de lotgevallen van een MRSA innovatie

Weinig is zo aansprekend als een heldere case. Zo bespraken we in een lunchbijeenkomst op het Ministerie van LNV vanmiddag hoe lastig het is echte innovatie te managen. De case was een zeer innovatieve varkenshouder op die zijn bedrijf het antibiotica-gebruik vergaand heeft uitgebannen in de strijd tegen de MRSA ('ziekenhuis')bacterie.
Voor wie de materie niet kent: die bacterie is resistent tegen antibiotica zodat dragers ervan veel problemen hebben als ze antibiotica nodig hebben, of als ze in een ziekenhuis moeten zijn of moeten worden opgenomen: isolatie met hogere kosten en minder sociale contacten zoals familiebezoek. Mensen die met varkens omgaan hebben de bacterie relatief vaak, hij komt ook bij varkens voor en antibiotica-gebruik bij dieren bevordert het ontstaan / in leven houden van de MRSA bacterie. En waar de Nederlandse gezondsheidszorg relatief weinig antibiotica gebruikt ten opzichte van het buitenland (zo hoorde ik), is er een fors gebruik in de veehouderij zo werd gesteld (hoewel ik zelf geen cijfers ken die dat met het buitenland vergelijken).

Innovatie
De innovatiecase die we voorgeschoteld kregen voldeet helemaal aan het theorieboekje van een echte innovatie: een ondernemer wordt indringend met dit probleem bij zijn personeel en gezin geconfronteerd, vindt dat onaanvaardbaar en gaat op zoek naar oplossingen. Investeert veel, durft er nauwelijks met collega's over te praten maar ontwerpt een bedrijfssysteem voor zijn varkensstal dat niet onderdoet voor de logistiek van een industrieel laboratorium of een ziekenhuis: compartimentering waar het personeel (waaronder ook de zaterdagkrachten) zich aan moet houden met verschillende kleuren kleding, logboeken, 24-uur varkensvrij verklaringen van medewerkers, 14 dagen quarantaine voor nieuw bedrijfsmateriaal, 2 maal douchen en geen bedrijfskleding mee naar huis etc. De ondernemer vertoonde een fraai filmpje waarin beelden met een bijzondere mix van stallen, mest, speelse biggetjes en administratief-logistieke protocollen alsof het om het vertrek van een transatlantische vlucht op Schiphol ging.
Het deed me nog even denken aan hoe ik ergens in de jaren 80 een proefboerderij van de universiteit van Bonn bezocht die men helemaal ISO-gecertificeerd had gemaakt. Op een vergelijkbare manier, en waarvan de meeste bezoekers toen zeiden: dat zal niet gaan gebeuren, kostenverhogend, en vooral: te moeilijk voor boeren.
Een man, een plan en een crisis zijn nodig voor zo'n drive. Bij het plan werd de veehouder geholpen door dierenartsen (nauw verbonden met de faculteit in Utrecht) die het een eer vonden de dierenartsrekening tot een derde terug te brengen. Als ik het goed begreep van 110 naar 30 euro per zeug, en als je er 1000 hebt, kun je dus bij een terugbetalingstijd van 4 jaar ook heel wat investeren. Maar het blijft een fors risico.

Beleid
Het leerzame zat er in dat de subsidieregelingen niet voorzagen in zo'n innovatie en enkele aanvragen dus werden afgewezen. Te innovatief waarschijnlijk.
Nu het geslaagd lijkt, zou je verwachten dat iedereen in de rij staat dit concept over te nemen. En dat belanghebbende partijen als de slachterij of de mengvoerfabriek of consultants of de boerenorganisaties dit graag willen standaardiseren en verspreiden. Desgevraagd begreep ik dat er inderdaad veel aanvragen zijn voor lezingen en de nodige waardering - bijna een ZLTO-prijs. Maar invoering vraagt een andere manier van denken en managen, je bent er niet met een handtekening op een order bij een stalinrichter. De betrokken ondernemer betitelde daarbij de ketenpartijen als de mengvoederfabrikanten (die veel voorlichters in dienst hebben) en de slachterij als conservatief. De varkens brengen ook niet meer op in de markt, hoewel ze sterker zijn.
Ook het uitrollen van zo'n innovatie is dus lastig. Waarbij de discussie ontstond wat dan de rol van de overheid zou kunnen zijn: kennisoverdracht subsidieren, ketenpartijen aanspreken op hun leiderschap en imago-probleem of een beetje dreigen met wetgeving rond antibiotica-gebruik. Of een mix.
Enfin, een mooie case met veel ingredienten van een echte innovatie, waarbij omstanders zoeken naar hun effectieve bijdrage. Goed dat de praktijk bij een ambtenarenlunch wordt uitgeserveerd.