Kies pijn?

 Op Foodlog schreef de Brabantse melkveehouder Jos Verstrate een stuk waarin hij zich als zwevende kiezer verklaarde omdat partijen niet veel te bieden zouden hebben voor boeren. Ik kon het niet nalaten om voor volgende week een kleine  kieswijzer aan te bieden. Hoewel materiaal in Foodlog uitstekend is terug te vinden, leg ik het ook maar even vast in eigen archief. Hier is de tekst:

Als ook Jos al zwevend is, dan wordt het wellicht toch tijd voor een reactie. Doorrekenen heb ik vroeger op het oude LEI wel eens in een brainstorming voorgesteld, zou met de door boeren al beschikbaar gestelde data goed te doen zijn (als je tijdig begint) maar toen was de financieringsanimo niet groot. Misschien moeten wat organisaties een PPS voorstel schrijven (bel Petra).

Ik zweef zelf via de volgende 3 vragen, misschien helpt dat Jos aan een zachte landing:
Boeren zorgen voor 10 miljard toegevoegde waarde, het hele complex voor ca 45 en er is volgens PBL 6.5 miljard schade daarmee samenhangend in milieu en volgens RIVM 6 miljard in de volksgezondheid samenhangend met ongezond eten en leven. Deze afweging tussen inkomen en niet betaalde schade/kosten is nu in heroverweging, het volgend kabinet moet daar wat mee.

1. Eerste vraag voor Jos: zijn de huidige doelstellingen die zo ongeveer in de wet staan voor KRW2027, Stikstof 2035, Klimaatwet 2030 en 2050 de juiste afweging?. Vind je dat de doelstelling te licht zijn omdat milieu niet genoeg opknapt: zoek een partij die sterk op milieu hamert en help de eisen te verzwaren. Kijk eens naar Partij voor de Dieren, GroenLinks, eventueel D66, PvdA. Milieu en landschap vindt je uiteindelijk belangrijker dan aantal boeren. Denk je dat de eisen idioot hoog zijn en dat je via de politiek Parijs en Brussel nog op andere gedachten kunt brengen of dat je daarom uit de EU wilt: good luck, maak je keuze ter uiterst rechterzijde. Bedenk even of je het met andere standpunten van de partijen (die ook fors zijn) wel eens bent en of dit gewicht in de schaal gaat leggen voor de formatie (je stemt vermoedelijk meer voor principe en mentaliteitsverandering dan voor effect op korte termijn via regeringsverantwoordelijkheid).

2. Tweede vraag voor het geval Jos zich niet tot de uitersten bekeert: denk je dat we bovenstaand probleem volledig via technische innovatie kunnen oplossen (van nieuwe stallen tot vleesvervangers), dat het niet zo erg is als de benodigde (misschien zelfs afgedwongen) investeringen leiden tot schaalvergroting en minder boeren (zoals dat in de glastuinbouw is gebeurd), maar dat het belangrijk is dat het agrocomplex die innovaties ook weer in het buitenland kan verwaarden: dan voel je je thuis in de rechterkant van de huidige coalitie, VVD, misschien ook CDA.
Denk je dat er meer nodig is dan technische innovatie of dat juist het aantal boeren heel belangrijk is voor de leefbaarheid van het platteland en geen resultante van de marktwerking moet zijn, dan schuif je in de coalitie naar het midden (CDA) of wat progressiever (CU). Buiten de coalitie naar SGP. Ook hier spelen natuurlijk andere issues dan boer-zijn, zeker voor een goed carnavalsvierder van onder de rivieren.

3. Derde vraag om de keuze nu nog wat te helpen: bij het centraal stellen van de boeren heb je de keuze tussen remmen en ontwerpen van nieuwe mechanismes voor belonen. Bij dat laatste gaat het dan vaak om (langjarige contracten voor) groenblauwe diensten. En dat roept een financieringsvraag op. Sommige partijen geven aan dat ze daarbij uitdrukkelijk de btw voor ogen hebben (of vleestax) en de consument de werkelijke kosten willen laten betalen (eventueel gekoppeld met een fors rondje koopkrachtontwikkeling) om de schade van het voedselsysteem aan de consumentenkant enigszins met prijzen proberen te beperken. Zodat consumenten meer de werkelijke prijs betalen. Dat helpt je wellicht in de keuze CDA, CU (hoog btw), PvdA (tegen voedselprijsstijging, wel inkomensbeleid).

Dit is wat ik leerde uit het verkiezingsdebat waar ik een bijdrage aan mocht leveren en nadien bevestigd zag in andere bijeenkomsten en programmaoverzichten. Ik zit er hier een daar vast naast, maar dat wordt dan in het panel wel gecorrigeerd.
En je kunt z'n afweging natuurlijk juist ook maken vanuit voedselprijzen (begin dan onderaan) of vanuit het verdelen van de schaarse ruimte. Misschien kan iemand anders dat eens doen...

Verder geldt dat dit dus vooral een keuze is op politieke ideologie. Daar is de politiek ook voor. Besluit in de formatie vooral om binnen een jaar details met experts uit te werken van landinrichting, CO2-quota, KPI's biodiversiteitsherstel etc. Heeft m.i. niet zoveel zin op een ideetje te stemmen, maar op de manier waarop een partij naar de problematiek en de wereld kijkt - dat is komende vier jaar hun afwegingsmechanisme. En stem niet alleen als boer, maar ook voor de wereld waarin je wilt dat je kinderen en anderen leven.

Jos, ik hoop dat je weer veilig landt, en op 17 maart het potlood weet te hanteren in een geldige stem. En het potlood mag je houden.