GGG in gebiedsprocessen

 De tweede rede in Tilburg afgelopen vrijdag (zie de blogpost hieronder) was van mijn Rli collega Joks Janssen. Onder de titel Renovatio Ruralis - de wederombouw van het Nederlands platteland. Een heel nuttig betoog hoe de inrichting van ons platteland bepaald zou moeten worden door aspecten van de brede welvaart. 

Janssen definieerde de gebiedsprocessen in de Gs: Grond, Gemeenschap en Geschiedenis. En liet het aan het publiek over om in te schatten of de BBB ook GGG kan zeggen. 

chief science offcer

Vrijdagmiddag was ik in de auta van Tilburg University, voorheen de katholieke Handelshogeschool. Ik vroeg me af of ik er ooit eerder was, maar er was nu een dubbele reden. Hans Mommaas ging er met emiraat en Joks Jansen hield zijn oratie. Twee redes in 1 dus. 

Momaas (tot voor kort ook directeur PBL) reflecteerde op de verhouding beleid en kennis. Een boeiende interface gezien bv. het OMT bij de Coronacirisis of de stikstofmodellen. De politiek zou het weer wat meer over afwegingen op basis van waarden moeten hebben, en minder geitenpaadjes zoeken in de modellen. Dat geldt overigens ook voor andere belanghebbenden, inclusief de expliciet benoemde gepensioeneerde ex-wetenschappers en experts. 

De oplossing zoek Mommaas niet in weer een adviesorgaan of zo. Wel vindt hij dat iedere verstandig opererende organisatie een chief scientis / chief science officer moet hebben die in een wat vrije rol de biasses in de interface ter disscussie stelt. Helemaal eens.

Metaalkathedraal

Lezingen en bijdragen aan panels brengen je soms op bijzondere plekken. Gisteren nam ik deel aan een middag van Future Fuud Utrecht over het thema Food Democracy. Veel jonge mensen van de Universiteit maar ook van buiten die zich bogen over de democratische aspecten van het voedselsysteem. Zelf bezocht ik een leuke workshop over burgerberaden zoals een G1000. Het was ook een mooie netwerk bijeenkomst. 

Het was in De Meern, nu ook Utrecht. In de Metaalkathedraal. Staat aan de Oude Rijn en is in de 19e eeuw gebouwd als kerk. Na de tweede wereldoorlog geconverteerd naar een metaalfabriek, waar onder andere zijnspannen voor motoren werden gemaakt. En een aantal jaren geleden door een aantal mensen gekocht en veranderd in een broedplaats van creativiteit. Een werkplaats ook met een (naar ik hoorde goed) restaurant en een bakkerij. 

goetgevonden

Historici kunnen weer even vooruit met nieuw bronmateriaal. Het Huygensinstituut van de KNAW heeft met subsidie van NWO en inzet van burgerwetenschap alle besluiten ('resoluties") van de Staten-Generaal van de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden online gezet. Doorzoekbaar.  Dat is best een uitdaging met al die verschillende spellingen van namen e.d. ÏNog niet geprobeerd maar ik leg de site hier alvast vast: goetgevonden.nl

Dat goetgevonden (met een t) komt uit de vaste formule die de griffier gebruikte. Is nae deliberatie goetgevonden en de verstaen,  zo scheef hij tussen 1576 en 1796.

Lessen uit het Westland

 Op Boerenenbusiness staat vandaag een nieuwe column van mijn hand. Zie alhier. Ik las afgelopen maand het koffietafelboek van Jaap van Duijn over de geschiedenis van het Westland uit. Hij geeft veel aandacht aan de groenteteelt, minder aan de bloemen. Maar wel een mooi werk. 

Leek me een mooie basis om weer eens aan de orde te stellen dat er bij technische innovatie als gevolg van bv. hogere arbeidskosten of milieueisen een spanning is tussen de concurrentiepositie van individuele bedrijven en van de sector. Een van de eerste dingen die ik op het LEI ooit van directeur Jan de Veer leerde. Prima om dus in te zetten op technische innovatie, maar wees eerlijk en zorg voor goed beleid voor wie moet stoppen. En suggereer niet dat dit voor alle boeren een goede oplossing is maar benoem de sanering. Dat lijkt me althans de les voor bestuurders. 

Daarom zijn boeren boos

Is de titel van een boek vanuit de Foodlog community dat in januari uitkomt en waaraan ik enkele stukken bijdroeg. De marketing is begonnen. Klik hier.

scheiden of verweven

 Scheiden of verweven is een thema dat niet alleen in de landbouw speelt. Het lijkt nuttig: grond voor meerdere doelen gebruiken. Maar best lastig. Zo wandel ik regelmatig door een natuurgebied in de buurt bij Nesselande. Dat is aangelegd als waterbuffer voor het geval de Rotte de regen niet aankan. Maar het is ook natte natuur, goed voor de weidevogel. En dus recratiegebied als uitloop van Nesselande.

Blijkbaar levert dat spanningen op. Afgelopen jaren was een groot deel van het middengebied van maart tot eind augustus niet toegankelijk vanwege het broedseizoen, dus werden wandelroutes van mensen (en honden) behoorlijk beperkt in zijn varianten. Blijkbaar is het niet genoeg. Nu zijn er hekken geplaatst om gebieden waar ik zelden iemand zag helemaal af te schermen. De natuur achter het hek. Ben benieuwd of dat nu in de zomer ook nog eens afgesloten wordt, of de routes weer beschikbaar worden.

Wat in mijn appreciatie niet helpt is dat de hekken zijn gezet op een moment dat een boer het niet zou wagen met zijn tractor het land op te gaan. Misschien had daarom de loonwerker juist tijd. Maar hier en daar is het nu een modderpoel waar de wandelaar beter tot in maart weg kan blijven. Sommigen zullen zich afvragen of het gebied niet twee keer zo groot had moeten zijn, en er wat meer boerengrond ernaast had moeten aangekocht om natuur en recreatie meteen te scheiden. Enfin, al doende leert men.

beelden van de boer

 

Er zijn nogal verschillende opvattingen over de positie van de boer in markt en keten. Zelfstandig ondernemer, slaaf van de keten of plattelandsheld ?  Mijn column in Food&Agribusiness van gisteren.

Otto en de Polen

Boeiend artikel in het NRC van afgelopen weekend over de uitzend-multinational Otto Workforce. Elders las ik dat de eerste Polen al in 1981 als seizoensarbeider in de bollen en de kassen van het Westland werkten, maar de echte stroom kwam natuurlijk pas op gang na de val van de Muur. Maar voor de toetreding van Polen tot de EU.

Dat kon, omdat veel Polen in het Zuiden van Duitsland nog een Duits paspoort hadden, een overblijfsel van de grenscorrecties na de Tweede Wereldoorlog toen Polen naar het Westen schoof. Het was de toen 19 jarige Karolina Swoboda die daar gebruik van maakte en kwam werken in een verpakkingsbedrijf in Nederland. Zij attendeerde haar directeur Frank van Gool op deze mogelijkheid om op grotere schaal de arbeidsmigratie te organiseren. Ze zetten Otto Workforce op, waren ook nog een tijdje getrouwd, verkochten het bedrijf aan een Japanse multinational in arbeidsbemiddeling en zijn er nog CEO. 

Inmiddels is het veruit het grootste uitzendbureau van arbeidsmigranten in Europa, met 50 kantoren o.a. in Duitsland, Polen, Bulgarije en Oekraïne. 

Deense klimaataanpak

 Denemarken besloot afgelopen weken om de koe bij de horens te vatten als het om klimaat gaat: er komt een ETS in de veehouderij en veel meer bos. Op Foodlog is er een mooie discussie. Mijn bijdrage hieronder, maar zie aldaar.

Goed dat de redactie deze ontwikkeling in de discussie gooit. Het Deense besluit is om tal van reden belangrijk.

De analyse die de redactie geeft lijkt me wel te kloppen, met de kanttekening dat ik maar een beperkt effect verwacht van een hogere melkprijs uit deze alleingang. De wereldmarktprijs gaat er niet door veranderen dus het effect moet komen van het feit dat Arla het minst renderende deel van de afzet er uitsnijdt, van het feit dat ze nog meer hun best doen in de hoge segmenten van toegevoegde waarde te zitten en dat ze met de rust in huis nog wat overnames elders doen en de marge daarop naar hun eigen melkveehouders sluizen (het Suikerunie/Aviko model). Maar ook dat effect is beperkt, bij mijn weten maakt Arla alle boeren in alle landen lid van de coöperatie.
Er is ongetwijfeld een Deense impact assessment geweest van dit beleidsvoorstel. Als iemand een link heeft naar een Engelstalige versie, zou dat interessant zijn voor de cijfers.

Een reden waarom dit interessant is, is de vraag of de EU deze kant op moet. De Strategische Dialoog is er niet uitgekomen. Het theorieboekje van de economen zegt van wel. Beprijzen helpt en met de grote basisvrijstelling en het terugploegen van de heffingsopbrengsten uit een niet al te hoge heffing naar subsidies is het een boervriendelijke variant. Iemand met goede ingang in Brussel vertelde me dat Von der Leyen best zo''n voorstel had willen zien, de EU is wel een ETS-fan.

Toen ik om mijn mening werd gevraagd heb ik niet al te enthousiast reclame gemaakt om twee redenen: als je bij meerdere duurzaamheidsdoelen (ook biodiversiteit, dierwelzijn, water) streeft naar doelsturing met een KPI systeem (Benchmark systeem ) dan weet ik niet of het handig is er 1 uit te lichten die je via ETS doet. Ook gezien de ervaring dat industrie stuurt op CO2/kg melk en dat leidt snel tot intensivering, zeker als je de uitstoot via veevoer (aankopen) en veenweideproblematiek niet meeneemt. Wat dat betreft mooi dat Denemarken het aandurft en een mooi experiment wordt voor de rest van de EU. Ook al kunnen ze in een alleingang nog niet van het CBAM mechanisme aan de buitengrens van de EU gebruik maken.

Tja, en dan is er de vraag waarom daar wel en hier niet. Deels misschien van die verschillende doelen in plaats van klimaat centraal en de rest van de milieudoelen daar mee mee laten lopen.
Maar er is ook nog een culturele factor die ik niet hard kan maken en dus een hypothese noem. Namelijk dat de cultuur in de Deense maatschappij en boerenstand egalitairder en coöperatiever is. Denemarken is veel meer dan Nederland een door en door coöperatieve samenleving. Waarin je baan, ook als boer, niet heilig is. Een bedrijf kan makkelijk over de kop of reorganiseren, de samenleving staat garant dat je inkomen doorgaat en je naar ander werk wordt geholpen. Tegen die achtergrond weten Deense boeren en in ieder geval boerenleiders dat de democratie op nette wijze de randvoorwaarden bepaald en dat je je daarbij neer te leggen hebt via een goede deal. Nederland is individualistischer. Hier lijkt momenteel de eerste zorg van coöperaties: hoe houden we een zo groot mogelijk deel van de melkplas naar onze fabriek, veel minder lijkt het te gaan over een strategie om nu koeien uit de markt te halen om het mestprobleem te verminderen en daarmee wat meer boeren in de benen t e houden. Of over een goede lange-termijn-strategie voor de sector.

Het egaliraire in de Deense samenleving uit zich ook in het erf- en belastingrecht. Toen we daar in de jaren 80 naar keken op het toenmalige LEI kende Denemarken geen fiscale Bedrijfsovernameregeling of Landbouwvrijstelling. Erfenissen van boerderijen werden niet anders belast dan die van een effectenportefeuille of een huis. En boeren hebben dus geen vangnet van een beleggingsmodel dat voor het pensioen zorgt. Jonge boeren gaan dan ook niet in maatschap maar kopen op jonge leeftijd een dure boerderij ergens in het land (en hebben dus niet de traditie dat er al 5 voorgeslachten op die plek boeren) want dan heb je langere tijd om af te lossen. Dat staat dichter bij het Nieuw-Zeelandse model van return on investment dan het Nederlandse gezinsbedrijf. Voor en achter waren meer gescheiden, ook al door de toendertijd grotere participatie van echtgenotes in de arbeidsmarkt. Of dit nog zo is zou nodig eens uitgezocht moeten worden, mooi onderwerp voor een masterthesis van een student (je kunt me mailen). Het is maar een hypothese, maar opvallend is wel dat in de vorige eeuw het Nederlandse melkveebedrijf niet zoveel kleiner was dan het Deense, Nu is het Deense al twee keer zo groot (230 versus 110 koeien).

Ik vermoed dat André hieronder gelijk heeft met zijn voorspellingen. Maar je kunt de situatie ook schetsen als dat we op een tweesprong staan in de melkveehouderij. Willen we veel boeren of efficiënt geproduceerde klimaatvriendelijke melk? Interessant dat de Kamercommissie LNV afgelopen zomer zich in Zwitserland ging oriënteren, niet in Denemarken. Een lobbyist voor de zuivel zou zich daar zorgen over kunnen maken. Maar misschien kan het wel naast elkaar, die ontwikkelingsmodellen. In ieder geval in de visie van de Rabo. Maar beleid wordt er dan niet makkelijker op.

Tegenpartij

 De verkiezing van Donald Trump maakt wat los. In de NRC las ik een interessante analyse (8 november\0 van Maarten Schinkel die uitlegde dat we op weg zijn naar neocorporatisme. Trump is transactioneel en weet de grote ondernemingen aan zich te binden. Bestaande bedrijven die het lastig hebben vanwege nieuwe technologie of buitenlandse concurrentie moeten met tariefmuren beschermd. En de arbeiders bindt je dan niet alleen door traditionele waarden  te beloven en de komst van nieuwkomers op de arbeidsmarkt te verhinderen, maar ook volgens vice president J.D. Vance, over te gaan tot collectieve arbeidscontracten (voor de VS best een linkse oplossing). 

Een andere opinieschrijver suggereerde al eerder dat we niet moeten wanhopen over de democratie, na de gilded age is het ook goed gekomen. Minstens zo boeiend was een artikel in The Economist, nog voor de verkiezingsdag ("the anti-politics eating the west, 2 november 2024). In dat essay analyseerden de auteurs data uit 50 landen van 1960 tot nu. In 274 gevallen is er indertijd gemeten in welke mate men warme gevoelens had bij de eigen partij en bij de tegenpartij. Als je die tegen elkaar uitzet dan zie je een dramatische daling in de waardering voor de andere partij. Steeds meer laat men zijn stem bepalen door het inzicht op wie men niet wil stemmen, met wie het men echt niet eens is. Polarisatie dus die aantrekkelijk is voor politici om uit te buiten door de andere partij zwart te maken. Maar die samenwerking aan nationale projecten niet ten goede komt.

En hoe dat komt? Hier hebben de auteurs gezocht naar mogelijke verklarende variabelen, zoals militaire dreiging (leidt tot meer saamhorigheid). De auteurs vinden die correlatie ook terug. Net als samenhang met als het idee leeft dat de politiek zorgt voor een economie met financiële en sociale voordelen voor het individu waar iedereen in kan delen, ongeacht de partij of coalitie. Als kiezers denken dat de toekomst er rooskleurig uit ziet en de overheid effectief is, is er ook minder aanleiding voor polarisatie en kun je ook makkelijker leven met een regering van de tegenpartij. 

Deze 3 verklarende variabelen leiden met de afname van het vertrouwen in de tegenpartij ofwel toenemende polarisatie en daarmee afname in het vertrouwen in de politiek tot een fascinerende historische ontwikkeling met 1990, 2008 en 2016 als omslagpunten. De afname van vertrouwen in de andere partij (toename polarisatie) rond 1990 hangt sterk samen met de val van het communisme en het einde van de koude oorlog. Daarvoor hoefde de kiezer zich niet meer achter de leider of de overheid te verenigen. Die druk viel weg, interne tegenstellingen kregen de ruimte. Het tweede omslagpunt valt samen met de financiële crisis van 2007/2008 waarin banken moesten worden gered en de economie stagneerde. De overheid werd gezien als incompetent in het zorgen voor een economie die werkt en voordelen voor een ieder biedt. 

Her derde omslagpunt naar nog meer polarisatie, rond 2016, stelt de auteurs voor meer uitdagingen. Mogelijk ligt de verklaring in de opkomst van de sociale media, het bekritiseren van de elite en die te zien als niet meer effectief en het feit dat politici en hun supporters die media inzetten als megafoon om die gevoelens te versterken. "Compromise requires debate. Yet the media, whose business drives on conflict,  rumour,caricatures and conspiracies gleefully orhestrates a shouting match". 

Nobel

 De Nobelprijs economie ging dit jaar naar Daron Acemoglu, Simon Johnson  (beide MIT) en James Robinson (Chicago). Institutioneel economen die onderzoek doen naar de vraag wat de rol is van instituties in ontwikkeling. Bekend voorbeeld: Noord- en Zuid Korea waren voor de scheiding op de 49e breedtegraad een uniform land, en nu is de een een puinhoop, de ander welvarend. Goed overheidsbeleid doet er toe. 

Dat is een inzicht waar al eerder nobelprijzen voor werden toegekend. Maar de vraag bleef of het niet zo is dat welvaart lijkt tot democratie en goede instituties, of is het toch zo dat goede instituties de welvaart brengen. De winnaars vonden slimme methoden om te bewijzen dat het laatste het geval is.  Je kunt onderscheid maken tussen inclusive en extractive instituties. In koloniën met relatief veel bevolking was het voor de kolonisator aantrekkelijk die bevolking tot slaaf te maken en aan het werk te zetten in de mijnbouw of plantages om er aan te verdienen. Met als gevolg ook hoge sterftecijfers. In relatief lege gebieden was er eerder een ontginningsmodel (Amerika, Canada, Australië) waar bevolking werd aangetrokken en een deel van de welvaart kreeg die via privaat bezit en vrije markten werd gealloceerd. Er lijken me uitzonderingen (samenhangend met de slavenhandel, zoals Suriname en Zuiden van de VS), maar a la. En sommige critici van de theorie wijzen op feit dat de Europeanen naar lege gebieden ook kennis en handelscontacten meebrachten. Het zijn m.i. ook typisch volksverhuizingen over dezelfde breedtegraad met dezelfde landbouwtechnologie. Over de lengtegraad is lastiger. 

De winnaars stelden ook dat landen konden blijven steken in de extractieve instituties waarin een kleine elite zich verrijkte met behulp van de laag beloonde arbeid of slaagemaakten. Er kon wel met revolutie worden gedreigd (hoewel soms ook moeilijk) Maar als de rijken een andere verdeling toezegden, was dat niet zondermeer geloofwaardig. Er was immers geen (democratiesche) controle of hun toezegging of gedrag. Elk moment konden ze daar weer mee stoppen.  Alleen als een revolutie die checks en balances introduceerd, verandert de situatie en neemt de voortdurende onrust af. Dat was volgens de onderzoekers precies wat er in West-Europa gebeurde, m.n. in de vroege 19e eeuw. 

Bron: The Economist 19.10.2024 Nations fail, academics succeed.

40 jaar spreadsheet

 

The Economist van 16 oktober stond stil bij het 40 jarig jubileum van de spreadsheet software Excel. Maar ze waren bij Microsoft helemaal niet de eerste  De eerste was VisiCalc (visible calculator), dat in 1979 ontwikkeld werd door een student van Harvard Business School, Dan Bricklin. En al snel waren er concurrenten op de markt. Ik herinner me SuperCalc en Symphony. 

Die laatste zag ik op de Efficiency Beurs in de RAI ergen begin jaren 80 en ik stelde voor die in te voeren voor de prognoses van inkomens, die op grote vellen papier werden gemaakt. Het werd een succes, maar kostte wel moeite, je komt zaken tegen waar je niet aangedacht had. Zoals het feit dat de chef die de berekeningen en aannames daarin controleerde, met rekenmachine in de hand, liever papier had. Niet vanwege zijn leeftijd, maar dan kon hij zien waar er veel gegumd was - een teken van onzekerheid van de onderzoeker, en mogelijk naar het resultaat toerekenen om de vierkantscontroles kloppend te krijgen. Dat zag je niet in een spreadsheet-print.

Enfin daarna nam Lotus1-2-3 de markt over waarna in 1985 Excel op de markt kwam. Het was sneller omdat het bij nieuwe invoer niet alle cellen herberekende, maar alleen degene die van de nieuwe invoer afhankelijk waren. En het had een goede grafische interface. En zal natuurlijk al snel in de Microsoft suite die integreert met de tekstverwerker (wordprocessor zeiden we toen). 

Nu zijn er inmiddels wereldkampioenschappen Excel (waar anders dan in Las Vegas) en krijgen de aloude software-programmeurs in talen als Fortran en Cobol soms gelijk: het is makkelijk fouten maken als je spreadsheets gebruikt voor databasebeheer of te ingewikkelde zaken. Er zijn door de jaren heen de nodige (financiele) missers geweest die aan spreadsheets werden geweten. En inmiddels is spreadsheet-management ook in een kwaad daglicht komen te staan. Desalniettemin is de bijdrage van de spreadsheet aan de nationale welvaart groot geweest en zal nog wel even doorgaan. 

Schengen

 De grenscontroles nemen toe, het akkoord van Schengen wordt onderuitgehaald. Het valt nog wel mee was mijn ervaring afgelopen weken. Via Arnhem, Duitsland, Oostenrijk, Slovenië naar Kroatië, en geen controlepost gezien. Het hotel in Zagreb was de eerste plek waar ik een paspoort nodig had. Op de terugweg ben je ook zonder paspoort in Venlo voor je het weet. Alleen bij de Oostenrijks-Duitse grens moet je in slakkengang langs een politiepost, om vervolgens te worden doorgewuifd. Wat wel files op kan leveren. 

groeten uit Kroatië

 
Een verzoek tot een presentatie over de Strategische Dialoog voor Landbouw bracht me in Zagreb op het Forum van de rectors and deans van de life science universiteiten. Goede reden voor een wat langere herfstvakantie in de najaarszon aan de Adriatische zee. Komende weken dus fotootjes uit die omgeving.

Namen

Nog een inzicht uit het wandelboekje van Utrecht Dresselhuis (zie de blog van gisteren). Hoe komen we aan onze namen? Dat zou door de kruistochten komen, die groepen mensen waren zo groot dat Jan van Klaas of Jan Klaaszoon teveel misverstanden opleverde, die waren niet uniek. En dus gingen ridders en knapen zich noemen naar de plek (plaats, kaasteel) van herkomst of bezittingen die men ergens had (wat  voor horigen ook voor de hand lag, die hoorden daarbij).. (pagina 25) 

verdwenen kastelen

Aan het eind van de middeleeuwen stonden er veel meer kastelen in het landschap dan we ons nu kunnen voorstellen. In Holland alleen al een stuk of 150. Ook in Zeeland stonden er heel wat. Ik lees af en toe in een boekje ui 1832  dat in vorige eeuw opnieuw is uitgegeven. Een kleine pocket. Het zijn Wandelingen door |Zuid- en Noord BevelandA. ab Utrecht Dresslhuis. Op het schutblad het kasteel Ostende dat eens bijj Goes stond.

Hij beschrijft het mooi: Het zal niet ondienstig zijn, mijne jonge vrienden, eer wij verder gaan, hier ene beknopte beschrijving van dergelijke oude kastelen mede te delen, daar gij ze in dit oord alleen nog, of in zeer veranderde gedaante, of in puinhopen aanschouwen kunt. (p. 8)

Lijstje: Franse erfenissen

 Nog een lijstje uit het boek van Jaap van Duijn over de geschiedenis van het Westland. Van zaken die we hebben overgehouden aan de Franse tijd van Napoleion on ons land:

• burgerlijke stand (door de inlijving in 1811)
• brugerlijk wetboek op basis van de Franse code civil (idem)
• wetboek van strafrecht (idem op basis van de code penal)
• een grondwet met als eerste de staatsregeling van 1798)
• 
  uniforme belastingheffing (1805)
  
• scheiding der machten (wetgevend, uitvoerend, rechterlijk) in 1795
• het kadaster (1811)
• gelijkstelling van geloofgemeenschappen en scheiding kerk en staat (1798)
• opheffing standenmaatschappij (1795)
• opheffing van de gilden (1798)
• afschaffing van het leenstelsel (1798)
• nationalisering van de posterijen (1799)
• toegang tot onderwijs voor iedereen (hoger onderwijswet), 1806)
• millitaire dienstplicht (1811)
• invoering metrieke stelsel (1809)
• rechts rijden (1795)
• verbod op begraven in de keker (1811)

Lijstje: 19e eeuwse innovaties

 Ik lees dezer dagen het boek van Jaap van Duijn over de geschiedenis van het Westland, dat een paar jaar geleden verscheen. Hij heeft ee
n leuk lijstje van nieuwigheden aan het eind van de 19e eeuw. Het gaat om de volgende productintroducties:

1877 telefoon

1880 gloeilamp

1881 elektrische centrale

1885 kunstmest

1885 fuets

1887 aluminium

1888 auto

1888 luchtband

1889 grammofoon

1889 camera

1890 kunstzijde

1894 bioscoop

1895 dieselmotor

1895 rontgenstraling

Geen cent teveel

 In november verschijnt bij het Paard van Troje het boek "Geen cent te veel. 130 jaar Zeeuws Meisje". Auteur Peter de Jonge meldde dat onlangs in zijn essay "Zoo fijn als boter, doch niet zo duur" in de laatste uitgave van het KZGW blad Zeeland.

Het is een van de meest legendarische margarinemerken in Nederland, meer dan Planta, Rama en Leeuwezegel.  Het merk werd 30 augustus 1894 in het merkenregister ingeschreven door de handelsfirma Simon van den Bergh, die toen in Rotterdam en Cleve kantoor hield. Margarine was ontwikkelt door de Fransman Hippolyte Merge-Mouriès als winnaar van een prijsvraag van keizer Napoleon III die voor zijn leger een product wilde dat langer houdbaar en niet duurder dan boter was. De lage prijs maakte het aantrekkelijk voor de consumentenmarkt. Van den Bergh en Jurgens, beide fabrikanten in Oss, gingen ermee aan de slag. 

Het merk Zeeuws Meisje moest vooral de associatie oproepen van dit fabrieksproduct met het platteland. Met in klederdracht een Zuid-Bevelandse meisje van protestantse huize (dat zie je aan de kap).  Hoewel Zeeland natuurlijk geen veelteeltprovincie is. Er ontstond een felle marktstrijd tussen magrarine en Echte Boter. Nog in 1984 voerde het Zeeuwse Agrarisch Jongeren Kontakt een campagne voor echte zuivel met als logo De Zeeuwse Jongen. De jonge boeren, merdeel akkerbouwers, waren niet eens zo tegen margarine, mits de olie maar geperst werd uit Nederlandse akkerbouwgewassen. 

Zeeuws Meisje ging mee in de fusies naar Unilver, maar was natuurlijk buiten Nederland niet te slijten. Voor de Duitse markt had Van den Bergh allang het merk Vitello, een verwijzing naar kalfsvlees voor wie Italiaans spreekt. Gepromoot met een Volendamse in kostuum, een soort Frau Antje avant la lettre. 

De crisisjaren waren goed voor de margarine. De slogan werd Zoo fijn als boter, doch niet zo duur. Boerenkarren met Zeeuwse paarden en meisjes werden het land doorgereden voor kookdemonstraties.  In de jaren zestig hadden de reclamemakers het over "Het land waar het leven goed is". In 1967 kam de STER en werden het filmpjes. Tot vervelens toe blijkbaar want Volkskrant columnist Hopper (alias Nico Scheepmaker) schreef dat als het leven daar in Zeeland zo goed is, men er wel roomboter zal eten.

De reclames gingen meer de nadruk leggen op prijs als koopargument. Slogans als "Geen cent teveel hoor" en "Contante guldens sparen" werden er in geramd. En in 1984, ten tijde van de economische crisis en het broekriembeleid van Lubbers, kwam de fameuze commercial waarin een amateur toneelspeler uit de regio de woorden sprak "Ons Zeeuwen, on bin zuunig. Maar we willen wel graag lekker eten".  He imago van de provincie was voorgoed veranderd. Zeeuw en Zuunig werd een vaste combinatie.  Hoewel Meertens (van het Instituut en zelf Zeeuw) soberheid en eenvoud wel een kenmerk van de Zeeuwen vond. Anderen wijzen meer op de positie tussen calvinistisch Holland en Bourgondisch Vlaanderen.

Het zou er toe leiden dat begin deze eeuw de CdK Wim van Gelder Unilevers' reclamebureau Lintas nog vorstelijke ontving in Veere met het verzoek wat anders te bedenken voor de reclames. Het moest meer gaan op de zuinigheid op natuurlijke waarden. En dat terwijl 5 jaar eerder het merk bijna was verdwenen in een opschoon actie van Unilever, van de 1600 merken moest het terug naar 400 en de local heroes konden wer wel uit. Met consumentenopstand tot gevolg. Er bleek een emotionele band met het Meisje, die Blue Band en Becel niet konden vervangen. 

Mooi essay, we kijken uit naar het boek. 

Column BoerenBusiness CPB en Williamson

 Na een zomerstop schreef ik weer eens een column voor BoerenBusiness. Over de scenario's van het CPB, de nobelprijs economie van dit jaar en een retrorecensie van een andere Nobelprijswinnaar: Oliver Williamson. Hier is hij. 

melkoverschot in China

Er was een tijd dat de Chinese markt voor zuivel onbeperkt leek, waarn exporteurs als Nederland erg van konden proifteren. De met melamine vergiftigde kindermelkpoeder deed er in 2008 nog een schepje bovenop. Inmiddels zit de markt in het slop, zo bericht The Economist van 5 oktober. Zuivel blijft voor de Chinees een vreemd ingrediënt voor de maaltijd, ondanks alle reclame en overheidscampagnes.  Dat nog los van de lactose-intolerantie die veel inwoners hebben. De consumptie lilgt nog 40% beneden de aanbevolen inname.

Maar inmiddels heeft de overheid wel de productie fors opgejaagd. Die is met een derde gestegen en ligt nu hoger dan wat de centrale planners voor ogen hadden. Gevolg: prijsdaling. Die is afgelopen jaar 28% geweest en ligt nu op 45 cent. Dat is beneden de kostprijs die hoog is door import van veevoer. 

duurzame intensivering

 Bij een post hieronder vorige week beloofde ik nog eens terug te komen op de discussie die we in Leuven hadden over duurzame landbouwproductie n.a.v. hun rapport.. En eerder deze week bekeken we met de maker Hidde Boersma de film Paved Paradise. Beide maken het punt dat op veel plaatsen in de wereld de afstand tussen de huidige opbrengsten en de potentiele (de yield gap) nog groot is en er met meer kennis en kunstmest meer geproduceerd kan worden. Ook door inzet van nieuwe veredelingstechnieken. In de lage landen zijn boeren overigens zo goed dat dat gat tussen werkelijkheid en model vrij klein is.

En je kunt in die redenering maar beter veel produceren op een klein areaal dan extensief, romantisch, biologisch, want dan heb je minder areaal nodig en blijft er meer over voor natuur. Die je dan vooral op de schrale gronden moet neerleggen. Want ook in de natuur zie je specialisatie van soorten op de voor hen geschikte arealen. 

In theorie helemaal waar, maar de werkelijkheid lijkt me iets ingewikkelder. Om te beginnen gaat dit uit van gelijke consumptie, maar ook in de film komt wel zijdelings aan de orde dat op dat vlak van voedselverspilling en vleesconsumptie er nog een forse verandering ten goede plaats kan vinden, met veel minder behoefte aan veevoerareaal = en dus meer natuur.  Een andere is dat natuur niet helemaal homogeen is en ook andere doelen heeft, bv. recreatie. Natuur doet het ook goed op goede gronden en er is natuur die specifiek is voor de delta-landschappen. De natuur van Zuidelijk Flevoland is niet die van de Achterhoek. En steden liggen vaak in vruchtbare gebieden, en daarvan voorkom je de groei niet zo makkelijk terwijl de mensen ook recreatie en natuur in de buurt willen. Alle natuur naar meer bergachtige gebieden of het pleistoceen zand is dus te extreem (niet dat dit wordt voorgesteld). Soms zijn er ook mooie oude cultuurlandschappen op die bergheuvels waar niet alleen betrokken boeren aan gehecht zijn maar ook anderen.

Helemaal geen verweving tussen landbouw en natuur dus? Nee dat ook weer niet. Er zijn vogels en planten die een landbouwlandschap nodig hebben, zoals akkerplanten en de grutto of andere akker- en weidevogels. Daar moet je dus wel eco-schema's voor hebben om boeren te compenseren voor hun verlaagde opbrengst. En misschien wat actiever predatoren zoals de vos of de roofvogel weren als je het efficient wil houden, natuurbeheer is ook beheer. En je kunt proberen de biodiversiteit zoals we die kenden in oude landschappen te herstellen. Type roggeveldjes in de rivierduinen van de Oude IJssel. Een ecoloog in Leuven liet zien dat je dan heel ver terug moet in inputs (meststoffen e.d.) tot bijna biologisch, dat je perceelsomvang ver terug moet (1 ha of zo) met ook nog eens verschillende gewassen (mozaiekbeheer) tussen die veldjes en dat je veel landschapselementen als houtwallen er omheen nodig hebt. Natuurbeheer met wat landbouw dus.

Er lijkt dus behoefte aan compartimenteren in drie typen: natuur, zeer extensief, kleinschalig natuurbeheer met landbouw plus landbouw met zware natuureisen (weidevogels etc) en duurzame intensieve landbouw. 

Hier doorheen, en daar hoor je heel weinig over in de studie en de film is er de voor de politiek belangrijke vraag van het aantal boeren, (die soms door het landschap en toerisme ook andere inkomsten kunnen hebben zodat er meer in de sector kunnen werken). En sommigen lijken de theorie van scheiden meteen van toepassing te verklaren op de lage landen en dan hier maar op de huidige wijze door te gaan, de natuur kan dan ergens anders. Maar dat doet hier en daar wel geweld aan een basiskwaliteit natuur en het halen van doelen op bijvoorbeeld het vlak van schoner water.  En het akkoord van Parijs is niet ideaal: om het doel te halen heeft elk land een opgave en daarbinnen elke sector. In Vlaanderen of Nederland minder doen omdat het in Frankrijk of Brazilië meer natuur moet worden is in theorie wellicht gewenst, maar die optimalisatie was bij het klimaatakkoord van Parijs niet haalbaar. 

Alle reden om de discussie dus verder te voeden met inzichten.

FAO

Ook de stellingnames van de FAO blijken weer eens controversieel, dit keer weer over vlees dat ook goede kanten heeft. Op Foodlog brak er een discussie los, ik probeerde het complex van de FAO een beetje uit te leggen en de argumenten te ontrafelen. Wat meer kunstmest voor intensievere landbouw en wat meer zuivel en vlees voor nutrienten van consumenten gaat helpen, en vooral als je het niet hier produceert maar de technologie levert. Zie alhier.

Lactalis

De Franse zuivelreus Lactalis verdient te weinig aan export naar de wereldmarkt. Een fors aantal boeren raakt zijn contract kwijt. We discussieerden er afgelopen week op Foodlog over. Mijn analyse: de Amerikanen kunnen het met hun grote bedrijven efficienter, Frankrijk ligt niet in de milk belt en de particuliere investeerder let op dat er een vrij hoog return on investment is, waar de cooperatieve boer op de gemiddelde melkprijs let.  Zie alhier

Döner Kebab

Hett mechanisme van naam bescherming voor oorspronkelijke producten leidt weer eens tot gedoe. Tussen Turkije (dat aan sommige van die EU wetgeving meedoet) en Duitsland dit keer. Niet over champagne maar over Döner Kebab, zo meldde The Economist vorige week. Het gerecht is natuurliljk oorspronkeliljk Turks, maar door gastarbeiders in Duitsland in de jaren 70 groot gemaakt, en aangepast aan de Duitse smaak - en vandaar vond het zijn weg naar omringende landen. 

De Duitse variant is met een ander soort broodje (pieta in plaats van lavash, een ander plat brood, of wordt met rijst gegeten), met wat sla of kool en vooral veel saus. En geen frietjes, hete peper of tomaten. Verwacht geen knoflooksaus in Ankara. 

De Turken vinden dat de Duitse variant geen Dnner Kebab meer mag heten. En waar dit over gaat? Een markt van 3,5 miljard per jaar in de EU (waarvan 2,3 miljard in Duitsland). De EU zit voorlopig met het probleem in zijn maag. 

FADN gaat naar FSDN

Nog leuk nieuws deze week rond de duurzaamheidsrapportages in de landbouw. In lijn met het advies van de Strategische Dialoog heeft het beheerscomité van het Farm Accountancy Data Network (in Nederland: het Bedrijven Informatienet van WEcR) ingestemd met een voorstel van de Commissie om het netwerk om te vormen tot het Farm Sustainability Data Network. Een voorstel dat ook in het Farm to Fork beleid al was opgenomen: als je milieumaatregelen neemt, wil je ook weten wat het effect is en wat het effect op inkomen is. Daarmee komt ook kennis beschikbaar voor rapportages die boeren in kader van CSRD aan hun afnemers moeten verstrekken.  Duitsland en Luxemburg onthielden zich van stemming zo begreep ik, de rest was voor. 

Een mooie moment in een beweging die we begin jaren negentig startten, toen we in Nederland ontdekt hadden dat de informatie voor stoffenbalansen en gewasbeschermingsmiddelengebruik as decennia op facturen staat en in één werkgang met de btw-administratie of boekhouding verwerkt kan worden (en dan ook controleerbaar wordt). Het leidde tot een concerted action van workshops onder de naam Pacioli, waarvan dit weekend de 29ste aflevering plaats vindt in Veneto, Italië.  Waar men zich kan buigen over implementatievraagstukken van het FSDN. Innovaties hebben tijd nodig, zeker ook in overheidsland. 

column Innovatie in Food- & Agribusiness

 
Vandaag verscheen de gebruikelijke column van mijn hand in Food- en Agribusiness. Refererend aan mijn essay in de SCP bundel constateer ik dat innovatie een geijkte route is voor het oplossen van problemen als de sector sterk exporterend is. Veel andere beleidsinstrumenten heb je niet. Dan is het wel zaak om de bereikte vermindering van emissies niet weg te laten lekken naar uitbreiders en moet je dus productierechten afromen. Nadeel, zo is mijn hint, is wel dat innovatie tijd kost. Vraagt dus om bestuurders in bedrijfsleven en politiek die toekomstige uitdagingen en deadlines naar het hier en nu weten te vertalen en mensen weten te overtuigen dat je er beter nu aan kunt beginnen. In 2015 ontbrak het daar aan bij het vrijgeven van de melkquota. Die fout moeten we niet opnieuw maken met klimaat en water.

Een visietekst uit Leuven

 
Gisteravond mocht ik deelnemen aan een paneldiscussie in Leuven. Over een visietekst inzake duurzame landbouw. Komende dagen schrijf ik er nog wel wat over, maar hier alvast een link naar het nuttige rapport.

De bietenboot

De suikerbietencampagne is weer begonnen. In het blad Zeeland van het KZGW een mooi verhaal van Corine Nienhuis: Voor schippers een welkome goedmaker (Zeeland, 2024-3) over de rol van de schippers in de Zuidwestelijke delta in die campagnes.  Zij vervoerden de bieten naar Puttershoek en dat was een profijtelijke nering. 

Vier maanden per jaar voeren de kloppers van laadplek naar losplek. De peeentijd, waarin schippers elkaar regelmatig troffen. Het merendeel van de schippers voer niet onder contract maar was zelfstandige en dus afhankelijk van vraag en aanbod. Voor de campagne waren er dan ook meer aanmeldingen dan plaatsen. Schippers moesten zich daarvoor inschrijven bij de Rijksverkeerinspectie, met opgave van de fabriek die men wilde beleveren en of men wel of niet aan de zondagsrust deed (en dus zondaghouder was). In overleg met de schippersbonden werden schippers geselecteerd, waarna er werd geloot. Wie uitgeloot werd kon nog in aanmerking komen als reserve-schipper. Dan kon je worden opgeroepen als er schepen uitvielen of de oogst groter was dan verwacht. Maar de stand-by functie werd niet vergoed, je kon wel andere vrachten aannemen. Reserveschippers werden het volgend seizoen wel zonder loting gewone schipper. 

Het laden gebeurde in de gewone grote havens, in kleine landbouwhaventjes met een ligplaats die alleen gebruikt werden voor de afvoer van tal van landbouwproducten door een wekelijkse beurtvaarder (die ook weer stadse goederen terugbracht) en vanuit speciale bietenhaventjes. Die laatste hadden niet veel meer dan een paar staken waarlangs je bij vloed kon binnenvaren. Dat leidde tot laden bij laag tijd, met als probleem dat je als schipper lastig kon bepalen hoe diep je schip al laag met de aan boord genomen bieten. En weer lossen was not done.  Met soms gevaarlijke tochten door de delta.

Er werd met de hand geladen en in het ruim met de hand naar de hoeken gestouwd. Een verbetering was het bietennet dat onderin de karren en wagens werd gelegd en in havens met een kraan eruit kon worden getild. Een uitvinding van de smid van Dreischor. Daardoor kon de laadcapaciteit naar 100 ton per uur.  

Bij de fabriek was er per definitie wachttijd, maar dat leidde wel tot gezellilgheid tussen de schippers. Het lossen gebeure met kranen (met knijers)  Vervolgens werd de schipper uitbetaald en moest het schip snel de losplaats verlaten. Een traditie waarin ergens halverwege de jaren 80 een einde kwam, omdat de vrachtwagen het overnam. 

10 essays van het SCP

 
Vannacht zette het Sociaal Cultureel Planbureau een publicatie met 10 essays over de internationale aspecten van ons voedselsysteem online. Ik had het genoegen afgelopen winter het eerste essay te schrijven. Lezen dus.  En vanmiddag is een seminar bij de Universiteit Utrecht. Hier is de link naar de download-pagina van het SCP

planningscultuur

 Gisteren genoten we aan de lunch van een lezing over omgaan met verschillen in internationale business culturen. Want de brutale Nederlander werkt niet vanzelfsprekend goed samen met de gezagsgetrouwe Aziaat of de relatie-georiënteerde Braziliaan. En de broodjeslunch met een glas melk terwijl de bespreking doorgaat is ook niet overal vanzelfsprekend. 

Om een of andere reden duikt dit thema de laatste week vaker op. Het KZGW stuurde zijn blad Zeeland met veel aandacht voor de nieuwe brede sluis bij Terneuzen die komende maand wordt geopend. Een Vlaams=Nederlands project. In een artikel beschrijven Rein van der Kluit en zijn Vlaamse evenknie Wivina Demeester hun ervaringen. Waaronder het feit dat de Vlamingen wat meer van de zuidelijke improvisatie zijn en de Nederlanders van het complete plan en alles doordacht. Daarom zo stellen de auteurs zeggen de Nederlanders "we maken een plan" en de Vlamingen "we trekken een plan". Of dat taalkundig zo is vraag ik me af (de Vlamingen trekken ook een foto, wij maken hem), maar leuk is het inzicht wel. 

Ach zei iemand in een andere sessie: Nederlanders zijn wars van gezag maar ook sterke mijders van onzekerheid. Een recept voor gedoe over zaken zoals stikstof waar de polder maar niet uitkomt: we willen een kant en klaar plaatje over hoe het op te lossen en we aanvaarden niet het gezag van een kabinet dat zegt: en zo gaan we het doen.. Tijd om Geert Hofstede, de vader aller cultuurstudies, eens te herlezen. 

Batadorp

Bij company-towns denken we al snel aan Engeland of aan de VS en de activiteiten van Ford rond rubber in het Amazonegebied. Maar ook Nederland had ze. Er waren wijken door fabrikanten neergezet (Delft, Eindhoven, Heerlen en andere mijnsteden, de textiel). En plaatsen die de kaart hebben gehaald. Ik kende Heveadop (bij Renkum), de NRC had zaterdag een rapportage over Batadorp, nu deel van Best. Neergezet door de Tjechische schoenenfabrikant met lopende bandproductie Bata. Moderne woningen in funcionele bouw al van voor de oorlog. En daarmee past het dorp ook in een ander rijtje: dat van dorpen met platte daken. Waarvan Nagele, in de jaren 50 gebouwd door  modernistische architecten in de NOP. Onlangs nog  op TV in de serie het Nieuwe Land naar het boek van Eva Vriend. 

Pick-ups

Gezien de discussie over fatbikes is een artikeltje in The Economist over de verkeersveiligheid in de VS wel interessant. Uit het nummer van een week geleden. Er vallen daar veel meer doden per gereden mijl dan in Europa en een belangrijke oorzaak zijn de vele SUVs en Pick-up trucs die veel zwaarder zijn dan een middenklasse-autootje. Dat leidt bij crashes tot zware ongevallen en extra doden. Met als gevolg dat sommige mensen zich in een soort wapenwedloop geplaatst zien, en ook maar zo'n zwaargweicht kopen. De markt komt niet altijd per dedinitie tot goede oplossingen, zo blijkt maar weer

waarde van mestkevers

 Economen berekenen steeds vaker de waarde van elementen uit de biodiversiteit. De schatting van de waarde van bijen vanwege bestuivingsactiviteiten is wel een van de bekendste. Ook de mestkever heeft waarde, sterker: we kunnen niet zonder. In Australië hebben ze het een tijd geprobeerd na de introductie van vee door de Europese kolonisten. Dat leidde tot veel vliegen want de Australische mestkever liet de mest van Europese dieren links liggen.  Met veel vliegen tot gevolg. Pas toen in 1968 na bijna een paar eeuwen de Europese mestkever werd geintroduceerd, nam het probleem af.

Mooi verhaal uit The Economist van 7 september 2024. Dat de inleiding is van hun bespreking van een nieuw onderzoek naar de waarde van de mestkever in de VS. Met kevers verdwijnt er van een mestvlaai 10.7 gram per dag, zonder kevers maar 3.7 gram. En runderen eten geen gras op een oppervlakte rond de mestvlaai die 6 keer de grootte is van de mestvlaai. En dan is er mogelijk nog een bemestingsbijdrage omdat de kever de mest verspreidt. En zo kom je al snel tot een waarde van tientallen miljoenen dollars voor de mestkevers van Florida. Waarbij positieve effecten op schimmels mogelijk nog veel groter zijn. 

Uit: The Economist The economics of dung beetles, 7.9.2024

schuivende mosselbanken

 Nog een nabrander op de post van gisteren. Door veranderende morfologie (bodems met platen en geulen) in de Waddenzee kunnen mosselpercelen zo maar meer of minder productief worden. Overheid en ngo's staan er dan soms wel voor open om de percelen te verschuiven.  Ik noteer dat omdat je op land nu hetzelfde hebt met klimaatverandering. Misschien moeten wij wel planten gaan beschermen uit Noord-Frankrijk als de onze zelfdzame soorten naar Denemarken weten te vertrekken ?

de mosselman

Gisteren bezochten we Yerseke. We keken rond bij Krijn Verwijs, een mosselhandelsbedrijf met 3 schepen en activiteiten in o.a. Ierland. Ze doen ook in oesters en andere fruits de mer. Opgericht door Pieter Verwijs in de boom van 1880, we werden rondgeleid door de jongste generatie Bram, maar ergens in de stamboom was er dus een naamgenoot.

De PO Mosselen van 89 vissers / kwekers legde ons de sector en de uitdagingen uit. Tot die laatste hoort niet alleen nog steeds de Brexit (Schotse mosselen komen van een gebied dat volgens de EU B-kwaliteit water komt en kan dus ook na verwatering op percelen in Nederland geen A-kwaliteit worden). Ook de Duitse retailers vinden mosselen maar een lastig product. De jeugd vraagt er niet op en men interpreteert EU wetgeving rond verkoop van levende dieren zodanig dat de mossel geweerd wordt.  In Nederland is de productie overigens fors teruggelopen, ooit had men bijna 1 mln mosselton (een tonnetje weegt 10 kg).

De structuur van de sector verandert: van de vissers/kwekers zijn er misschien wel 15 in bezit van handelsbedrijven en sommigen hebben daar min of meer vaste contracten mee. De structuurontwikkeling qua aantallen bedrijven lijkt dan ook op die in de land- en tuinbouw. De veiling is dan ook geen echte veiling meer, men doet kwaliteitscontrole en registreert de opbrengst, dat moet voor de huur van de percelen van de overheid. Een ontwikkeling die gelijk op gegaan is met de verschuiving van productie naar verwerking. Maar de kwekers lijken er niet op vooruitgegaan te zijn nu de openbare prijsvorming is weggevallen.  Er is ook een verschuiving naar horeca. De oesterputten bieden nu langs de rand plek aan prima visrestaurants. Zoals Oesterput 14: aanbevolen voor de lunch.

gespleten poldermodel

in Binnenlands Bestuur van 28 juli 2024 schreef Jan Waszink het essay "Al eeuwen een gespleten volk".  Op basis van zijn boek Hugo Grotius. Annals of the War in the Low Countries dat in 2023 in Leuven verscheen. Hij stelt dat polarisatie in Nederland al een lange geschiedenis heeft. Terwijl we trots zijn op tolerantie en het poldermodel. 

De periode uit de Opstand is bekend: Holland versus overige gewesten, remonstranten versus contra-remonstranten, staatsgezinden versus prinsgezinden. In 1601 hadden de Staten van Holland aan Hugo de Groot de opdracht gegeven de geschiedenis van de Opstand op te schrijven. Toen hij klaar was, kwam het niet tot publicatie. Waszink denkt dat het te staatsgezind was in zijn visie en dat dit tot teveel polarisatie zou leiden. Maar het niet-publiceren voorkwam niet de escalatie van de polarisatie waarin beide kampen in hun eigen informatiebubbel leefden. Het leidde tot de terechtstelling van Van Oldenbarnevelt en later de moord op de gebroeders De Witt. De staat kreeg bewaken van tolerantie als opdracht om de rust te bewaren.  Voortaan moest iedere uitkomst van een onenigheid, hoe urgent en over welk onderwerp dan ook,   ondergeschikt zijn of worden gemaakt aan behoud van het systeem, de bestuurbaarheid van het land. Ook als is dat systeem een middel en geen doel. Waarbij de publieke ruimte, ook online, met minimale beleefdheid wordt vormgegeven, hoe men er in de private ruimte ook over denkt. 

particulier natuurbezit

 Binnenlands Bestuur had16 augustus een aardig verhaal ["Drents moeras te koop"] over de openbare verkoop van stukjes natuurgrond in Drenthe in het stroomgebied van de Aa. Gaat veelal om stukken grond die de provincie heeft aangekocht van boeren en vervolgens naar natuur heeft afgewaardeerd. Die worden met een zware kwalitatieve beperking (zeg maar: een erfdienstbaarheid) inclusief beheers- en ontwikkelingsverplichting naar een natuurdoeltype, verkocht. Niet automatisch naar de grote terreinbeherende organisaties maar openbaar. Wel zo eerlijk (ook gezien het Didam-arrest hoewel het artikel daar geen melding van maakt) en men hoopt zo versnippering tegen te gaan. Landgoederen of boeren kunnen zo een stukje dat aan hun grond grenst (en soms niet meer dan een houtwal is) er bij nemen en beheren. Dat maakt ook waterbeheer makkelijker. Gelderland heeft ook al eerder zoiets gedaan. Biedt dus kansen voor boeren die er natuurbeheer bij willen doen, en dat wellicht goedkoper kunnen dan met betaalde arbeid in grote organisaties.

Strategische Dialoog

 

Gisteren verscheen het rapport van de Strategische Dialoog in de EU over de toekomst van landbouw en het voedselsysteem. Het rapport staat online. Eerder dit jaar mocht ik de club toespreken (de slides deelde ik via LinkedIn). Dat men inzet op een goed systeem van het meten van duurzaamheid voor individuele bedrijven (met het FSDN als ontwikkeltool) lijkt me grote winst. 

terug van vakantie

 In de zomermaanden was het stil op de blog. Op verzoek van sommigen ga ik proberen de draad weer op te pakken. Hoewel ik me er vandaag nog makkelijk vanaf maak. Met een fotootje uit de vakantie. Doe ik zelden maar vermoedelijk zit ik toch al in een database van Clearview, de AI-trainer die een hoge boete van de Autoriteit Persoonsgegevens kreeg voor illegaal foto's van het internet schrapen en bewaren.  Niet alleen de algoritmes groeien ons boven het hoofd, ook de mais (en ik ben 1.98 meter). Het is een maisjaar zo vertelden Duitse boeren me. Meer dan een tarwe-jaar. 

vakantiecolumn

 

we onderbreken de zomerstop. Met het oog op de vakanties verscheen deze week mijn column in Food & Agribusiness. over symbolen en identiteit. 

Amber Waves

 
In een boeiende discussie met een Amerikaanse Nederlander over de rol van de landbouw in de nationale identiteit, die in Nederland met klompen, koeien, kaas, molens en tulpen nog al sterk lijkt, kwam voor Amerika het lied Amber Waves boven water. Hier op YouTube. Waardoor ik nu ook weet waarom de USDA-ERS zijn magazine Amber Waves heeft genoemd. Tijd voor een Nederlandse veehouder versie?

de historie van ons zaad

De International Seed Federation bestaat dit jaar 100 jaar. Reden voor een feestje en een boekje dat terugkijkt op de geschiedenis van de plantenveredeling en de handel in zaden. Ik kreeg het een beetje bij toeval in handen. Het bevat een illustratie van Hoorn waarin 1807 een zadenmarkt werd georganiseerd en waar de kwekers in een café bijeenkwamen, als ook de handelaren in een café aan de overkant van de straat.

Het waren in eerste instantie vooral groentegewassen waarin veredelaars zich specialiseerden. Voor bv. granen en aardappelen hielden boeren eigen geselecteerd uitgangsmateriaal achter. Bij groente lag specialisatie veel meer voor de hand omdat je die gewassen moet laten uitgroeien (soms zoals bij kolen ook naar het volgende jaar) om zaad te winnen. En de Nederlandse kandelaren schijnen erg geprofiteerd te hebben van de internationale netwerken die bloembollenhandelaren al hadden.

Verdunning

 Internationale bedrijfsvergelijking is hard nodig om je eigen positie te bepalen. Het gebeurt te weinig. Op een bijeenkomst bij Foodlog klaagde ik gisteren nog dat het typerend is dat de oude LEI-uitgave De Nederlandse Landbouw op het Europese Scorebord niet meer wordt gemaakt (nee het was vroeger niet altijdbeter en we moeten meer verlangen naar de toekomst betoogde Annemieke Nijhof in haar keynote op de R;i conferentie deze week). En we dus weinng zien hoe de concurrentiepositie terugloopt (zoals de eerste twee uitgaves documenteerden: van de koppositie naar de kopgroep).

Enfin, de nieuwe uitgave van Melk van het Noorden voorziet deels in de behoefte met een mooi interview met Henk Schoonvelde. De boer uit Kockengen (270 stuks melkvee) is voorzitter van EDF, de Europeand Dairy Farmers Nederland. Hij wijst op het voordeel van schaalvergroting, en noemt dat verdunning van kosten. Hij constateert dat Nederlandse melkveehouders inmiddels koploper in Europa zijn qua kostprijs, en dat is dan de hoogste kostprijs, niet de laagste zo begrijp ik. "Na 2015 rolden we van de ene naar de andere uitdaging en hadden we soms 10 jaar nodig om investeringen terug te verdienen waar dat in andere landen drie jaar is. Tot voor kort hadden we het voordeel van een sterk opererend FrieslandCampina en zeer lage rentes. Beide voordelen zijn inmiddels flink verminderd. Wat daarbij speelt, is dat de collega's in het buitenland gemiddeld meer en goedkoper groeiden in omvang. Op die wijze verdunnen zij hun kosten en verhogen ze hun marges". 

En: Denemarken is een goed voorbeeld. Die hebben na hun grondmarktcrisis jarenlang stilgestaan in ontwikkeling en je zag hun kostprijs toen enorm toenemen. De laatste jaren maken ze daar een inhaalslag in efficiency, opnieuw mede door het verdunningseffect te laten optreden. Hun kostprijs ligt inmiddels weer duidelijk onder die van ons." Schoonvelde vreest voor een soort Oostenrijks model alhier, waarbij je een melkveebedrijf hebt als bijbaan. 

Waarvan acte. 

Drones boven de mais

 

Is de titel van mijn column van vandaag in Food & Agribusiness. Omdat defensie veel ruimte aan het claimen is, is de vraag of hier geen deelgebruik met landbouw plaats zou kunnen vinden, in plaats van alleen met natuur. Ander wordt het einde oefening voor sommige boeren. 

Goede Zaken

Vorige week was ik te gast bij de WRR en AWTI die een avond organiseerden over het WRR advies Goede Zaken. Over de maatschappelijke bijdrage die ondernemingen (zouden) kunnen leveren. Dat was boeiend, hoewel het soms ging over regionale innovatiesystemen en soms over verduurzaming van de landbouw terwijl de relatie niet altijd helder was (sommigen wezen op de noodzaak om primaire bedrijven te hebben anders verdwijnt de omliggende industrie, anderen benadrukten dat je innovatie in de toelevering en bij afnemers uitlokt als je emissies beprijst. Beide kunnen waar zijn, maar ze worden snel tegenover elkaar geplaatst). 

Het advies kreeg ik mee, en ik noteer even dat het een boeiend hoofdstuk 3 heeft over de economische geschiedenis van Nederland sinds eind 19e eeuw en de rol van de overheid erin. Lezenswaardig en zeer citeerbaar.

coöperatieve slachterijen

Een discussie over de historie op Foodlog bij een bericht over VION en de afstoting van zijn Duitse tak leidde nog tot een nieuw inzicht - waarom het altijd zo lastig was om coöperatieve slachterijen in de benen te krijgen. Een verklaring die werd aangedragen is dat de varkens- en rundveehouders gewend waren om hun dieren mee te geven aan de commissionair naar de veemarkt (of er zelf heen te gaan) of later aan een agent van een coöperatieve slachterij en dan de opbrengst af te wachten. Die tussenlaag van agenten en commissionairs zou er mogelijk tussenuit gesneden kunnen zijn door de telefoon en de wat grotere diergroepen (all in all out) voor de volle vrachtauto's. Dan kon je gewoon de slachterij direct bellen. En dat zou dan mogelijk geleid hebben tot het vergelijken van roepprijzen en dus uitspelen van particulieren en coöperatie (zonder leveringsplicht). De analogie van het oude systeem is dus meer met de tuinbouwveiling dan met de stoomzuivelfabriek die de boterproductie overnam. Iets voor een student of gepensioneerde met belangstelling om eens uit te zoeken. Zie hier de Foodlog discussie

biobased en MPG

Binnenlands Bestuur had deze week ook een artikel met de kop Biobased Paniek. De MPG, MilieuPrestatie Gebouwen, is aangepast. Die MPG is de tabel die de duurzaamheid van bouwmaterialen aangeeft.  Van de wieg tot het graf worden zaken als CO2 uitstoot en biodiversiteit bepaald. Het aantal prestatie indicatoren stijgt nu van 11 naar 19. Waarbij sommige heilige huisjes nu minder heilig zijn, dat is politiek natuurlijk niet zo leuk en leidt tot gelobby. Vooral hout en vezelgewassen (vlas, hennep) scoren nu slechter dan verwacht.  Indicatoren als landgebruik (met oog op bodemkwaliteit meldt het blad) fijnstof en verschillende toxiteiten  benadelen biobased. 

Ik noteer het bericht want het is  mogelijk een mooi voorbeeld in landsharing en landsparing. Internaliseren van externalities met indicatoren is nog best lastig. Maar er lijkt weinig alternatief als je geen emissierechten wil.