dinsdag 31 maart 2009

alweer een canon

"En dan: wat is natuur nog in dit land?" zo dichtte J.C. Bloem (wist je dat nog) in zijn beroemde sonnet De Dapperstraat. Ik moest er weer eens aan denken bij een stuk in de NRC van afgelopen week over de controverse of je ex-landbouwgrond ook met natuur mag inzaaien. Uitgestorven dieren uitzetten is blijkbaar prima, bomen planten kan ook nog, maar planten zaaien is net teveel landbouw - de Oostvaardersplassen hebben ons opgezadeld met het idee dat natuur spontaan moet ontstaan anders is het geen natuur. En dan levert in natuur omgezette landbouwgrond dus slechte natuur op.
Ik had wel sympathie voor het idee om dan maar die landbouwgrond met bomen in te planten en daar waar nu grove dennen voor het mijnhout staan, deze te kappen en daar de natuur te laten ontstaan of in te zaaien. Daar is in ieder geval geen fosfaatverzadiging.

landschap
De volgregels van de dichter met het antwoord op zijn vraag worden vaak vergeten maar zijn ook gedenkwaardig: "Een stukje bos, ter grootte van een krant / een heuvel met wat villaatjes ertegen / Geef mij de grauwe, stedelijke wegen / De in kaden vastgeklonken waterkant".
Dat landschap in Nederland altijd gemaakt is, blijkt ook uit de Canon van het Nederlandse lanschap, een leuke site. Met op nummer 40 de Schipholtunnel want het verschil tussen gemaakt landschap en gemaakt asfalt is niet groot. Niet dat iedereen het met de keuze eens is, maar dat hoort ook bij een canon.

Op de foto: Nisse in Zuid Beveland, vlak bij Kwadendamme - wel in de canon

maandag 30 maart 2009

lijstje: ondernemerschapsmisverstanden



The Economist had een paar weken geleden een special over ondernemerschap. Auteur Adrian Woolridge benoemde vijf hardnekkige misverstanden over ondernemerschap:
  1. Ondernemers zijn 'orphans and outcasts': wezen en uitgestotenen; in werkelijkheid is ondernemerschap vaak een sociale activiteit
  2. Ondernemers zijn net de korte broek ontgroeit en veelal weggelopen van de universiteit. Bill Gates is het prototype. Maar "colonel" Sanders starte Kentucky Fried Chicken toen hij 65 was. In Amerika is de gemiddelde oprichter 39 jaar oud en het aantal boven de 50 is twee keer zo groot dan beneden de 25
  3. Starters worden gefinancierd door venture capital. Klopt voor kapitaalintensieve bedrijfstakken, maar in de regel komt het geld van de 3 f's: friends, fools and family.
  4. Voor succes moet je een revolutionair product hebben. Niet waar, neem Richard Branson in betere vliegreizen, Oprah Winfrey door merkenbeleid.
  5. Ondernemerschap binnen grote ondernemingen mislukt. Er zijn heel veel voorbeelden van allerlei vernieuwende activiteiten binnen multinationals, niet alleen bij Nokia.

The Economist: Global Heroes - a special report on entrepreneurship. March 14, 2009

zondag 29 maart 2009

Onderhoudsmededeling: volgen

De technologie rond Web2.0 is weer een stukje verder: voor wie deze blog regelmatig wil volgen, heeft Google nu een nieuwe functionaliteit beschikbaar gesteld: in het menu links vindt je onderaan een nieuwe optie waarmee je je kunt aanmelden, waarna het bloggers dashbord of je reader de nieuwe berichtjes automatisch toont.

de delta en de onbereikbare randstad

Verbind de mensen in de delta, en de delta met de rest van Nederland en met Vlaanderen. Dat is het tweede van de zeven principes die we eerder dit jaar formuleerden voor de Zuidwestelijke delta op een van die krachtige locaties van Rijkswaterstaat. Het advies is nu gedrukt en vrijdag kreeg ik het in Goes in handen.
Op de terugweg begon de twijfel toe te slaan: voor je de Oosterscheldekering oprijdt heeft datzelfde Rijkswaterstaat drie keer een groot bord neer gezet: Mijd de Randstad, op 31 maart. Is dat nu niet een beetje overdreven? Mooi dat Hillary naar Den Haag komt om over Afghanistan te praten, maar je zult toch nog wel van Middelburg naar Rotterdam of Dordt kunnen? Mijd Den Haag lijkt me prima - maar gekker moet het niet worden.

zaterdag 28 maart 2009

Groeten uit Goes

We hadden gistermiddag een interessante middag, in het oude rococo-stadhuis van Goes waar de werkplaats voor de ZW Delta zit. Willem Brandenburg van PRI hield een mooi verhaal over hoe planten met zout omgaan. Op heel verschillende manieren en de ene beter dan de ander. Suikerbieten, peulvruchten en granen zijn niet meteen van slag, hoewel omgaan met zout energie kost. Aardappelen en uien wel.
Ook druiven behoeven een zoetwaterbel. Hoewel dat niet het image is van de Schouwse wijn, die aan het eind op perfecte wijze met Grevelingse oesters en wat kreeft (het seizoen is open, ga naar Zierikzee!) door de restauranthouder van het Zierikzeese tGetij werd geserveerd.
Zelf heb ik het historisch industriele karakter van de zuidwestelijke landbouw maar eens voor het voetlicht gebracht met de nodige kansen voor precisielandbouw, ook met water. Dat kreeg bijval van twee ondernemers die onder de borrel hun ervaringen met ICT uit de doeken deden. Zout waar het blijkbaar moet maar vooral ook heel goed en zorgvuldig omgaan met zoet, zo concludeerden we. En verder lekker experimenteren in niches met zilte teelten, wieren, recreatie en andere kansen, maar vermeng dat niet met de strategie voor die andere 200.000 ha. En als je dat alles goed doet heb je een geweldig export product van Delft en Wageningen: verduurzaming van delta's in tijden van klimaatverandering.
En Goes is een alleraardigst winkelstadje geworden. Ik was er te lang niet geweest.

vrijdag 27 maart 2009

krijn goes to goes


Vandaag praten we in Goes over voedsel in de delta. Vanuit Wageningen over zilte teelten, en ik zelf over wat we met de rest van de 200.000 ha zouden kunnen doen.
Vermoedelijk is het zaaltje al vol, maar ik hou je morgen op de hoogte.

woensdag 25 maart 2009

witte tuin en rode bietjes

Stadslandbouw (urban farming) was al hot, maar met de aanleg van de moestuin in het national park van het Witte Huis zet Michelle Obama de beweging nog even kracht bij. Dat heeft Michael Pollan dan toch maar bereikt.
Ik blogde er al eerder over, en zou er niet op teruggekomen zijn als ik niet als liefhebber van krootjes moet vernemen dat de president niet van rode bietjes houdt en ze daarom uit de tuin weert. Schande.
Triviant-vraag voor 2020: welke Amerikaanse president hield niet van broccoli en welke niet van rode bietjes?



dinsdag 24 maart 2009

minder werkelozen zonder hypotheekrente-aftrek

Politici en anderen die nog argumenten zoeken waarom het goed is de hypotheekrente-aftrek fors te beperken in deze crisis kunnen terecht in een artikel van The Economist van afgelopen weekend over de arbeidsmobiliteit in de VS. Daarin wordt onderzoek van een jaar of tien geleden van de Britse econoom Andrew Oswald geciteerd. Hij kwam tot de conclusie dat in die landen in Europa waar er relatief veel eigendom van woningen is en weinig huur, de werkeloosheid ook hoger is. Het effect van woningbezit is zelfs sterker dan van de arbeidswetgeving of de belasting op arbeid.
De reden is dat eigen woning bezit mensen minder mobiel maakt. Jonge mensen bij het ontbreken van een goede huursector lastig wat huren en hebben moeite een baan te aanvaarden buiten de omgeving van waar hun ouders wonen. Ze nemen liever een baan in de buurt waar ze minder geschikt voor zijn. Gevolg: hogere prijzen van producten (ze werken minder efficient), lagere inkomens en sommige banen verdwijnen uit de markt.
Een tweede effect is dat eigenaar van woningen eerder een NIMBY (not in my backyard) gedrag vertonen bij ontwikkeling van bedrijventerreinen etc. Waardoor er ook minder werkgelegenheid wordt gecreeerd of dure procedures nodig zijn. En een derde is dat woningbezitters bereid zijn om verder te reizen naar hun werk, en daarmee files creeren.
Kortom ophouden met het subsidieren van eigen woningbezit. Persoonlijk zou ik er door getroffen zijn, maar er lijkt wat voor te zeggen. Mits we de huursector dan ook niet subsidieren (anders dan bijstand voor mensen die geen geld voor huur hebben aan de onderkant van de markt).
In de landbouw weten we via de liberale pachtwetgeving overigens al lang dat het zin heeft om markten flexibeler te maken en het beleggen in grond te scheiden van het gebruik ervan door boeren of tuinders: zo komt de gewenste grond bij degenen die hem het best weten te gebruiken (en er dus het meest voor willen betalen).

Zie: The road not taken, in: The Economist 21.3.2009. De vuurtoren is die van Westkapelle in Miniatuur Walcheren - zie de blog van gisteren.

maandag 23 maart 2009

Welkom voor mijn moeder

Hiernaast de kerk van Zoutelande zoals hij afgelopen zomer nog in Miniatuur Walcheren te zien was, de na de oorlog en het herstel van Walcheren ingerichte tijdelijke tentoonstelling op basis van huisvlijt die nog immer een publiekstrekker in Middelburg is.
Als iemand kan uitleggen waarom Zoutelande in het Zeeuws als "Zoetelande" wordt uitgesproken terwijl zout gewoon zout en niet zoet is, en de Romeinen al iets met sal (zout) op hun kaarten schreven, houd ik me overigens aanbevolen voor een reactie.
En dat alles om mijn moeder welkom te heten in de wereld van het internet. Zij greep haar 80ste verjaardag aan voor een computercursus en sinds vrijdag is ze online. Haar eerste zoekopdracht was naar haar geboortedorp, vandaar. Welkom in de wondere wereld van het internet!

zondag 22 maart 2009

koeien on the cover

Voorjaar, de koeien gaan de wei in. Zowel de Volkskrant als de NRC meten dat dit weekend breed uit met een foto op de voorpagina. Zodat dit nationale icoon weer eens bevestigd wordt. De aktie van Wakker Dier om de relatie koe en wei te versterken mag dus geslaagd heten.
Beide kranten wijzen op het idee dat er bedrijfseconomische motieven zouden zijn meer op te stallen (klopt, maar vooral door schaalgrootte, misschien gaat de mobiele melkrobot helpen, en deels door milieu). Op de rol van milieu(beleid) wijzen de kranten niet.
De NRC stelt dat de koeien bij het Nederlandse natuurlandschap horen. Cultuurlandschap zullen ze bedoelen, maar het geeft aan hoe de stadse redacteur tegen boerenlandschap aankijkt: niet door de mens gemaakt maar natuur waarin je mag boeren, zoals de mosselvisser in een Natura2000 gebied mag vissen.

zaterdag 21 maart 2009

on de cover

Ooit zat een onderzoeker achter het bureau iets uit te vogelen, stuurde zijn rapport naar de drukker of zijn artikel naar een wetenschappelijk blad - zo wil het beeld. Tegenwoordig horen er toch wel een paar workshops bij, die dan resulteren in een bundel met bijdragen. Tot nu toe mocht je blij zijn dat je in het boekje komt, deze week bleek me ineens dat je ook nog op de cover van de publicatie kunt komen.
Nadat ik 15 jaar aan de leiding van PACIOLI had deelgenomen, was ik afgelopen jaar alleen even te gast, in Zagreb. Ik deed er al eerder verslag over. Het boekje, ook met onze bijdrage, is nu uit en het nieuwe management vond het nodig me op de cover te plaatsen. Is volgens intimi niet meer aan te raden, maar je krijgt wel een beeld van een moderne workshop.
Wie een kans wil maken om dit jaar ook op de cover: meld je aan via www.pacioli.org voor de workshop in Zwitserland.

K. Boone and C. Teeuwen: Pacioli-16 Changing agricultural markets: consequences for FADN, LEI, 2009

donderdag 19 maart 2009

labels

Gistermiddag hadden we dus een label-middag. Labels op voedsel staan in de belangstelling: van bio en eko tot gras-ei tot Max Havelaar. Labels zijn bedoeld om consumenten te informeren over aspecten die niet zo direct waarneembaar zijn voor de consument, zelfs niet na consumptie. Credence goederen noemen economen dat. Biologisch kun je misschien nog proeven, of de koffieboer eerlijk betaald is zie je of proef je niet, en als je weet dat dat wel gebeurd is, smaakt de koffie wellicht toch beter, of althans je drinkt hem met een beter gevoel.
Dat labels populair zijn, zelfs bij de overheid, komt volgens mij omdat de overheid faalt en het aan de markt overlaat. Dat de overheid faalt heeft twee redenen: de overheid heeft alleen wat te zeggen binnen de landsgrenzen (territoriaal) en gaat dus niet over de ruimte die de kip in Brazilie krijgt. Bovendien wordt een deel van de ingevoerde kippen weer doorgevoerd naar Rusland en daar hebben we ook niets te zeggen. Veel ruimte voor beleid heeft de overheid dus niet. Bovendien is de welvarende samenleving erg heterogeen en dat is ook al lastig voor de overheid: voor de wet is iedereen gelijk en een ambtenaar is er om die regels onder een glasplaat te leggen, toe te passen en te handhaven. Dat is dus lastig als de een geen welzijnseisen stelt en de ander juist wel. Of de een wil koe in de wei (goed voor dierwelzijn of landschap) de ander wil het dier binnen (goed voor het milieu).
En dus is het aantrekkelijk om tegen de burger te zeggen: u bent op het Binnenhof verkeerd, u moet in Zaandam of in uw eigen supermarkt zijn.

Verwarring
De supermarkt gaat dus aan de slag met labels, doen ze ook wat positiefs met de ngo's. En soms helpt de overheid een handje aan een label, zoals bij Biologisch. De indruk is nu (de SER suggereerde dat al in 2004) dat er een oerwoud aan labels is: voor biologisch, natuurbewust, diervriendelijk, fair trade en weet ik al niet wat voor 'consumer concerns' (consumenten zorgen). En daar komen ongetwijfeld steeds weer nieuwe bij ("no nano", respect voor planten), hoewel in het internationale handelsoverleg sommigen deze 'non-trade issues' gewoon non-issues vinden.
Het oerwoud van labels zou consumenten en ook horecamensen ervan weerhouden om met duurzame producten (labels) aan de slag. Voor goed onderzoek waar dat in aangetoond wordt hou ik me overigens aanbevolen, want de consument kan ook voor het vak in een split-second uit 50 a 100 soorten en maten thee kiezen (los, builtjes, 1 persoonsbuiltjes; groot- en kleinverpakkingen, tientallen smaakjes, diverse merken), consumenten zijn niet dom als ze echt wat willen; het zou best eens kunnen dat consumenten niet geinteresseerd genoeg zijn in de issues om zich in de labels te verdiepen.

Even aannemende dat de verwarring er is, is de vraag: kunnen we er wat aan doen. Een idee van de Good Food Alliance is, als ik het gisteren goed begreep, met een soort schaal van Richter voor duurzaamheid te komen: je geeft een product een getal van 1 tot 10 voor duurzaamheid. Of van A tot G, van schoon tot vervuilend zoals in de duurzaamheidsgrafieken, maar dan hopelijk met betere vormgeving.
Duurzaamheid is al snel opgebouwd uit een stuk of 10 aspecten, van diervriendelijk tot biologisch of fair trade. En je zou op het web de consumentenbond-achtige test uitslag van al die 10 aspecten kunnen geven, met een beste keus en goedkope keus, waar de consument kan kijken hoe het uitpakt als voor haar (of hem) diervriendelijk geen rol speelt. Webfans zien al een schermpje op het mobieltje met een stuk of 10 van de schuifjes: een beetje diervriendelijk, gemiddeld fair trade, heel erg slecht in food miles. Maar ja, in dat geval zaag je al aan de poten van dat ene getal, want je krijgt eigenlijk je onderliggende bestaande logo's en labels weer terug.
Anderzijds krijg je wel lekkere discussies (wij hoorden gisteren veel verhalen van trade-offs tussen verschillende duurzaamheidsaspecten en van het toevoegen van verkoop-argumenten als 'buitenscharrelen" aan de Volwaardkip omdat "zakt niet door de poten" niet communiceerbaar zou zijn), maar dat doet de geloofwaardigheid van de nieuwe duurzaamheidsindex ook geen goed.

Economengevoel
De econoom in mij vindt het maar een lastige discussie. Wij zijn geleerd dat je aan de ene kant producten hebt, en die kun je differentieren (eerst was er de T-Ford, daarna een hele differentiatie in auto's naar type, luxe, kleur, ouderdom etc). En daarnaast heb je de prijs en als het goed is weerspiegelt de prijs alle kosten.
Dat differentieren van producten doe je op dingen die de consument wil en kan beoordelen, en dat kan ook immaterieel zijn: bij een Saab of een BMW koop je een bepaalde status. Voor de fanatici en de toetreders tot de markt maken bladen als Autovisie of de ANWB Kampioen jaarboeken en bladen met tests waarin je producten kunt vergelijken. Dat werkt allemaal met een geweldige differentiatie van producten. En soms, althans bij koelkasten, hangen er duurzaamheidsscores van A tot G aan, zodat ik kan zien of het apparaat veel energie gaat kosten. Bij de auto's publiceren de bladen het benzineverbruik per km. Dat werkt allemaal en daar kan de consument blijkbaar wel een grote hoeveelheid informatie afwegen.
Bij die prijs is het wel zo handig als de overheid er voor zorgt dat alle schade die bij de productie ontstaat zonder dat er een goed prijskaartje aanhangt (de zgn. negatieve externe effecten) ook in de kosten en daarmee in de prijs zitten. Dan hoef ik daar niet meer op te letten. Zo krijgen boeren vaak al betaald voor landschapsonderhoud, en zo is er al een fors accijns op benzine, dus waarom zou ik nog eens apart op landschapsaspecten of food miles van voedsel letten. Als ik er op kan vertrouwen dat dat geregeld is (maar dat is dus blijkbaar lastig) kan ik gewoon op de prijs letten en veel makkelijker mijn keuze maken. Verwarring verdwijnt dan ofwel transactiekosten van het aankopen bij consumenten dalen. Reken eens uit wat dat oplevert als 5 miljoen huishoudens daardoor 1 minuut per dag besparen. Dat is 30 miljoen uur per jaar, bij 10 euro per uur is dat 300 miljoen per jaar.

Hamvraag
Al met al lijkt de hamvraag: zou de informatiemarkt voor consumenten beter werken als er 1 GFA duurzaamheidsgetal is, en wat is dan de maatschappelijke besparing in tijd bij consumenten (en horeca) en in de vorm van minder vervuiling in de industrie (omdat men switcht naar duurzamere producten).
Aanvullende vragen: versterkt zo'n duurzaamheidsindex de bestaande merken (en labels, want die moeten het ook zien zitten) en zet het producenten aan tot duurzamer produceren om hoger op de index te komen. Dat zou mooi zijn.
Wat overigens ook bereikt kan worden met klassieke discussies en schandpaal acties op basis van single issues. Die hebben het voordeel gemakkelijk te communiceren: bedrijven en consumenten komen in beweging omdat volgens de viswijzer de griet beter niet gevangen kan worden, nog niet omdat het GFA getal gedaald is. Maar wat niet is kan nog komen, sommige banken doen ook veel moeite zich op te werken tot een tripple A rating.
Kortom na de labelmiddag zijn we 'still confused but at a much higher level'. De discussie zal op het web worden voortgezet.

Met dank aan Dick Veerman voor de organisatie van de middag en zijn enthousiasme voor dit stukje en Victor I. die me spontaan materiaal toestuurde.

woensdag 18 maart 2009

Organisch in De Steeg

Sommige werkdagen zijn wel erg inspirerend. We spraken vanochtend in Wageningen eerst over de agrarische ondernemer in 2040 - ver genoeg weg om lekker te brainstormen op basis van wat je nu ziet ontstaan en wat je op basis van analyses mag verwachten. Dat gaat natuurlijk niet uitkomen, maar die verkenningen zijn er ook niet echt voor om in dat jaar gecontroleerd te worden (hoop ik dan maar), maar om nu het onderwijs of het landelijk gebied voor de toekomst goed in te richten. En daarbij helpt zo'n denkexercitie.
En daarna reed ik langs een van de mooiste stukjes snelweg in Nederland, van Velperbroek naar De Steeg langs de IJssel, in het zonnetje naar het landgoed Rhederoord, een biologische horecalocatie met schitterend uitzicht op de bossen en de IJssel. Ik kende het tot mijn schande niet, maar daar moeten we nog eens naar terug. De Good Food Alliance hield er een succesvolle startbijeenkomst. Met inspirerende mensen en lekkere hapjes en zodat er veel ruimte was voor mooie verhalen over voedsel.
En zo leerde ik onder de borrel dat biologisch als term uit is, is wat te suffig. Het is nu 'organic' en 'organisch'. Voedsel is vooral ook trendy. Morgen, zo heb ik een van de organisatoren (van Foodlog faam) beloofd, blog ik een inhoudelijk stukje over het probleem van logos en labels. Dat de GFA probeert op te lossen.

maandag 16 maart 2009

Tijd om fouten te maken

Het wordt voorjaar. De tijd waarin akkerbouwers fouten maken, zo stel ik in een column op Ziezo.biz.
Gepost op vrijdag de 13e, hopelijk zonder fouten.

zondag 15 maart 2009

Dieren: Burgers of Hamburgers

Filosoof Coen Simon snijdt in de NRC van gisteren een interessante discussie aan, onder een uitdagende kop: Dieren zijn geen burgers - hooguit hamburgers. Zijn stelling is dat er veel mis is in onze behandeling van dieren, maar dat de oplossing niet dichterbij komt door dieren (stem)rechten te geven: er komt geen hond naar de stembus.
Voorstanders komen vaak met biologische argumenten (mensen en apen staan niet zover van elkaar af in het DNA profiel, we zijn ook een diersoort), maar die snijden geen hout. Recht wordt bepaald door normen en waarden en als het om andere rechten gaat gaan we ook niet bij biologen of andere wetenschappers te rade. Het recht vindt zijn basis in de moraalfilosofie, de ethiek en (soms) uiteindelijk de religie. Zo bepalen we wat respect is voor andere mensen, voor varkens, sponsen en andermans' onroerend goed. Niet door DNA profielen. Lijkt me een zeer verdedigbare opvatting, die in de NRC wel vervolgd zal worden.

Coen Simon: Dieren zijn geen burgers, hooguit hamburgers In: NRC 14 maart 2009

vrijdag 13 maart 2009

Vader Cats

In afwisseling op de fotootjes waar ik naar goed Middeleeuws gebruik een blog vaak mee begin, komende maanden af en toe ook wat etiketten uit de oude doos. In St Petersburg, Florida kocht ik eerder dit jaar een boekje met een CD met rechtenvrije 'old time label art'. Van sigarenbandjes tot labels van sinasappelkisten.
En tot mijn verrassing in die verzameling ook een Nederlands sigarenbandje van Vader Cats. We komen beide uit Brouwershaven, dus vandaar mijn belangstelling voor deze raadspensionaris. Deze Zeeuwse jurist schreef overigens wel een stuk beter dan ik. Het wordt tijd om dat boekje van Marjan Berk te lezen.

donderdag 12 maart 2009

melkquota

Wie de markt voor melk en melkquota wil beinvloeden, kan wetenschappelijke inspiratie vinden in een paper in de nieuwste uitgave van de European Review of Agricultural Economics die gisteren bij me in de brievenbus viel.
Franse en Nederlandse onderzoekers (waaronder een van mijn collega's) hebben hun modellen aangezet en komen tot de conclusie dat als we vanaf dit jaar de quota jaarlijks met 2% verruimen, dat qua effect overeenkomt met een afschaffing in 2014/15. Betekent wel een prijsdaling van 13% en een productiestijging van bijna 5%. De prijsdaling zorgt ervoor dat in tal van regio's de quota niet meer worden volgemolken. De prijs van vet daalt sterker dan van eiwit. Een fors deel van de effecten treedt ook al op bij een verruiming met 1% per jaar.
Veel melkveehouders zullen wel het gevoel hebben dat het zelfs nu in het eerste jaar al optreedt, maar daarbij speelt nog wel meer. Nog veel meer interessante informatie, en de formules van het model (voor wie het na wil rekenen) staan in de Review.

Zie: Zohra Bouamra-Mechemache, Roel Jongeneel en Vincent Requillart: Impact of a gradual increase in milk quotas on the EU dairy sector in: ERAE 35-4, december 2008

woensdag 11 maart 2009

de delta revisited

In een mooi voorjaarszonnetje -de zonnebril was nodig- en met een driedubbel CD van de Beach Boys op de audio reed ik naar Wageningen om me onder het gehoor van prof. Cees Veerman te scharen. Die hield een openbare masterclass over klimaatsverandering en de delta's en dat ging natuurlijk ook over het rapport van de tweede Deltacommissie.
Opnieuw bleek dat het een ingewikkeld onderwerp is: 50% van de bevolking en de landbouwproductie ligt in delta's en die zijn nog al gevoelig voor zeespiegelstijging. En alleen de Europese delta's kunnen wellicht goed de productie opvoeren.
Dat leidde in de discussie tot de onvermijdelijke vraag of het dan wel zo'n slim idee is die grond ook anders te gebruiken (voor natuur bijvoorbeeld) of niet meer van zoet water te voorzien - maar wij economen waren het er snel overeens dat we in Nederland ook veel geld over hebben (of hadden) voor wonen aan het water en natuur. En dat die paar procent grond in Nederland echt de wereldvoedselvoorziening niet verandert.
Overigens legde de inleider nog een keer uit dat het smelten van de Noordpool geen probleem is, althans dat de zeespiegel dan niet stijgt (misschien wel een probleem voor die ijsberen): men neme een glas whiskey met ijs en elke whiskey drinker weet dat je niet meer volume krijgt als je ijs smelt. De hooggeleerde riep nog wel de studenten op dit niet al te vaak te proberen ;-). Het echte probleem is het smelten van het landijs op Groenland en de Zuidpool.
We waren het er ook snel over eens dat zoet water op sommige plekken op sommige tijden van het jaar schaars wordt, en er dus voor betaald moet gaan worden. Sommigen lezen in het rapport van de Deltacommissie dat dit alleen voor het Zuidwesten geldt, dus ik had het genoegen dat maar eens aan de orde te stellen. Nee het zou overal moeten gelden, maar we moeten het blijkbaar zo lezen dat het Zuidwesten wel een goede plek is om er mee te beginnen: daar speelt het het eerst, daar kan men zich ook nog heel goed herinneren dat het zout was en dat het zoete water ze 40 jaar geleden in de schoot geworpen is door de Deltawerken. En verder -zo concludeerde nog iemand- niet teveel klagen want de rest van Nederland moet ook al meebetalen aan droge voeten in de Delta. Ik vermoed dat niet iedereen die mening deelt, maar in ieder geval is dit punt verder opgehelderd.
Aan een discussie waarom we eigenlijk zoveel zoet water ongebruikt door de haven van Rotterdam laten stromen en of we die niet kunnen afsluiten in tijden van droogte en bij extreem hoog zeewater, kwamen we niet meer toe. De borrel en de file huiswaarts (ook goed om dit stukje te schrijven) wachtten.

dinsdag 10 maart 2009

lijstje: sociaal-culturele veranderingen

Oorlogsdreiging leidt tot lagere beurskoersen. Lagere beurskoersen leiden tot oorlogsdreiging. Beursanalisten en economen denken in de regel dat het eerste waar is, in het vakgebied van de socionomics (als dat een vakgebied is) wijzen ze vooral op het tweede effect. De beurs is daar de graadmeter van onze 'social mood' en geeft aan welk gedrag wij binnenkort zullen vertonen. In het beleggingsblad Technische en Kwantitatieve Analyse van maart geeft Elmer Hogervorst een aantal voorspellingen af op basis van de gedaalde beurskoers:
  1. Inkrimping of uiteenvallen EU: tijdens positieve beursperiodes is de mens eendrachtig, constructief en opbouwend. De dalende koersen sinds 2000 verklaren dan ook de 'Nee'-stem in Nederland, Frankrijk en Ierland.
  2. Versnippering: goede tijden leiden tot fusies en samenwerking, slechte doen concerns uiteenvallen, de groei van de ZZPers sinds 2000 weerspiegelt de beurscrisis
  3. dalende beurskoersen betekenen bij de massa angst, oppositie, polarisatie, kwaadwilligheid en pessimisme. Niet voor niets komen sinds 2000 LPF, PVV, SP, TON etc. op.
  4. Vrouwelijke leiders doen het goed in slechte tijden want de mannen zijn dan te masculien: Tatcher kwam op in 1979 en sinds 2000 hebben we Angela Merkel, Hillary Clinton, Nancy Pelosi en Neelie Kroes (allemaal erg feminine types toch?-kjp)
  5. Dalende beurzen leiden tot echtscheidingen, en daar waar het huwelijk blijft zien we een meer 'vrouwelijke' zorgzame man
  6. de homobeweging is ook meer in beeld, niet vanwege het vrouwelijke maar omdat ze de trom roeren omdat rechten dreigen te worden aangetast onder invloed van de angst in de maatschappij
  7. Er is minder belangstelling voor lichamelijke verzorging, we voelen ons slecht en dat wordt een selffullfilling prophecy. Bezoek aan sportscholen en health clubs loopt in de recessie terug
  8. Contactsporten als rugby, voetbal en boksen worden populairder, golf, schaatsen en tennis zijn uit - het moet allemaal wat ruwer
  9. Ook in films en muziek moet het harder: hardrock en punk horen bij de baisse (net als ballads), en horrorfilms (begin jaren dertig was er een golf van KingKong achtigen)
  10. En de mode wordt somberder: lange rok, minder bloot, auto's worden ronder met kleiner ramen en in de somberder kleuren groen, blauw en beige; geen rood, zwart en wit.

Gelukkig is de AEX vandaag weer boven de 200 gestegen.....

Elmer Hogervorst: Drastische veranderingen in: TKA maart 2009

maandag 9 maart 2009

wealth of nations

Op deze dag in 1776 publiceerde Adam Smith 'An inquiry into the wealth of nations". Het boek wordt beschouwd als de start van de economische wetenschap.

Twee worden komen in het boek in ieder geval niet voor: economie en kapitalisme.

bron: ESB kalender

Versla de recessie in eigen tuin

Michael Pollan heeft president Obama uitgedaagd om een groentetuintje bij het Witte Huis te beginnen (alsof de beste man niets anders te doen heeft, maar tuinieren brengt ook rust, zullen we maar denken). De Minister van Landbouw in de VS, Tom Vilsack, heeft inmiddels al besloten om een deel van het asfalt rond zijn ministerie (aan de Mall in Washington) open te laten breken voor dit doel.
Uit The Economist van vorige week leerde ik dat het Witte Huis al veel eerder een groentetuin had. In het oorlogsjaar 1943 legde first lady Eleanor Roosevelt een Victory Garden aan en 20 miljoen Amerikanen volgden haar voorbeeld. Met als effect dat aan het eind van de oorlog 40% van de groente uit eigen tuin kwam. En die aanpak bouwde voort op een vergelijkbare actie in de eerste wereldoorlog, toen er echt voedseltekorten waren.
Het lijkt me dat we hier een interessante trend te pakken hebben: de eigen groentetuin als bron van vitaminen en rust in zware tijden. Prima voor de werkeloze met veel tijd. Westlandse tuinders, Westfriese zaadveredelaars en Weck-flessen verkopers: let op uw zaak!.
Meer informatie over de victory tuinen op de volgende sites:

The Economist: Digging their way out of recession, 28.2.2009

zondag 8 maart 2009

Weg kolenboeren

Nog even en dan is het precies 50 jaar geleden dat in het Groningse Slochteren de aardgasbel werd aangeboord. Om precies te zijn op 22 juli om 07.33 uur. Nederland veranderde voor goed. Dus dat wordt deze zomer gevierd.
Shell Venster, het PR blad van de Koninklijke, warmt ons in zijn maart-editie alvast op en concludeert in vette hoofdletters: "Nooit meer later accepteerden Nederlanders zo makkelijk en enthousiast een radicale verandering: weg stadsgascentrales, weg kolenboeren, weg kolenmijnen, alle kachels en kooktoestellen de deur uit."
Het was inderdaad een fraaie, centraal geleide transitie. Hoewel ik dan de neiging krijg om ook zo'n zin te componeren met de introductie van computers: weg stencilmachines, weg typistes en typekamers, alle schrijfmachines en carbonpapier de deur uit.
En voor de economen onder ons een uitgelezen kans om deze zomer ook weer eens het fenomeen "Dutch Disease" te belichten in een artikel, want ook dat economische verschijnsel was een direct gevolg van het aardgas. Door de gas-welvaart nam de veranderingsbereidheid misschien wel af: als de stelling al waar is dat we na de gastransitie nooit meer later zo makkelijk een verandering accepteerden, dan kwam dat ook door het gas.
Shell Venster: Een vondst van betekenis, maart/april 2009

donderdag 5 maart 2009

De nieuwste uitgave van SPIL begint met de voorspelbare bijdragen over de klimaatsdiscussie en over de windmolens in het landschap. Ik wijs dan hier ook vooral op de bijdrage van Hein Vrolijk, die de transformatie van de Nederlandse agrosector beschrijft.
Vrolijk constateert een verschuiving in het Nederlandse exportpakket van eindproducten naar halffabrikaten: minder business-to-consumer en meer business-to-business. Wij maken de cacaoboter en -poeder, de Belgen en Zwitsers de chocolade.
En het aandeel van de primaire sector in de keten wordt steeds kleiner. Het ministerie van LNV moet maar omgedoopt in het ministerie van Agrocluster, Natuur en Voedselkwaliteit zo suggereert de auteur.
H. Vrolijk: De transformatie van de Nederlandse agrosector in: SPIL, 225/6

woensdag 4 maart 2009

zangsporen

Kunst en landschap is een combinatie die me steeds meer opvalt. Niet vanwege de vertrouwde land-art zoals die in Flevoland is aangelegd, maar het idee dat je veranderingen in het landschap bespreekbaar maakt met kunst. En zo kwam ik via de NRC van afgelopen vrijdag op de website van zangsporen. Mooie site, dus klick even door.
De term zangspoor was me eerlijk gezegd nogal onduidelijk. Wordt vooral in de muziek gebruikt, bij het opnemen via verschillende sporen op de bandrecorder (spreek uit: band en niet bend, in het Engels is het taperecorder). Maar ik vermoed dat het in dit geval een aardige vertaling is van Song Lines, blijkbaar een bekend boek (behalve bij mij) van ene Bruce Chatwin over down under. Wiens inzichten dan weer vertaald zijn van de Aboriginals naar het Hollandse Veen.

dinsdag 3 maart 2009

18.000 koeien

Bij de koffieautomaat besprak ik vandaag de NRC van afgelopen zaterdag, met daarin het dramatische verhaal van de Fries/Californische melkveehouder Jelle Hans Reitsma, die aan de kredietcrisis ten gronde ging en 18.000 koeien en 7 kinderen naliet. Een paar pagina's verder het verhaal van Michael Pollan, waarover ik hier al eerder blogde. De lezer van de NRC moet wel gaan denken dat schaalvergroting in de landbouw verderfelijk is.
Maar die conclusie uit dit tragische verhaal is onzin.
Om te beginnen is 18.000 koeien vooralsnog redelijk megalomaan, dat is ver verwijderd van de ontwikkeling van 70 naar 400 in Nederland. Het feit dat Reitsma een bedrijfje van 2000 koeien bijkocht om zijn kinderen op een echte boerderij (sic!) op te laten groeien, geeft al aan dat we in Californie met een heel andere wereld te maken hebben, die gekenmerkt wordt door zeer grote melkveehouderijen met goedkope Mexicaanse arbeid nabij grote steden, waarbij het goedkoper is om voer aan te voeren dan koeien in de wei te laten lopen. Uit het verhaal blijkt ook duidelijk hoe bedrijven overgefinancierd worden doordat banken belang hebben bij de groei en bedrijven met teveel leningen opzadelen. Vervolgens richt men zich op export naar China (op zich een goed idee, die markt hebben wij laten lopen), maar kan de klap van het melamine-schandaal niet opvangen. En als klap de vuurpijl lijken banken contractbreuk te plegen en eisen hun geld eerder terug dan is afgesproken omdat ze zelf failliet dreigen te gaan. Aflossen door koeien te verkopen lukt dan niet meer, omdat iedereen door banken gedwongen wordt te verkopen en de koeien in prijs kelderen. Dat heeft allemaal niet zoveel te maken met schaalgrootte, maar wel met slechte financieringsstructuren en financiele systeemrisico's.
Ook in Nederland zijn er in het verleden de nodige bedrijven over de kop gegaan door overinvesteringen en slechte financiering. Er waren erbij die in goede jaren grond kochten en vergaten dat ze over die goede jaren later nog belasting moesten betalen. En dat zal hier en daar ook nu wel weer gebeurd zijn, gelukkig daalt de rente. De meer bestendige schaalvergroting, zo concludeerden we bij de koffie, vindt dan plaats doordat anderen, die beter in financieringsarrangementen zijn, goedkoop een failliete boedel van de bank kopen.
Als de kwaliteitskrant dan toch zoveel ruimte voor zo'n Telegraafdrama inruimt, had die economische analyse er ook wel bij gemogen.

maandag 2 maart 2009

geketend


Beter geketend dan vrij - een column van mijn hand over de macht van de retail en de noodzaak van ketens staat sinds een paar dagen op Ziezo.biz

zondag 1 maart 2009

Vuur

Vuur is een uitvinding die aan de basis staat van de landbouw. Sterker nog -zo blijkt nu uit een presentatie van ene Richard Wrangham van Harvard voor de American Association of the Advancement of Science waarover the Economist bericht- het is wat de mens van een aap scheidt.
Door het koken van voedsel worden zetmelen beter consumeerbaar, veranderen eiwit-moleculen zodat enzymen hun amino-zuren beter te lijf kunnen gaan en de warmte maakt eten zachter. Dat laatste betekent dat het lichaam minder energie nodig heeft om het eten te verwerken en dat er meer energie naar de hersenen kan. Die gebruiken nu een vijfde tot een kwart van de energie. Koken zorgde er dus voor dat er meer hersenen per kg mens konden ontstaan.
Dit zou een betere verklaring zijn dan de overschakeling van planten naar vlees in het menu. En de analyse heeft ook een directe consequentie voor het obesitas vraagstuk. Het blijkt niet dat dikke Amerikanen zoveel meer eten. Het idee is nu dat ze meer processed food eten, dat zachter is en daardoor evolutionair aantrekkelijker. En dat wordt beter opgenomen c.q. het lichaam heeft minder energie nodig om dat om te zetten. En dus wordt je er dikker van.
Niet slim, hoewel er ook dan meer energie voor de hersenen beschikbaar is.
Economist, 21.2.2009: what's cooking