Namen

De NRC had vandaag een stukje over het mannelijke karakter van onze achternamen. Velen kregen hun achernaam van hun vader (Jansen ofwel Jans zoon), of van een mannelijk beroep: er zijn wel bakkers maar geen bakers (dat ligt in het Engels anders maar daar is de baker geen kraamvrouw). Velen blijken ook genoemd naar de naam van het huis waar ze woonden. 

Wat in het stukje ontbrak is waarom we namen zijn gaan geven.  Volgens Ab Utrecht Dresselhuis (p.23) kwam dat door de kruistochten. Voor die tijd noemde men iemand bij zijn doopnaam en eventueel zijn vaders naam. Dus Jan Klaassen. Maar bij de kruistochten waren er zoveel mensen samen dat dit zelfs bij de (lagere) edelen tot verwarring leidde, en voegde men de plaatsnaam toe. Het werd dus Jan van Arkel.   Voor de adel althans. Als men van plaats veranderde, of beter, als een zoon ergens anders ging wonen nam die dus makkelijke een andere naam aan. 

Boeren (althans in het rivierengebied) begonnen in de Gouden Eeuw een achternaam te kiezen, althans als ze bestuurlijke functies kregen en zich belangrijk begonnen te voelen. 

In de Balie over grondpolitiek

 

Gisteravond zat de grote zaal van De Balie vol met boeren, burgers en buitenlui om te discussieren over ruimtelijke ordening en grondpolitiek. In de serie van Foodlog en het boek Daarom zijn de boeren boos. Dus begonnen Wouter van der Weiden en ik met de grafiek uit dat boek, waarna een panel met Cees Veerman en Alex Datema zijn licht er over mocht laten schijnen. De livestream is hier

in Vlaamse kringen

 
Gisteren boden we het eerste exemplaar van de 2e druk van Daarom zijn Boeren Boos aan in Brussel aan de Vlaamse minister voor Landbouw Jo Brouns. Bij de aanbieding van de eerste druk moest hij verstek laten gaan dus vandaar, maar hij had er al heel bruikbare dingen in gelezen. Hij werkt aan een landbouwvisie en we bespraken hoe zo'n visie alleen effect krijgt als het leidt tot een nieuw samenspel tussen overheid, ketenartijen en boeren. En dat doplossingen vermoedelijk uit de lokale context moeten komen.

Gene editing

 Een paar weken gelden schreef Emile Steinmarker in the Economist (1.3.2025) een Technology Quarter briefing vol met als titel The age of CRISPR.  Waarin de voortgang met Gene-editing centraal staat, ook op vlak van landbouw. 

We hadden dus GM, Gene Modification (volgens sommigen Gene Manupulation) waarbij ook genen van planten worden overgezet (transgenese). Meest bekende is een van de eerste van Monsanto die gewassen resistent maakte tegen herbiciden als Round-Up (Round-Up Ready) zodat er flink gespoten kon worden. Leuk voor de verkopers van de zaden en de gewasbeschermingsmiddelen maar met als risico de ontwikkeling van resistente onkruiden ('super-weeds').  Met eidting richt men zich op muteren van genen binnen een plant (cisgenese zegt men in Nederland wel), waarmee een natuurlijk proces wordt nagebootst.  Zo kun je gewassen op smaak of droogte sneller veredelen dan langs natuurlijke weg. Planten zijn soms best ingewikkeld: een mens heeft maar 1 genoom, tarwe 3.  Kans op verandering is dus niet zo groot en editing kan een handje helpen, zo claimen de voorstanders. Tegenstanders zien ook hier gevaren, zoals dat een droogte resistente plant makkelijker andere wilde planten wegdringt in tijden van waterschaarste. 

History

 Nog een leestip: The shortest history of economics. Van Andrew Leigh, dit jaar verschenen in een serie van pockets met veelal geschiedenissen van landen. Zeer toegankelijk boekje dat je in een dag zou moeten kunnen lezen, zo claimt de omslag. 

In dit geval is het zowel de geschiedenis van de mondiale economie vanaf de oertijd tot na COVID-19 als daardoor gelardeerd de geschiedenis van de wetenschap economie. Althans veel belangrijke concepten en een aantal denkers komt langs. Ik beleefde er een paar interessante avonden aan. 

rampen

 

Ik las afgelopen weken Rampen, een boek van Lotte Jenssen. Het gaat niet alleen of zozeer om de ramp zelf, maar vooral om de rituelen na de ramp en over de  ramp na de ramp (de politieke en maatschappelijke gevolgen). Veel watersnoden, epidemieën en vuurwerk. En enkele agrarische: de hongersnood door de aardappelziekte, de veepest. Aanbevolen.

column

 

Mijn column van vandaag met een korte samenvatting van de noodzakelijke discussie over waarden uit ons boek Daarom zijn boeren boos. 

Klimaatberaad

 
Afgelopen zaterdag was ik te gast bij het Burgerberaad Klimaat, in de Rijtuigenloods in Amersfoort. Met nog 50 exppers. Een impressie staat online. 

artikelen-jacht

In de publicatie-business wordt blijkbaar nog altijd veel geld verdiend. Althans in het publiceren van wetenschappelijke artikelen waar je of de bibliotheken of de auteurs wel wat geld kunt vragen. De concurrentie tussen bladen om artikelen is dan ook groot. En ergerlijk, ik krijg per dag 2 of 3 mails van mij onbekende tijdschriften of ik een artikel wil indienen voor review. Soms in bedeltekst ("we komen er nog net 1 te kort voor de volgende editie), soms meer algemeen. Daar komen dan nov uitnodigingen voor congressen bij (ïnvited speaker") en soms een verzoek om redacteur van een blad te worden of een artikel te reviewen. Omdat ik ook wel met voedingsdeskundigen en zelfs medici heb gepubliceerd soms op de gekste terreinen, zelfs in de medische wereld.  Weinig aan te doen, zo vrees ik. 

De line up voor De Balie

 26 maart gaat het in De Balie over ruimtelijke ordening en grond. Met een all-star line up, al zeg ik het zelf. Koop een kaartje en praat mee over de schaarse ruimte. Zie alhier. 

Bij Stimuland

 Stimuland , een organisatie die werkt aan plattelandsontwikkeling, vroeg me om in hun nieuwsbrief uit te leggen wat Doelsturing is, en wat het nut ervan is. Het werd een aardig interview en het resultaat staat hier. 

Vrijblijvendheid leidt tot chagrijn

Naar aanleiding van de vorige blogpost moet me nog wat van het hart over gebiedsprocessen. Eerder meldde ik al dat ik in een discussie in Ede geconfronteerd werd met chagrijn in het Binnenveld over de verkoop van grond aan een boomkwekerij en afgelopen week kreeg ik allerlei artikelen over de Boterhuispolder bij Warmond onder ogen. Daar is een wethouder afgetreden na een aanbesteding van verpaching die niet het politiek gewenste resultaat had omdat de hoogst biedende gangbare veehouder van buiten het gebied het winnende bod uitbracht.

Wat me in beide gevallen opvalt is naïef handelen in een gebiedsaanpak. Betrokken grondeigenaren en pachters denken een gemeenschappelijk plan naar de toekomst te hebben maar leggen dat juridisch onvoldoende vast en vertrouwen op uitgesproken intenties van elkaar. En dan bezwijkt er een partij voor het grote geld of maakt fouten in een aanbesteding. De afspraken hadden ook vastgelegd kunnen worden in optierechten  (eerste recht van koop) of een coöperatie met gemeenschappelijk grondbezit  of via een publiek omgevingsplan of een graslandverplichting of bio-verplichting). Of pacht had omgezet kunnen worden in erfpacht en ongetwijfeld zijn er nog meer juridische borgingen te bedenken.

Een juridische en economische stresstest van de gebiedsvisies en mooie intenties zou wel eens geholpen kunnen hebben en veel geruzie nu het misloopt voorkomen kunnen hebben. Het lijkt me een boeiend terrein voor multidisciplinair onderzoek, ook een uitbreiding van het maken van business modellen voor bedrijven. Doe het ook eens voor een gebied. 

Plannen worden te weinig tot in de staart geregeld, en daar zit nu net het venijn - zo vatte iemand het samen. 

in De Balie

Het was een geslaagde avond, gisteravond in De Balie. Mooie afsluiting van een dagje Amsterdam, de lancering van het boek Daarom zijn boeren boos. Een werkplaats van publiek, met enkele hooggeleerde auteurs en jonge boeren (NAJK, HAJK, Vlaanderen) en een intro van de initiatiefnemer. Volle zaal.  er is veel behoefte aan duidelijkheid, men is de onzekerheid zat; dat werd wel duidelijk.

Velen kijken toch naar Den Haag voor  het doorhakken van de knopen. Het boek suggereert dat de keuzes daarvoor veel te zwaar zijn. Het is een herinrichting van het land, in wat voor land met hoeveel boeren willen wij leven en in het verleden werden die keuzes bijna alleen genomen na watersnoden (1916, 1953, 1995/7) of na WO II. Zoals Dick Veerman stelde: dan is het lastig als je alle boeren op voorhand een toekomst beloofd  hebt(terwijl de malkrobot een deel overbodig maakt, dacht ik erbij). 

Ik kon het niet nalaten nog even te wijzen op het feit dat toen eind 19e eeuw de markten niet werkten, boeren coöperaties oprichten. Nu werkt het voedselsysteem, maar niet het beheer van de natuurlijke hulpbronnen. Dus kunnen we daarvoor nieuwe organisatievormen vinden. Kunnen alle boeren in de Stelling van Amsterdam (die binnen de stelling lagen om bij belegering de stad te blijven voeden) en de grachtengordel die vindt dat het waterpeil omhoog moet, er meer natuurbeheer en wandelpaden moeten zijn en minder stikstof het probleem niet zonder Den Haag oplossen?  Wat de boeren aan CO2 of stikstof doen, hoeft men in de grachtengordel niet te doen, en dan kun je vervolgens kijken of je dat betaalt via producten in heropgestane Melksalons (zie het boek), of in diensten voor CO2 of natuurbeheer via een kleine verhoging van de ozb of zo. En als er nog iets nodig is  (experimenteerruimte, een lexus specialis zoals ooit voor Midden-Delftland of het Gooi (zie boek)) dan kan de burgemeester dat misschien met Den Haag regelen ? Gaat misschien sneller en is innovatiever dan wachen op Den Haag.  met Den Haag

Langjarige prijsontwikkeling

 

Op initiatief van mijn medeauteurs, die ook voor het boek Daarom zijn boeren boos, de analyse maakten, verscheen bij Foodlog een artikel over de prijsontwikkeling in afgelopen decennia. Met de bekende grafiek van de prijsschaar. Zie alhier.

de melkrobot

 Een aardig artikel vorige week donderdag 13 februari in Food&Agribusiness over de opmars van de melkrobot. Ik leg wat hoofdzaken vast, altijd handig om nog eens te gebruiken als illustratiemateriaal rond schaalvergroting.

Conventionele melkstallen (zij-aan-zij, tandem. visgraat, swingover, carrousel/draaimelkstal e.d.) steeds meer verdrongen door  de melkrobot. Eigenlijk zijn die systeem innovaties om de arbeidsproductiviteit te vergroten en proberen constructeurs zo ver mogelijk te komen. Die conventionele systemen doen het elders in de wereld nog prima. Zoals een taxichauffeur van Uber ooit tegen me zei in Sillicon Valley: sir, we have Mexicans. Zo lang het duurt, natuurlijk. Er liggen veel kansen voor technologie die in Nederland dankzij hoge arbeidskosten en emissie-eisen wordt ontwikkeld. Ook in Nederland zijn er nog wel gezinsbedrijven die per se de individuele koe zelf willen zien, en mogelijk opzien tegen de investeringen. En op grote bedrijven met grote koppels blijft de draaimelkstal wel een concurrent van de robot als je niet veel  aan individueel diermanagement doet. Hoewel ook daar de dataverzameling steeds meer toeneemt. Robots deden het aanvankelijk goed op de gezinsbedrijven waar de sociale kant van rust in het gezin ook een rol speelt.  Maar weer niet bij wie wil beweiden, dat kan wel steeds beter overigens.  Robots vragen wel minder m2 dan een draaimelkstal, maar gebruiken wel meer energie. European Dairy Farmers heeft geconstateerd dat de kosten tussen de staltypen per kilo melk elkaar niet veel ontlopen. 

Het aantal robotgebruikers is inmiddels gegroeid naar 5100. Conventioneel zijn er nog altijd 7600. Maar de robot wint terrein. In de verkopen van de eerste 11 maanden van 2024 werden er 850 locaties vernieuwd met robots, 9 met draaimelkstallen en 136 conventionele melkstallen.