Bonn revisited

 

Na jaren was ik weer eens in Bonn. Op het EAAE congres waar we met veel oude bekenden het 50 jarige bestaan van de associatie vierden. Een mooi event. met ook muziek van Beethoven. Zijn geboortehuis, hiernaast, is naast de moderne musea een van de weinig bijzonderheden van de stad.  Daarmee is meteen verklaard waarom het hier deze week rustig was.

Harderwijk revisited

 

Gisteren was ik in de gelegenheid om anderhalf uur door het stadje Harderwijk te lopen. Ik was er 50 jaar niet meer geweest, zolang ligt de middelbare schooltijd al weer achter me. De binnenstad was groter dan in mijn herinnering en is fraai opgeknapt. Mooie pleintjes, en het Hortuspark bij de oude universiteit van Gelre. Daar waar in mijn tijd de militairen Russisch leerden en studeerden hoe je inlichtingen verzamelt,  is nu een appartementencomplex. De kustlijn is volstrekt veranderd. En het toerisme viert nog meer hoogtij.  Vooruitgang, net wat u zegt. 

geen nooit meer honger a.u.b.

Deze week moest ik er een paar mensen weer eens op wijzen dat de term Nooit meer honger als uitgangspunt voor Mansholts jaren 50 landbouwbeleid historisch onjuist is. Het ging om exportbelangen: er moesten kapitaalgoederen worden geïmporteerd om de oorlogsschade te herstellen en de economie op gang te krijgen. Daar waren dollars voor nodig. En dus moest er geëxporteerd.

Dat in 1952 koffie als laatste van de (distributie) bon ging was dus geen hongerbestrijding, er was koffie genoeg in de wereld. Het bespaarde dollars, die moest je niet aan luxe levensmiddelen besteden. En de honger was eerder het land uit dan de nazi's, door voedselhulp in de laatste maanden van de oorlog (en herstel van het IJsselmeertransport).

Toevallig kwam ik eze week ook een leuke bron tegen die het op andere wijze illustreert. J.L. van Zanden, niet de eerste de beste historicus, schreef een hoofdstuk in een boek "Agrarische geschiedenis" dat eind jaren 80 verscheen. Ik citeer: "Direct na de Tweede Wereldoorlog werd de wederopbouw van de economie, die door de dollarschaarste zeer afhankelijk was van exportinkomsten, nog voor een belangrijke deel door agrarische exporten mogelijk gemaakt. Tussen 1945 en 1950 leverde de landbouw nog bijna de helft van de totale uitvoer. ".  45% van de productie werd uitgevoerd. Met andere woorden: hoe zo landbouwbeleid voor hongerbestrijding ??

CelaVita naschrift

Nog even een naschrift op de vorige blog. Food-& Agribusiness documenteert de bedrijvenhandel rond de aardappelfabriek, ooit bekend om zijn verse geschraapte krieltjes:  opgericht in 1967 en vanaf 1970 in handen van Agrico. In 2005 werd het verzelfstandigd en daarna onderdeel van de Duitse Bieze Food Group. Die verkocht het in 2012 aan het Canadese McCain. Die verkochten het vorig jaar aan een privat equity fonds: Nimbus Investment Fund V. 

CelaVita

 CelaVita is failliet, zo meldt de NOS. Merken en bedrijven komen en gaan, maar deze had wel een bijzondere oorsprong. Het begon als een merk van de aardappelcoöperatie Agrico. Die hadden een groot aardappelsorteerbedrijf in Wezep en een van de restproducten waren de kleine aardappeltjes, kleiner dan 28 (of 35, daar wil ik vanaf zijn) millimeter doorsnee. Deze krieltjes waren van oudsher voer voor de beesten, maar het bedrijf kwam op het ideen deze te veemarkten als luxe gemaksvoedsel. Mooie fransklinkende naam erop en ineens waren de krieltjes een moneymaker. 

Al zo'n 25 jaar geleden was er een discussie hoe het verder moest. Ik was toen betrokken als adviseur en doorrekenaar bij fusiegesprekken van Agrico en de toenmalige directie worstelde met de toekomst: zo'n consumentenmerk is een heel andere business dan bijvoorbeeld pootaardappelen exporteren. Een merk kost investeringen en merken moesten opgeschaald naar een groot aantal landen. En er was productontwikkeling gewenst, het succesvolle merk leende zich voor brandextension naar verwante producten met aardappelen. De consumptieaardappeltelers in de coöperatie was het voordeel van zulke investeringen misschien nog uit te leggen, maar de pootaardappeltelers staken het geld liever in het kweekbedrijf, zo was de indruk. Misschien had het bij Aviko gepast (maar die hadden hun eigen aardappelproducten naast de frites) dat was een bevriende onderneming, dochter van de coöperatie van suikerbietentelers, die een zeer nauwe just-in-time belevering van aardappelen vanuit dat sorteerbedrijf kreeg. Maar Agrioc en Aviko kregen ruzie en gingen uit elkaar. 

Daarna heb ik het niet meer gevolgd, maar ik begreep dat McCain jarenlang eigenaar is geweest en het in afgelopen jaren aan een investeringsmaatschappij heeft verkocht. Die trekt nu de stekker eruit. Het leven is er blijkbaar uit bij CelaVita

Duits biertje

 De Duitser drinkt graag een biertje, maar niet meer zo graag een derde of vierde glas, zo constateert de CEO van Veltin in The Economist van afgelopen week. Aanleiding van het bericht is de daling in de Duitse bierconsumptie. Van 112 liter per persoon per jaar in 2005 naar minder dan 90 liter. Daarmee is het gezakt naar de 6e plek op de wereldranglijst van bierdrinkers. Geen vreugde bij de bierbrouwers. Hoewel, dat kon nog wel eens meevallen. 10% van de consumptie is nu alcoholvrij. En die zit niet in die cijfers, want dat is volgens de statistici in Wiesbaden geen bier. 

ontwikkelingseconomie voor beginners

 Op FOodlog brak weer eens een discusie los over Afrika en hoe ontwikkelingspaden verlopen. Er zijn mensen die benadrukken dat vooral het kleine bedrijfje heilig is, terwijl in mijn ogen ontwikkeling vanzelf leidt tot schaalvergroting. Die vaak zelfs te langzaam is. Ik verwoordde mijn bijdrage als volgt:

Schaalvergroting lijkt me geen doel in een ontwikkelingsproces maar een onvermijdelijk gevolg dat helemaal niet zo erg is. Dan heb ik dus de normale schaalvergroting voor ogen, niet mensen van hun land sturen om er een latifundia of grote plantage van te maken. En ook niet eentje waar er maar een paar bedrijven over blijven en geen concurrentie. (Overigens is er nu ook corruptie en kunnen ook veel kleine boeren samen allerlei voordeeltjes bij de machthebbers binnenslepen).

Dat schaalvergroting onvermijdelijk is, is simpel te zien: als je in een landbouwregio meer welvaart wil zul je een aantal mensen moeten vragen wegen aan te leggen (om product af te voeren of kunstmest of zaaizaad aan te voeren), wellicht wil je een drinkwatersysteem of riolering voor verhoging van de welvaart.

Dat vraagt investeringen, om die arbeiders die je hebt vrijgemaakt te eten te geven, om materiaal aan te kopen in de grote stad of het buitenland. Asfalt valt niet uit de lucht, een drinkwater installatie ook niet. Om die investering te financieren zijn er verschillende oplossingen die meestal betekenen dat je nu afziet van consumptie, ten faveure van toekomstige welvaart. Investeren.  En dat moet je financieren. 

Dat kan door de boeren een heffing op te leggen: gratis eten leveren aan de arbeiders en een extra belasting om materiaal in de stad te kopen.  Je kun ook consumenten belasten. Rechtstreeks of via een GLB met hogere voedselprijzen, waardoor boeren meer gaan produceren en je meer te verkopen hebt aan de grote stad of het buitenland. Derde optie: je bent erg geloofwaardig dat je je schulden in de toekomst afbetaalt, en je overtuigt investeerders in de stad of het buitenland om je geld te lenen voor de investeringen. Vierde: je overtuigt anderen dat ze het je gratis geven, dat noemen we ontwikkelingshulp.

Maar in al die gevallen haal je arbied weg uit de landbouw om die weg aan te leggen, of betere huizen, of de drinkwaterleiding. In het begin kan dat wellicht omdat er teveel mensen in de landbouw rondlopen die weinig werk hebben(verborgen werkeloosheid). Maar er komt een punt dat de welvaart zo stijgt dat de arbeiders meer verdienen en dus de arbeider duurder wordt.  Dan kiezen jongelui ervoor geen boer te worden maar monteur bij het leidingwaterbedrijf. En dan gaan ook de boeren een machine kopen zodat hun arbeidsproductiviteit omhoog gaat.  En hun welvaart. En met die machine kunnen ze wat meer hectares per man/vrouw doen. Dat heeft schaalvergroting. 

Het is de weg die de Europese (en Amerikaanse) landbouw, en totale economie, is gegaan. Je kunt iets vinden van de huidige Nederlandse landbouw, maar terug naar de aardappeleters van Van Gogh van 150 jaar geleden lijkt me niet gewenst en ik gun Afrika dezelfde ontwikkeling. Als het meezit leren ze nog een beetje van onze fouten. 

hitland

 Een excursie bracht me gisteren in Hitland, een 600 ha recreatiegebied tussen Nieuwerkerk aan den IJssel en Capelle aan de IJssel. Dit keer ging het niet om de plantjes, maar de beheersorganisatie. Interessant genoeg om even vast te leggen.  

Het recreatieschap met typische veenweide verkaveling  ontstond 50 jaar geleden (1965) toen Rotterdam allerlei plannen ontwikkelde voor baggerdepots en een snelwegverbinding tussen de A20 en de A15, ook ter ontsluiting van Krimpen aan den IJssel. Het leek de twee gemeentes maar het best een tegenwicht te vormen en ze bedachten het recreatieschap als buffer tussen hun twee kernen maar vooral tegen Rotterdamse plannen.

Het recreatieschap is een Gemeenschappelijke Regeling (die wet was er toen net) waarin de 2 gemeenten (inmiddels is Nieuwerkerk opgegaan in Zuidplas)  op basis van inwoneraantallen van de beide kernen de kosten en basten delen en de wethouders de zaak aansturen. Niet alle grond is overigens in bezit van het schap.  Sommige percelen zijn van boeren, die wel te maken hebben met het bestemmingsplan en bijpassend waterpeil. Desgewenst kunnen ze hun grond aan het recreatieschap verkopen, maar er is geen voorkeursrecht. 

Land wordt verpacht en werkzaamheden aan wegen etc uitbesteed zodat eigenlijk 1 persoon het schap kan runnen.  De recreatieactiviteiten zijn gericht op wandelen, fietsen, hardlopen, wat speelveldjes en tuintjes en een ongebruikte ijsbaan (omdat er geen ijsvereniging is die als ijsmeester en exploitant wil optreden). Bijzonder is nog wel dat er ook een openbare golfbaan is, de laatste in Nederland. De exploitatie daarvan is wel in handen van het schap, hoewel ook hier restaurant, golfschool en golfwinkel worden verhuurd zodat alleen het baanonderhoud door 6 semi-ambtenaren gebeurt. Zolang dat een inkomstenbron is voor het schap vindt de politiek dat prima. Grappig is dat by far de grootste goflsport-winkel van West-Nederland ook een gebouw op het terrein huurt. Net als  bij een openbaar zwembad is de golfbaan natuurlijk niet gratis (een rondje kost 35 euro) en net als op een openbare school kun je niet zomaar met je hond in en uitlopen op de golfbaan.  Hoewel sommigen een ander beeld bij openbaar hebben.

Opvallend is eigenlijk wel dat natuurbeheer helemaal niet zo'n grote rol speelt. 10% van het areaal schijven statuten / beleidsplan voor, zo begreep ik. Met probeert wel met beplanting (een deel is nu oud) de biodiversiteit te verhogen, in de weilanden zitten grutto's en het is er mooi.  En er zitten veel ganzen en dus maar weinig zwanen meer. Maar een recreatieschap is geen natuurgebied. 

Wageningen aan de Nickerie

In het rijtje veel gelezen blogs, hier links, duikt een oudje op. Naar aanleiding van een vakantietrip blogde ik over de geschiedenis van het Surinaamse Wageningen.   Dat mijn oude stukje weer opduikt in de zoekmachines komt vermoedelijk omdat Frank Westerman dit weekend een mooi verhaal over hetzelfde onderwerp in de NRC heeft gepubliceerd. Van harte aanbevolen, met veel over de gang van zaken rond en ma de dekolonisatie met de rol van de volgende generatie Wagemingers. En wat nieuwe bronnen. Een voorpublicatie uit een deze herfst te verschijnen boek, zo begrijp ik.  Komt goed met het Sinterklaascadeautje.