Wie kent het ware verhaal van nootmuskaat en vooral de verspreiding van de boom van de Molukken (Ambon en Banda) naar Grenada? Vandaag blijven mijn bronnen in gebreke. Ik las in M, het magazine van NRC-Handelsblad een verhaal van Joep Habets over het streekproduct Friese Nagelkaas. Dat is een harde kaas, oorspronkelijk een bijproduct van de boterproductie waardoor de kaas na anderhalve dag afromen licht zurig en minder vet was. Daarmee was het een wat inferieur product dat wel als voordeel had dat de V.O.C. het mee kon nemen op zijn reizen. De volvette Goudse haalde de evenaar niet. En sinds de V.O.C. wordt het met nootmuskaat gemaakt, zo is die cirkel rond. De V.O.C. had heel lang een monopolie op de nootmuskaat productie in de Molukken en op export van de boom stond dan ook de doodstraf. Maar vroeg of laat sneuvelen monopolies.
Fransen, Engelsen of de vogels
Habets schrijft dat het monopolie gebroken werd door de Fransen die enkele bomen naar buiten wisten te smokkelen. Wat schetst mijn verbazing toen ik vanavond bij toeval in de keuken een leeg zakje van specerijenleverancier SILVO in handen had, nota bene met het label V.O.C., dat meldt dat het monopolie last had van nootmuskaat-etende vogels die zaden overbrachten naar andere eilanden. Zou kunnen, maar dat moet dan toch ook al voor de V.O.C. tijd gebeurd zijn, zou je denken. SILVO meldt ook nog dat naast de Molukken nu Grenada een grote producent is.
Tijd om de onvolprezen Kalkman te raadplegen, die alle cultuurbomen in kaart heeft gebracht. Die bevestigt Grenada, meldt dat Constantinopel in zijn hoogtijdagen al kruidnagelen kende, maar houdt zich niet bezig met de vraag wie het monopolie gebroken heeft, de vogels of de fransen. Dan maar de grote autoriteit, de Cambridge History of Food. En die komt met een derde lezing (en bevestigt de bekendheid van de nootmuskaat bij de Romeinen): de Molukken wisselden in Engels-Nederlandse oorlogen nog al eens van eigenaar, en de Engelsen zouden op zeker moment besloten hebben het zekere voor het onzekere te nemen en enkele bomen naar Signapore en vandaar naar Grenada over te brengen. Monopolie gebroken of althans omgezet in duopolie. Geen woord over de Fransen en de vogels.
Wie het weet mag het zeggen.
1 opmerking:
De Romeinen kenden de kruidnagel al, maar gebruikten hem - voor zover na te gaan - niet in de keuken, maar als geurmiddel en wellicht als medicijn. Een verhaal van mijn hand over hoe de kruidnagel in de West-Europese keuken belandde is te lezen in Bouillon! binnenkort.
Een goede bron kan ook Plinius zijn, in zijn Naturalis Historia kom je nog wel eens wat zinvols tegen. Voor de nootmuskaat heb ik het nog niet uitgezocht. Helaas ontbreken de stukken die hierover gaan in de overigens uitstekende vertaling van Van Gelder, Nieuwenhuis en Peters.
Lizet Kruyff, www.spinazieacademie.nl
Een reactie posten