Kreil

Ooit zou er tussen Creil en Kreileroord, dus tussen de Noordoostpolder en de Wieringermeer, nog voor het ontstaan van de Zuiderzee een groot woud hebben gelegen.  Dat verhaal kende ik, als ook dat de historici er weinig tot geen bewijs voor hebben, het bos in nooit teruggevonden. Het Kreilerbos was een moerasbos en Kreil is dan ook Friese woord voor wilgentenen. Dat wist ik niet, maar het verklaart wel waarom je de stobben niet makkelijk opvist. Arjen Fortuin kwam met dit feitje, vandaag in zijn rubriek Boek uit de kast in de NRC. Als inleiding op een boek uit een boekenkastje in Creil. 

klimaatvideo

 Eerder dit voorjaar meldde ik al dat ik een zaterdag te gast was bij het Burgerberaad Klimaat als deskundige. Er zijn toen ook video[s gemaakt met alle deskundigen en die staan hier online. Mijn boodschap bevatte vier punten:

• bij voedsel is de productie met zijn export wat anders dan de consumptie met zijn import.
• innovatie is een grote bron van verandering, met en zonder beleid
• het gaat om een ruimtevraag: hoe willen we wonen en werken.
• solidariteit arm en rijk is belangrijk. Kapitaal in handen van rijkere mensen ontleent zijn waarde aan de toekomst en die mogen dus best goed bijdragen

Je kunt ook zelf aangeven bij het Burgerberaad wat je belangrijk vindt. Zie hier

Lange lijnen

Gisteren hield de Rli een mini-symposium ter gegevenheid van het afscheid van de directeur-secretaris, Ron Hillebrand.  Ik was gevraagd om te spreken over de lange lijnen in de landbouw, onze advisering en hoe verder. De sheets staan online.

Anna Paulowna

We waren dus bij de bollen in Noord-Holland. De reisgids meldde dat de Anna Paulownapolder niet meteen een succes was. Toen die halverwege de 19e eeuw werd ingepolderd klaagden de boeren steen en been over de armzalige zandgronden waarop het niet goed wilde groeien.  Dat veranderde in 1911 toen de eerste bollenboer er aan de slag ging.  De geestgronden van duinzand vermengd met lichte klei bleken ideaal. Het deed me realiseren hoe lastig het is om te bepalen wat een goede Agrarische Hoofdstructuur zou kunnen zijn: wat nu minder goed is, is dat in de toekomst misschien wel. En is een AHS er voor voedselzekerheid of ook voor siergewassen?

oorlog en vrede

Met de Pasen las ik het tweede deel van de trilogie van Fernaud Braudel over de Middellandse Zee uit. De Nederlandse vertaling uit 1993. Op zijn laatste pagina's (p.545) contrasteert hij de oorlogen met de conjunctuur van de 16e eeuw. De correlatie is niet perfect, maar intrigerend. Aan de ene kant zijn er de godsdienstoorlogen, of ze nu kruistocht of jihad heten. Die lijken samen te vallen met de dieptepunten in de conjuncturele golf; als het slecht gaat gaan we een ander systeem te lijf. Als het slecht gaat krijgen de goddelozen de schuld en gaan we ze te lijf. Na het draaipunt van de conjunctuur, in de opgaande fase is er ruimte voor familietwisten: de burgeroorlogen en opstanden, en ook wel de aanval op de bevriende buren. Blijkbaar moet de woede (mijn interpretatie) van de neergang een weg naar buiten vinden en is er tijd en ruimte nu die niet meer besteed hoeft te worden aan het boven water houden van het eigen hoofd. Ik herinner me (maar kan helaas geen bronvermelding geven) een sociologisch onderzoek dat ook boerenprotesten in onze tijd koppelde aan de eerste fase van een prijsherstel. Wat zegt dat voor onze tijd?

VROLIJK PASEN

 

Baanderheren en Oud-Poelgeest

 We lunchten vandaag bij Oud-Poelgeest. Terug naar Oegstgeest dus.  Het kasteel was ooit een tijdje van Herman Boerhave, maar is ouder. Het stamt uit de tijd van de ridders in de Middeleeuwen. Het lag op geestgronden omringd door poelen. Het deed me eraan herinneren dat er ridders waren die baanderheer waren. Ook daarvoer schrijft Utrecht Dresselhuis (p. 230): dat waren ridders die, mede op basis van meerdere heerlijkheden die ze bestuurden, nog al wat personeel hadden en met een behoorlijk groep jonge ridders en anderen ten strijde trokken. De aanvoerder moest dan zichtbaar zijn en voerde een banier. Een banier was een zijden vaan die aan een lans was gebonden. 

Overigens bloeien de Stinsenplanten er momenteel fraai. 

Windrecht

 Ik treinde vandaag op en neer naar Middelburg dus alle reden om nog een post te wijden aan het Zuid-Beelandse boekje van Utrecht Dresselhuis. Hij legt uit (p. 201) dat je in de Middeleeuwen geen bedrijf kon starten zonder de Heer van het ambacht ook een jaarlijks bedrag te betalen  Dat had niet alleen nadelen (de heffing), maar ook voordelen. Want je verwierf vaak een lokaal monopoly omdat je gevrijwaard werd van concurrentie.

Een bijzonder recht was het windrecht, zo moest de molenaar van Oudelande 24 gulden per jaar betalen voor het windrecht.  Het lijkt een vreemd recht, want de ambachtsheer levert daarvoor geen wind. Maar ook de molen had een lokaal monopolie, soms zelfs niet alleen praktisch (geen andere molens in de buurt) maar soms ook juridisch omdat er molendwang was voor de inwoners: ze moesten van de molen gebruik maken.

Het windrecht was ook een instrument van ruimtelijke ordening, althans zo interpreteer ik het op sommige plekken: de overheid / ambachtsheer garandeerde wel degelijk wind doordat er geen gebouwen of bomen mochten worden neergezet die de molenbiotoop zouden verstoren. Het is ook een recht op vrije windvang. 

50 jaar EAAE onderzocht

 Dit jaar bestaat de EAAE, de vereniging vban Europese landbouweconomen, 50 jaar. Dat vieren we eind augustus in Bonn. Ter ere van dat feit publiceerden we een analyse van de topics die in die 50 jaar populair waren, en beschreven de geschiedenis van de club. Het wordt het openingsartikel in de volgende uitgave van EuroChoices. Nu al online beschikbaar. 

Klaagmuur

 

De handelsoorlog houdt de wereld in zijn greep. Ook de beurzen. Er blijkt een Wall of Worry te zijn gemaakt. Die vooral laat zien hoe het kapitaal afgelopen decennia van de globalisering heeft geprofiteerd, maar ook de schokken in beeld brengt. Deze versie plukte ik van het www.

Tolerantie anno 1691

 Terugkomend op de post van gisteren: we leren altijd uit de geschiedenisboekjes over tolerantie in de Republiek der Verenigde Nederlanden. De Gereformeerde Kerk had immers forse toelatingscriteria, je was niet zo maar lidmaat. En er waren veel andere geloven in het land, voor de handel was het beter te gedogen.  Dat de werkelijkheid soms een graadje minder tolerant was, meldt Ab Utrecht Dresselhuis in 1832 ook (p. 113).

Zo liep de tolerantie averij  op door de vervolging van de Hugenoten in Frankrijk die ook veel vluchtelingen naar ons land opleverde. Dat leidde tot wraakgevoelens alhier van Protestanten richting "de Roomschen", en in het bijzonder Jezuïeten die hier missie bedreven. oo gingen in 1691 twee hofsteden in de Zak van Zuid-Beveland waarvan de bovenverdieping tot katholieke schuilkerk was verbouwd, in vlammen op. 

Godsdienstvrijheid

Laat ik dan nog maar een paar stukjes uit he boekje Wandelingen door Noord- en Zuid Beveland van Ab Utrecht Dresselhuis (origineel 1832, in 1974 in facsimile opnieuw uitgebracht).brengen.  Want hij schrijft in mooie bewoordingen. Bijvoorbeeld als het over de emancipatie van de katholieken gaat luidt de tekst uit 1832 "Naar gelang zij zcih meer als stille staatsburgers deden kennen , werden de beperkingen, onder welke zij hunne Godsdienstoefeningen houden moesten, opgeheven en na 1796 geheel vernietigd. Zij genieten thans, gelijk gij weet, gelijke regten met de Protestanten, en dit is billijk. De hooge regering behoord, als zoodanig, geene geloofsbelijdenis te hebben, en niet te vragen naar de godsdienst der onderdanen, maar hunn plichtsbetrachting als burgers.".. Een best relevante tekst, bijna 200 jaar later.  (p.122)

Namen

De NRC had vandaag een stukje over het mannelijke karakter van onze achternamen. Velen kregen hun achernaam van hun vader (Jansen ofwel Jans zoon), of van een mannelijk beroep: er zijn wel bakkers maar geen bakers (dat ligt in het Engels anders maar daar is de baker geen kraamvrouw). Velen blijken ook genoemd naar de naam van het huis waar ze woonden. 

Wat in het stukje ontbrak is waarom we namen zijn gaan geven.  Volgens Ab Utrecht Dresselhuis (p.23) kwam dat door de kruistochten. Voor die tijd noemde men iemand bij zijn doopnaam en eventueel zijn vaders naam. Dus Jan Klaassen. Maar bij de kruistochten waren er zoveel mensen samen dat dit zelfs bij de (lagere) edelen tot verwarring leidde, en voegde men de plaatsnaam toe. Het werd dus Jan van Arkel.   Voor de adel althans. Als men van plaats veranderde, of beter, als een zoon ergens anders ging wonen nam die dus makkelijke een andere naam aan. 

Boeren (althans in het rivierengebied) begonnen in de Gouden Eeuw een achternaam te kiezen, althans als ze bestuurlijke functies kregen en zich belangrijk begonnen te voelen.