De start van het melkquotum

Morgen komt er een einde aan zo'n 30 jaar melkquotum. De kranten staan er vol van. En ik hoorde dat het Ministerie van EZ er morgen nog eens een (besloten) lunchbijeenkomst aan wijdt - goed voor het historisch besef van de jeugd van tegenwoordig.
Daar voeg ik hier dus niet veel aan toe. Wel een kleine les van dertig jaar geleden uit de tijd van de totstandkoming van de quota. Die juist ook in deze tijd van betaald onderzoek in opdracht niet vergeten moet worden.
In de aanloop van de quotering was Nederland fel tegen quotering van de zuivel. Zo fel dat er ook niet gestudeerd mocht worden op wat zo'n voorstel van de Europese Commissie zou betekenen. Voor een politicus is immers alles politiek en er was angst dat een officiële LEI studie zou leiden tot ondermijning van dat standpunt - in Den Haag (waar voorstanders zouden vragen of de minister bezig was te draaien) en in Brussel (waar de onderhandelaars wellicht minder serieus genomen zouden worden). Een goed ambtenaar zorgt dat zijn minister geen problemen krijgt, dus geen reden te studeren op deze ongewenste ontwikkeling.
Wie het initiatief precies genomen heeft weet ik niet (kan dat nog eens worden uitgezocht?) maar op een gegeven moment had het LEI het bij zijn bestuur toch voor elkaar gekregen een studie te doen. Die was uiterst geheim, en dat werd er niet beter op toen onderzoeker Leen van der Giessen tot de conclusie kwam dat er heel veel voordelen zaten aan zo'n systeem. Om de melkplas in te perken, de druk op het overheidsbudget te verminderen en bovenal ook voor de boereninkomens. Dat kwam de gezagdragers niet uit. Die wezen bovendien op andere, niet-onderzochte aspecten zoals de technische uitvoerbaarheid. Die zou met 60.000 melkveehouders onmogelijk zijn.
De geheimhouding hield niet lang stand. Ik keek er vandaag aan de lunch nog eens op terug met een oud lid van de Wageningse Boerengroep. Die hadden lucht gekregen van de studie en zetten het Ministerie van LNV (eigenaar en financier van het LEI) voor het blok. Door berichten te ventileren over een geheime studie die onder de pet werd gehouden. En te speculeren over de uitkomsten. Zo doe je dat.
En zo kwam het dat de auteur van de studie in een winter een auto versleet, zoals ik hem eens heb horen zeggen: het regende spreekbeurten in zaaltjes van cafe's voor lokale afdelingen van de standsorganisaties. Met veel vragen.
En uiteindelijk kwam de studie misschien wel te laat. Toen Brussel de quota invoerde was Nederland niet goed voorbereid. Niet alleen moesten de boeren nergens zover in productie terug als hier, maar er kwamen hele lijsten knelgevallen. Zoals de SLOM-boeren die tijdelijk de melkproductie tegen betaling hadden gestopt en vleesvee waren gaan houden, en nu een quotum werd onthouden. Ik heb nog jaren aan hun schade mogen rekenen, tot en nadat het Hof in Luxemburg ze uiteindelijk gelijk gaf.
Kortom de quota kunnen vergeten worden, wat onthouden moet worden is dat je ook onderzoek laat doen naar scenario's die je zelf niet wil maar anderen wel. Zorg voor een politieke en bestuurscultuur waarin dat goed management is. Leiders organiseren hun tegenspraak.