lijstje: 25 opstapjes voor de kredietkrisis

Een lijstje van 25 stappen die leiden tot de huidige kredietkrisis, zoals in verhaalvorm verteld in The Economist van 18.10.2008: Link by Link - a short history of modern finance:

1. 1971: Nixon besluit om de dollar los te koppelen van het goud in de Bretton Woods standard om zo een crisis af te wenden die ontstaat door het grote handelstekort mede als gevolg van de Vietnamoorlog
2. En dus ziet een voormalige jurist (Leo Melamed) in 1972 in Chicago een business in currency futures - termijnmarktcontracten voor valuta. Dertig jaar later is dat uitgegroeid tot complexe derivaten
3. In datzelfde Chicago zweren de vrije markteconomen onder leiding van Milton Friedman het gedachtegoed van Keynes af en verklaren vrije markten tot zaligmakend, waarmee ze een ideologische basis voor Reagan en Tatcher bieden.
4. Door de zwevende valuta zijn kapitaalcontroles niet echt meer nodig en de VS en VK schaffen ze dan ook af, met stijgende munteenheden en recessies in begin tachtiger jaren tot gevolg; de EU probeert in het Europees Monetair Systeem nog wat te schuilen.
5. Het echte gevolg ervan is dat institutionele beleggers zoals verzekeraars en pensioenfondsen hun geld over de wereld kunnen sturen.
6. Dat betekent dat de kleine marketmakers (hoekmannen) op de beursen met hun relatieve hoge marges onder druk komen, met als gevolg internationale concurrentie en liberalisering van aandelenbeursen (zoals de Big Bang in Londen, 1986).
7. Grote internationale handelaren betreden de markt en halen hun inkomen niet meer uit de marge maar moeten ook met eigen kapitaal gaan handelen. Om vermogen binnen te halen geven ze hun maatschapstructuur op en fuseren o.a. met commerciele banken. In de VS buigen de instituties mee door de Glass-Steagall wet af te schaffen, die fusies van handelsbanken en investeringbanken sinds de 1929 crash verbiedt.
8. Handelsbanken vinden dat interessant omdat retailbanking duur is (kantorennetwerken, automatisering) en bedrijfsleningen een zeer concurrerende business is met lage marges.
9. Een en ander wordt allemaal in de kaart gespeeld door de goed draaiende economie, met korte kleine recessies, de dood van de inflatie en veel liquiditeit.
10. De Chigaco economen komen ook met doorbraken rond de optie-theorie: Fischer Black en Merton Scholes. Dat wordt de basis om risico's apart van een prijs te voorzien en te verhandelen.
11. En in 1973 opent in datzelfde Chicago dan ook de Optiebeurs.
12. De komst van de computer maakt het berekenen van beweeglijkheid en optiewaardes veel gemakkelijker en zelfs voor particulieren toegankelijk.
13. Vanuit het risico-management wordt de swap bedacht: arbitrage door in de ene valuta te lenen en in de andere uit te lenen, zodat obligatiemarkten nog internationaler werden en de kosten van lenen naar beneden konden.
14. Van de valuta-swap was het een kleine stap naar de rente-swap: ruilen van producten met een variabele en een vaste rente.
15. En eindigde de laatste jaren bij de credit-default swap waarin het rente-risico en het faillesementsrisico worden gesplitst en apart verhandeld.
16. Als ook in 'securisation', verzekering, waarbij leningen in bundels worden verpakt en verhandeld, zodat in principe risico's worden gespreid. Vooral amerikaanse hypotheken leenden zich daartoe.
17. Met als gevolg meer groeimogelijkheden voor banken, die nu niet meer van de retailbesparingen afhankelijk waren voor de financiering van hypotheken.
18. termijncontracten, opties en swaps zijn allemaal producten waarin een kleine investering grote rendementen oplevert, en dat maakt het voor toezichthouders erg lastig een beeld te krijgen van het risicoprofiel van een onderneming.
19. Dat bleek in de 1987 crash toen portefeuille verzekering (portfolio insurance) via index-futures leidde tot een neerwaartse spiraal en daarna de introductie van 'circuit breakers'. Ook de junk bond markets en de Amerikaanse savings- and loancrisis zorgden voor hoofdpijn.
20. En in de jaren 90 zorgden de afgeleide producten voor grote problemen bij lokale overheden als Orange County, Californie, vanwege ondeskundig gebruik.
21. Al deze gevallen werden geinterpreteerd als individuele gevallen van mismanagement of fraude (Baring Brothers) en de noodzaak voor meer en geintegreerder toezicht - maar niet als een spijker aan de doodskist van deregulering.
22. De banken richten zich in het Basel akkoord op de mogelijkheid dat grote leners bankroet zouden gaan, zonder genoeg kapitaal. Maar het was ook een prikkel om veel activa buiten de balans te houden, via securisatie, specifieke investeringsvehikels en de credit default swaps
23. De politiek, m.n. in de VS, zette banken aan meer risico's te nemen in hypotheken, met name ook via Freddy Mac en Fannie Mae. Waarmee ook een situatie ontstond, maar meer kopers en dus stijgende prijzen, met de noodzaak van nog meer risicos die via securisation werden doorgeschoven naar de markt.
24. Lenen op basis van hogere huizenprijzen en credit cards zou tot inflatie hebben geleid, ware het niet dat door de ICT en globalisering (China, India) de prijzen laag bleven.
25. En de overheden (New York, Londen, Frankfurt) hadden ook belang bij financiele centra als booming industry.

En daar zitten we dan. Zoals The Economist constateert: "Liberalisation happened for many reasons. Often regulators were simply trying to catch up with the real world - for instance, the rapid development of offshore markets. In addition, deregulation provided things that voters wanted, such as cheap loans. Each financial innovation that came along became the object of speculation, thas was fuelled with cheap money. Bankers and traders were always one step ahead of the regulators".

Deregulering heeft een hoop bijgedragen aan de welvaart in de afgelopen jaren. Meer dan dat het schade gedaan heeft. We hoeven dus geen 25 stappen terug. Maar een paar wel. De vraag is welke.