Met de Pasen las ik het tweede deel van de trilogie van Fernaud Braudel over de Middellandse Zee uit. De Nederlandse vertaling uit 1993. Op zijn laatste pagina's (p.545) contrasteert hij de oorlogen met de conjunctuur van de 16e eeuw. De correlatie is niet perfect, maar intrigerend. Aan de ene kant zijn er de godsdienstoorlogen, of ze nu kruistocht of jihad heten. Die lijken samen te vallen met de dieptepunten in de conjuncturele golf; als het slecht gaat gaan we een ander systeem te lijf. Als het slecht gaat krijgen de goddelozen de schuld en gaan we ze te lijf. Na het draaipunt van de conjunctuur, in de opgaande fase is er ruimte voor familietwisten: de burgeroorlogen en opstanden, en ook wel de aanval op de bevriende buren. Blijkbaar moet de woede (mijn interpretatie) van de neergang een weg naar buiten vinden en is er tijd en ruimte nu die niet meer besteed hoeft te worden aan het boven water houden van het eigen hoofd. Ik herinner me (maar kan helaas geen bronvermelding geven) een sociologisch onderzoek dat ook boerenprotesten in onze tijd koppelde aan de eerste fase van een prijsherstel. Wat zegt dat voor onze tijd?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten