders in Duitsland in de jaren 70 groot gemaakt, en aangepast aan de Duitse smaak - en vandaar vond het zijn weg naar omringende landen. 

De Duitse variant is met een ander soort broodje (pieta in plaats van lavash, een ander plat brood, of wordt met rijst gegeten), met wat sla of kool en vooral veel saus. En geen frietjes, hete peper of tomaten. Verwacht geen knoflooksaus in Ankara. 

De Turken vinden dat de Duitse variant geen Dnner Kebab meer mag heten. En waar dit over gaat? Een markt van 3,5 miljard per jaar in de EU (waarvan 2,3 miljard in Duitsland). De EU zit voorlopig met het probleem in zijn maag. 

FADN gaat naar FSDN

Nog leuk nieuws deze week rond de duurzaamheidsrapportages in de landbouw. In lijn met het advies van de Strategische Dialoog heeft het beheerscomité van het Farm Accountancy Data Network (in Nederland: het Bedrijven Informatienet van WEcR) ingestemd met een voorstel van de Commissie om het netwerk om te vormen tot het Farm Sustainability Data Network. Een voorstel dat ook in het Farm to Fork beleid al was opgenomen: als je milieumaatregelen neemt, wil je ook weten wat het effect is en wat het effect op inkomen is. Daarmee komt ook kennis beschikbaar voor rapportages die boeren in kader van CSRD aan hun afnemers moeten verstrekken.  Duitsland en Luxemburg onthielden zich van stemming zo begreep ik, de rest was voor. 

Een mooie moment in een beweging die we begin jaren negentig startten, toen we in Nederland ontdekt hadden dat de informatie voor stoffenbalansen en gewasbeschermingsmiddelengebruik as decennia op facturen staat en in één werkgang met de btw-administratie of boekhouding verwerkt kan worden (en dan ook controleerbaar wordt). Het leidde tot een concerted action van workshops onder de naam Pacioli, waarvan dit weekend de 29ste aflevering plaats vindt in Veneto, Italië.  Waar men zich kan buigen over implementatievraagstukken van het FSDN. Innovaties hebben tijd nodig, zeker ook in overheidsland. 

column Innovatie in Food- & Agribusiness

 
Vandaag verscheen de gebruikelijke column van mijn hand in Food- en Agribusiness. Refererend aan mijn essay in de SCP bundel constateer ik dat innovatie een geijkte route is voor het oplossen van problemen als de sector sterk exporterend is. Veel andere beleidsinstrumenten heb je niet. Dan is het wel zaak om de bereikte vermindering van emissies niet weg te laten lekken naar uitbreiders en moet je dus productierechten afromen. Nadeel, zo is mijn hint, is wel dat innovatie tijd kost. Vraagt dus om bestuurders in bedrijfsleven en politiek die toekomstige uitdagingen en deadlines naar het hier en nu weten te vertalen en mensen weten te overtuigen dat je er beter nu aan kunt beginnen. In 2015 ontbrak het daar aan bij het vrijgeven van de melkquota. Die fout moeten we niet opnieuw maken met klimaat en water.

Een visietekst uit Leuven

 
Gisteravond mocht ik deelnemen aan een paneldiscussie in Leuven. Over een visietekst inzake duurzame landbouw. Komende dagen schrijf ik er nog wel wat over, maar hier alvast een link naar het nuttige rapport.

De bietenboot

De suikerbietencampagne is weer begonnen. In het blad Zeeland van het KZGW een mooi verhaal van Corine Nienhuis: Voor schippers een welkome goedmaker (Zeeland, 2024-3) over de rol van de schippers in de Zuidwestelijke delta in die campagnes.  Zij vervoerden de bieten naar Puttershoek en dat was een profijtelijke nering. 

Vier maanden per jaar voeren de kloppers van laadplek naar losplek. De peeentijd, waarin schippers elkaar regelmatig troffen. Het merendeel van de schippers voer niet onder contract maar was zelfstandige en dus afhankelijk van vraag en aanbod. Voor de campagne waren er dan ook meer aanmeldingen dan plaatsen. Schippers moesten zich daarvoor inschrijven bij de Rijksverkeerinspectie, met opgave van de fabriek die men wilde beleveren en of men wel of niet aan de zondagsrust deed (en dus zondaghouder was). In overleg met de schippersbonden werden schippers geselecteerd, waarna er werd geloot. Wie uitgeloot werd kon nog in aanmerking komen als reserve-schipper. Dan kon je worden opgeroepen als er schepen uitvielen of de oogst groter was dan verwacht. Maar de stand-by functie werd niet vergoed, je kon wel andere vrachten aannemen. Reserveschippers werden het volgend seizoen wel zonder loting gewone schipper. 

Het laden gebeurde in de gewone grote havens, in kleine landbouwhaventjes met een ligplaats die alleen gebruikt werden voor de afvoer van tal van landbouwproducten door een wekelijkse beurtvaarder (die ook weer stadse goederen terugbracht) en vanuit speciale bietenhaventjes. Die laatste hadden niet veel meer dan een paar staken waarlangs je bij vloed kon binnenvaren. Dat leidde tot laden bij laag tijd, met als probleem dat je als schipper lastig kon bepalen hoe diep je schip al laag met de aan boord genomen bieten. En weer lossen was not done.  Met soms gevaarlijke tochten door de delta.

Er werd met de hand geladen en in het ruim met de hand naar de hoeken gestouwd. Een verbetering was het bietennet dat onderin de karren en wagens werd gelegd en in havens met een kraan eruit kon worden getild. Een uitvinding van de smid van Dreischor. Daardoor kon de laadcapaciteit naar 100 ton per uur.  

Bij de fabriek was er per definitie wachttijd, maar dat leidde wel tot gezellilgheid tussen de schippers. Het lossen gebeure met kranen (met knijers)  Vervolgens werd de schipper uitbetaald en moest het schip snel de losplaats verlaten. Een traditie waarin ergens halverwege de jaren 80 een einde kwam, omdat de vrachtwagen het overnam. 

10 essays van het SCP

 
Vannacht zette het Sociaal Cultureel Planbureau een publicatie met 10 essays over de internationale aspecten van ons voedselsysteem online. Ik had het genoegen afgelopen winter het eerste essay te schrijven. Lezen dus.  En vanmiddag is een seminar bij de Universiteit Utrecht. Hier is de link naar de download-pagina van het SCP

planningscultuur

 Gisteren genoten we aan de lunch van een lezing over omgaan met verschillen in internationale business culturen. Want de brutale Nederlander werkt niet vanzelfsprekend goed samen met de gezagsgetrouwe Aziaat of de relatie-georiënteerde Braziliaan. En de broodjeslunch met een glas melk terwijl de bespreking doorgaat is ook niet overal vanzelfsprekend. 

Om een of andere reden duikt dit thema de laatste week vaker op. Het KZGW stuurde zijn blad Zeeland met veel aandacht voor de nieuwe brede sluis bij Terneuzen die komende maand wordt geopend. Een Vlaams=Nederlands project. In een artikel beschrijven Rein van der Kluit en zijn Vlaamse evenknie Wivina Demeester hun ervaringen. Waaronder het feit dat de Vlamingen wat meer van de zuidelijke improvisatie zijn en de Nederlanders van het complete plan en alles doordacht. Daarom zo stellen de auteurs zeggen de Nederlanders "we maken een plan" en de Vlamingen "we trekken een plan". Of dat taalkundig zo is vraag ik me af (de Vlamingen trekken ook een foto, wij maken hem), maar leuk is het inzicht wel. 

Ach zei iemand in een andere sessie: Nederlanders zijn wars van gezag maar ook sterke mijders van onzekerheid. Een recept voor gedoe over zaken zoals stikstof waar de polder maar niet uitkomt: we willen een kant en klaar plaatje over hoe het op te lossen en we aanvaarden niet het gezag van een kabinet dat zegt: en zo gaan we het doen.. Tijd om Geert Hofstede, de vader aller cultuurstudies, eens te herlezen. 

Batadorp

Bij company-towns denken we al snel aan Engeland of aan de VS en de activiteiten van Ford rond rubber in het Amazonegebied. Maar ook Nederland had ze. Er waren wijken door fabrikanten neergezet (Delft, Eindhoven, Heerlen en andere mijnsteden, de textiel). En plaatsen die de kaart hebben gehaald. Ik kende Heveadop (bij Renkum), de NRC had zaterdag een rapportage over Batadorp, nu deel van Best. Neergezet door de Tjechische schoenenfabrikant met lopende bandproductie Bata. Moderne woningen in funcionele bouw al van voor de oorlog. En daarmee past het dorp ook in een ander rijtje: dat van dorpen met platte daken. Waarvan Nagele, in de jaren 50 gebouwd door  modernistische architecten in de NOP. Onlangs nog  op TV in de serie het Nieuwe Land naar het boek van Eva Vriend. 

Pick-ups

Gezien de discussie over fatbikes is een artikeltje in The Economist over de verkeersveiligheid in de VS wel interessant. Uit het nummer van een week geleden. Er vallen daar veel meer doden per gereden mijl dan in Europa en een belangrijke oorzaak zijn de vele SUVs en Pick-up trucs die veel zwaarder zijn dan een middenklasse-autootje. Dat leidt bij crashes tot zware ongevallen en extra doden. Met als gevolg dat sommige mensen zich in een soort wapenwedloop geplaatst zien, en ook maar zo'n zwaargweicht kopen. De markt komt niet altijd per dedinitie tot goede oplossingen, zo blijkt maar weer

waarde van mestkevers

 Economen berekenen steeds vaker de waarde van elementen uit de biodiversiteit. De schatting van de waarde van bijen vanwege bestuivingsactiviteiten is wel een van de bekendste. Ook de mestkever heeft waarde, sterker: we kunnen niet zonder. In Australië hebben ze het een tijd geprobeerd na de introductie van vee door de Europese kolonisten. Dat leidde tot veel vliegen want de Australische mestkever liet de mest van Europese dieren links liggen.  Met veel vliegen tot gevolg. Pas toen in 1968 na bijna een paar eeuwen de Europese mestkever werd geintroduceerd, nam het probleem af.

Mooi verhaal uit The Economist van 7 september 2024. Dat de inleiding is van hun bespreking van een nieuw onderzoek naar de waarde van de mestkever in de VS. Met kevers verdwijnt er van een mestvlaai 10.7 gram per dag, zonder kevers maar 3.7 gram. En runderen eten geen gras op een oppervlakte rond de mestvlaai die 6 keer de grootte is van de mestvlaai. En dan is er mogelijk nog een bemestingsbijdrage omdat de kever de mest verspreidt. En zo kom je al snel tot een waarde van tientallen miljoenen dollars voor de mestkevers van Florida. Waarbij positieve effecten op schimmels mogelijk nog veel groter zijn. 

Uit: The Economist The economics of dung beetles, 7.9.2024

schuivende mosselbanken

 Nog een nabrander op de post van gisteren. Door veranderende morfologie (bodems met platen en geulen) in de Waddenzee kunnen mosselpercelen zo maar meer of minder productief worden. Overheid en ngo's staan er dan soms wel voor open om de percelen te verschuiven.  Ik noteer dat omdat je op land nu hetzelfde hebt met klimaatverandering. Misschien moeten wij wel planten gaan beschermen uit Noord-Frankrijk als de onze zelfdzame soorten naar Denemarken weten te vertrekken ?

de mosselman

Gisteren bezochten we Yerseke. We keken rond bij Krijn Verwijs, een mosselhandelsbedrijf met 3 schepen en activiteiten in o.a. Ierland. Ze doen ook in oesters en andere fruits de mer. Opgericht door Pieter Verwijs in de boom van 1880, we werden rondgeleid door de jongste generatie Bram, maar ergens in de stamboom was er dus een naamgenoot.

De PO Mosselen van 89 vissers / kwekers legde ons de sector en de uitdagingen uit. Tot die laatste hoort niet alleen nog steeds de Brexit (Schotse mosselen komen van een gebied dat volgens de EU B-kwaliteit water komt en kan dus ook na verwatering op percelen in Nederland geen A-kwaliteit worden). Ook de Duitse retailers vinden mosselen maar een lastig product. De jeugd vraagt er niet op en men interpreteert EU wetgeving rond verkoop van levende dieren zodanig dat de mossel geweerd wordt.  In Nederland is de productie overigens fors teruggelopen, ooit had men bijna 1 mln mosselton (een tonnetje weegt 10 kg).

De structuur van de sector verandert: van de vissers/kwekers zijn er misschien wel 15 in bezit van handelsbedrijven en sommigen hebben daar min of meer vaste contracten mee. De structuurontwikkeling qua aantallen bedrijven lijkt dan ook op die in de land- en tuinbouw. De veiling is dan ook geen echte veiling meer, men doet kwaliteitscontrole en registreert de opbrengst, dat moet voor de huur van de percelen van de overheid. Een ontwikkeling die gelijk op gegaan is met de verschuiving van productie naar verwerking. Maar de kwekers lijken er niet op vooruitgegaan te zijn nu de openbare prijsvorming is weggevallen.  Er is ook een verschuiving naar horeca. De oesterputten bieden nu langs de rand plek aan prima visrestaurants. Zoals Oesterput 14: aanbevolen voor de lunch.

gespleten poldermodel

in Binnenlands Bestuur van 28 juli 2024 schreef Jan Waszink het essay "Al eeuwen een gespleten volk".  Op basis van zijn boek Hugo Grotius. Annals of the War in the Low Countries dat in 2023 in Leuven verscheen. Hij stelt dat polarisatie in Nederland al een lange geschiedenis heeft. Terwijl we trots zijn op tolerantie en het poldermodel. 

De periode uit de Opstand is bekend: Holland versus overige gewesten, remonstranten versus contra-remonstranten, staatsgezinden versus prinsgezinden. In 1601 hadden de Staten van Holland aan Hugo de Groot de opdracht gegeven de geschiedenis van de Opstand op te schrijven. Toen hij klaar was, kwam het niet tot publicatie. Waszink denkt dat het te staatsgezind was in zijn visie en dat dit tot teveel polarisatie zou leiden. Maar het niet-publiceren voorkwam niet de escalatie van de polarisatie waarin beide kampen in hun eigen informatiebubbel leefden. Het leidde tot de terechtstelling van Van Oldenbarnevelt en later de moord op de gebroeders De Witt. De staat kreeg bewaken van tolerantie als opdracht om de rust te bewaren.  Voortaan moest iedere uitkomst van een onenigheid, hoe urgent en over welk onderwerp dan ook,   ondergeschikt zijn of worden gemaakt aan behoud van het systeem, de bestuurbaarheid van het land. Ook als is dat systeem een middel en geen doel. Waarbij de publieke ruimte, ook online, met minimale beleefdheid wordt vormgegeven, hoe men er in de private ruimte ook over denkt. 

particulier natuurbezit

 Binnenlands Bestuur had16 augustus een aardig verhaal ["Drents moeras te koop"] over de openbare verkoop van stukjes natuurgrond in Drenthe in het stroomgebied van de Aa. Gaat veelal om stukken grond die de provincie heeft aangekocht van boeren en vervolgens naar natuur heeft afgewaardeerd. Die worden met een zware kwalitatieve beperking (zeg maar: een erfdienstbaarheid) inclusief beheers- en ontwikkelingsverplichting naar een natuurdoeltype, verkocht. Niet automatisch naar de grote terreinbeherende organisaties maar openbaar. Wel zo eerlijk (ook gezien het Didam-arrest hoewel het artikel daar geen melding van maakt) en men hoopt zo versnippering tegen te gaan. Landgoederen of boeren kunnen zo een stukje dat aan hun grond grenst (en soms niet meer dan een houtwal is) er bij nemen en beheren. Dat maakt ook waterbeheer makkelijker. Gelderland heeft ook al eerder zoiets gedaan. Biedt dus kansen voor boeren die er natuurbeheer bij willen doen, en dat wellicht goedkoper kunnen dan met betaalde arbeid in grote organisaties.