van het een komt het ander

De wereld is niet erg voorspelbaar noch maakbaar. Die positie mag ik als sociaal wetenschapper graag innemen in de discussie met de ingenieurs van deze wereld. En niets helpt daar zo goed bij als voorbeelden die in de wet van de onbedoelde gevolgen passen.

Zo legde The Economist pas uit dat de Noordkoreaanse overheid veel aan legitimiteit verloren heeft doordat de Chinezen goedkoop de nieuwe DVDs gingen produceren, waardoor de Zuidkoreanen massaal hun oude videorecorders wegdeden, die voor een prikje met de videos ten noorden van de gedemilitairiseerde zone zijn beland. Waardoor men nu daar weet hoe je de samenleving ook anders kunt organiseren.

Zondag las ik in de TGV de Financial Times en in zijn column The Long View had John Authers ook een paar interessante voorbeelden van onbedoelde gevolgen, in dit geval op zich niet zo heel relevante veranderingen in het wereldsysteem die hebben bijgedragen aan de kredietcrisis.
Een deel van de ellende gaat terug op president Johnson die bedacht dat het wel een goed idee was om Fannie Mae te privatiseren zodat de overheidsboekhouding ten tijde van Vietnam weer wat meer op orde kwam. Het feit dat deze private organisatie (en later Freddy Mac) met een impliciete of expliciete overheidsgarantie op hypotheken in de markt opereerden, betekende dat de rest van de banken daar niet tegen kon concurreren, en zich op de subprime hypotheken gingen richten.

Dan was er de millenium crisis die leidde tot de beslissing veel geld in de markt te pompen, wat leidde tot de Nasdaq crisis en nog weer meer liquiditeit in de markt om die crisis te bestrijden. En dan was er nog de beslissing van de amerikaanse overheid om de 30jarige leningen niet meer uit te geven, waardoor investeerders uitweken naar de verhandelde hypotheken.

Wat Authers niet noemt is de invloed van de computers op de mogelijkheid allerlei risico en optiemodellen door te rekenen, waardoor zeer ingewikkelde producten ontstonden die weinigen meer snapten en waarop het toezicht ontbreekt. Wat dat betreft is het ook een ICT crisis. Een Nobelprijs voor de optietheorie moet de komende weken maar even niet worden toegekend zo lijkt me. Eerdere winnaars maakten er in de praktijk ook al potje van en veroorzaakten een (achteraf nog overzichtelijke) crisis mee.

En zo krijgt de protestbeweging van de sixties alsnog gelijk: ze hadden veel eerder moeten stoppen met Vietnam en het ordentelijk moeten financieren. Dat laatste argument was weinig marxistisch en toen dus niet in de mode; had wel gemoeten.