De revolutie in denken
over economie in de 17e en 18e eeuw valt pas goed te
begrijpen als je je realiseert dat in de Middeleeuwen er geen vernieuwing op
dat vlak was. Het Middeleeuwse ideaal was een statische, hierarchische
gemeenschap, met precies gedefinieerd e beroepen (gildes!), rechten en plichten. Economische overwegingen waren
ondergeschikt aan het in standhouden van de goed ord e, gedefinieerd door gebruik en religie.
Dat beeld werd beetje bij beetje afgebroken en vervangen door
het beeld van een natuurlijke ord ening van
economische relaties die ook zonder social engineering en politieke inmenging
tot stand komt. Het waren vooral Fransen en Schotten die daar aan bijdroegen (zoals
David Hume, en John Law maar dat was een kleurrijke figuur die met de
Mississippi Company alle Franse staatschuld overnam en een speculatie bubbel
creeerd e).
En een Nederlander: de Rotterdammer Bernard Mandeville (1671-1733) die in Londen werkte. Hij schreef het satirische De
fabel van de bijen, waarin hij de spot dreef met puriteins Engeland en tot in
het absurd e wees op de zegeningen van (ondeugdzame) consumptie. Als luxe,
oorlog en diefstal uitgebannen zijn werd en een hoop bijen werkeloos. En het verlangen naar luxe geeft een prikkel
om te werken. Mandeville vergat voor het
gemak even dat je je geld in een een diefstalloze maatschappij dan wel niet
meer aan slotenmakers geeft, maar wel aan andere zaken besteed.
Enfin, de uitdagende
fabel had succes en maakte niet alleen het punt dat vraag ertoe doet in een
economie maar ook dat er zoiets bestaat als de onbedoelde gevolgen (unintended
consequences): individuele motieven en intenties kunnen los staan van de
uiteindelijke uitkomst van een proces. De acties van individuen met een eigenbelang
kunnen sociaal gewenste uitkomsten hebben. De invisible hand kwam langzaam in
beeld.
Mooi dat in Rotterd am nog jaarlijks aan de EUR de Mandeville lezing word t gehouden.
Ontleend aan: Anthony Brewer: Pre-Classical
Economics in Britain
Geen opmerkingen:
Een reactie posten