donderdag 3 juni 2010

historisch besef

In het proces van modernisering gaan er waarden verloren. Dinsdagochtend bogen we op uitnodiging van LNV Innovatienetwerk ons over de vraag of er teveel verloren is gegaan en of dat een basis van innovatie kan zijn.
Ik ging er met enige scepsis naar toe. Natuurlijk, een economische crisis zoals de huidige is ook een waarden-crisis. We zijn welvarender en komen op een hoger niveau van de Maslow piramide. We worden allemaal een dagje ouder en daarmee slaat ook de nostalgie toe. Nostalgie naar verloren gegane beroepen, naar het vakmanschap van de Grolsch reclames van Paul Huf. Zoals een van de deelnemers zei: de nostalgie van Wim Sonneveld's Het Dorp. Blijkbaar leefden ze verkeerd, het dorp is gemoderniseerd, nu zijn ze op de goede weg, dichtte Friso Wiegersma met enige ironie.
Maar vermoedelijk zijn ze in het dorp met de modernisering ook echt op de goede weg, want nostalgie bestaat bij het feit dat we vooral het goede onthouden en de pijn of de benauwdheid van Gerard Reve's Avonden vergeten. Maar goed, we gingen aan de slag naar het motto van de Stalmeester in die andere geweldige Sonneveld sketch: Er is al genoeg waardevols naar de kloten gegaan de laatste tijd. (Er is overigens ook een fraaie Kopspijkers variant van Het Dorp over nostalgie in het dorp Amsterdam)

We mochten ons voorstellen met een meegebracht voorwerp of foto. Ik kon niet nalaten het op meta-niveau te tillen met bovenstaande foto die ik ook in lezingen wel gebruik. Zie je hier nostalgie of modernisering??.

De meeste mensen zien nostalgie en daarom worden er nu ook al schuurtjes in die stijl in Zeeland gebouwd. In werkelijkheid was het industrieel ontwerp, meerdere boerderijen tegelijk in 1 polder, door een architect ontworpen op basis van ervaringen in de vorige polder, in de zwarte teer die ook gebruikt werd om de schepen van de WIC op te kalefateren (goed voor het behoud in de zilte lucht) en met een witte bies om 's nachts de deur te vinden.
Wat er dus verloren is gegaan is historisch besef. We neigen door een onjuist historisch besef zaken te bevriezen terwijl de historie gericht was op ontwikkelen. Daardoor begrijpen we de huidige zaken in het landschap niet: je moet kennis hebben om het landschap te kunnen lezen. Zonder voorkennis blijft kasteel een gebouw, een ruine een hoop stenen die niet meer aan de Romeinen herinnert.
En ontwikkeling wordt dan helemaal lastig, terwijl altijd gold: onderzoekt alle dingen en behoudt het goede. Voor je het weet wordt het een openlucht museum, maar uit de monumentenzorg weten we dat dat onbetaalbaar is: wie wil behouden moet ontwikkelen.

En dus is de vraag of je met dit idee van het weer benadrukken van het historisch besef gemakkelijker het landelijk gebied kunt vernieuwen en bewaren. Kunnen we grotere veestallen bouwen die passen in de regionale architectuurtraditie? Kun je beter common pool resources in een plattelandsgebied definieren? Kun je allochtonen in wijken als de Tarwewijk verbinden met het Zuidwesten (of de Kinkerbuurt met Noord-Holland) als men weet dat die wijken ooit gebouwd zijn voor immigranten uit die streken (die met het transport van die tijd een even grote reis hadden afgelegd naar een nieuwe bron van bestaan als de huidige bewoners)? Leidt kennis van de historie van een gebied tot betere appreciatie en meer draagvlak voor een nationaal landschap of nationaal park en handhaving van de ruimtelijke ordening?

Allemaal vragen waar misschien maar eens op gestudeerd en mee geexperimenteerd moet worden als je iets wilt doen met verloren gegane waarden. Past in de experience-economie: Bataviastad ging ons al voor.

De kunst lijkt me overigens wel om niet al te krampachtig met verlorengegane waarden om te gaan. Neem de veel besproken verloren gegane waarde van het Seizoensdenken. Wie jonge mensen vraagt naar het aardbeien-seizoen krijgt als antwoord: de Kerst of Oma's verjaardag, of op zijn best Wimbledon. Dat leidt er natuurlijk toe dat we geen primeur-aardbeien met een primeurprijs meer hebben.
De kunst lijkt me niet om alleen begin juni weer Nieuwe Hollandse Primeur Aardbeien op de markt te brengen. Ook in de rest van het jaar is er vraag naar aardbeien. In een heterogene markt is er dus ook plaats voor speciale Wimbledon-aardbeien (die goed bij slagroom passen) en Kerst-aardbeien (naast de Kerstrozen).
Enfin, al met al toch een mooie en nuttige workshop - dankzij al die interessante deelnemers en het format.

Geen opmerkingen: