GELUKKIG NIEUWJAAR

Het Dorp in de Top2000

De Top2000 nadert zijn ontknoping die vooraf bekend was. De belangstelling hier gaat jaarlijks uit naar de klassering van Wim Sonnevelds Het Dorp. We interpreteren dat als de behoefte aan nostalgie naar vroeger tijden.
Ondanks de concurrentie van het dorp Zoutelande (Blof en de Vlaamse Geike op 31) en van liederen over Brabant, zoals Guus Meeuwis op 56 met Brabant en Rouwen Heze met een lied over de Peel op 443, hield Sonnevelds ode aan Deurne netjes stand. Het zakte maar 2 plaatsen van 62 naar 64.
In eigen werk figureerde het lied dit jaar bij onderzoek naar de veerkracht van de Brabantse veehouderij, dat we presenteerden op ons symposium over Resilience, in Veerkracht te Klarenbeek. En in januari verschijnt van een groepje onderzoekers bij PPO een publicatie over de kringloopgedachte rond fosfaat. Een kringloop die in de jaren 50 en 60 in Deurne ook al minstens een halve eeuw niet gesloten was. Het lek zit bij slagerij J. van der Ven, zo betogen we.

De Arne

is het riviertje dat Middelburg, ooit de tweede stad van Nederland, met de zee verbond. Tot het al in 1535 werd vervangen door een kanaal omdat het verzandde. Arnemuiden ligt aan de monding. Het schijnt ooit een veenstroompje te zijn dat al bij Oostkapelle ontsprong en via Sint Laurens naar Middelburg stroomde. Die stad zou dan een plek geweest zijn waar het makkelijk oversteken was. mogelijk met een eilandje in de rivier.
Ik stuit op die inzichten via een oud boekje uit het familiearchief. Uit 1933 van F.P. Polderdijk: De Arne en het Arnemuidsche Voetpad. Toen al constateerde de auteur dat het landschap zich niet meer zo makkelijk laat interpreteren door alle veranderingen met de groei van de stad. Dat is er niet beter op geworden.

Lijstje: 7 toekomsten van het platteland

Waarhen met het platteland? R. Bourgeois publiceerde een paar jaar geleden een toekomststudie waarin hij 2 assen hanteert, niet ongebruikelijk in toekomstverkenningen. De ene as gaat over waar de mensen wonen: van een verlaten platteland tot een revitalisering van het platteland omdat we de stad uit (zouden) willen. Dit is dus grofweg de woonvoorkeur. De andere is de voedselvoorkeur: commodities uit een aantal grootschalige ketens of lokale, gediversificeerde producten uit kleinere ketens.
In dat assenkruis ziet de auteur 7 toekomstbeelden voor het platteland:

1. Rural poles 
2. Rural continuums
3. Rural niches
4. Peri- and urban farming
5. Rural ghettos
6. Rural stations
7. Farming cities.

Bourgeois, R., 2015. What Future for Rural Areas? Seven plausible rural transformations. Development 58, 177–186. doi:10.1057/s41301-016-0017-1

Prettige Kerstdagen

Axel, 1965

Kerstvakantie, start van het nostalgie-seizoen. Het wachten is op de Top-2000. Een dag met regen ook nog, dus tijd om in het familie-archief te duiken. Eerste verrassing is de catalogus van de ZLM tentoonstelling die in de eerste dagen van juli 1965 in Axel werd gehouden. Ik was erbij, zo herinner ik me vaag.
Leuk boekje dus, met advertenties van al die oude merken en organisaties. CBS stond nog voor de Eerste Nederlandsche Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek en Raffinaderij G.A. te Sas van Gent. We hadden nog Raiffeisenbanken en de lokale coöperatie COVO adverteerde met "Bovendien brengt coöperatie voor U mee / Sterker te staan in de E.E.G.". Opvallend veel aandacht ook voor de Benelux, en de nieuwe sport Judo voor de plattelandsjongeren.
De Krakei-aardappelrooier werd aangeprezen omdat hij zulke goede resultaten in het droge jaar 1964 had geleverd. Ondanks dat hij gemaakt zou zijn voor natte tijden.
Verder veel bekende Zeeuwse achternamen natuurlijk, van het comité van aanbeveling tot de deelnemers aan de ponywedstrijden. En het Defilé van werktuigen en machines werd aangeprezen. Het was de hoogtetijd van de mechanisatie en de standhouders toonden tal van machines in hun stands. Maar zo kreeg de boer geen overzicht van de mechanisatie van een complete teelt. En dus was er een defilé dat startte met zaaiklaar maken van bietenland en eindigde bij het ploegen, waarna het volgende gewas door de demonstratiering trok alsof het kampioenskoeien waren, terwijl wij op de tribune zaten. Met deskundig commentaar van de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst.

media

Deze week was ik veel in de media vanwege de inkomensprognoses van het instituut en in het Oog op Morgen over de Brexit en de visserij. Daardoor schoot er bij in om te melden dat het weekblad Nieuwe Oogst op 8 december een mooie Extra bijlage had met een profiel van alle sectoren in de land- en tuinbouw. Ik droeg n.a.v. ons Resilience programma bij aan het openingsartikel. Onder andere over strokenlandbouw. Mocht het nog op de stapel liggen: even lezen onder de kerstboom.

biomassa

Wie meer biomassa wil, moet een studie lezen van Maria Konrad et al in de laatste uitgave (45/6) van de European Review of Agricultural Economics. Zij keken in Denemarken naar de energiegewassen en de adoptie ervan door boeren. Ook al leveren die evenveel op als de gangbare gewassen, wil dat nog niet zeggen dat ze geteeld worden. Een van de verklarende variabelen is het gedrag van de boeren in de buurt. Dat buren-effect kan te maken hebben met start-up en leerkosten. Maar ook mogelijkheden om samen machines te exploiteren. Er zitten dus collectieve aspecten aan het issue.

immigratie in Arizona

Interessant artikel in de laatste uitgave van the European Review of Agricultural Economics (vol 45/5). Wat is het gevolg van strengere immigratiewetten op het boerengezin? Dat vroegen Luo et al zich af in het geval van Arizona (VS).
Ze komen tot de conclusie dat aldaar dat leidde tot veel meer gezinsarbeid: 3 a 3.5 % meer gezinsleden kozen voor een baan in de landbouw. Als je de gezinnen met een latino achtergrond eruit laat is het zelfs meer dan 11%. Ook de teeltplannen veranderden.
Of dat alles ook een gunstige ontwikkeling is, is wat anders.

De buik van de stad

is de titel van een bundeltje essays dat Joris Lohman bezorgde voor de Flevocampus in Almere. Ik kreeg het woensdagavond van hem. Met bekende auteurs zoals een voorwoord van Louise Fresco, Martin Scholten over kringlooplandbouw, Peter Smeets over agroparken in Nederland, Ron Methorst over de strategiekeuze van jonge boeren en Sigrid Wertheim over de menselijke maat in ons menu. Allen met een co-auteur die ik nu dus tekort doe. De essays spelen zich af op heel verschillende schaalniveausen dat maakt het interessant. Uitgegeven bij Van Geenep.  Warm aanbevolen.

boeren in de bronstijd

Uit de NRC van gisteravond leg ik even vast dat Wouter Roessingh in Leiden een proefschrift heeft verdedigd over het landschap in West-Friesland ten tijde van de Midden-Bronstijd. Tussen 1500 en 1000 voor Christus. Toen was er al strakke verkaveling met sloten, erven met moestuintjes. Verkavelde akkers en grafheuvels. Duidelijk is geworden dat er meer mensen woonden dan gedacht en niet alleen op kreekruggen. Sloten van honderden meters werden met de hand gegraven (geen licht klusje) voor ontwatering om de hofstedes droog te houden.
Een nederzetting was 4 to 6 boerderijen van 15 a 20 meter lang met wel 20 mensen per boerderij. Wanden van graszoden, 2600 stuks, dat is 325 m2. 100 meter hout voor de constructie. wilgentenen als bindmateriaal rond palen. Riet op het dak.
Na 1100 werd het natter en steeg de zeespiegel. Maar ook toen ging het bouwen en boeren door. De sloten om de nederzettingen hielpen.

Groot-Nederlands Boerenboek

"De boer is de meest met de natuur vergroeide, de in zijn arbeid meest van God afhankelijke, en daardoor de meest kinderlijke en wijze mens uit alle maatschappelijke groepen". Zo begint Anne de Vries zijn inleiding op het Groot-Nederlands Boerenboek.
Ik kreeg het onlangs van een vriendin die de zolder had opgeruimd. Op een verjaardagsfeestje van iemand anders, het gebeurt me te weinig dat ik met een leuk cadeau wegga op iemand anders zijn verjaardag - maar dat terzijde.
Het Groot-Nederlands slaat hier op Nederland en Vlaanderen en Zuid-Afrika. Het gaat dus om het Nederlands taalgebied. Waarbij overigens aan de 11 Nederlandse provinciën een hoofdstuk wordt gewijd (alleen dat van Gelderland heet Veluwe) en aan Vlaanderen en Zuid-Afrika maar 1. Het lijkt me een interbellum term, uit de tijd dat het Groot-Duitse denken wat uit de hand liep.
We speculeerden daar nog wat over op het verjaardagsfeestje, maar Anne de Vries zat in de oorlog aan de kant van het verzet. Als onderwijzer in Tweede Exloërmond was het een veel-publicist voor het onderwijs. Met als hoogtepunt twee boeken over Bartje (en de bruine bonen). In de oorlog begon hij al aan een boek over de Drentse verzetsstrijder Johannes Post (overigens een geschiedenis die me al jong werd verteld omdat we nogal eens in de naar hem genoemde weg in de NOP kwamen). Met wel wat teveel mythevorming volgens de dissertatie van Geert Hovingh uit de jaren negentig (de wereld is klein: ik zat wel eens bij hem in de kerk, hij was dominee). En na de oorlog publiceerde Anne de Vries het oorlogsjeugdboek Reis door de Nacht, dat ik meerdere malen heb gelezen en dat hier nog ergens op zolder moet staan.
Enfin, terug naar het Groot-Nederlands Boerenboek. De Vries deed de redactie, met steun van P.J. Meertens, secretaris van de dialecten-commissie der Koninklijke Academie van Wetenschappen en naamgever van het instituut waar J.J. Voskuil zijn Bureau op modelleerde. Meertens wordt bedankt voor zijn kennis van folklore en streektaal. Het boek is uit 1937, een jaar later schreven De Vries en Meertens het werk De Nederlandse Volkskarakters. Het boek bestaat uit typerende novelles per provincie.  Met foto's en "verluchtiging"(pentekeningetjes in de marge). Voor Brabant tekende Antoon Coolen (van Dorp aan de Rivier).
Ik las het verhaal over Zeeland van D.A. Poldermans. Goed voor mijn Zeeuws en ik vraag me af of nog het leesbaar is voor iemand die dat niet spreekt en tal van boerentermen niet kent. Een typerend verhaal van een grote boer en een afhankelijke knecht, wier relatie onder druk komt te staan door het brutale zoontje van de boer. Die uiteindelijk uit het ijs gehaald moet worden door de knecht, die dat met de dood bekoopt. En waarin de tekst de stereotypen lekker zwaar aanzet.
Mooi cadeau dat een (terecht) verloren gegane wereld doet herleven.

Toekomstverkenning Lage Landen 2020-2100

Ik citeer nog even uit de Toekomstverkenning waaruit ik gisteren een lijstje gaf. Over de transities schrijft de verkenning (pagina 50): Bedrijven en grote industrieën investeren in stedelijke circulaire economieën of nieuwe manieren van voedselproductie enzovoorts. Ook vanuit (nationale, regionale of lokale) overheden zijn de afgelopen jaren hel wat vernieuwende beleidsinitiatieven, pilootprojecten of testsites opgestart de een poging doen om de transities vorm te geven. De kiemen bestaan. Al die initiatieven hebben interessante inzichten opgeleverd. Ze initiëren verandering. Ze tonen de weg die we moeten gaan.
Toch is hun impact vaak nog te klein. Omwille van de beperkte schaal van de 'pilootprojecten' sijpelen de inzichten onvoldoende door. In plaats van de gehoopte navolging, tonen ze de positieve uitzondering. Tussen de vele lokale initiatieven blijven laterale kennisdeling en expertise-ontwikkeling beperkt, waardoor het aanwezige potentieel niet ten volle wordt benut en het gewenste sneeuwbaleffect niet wordt bereikt. Wat al die goede praktijkprojecten en pilootprojecten nodig hebben, is een kader dat toelaat dat de kiemen zich kunnen ontplooien, zich kunnen herhalen en vermenigvuldigen, zodat ze op grotere schaal ingang kunnen vinden.
Waarvan akte. Tijd voor reflexieve monitoring. Er wordt te weinig van dat type onderzoek uitgezet.
En de Toekomstverkenning zelf pleit (pagina 60) voor een programmatische aanpak die het generieke beleid en de gebiedsontwikkelings-aanpak aanvult. Met een heldere uitvoeringsagenda.

Lijstje: het kapitaal van de lage landen

Op mijn bureau lag afgelopen maanden een toekomstverkenning De Lage Landen  2020 - 2100 vsn de nederlandse en vlaamse overheid. Ontwerpend onderzoek met het oog op de transities. Inclusief die in landbouw en voedsel. Het onderzoek (in een lijvig boek met veel platen uitgegeven) concludeert dat Nederland en Belgie samen de grootste voedselexporteur ter wereld zijn, groter dan de VS.
Nuttiger is een lijstje van 7 "basiskapitalen", het fundament van de welvaart in Nederland en Vlaanderen (en wat ruimer: de Rijn-Maas-Schelde delta):

1. Vruchtbare bodem
2. Delta-ecosysteem (met water en ecologische netwerk en potentieel voor hernieuwbare energie)
3. Verbonden delta (polycentrisch systeem  dat extreem goed verbonden is, fijnmazig)
4. Haven van Europa
5. Diverse habitats (decentraal netwerk van steden, dorpen en regio's met hun eigen identiteit)
6. Innovatieve delta (met steden als vrijplaatsen voor kennis en vrijhaven voor vernieuwend denken)
7. Solidaire stad (grote mate van gelijkheid ook binnen steden, platteland en stad dicht bij elkaar, brede toegang tot voorzieningen; specialisatie waarbij de grote haven niet de hoofdstad is en niet het regeringscentrum; geen extreme concentratie)

Handig lijstje. 

Boertjes van Buuten

Ik meende al eens over de Boertjes van Buuten te hebben geblogd, ik dacht naar aanleiding van een taalcolumn in de NRC van Ewoud Sanders. Maar de zoekmachines vinden het niet terug, dus blijkbaar toch niet. Maar onlangs vond ik op zolder nog dit plaatje. Een LP dus.
Voor wie het niet meer weet: dit was in de jaren 60 de nostalgie naar de boerderij van vroeger. De Wiki helpt de herinnering levendig houden: De Boertjes van Buuten (voorheen De Bietenbouwers), het laatste woord doorgaans uitgesproken als buut'n, was een KRO-huisorkest onder leiding van Jo Budie.

Vanaf 1966 tot 1972 waren de Boertjes van Buuten het orkest in het televisieprogramma MIK van de KRO. Het programma verscheen meer dan zes jaar op de televisie met: de Boertjes van Buuten, Kees Schilperoort als Gait-Jan Kruutmoes, zangeres Annie de Reuver, later opgevolgd door Annie Palmen, als Drika en Henk Jansen van Galen als Lubbert van Gortel. Na diens overlijden in maart 1970 werd zijn plaats ingenomen door Ab Hofstee als Boer Voorthuizen. Ook was er de "imitator in vaste dienst" Bertus Bolknak, pseudoniem van Henk van Wijk. Daarnaast vormden de Boertjes van Buuten het vaste huisorkest van het KRO-radioprogramma Van 12 tot 2. Met het spelletje Raden Maar, onder leiding van,,, juist. Kees Schilperoort.

De muziek is niet meer van deze tijd, maar de nostalgie nog wel...

Groeten uit Heikant

Gisteren was ik op uitnodiging van de Zeeuwse Gedeputeerde De Bat te gast op de landbouwtop van Heikant. Over het GLB met een prima discussie. Chattham House rules dus het blijft even bij deze foto voor de deuren van kookstudio De Drie Hoefijzers, die door de gedeputeerde op Twitter werd gezet.

honingraat

Langzamerhand komt er wat ruimte om in een enorme stapel boeken en rapporten te lezen. Als eerste genoot ik van Jan Buurma's Van Honingraat tot bijensterfte. Deze collega nam voor de zomer afscheid van het LEI/Wageningen Economic Research en keek zo'n 40 jaar terug via de beschrijving van zijn onderzoek. Een leuk boekje waarin een belangrijk thema opduikt: ondernemers verschillen. Deels hangt dat samen met structuur. Vooral in de groenteteelt was die 40 jaar geleden zeer divers, maar waren met onderzoek de specialisatietendensen te voorzien. Maar structuur is niet de enige oorzaak. Het gaat ook om cultuur. Indrukwekkend is het onderzoek in Indonesië waar dit type inzichten belangrijke bijdragen leverde aan het in de goede richting sturen van teelttechnisch onderzoek. En boeren veel efficiënter bleken dan technici dachten. Het wordt tijd dat weer eens in Nederland toe te passen rond kringlooplandbouw. Om te laten zien dat de gemiddelde boer niet bestaat en beleid niet simpel is als het bij iedereen aan moet slaan.

eeuwigheidszondag

was het vandaag. Dat maakt het misschien mogelijk een lastig onderwerp toch even te benoemen: suicides onder boeren. Foodlog bericht met enige regelmaat over deze sociale problematiek. De laatste discussie ging over het feit dat het huidige businessmodel van de landbouw (kostprijs-gebaseerde export) de oorzaak zou zijn. Daar zijn wel kanttekeningen bij te plaatsen. Veel boeren komen in de knel door technologische ontwikkeling (ze kunnen de schaalvergroting niet bijhouden) en door overheidsmaatregelen rond bv. milieu. Met als effect dat ze moeten stoppen - en anderen wel aan schaalvergroting kunnen doenen. Het uit deze rat race stappen door een ander bedrijfsmodel (korte keten, biologisch) kan helpen, net zoals een akkerbouwer de groenteteelt in kan gaan en een groenteteler (althans vroeger) de glastuinbouw kan opstarten op de schaarse grond. Maar ook in die sectoren gaat de rat race door. Er zijn inmiddels biologische bedrijven van honderden koeien of honderden ha's. Een verandering van verdienmodel is dus meer een tijdelijke oplossing voor betrokkenen dan een zeer lange termijn oplossing voor een volgende generatie.
The Economist kwam dit weekend ook met een editorial over suicide. Niet specifiek van boeren, En met een positieve insteek. Buiten de VS neemt zelfdoding sinds 2000 sterk af. Een van de redenen is dat meer mensen in de stad wonen, en dat geeft vrijheid. In ontwikkelingslanden blijken veel jonge vrouwen op het platteland de hand aan zichzelf te slaan vanwege huwelijksproblemen (gedwongen huwelijken, gezinsgeweld) en de schoonfamilie. De stad biedt meer zelfkeuze en dat maakt het leven draagbaarder. Het blad wijst nog op een tweede aspect: omdat de landbouw nu een keer onlosmakelijk verbonden is met het doden van dingen, zijn ook de middelen voor handen: wapens en pesticiden. Die wapens verklaren ook dat in de VS het de andere kant op gaat. De meest dodelijke pesticiden zijn de basis voor 1 op de 7 zelfdodingen. Toen Zuid-Korea in 2011 paraquat verbood leidde dat tot minder suicides (en de landbouwproductie leed er niet onder). Overigens is het verschijnsel besmettelijk, dus er moet niet teveel aandacht in de pers voor zijn.

stokbrood

Vanochtend kreeg ik in een zaak aan de Voorstraat in Dordt een exemplaar van het blad Quest onder ogen, een historie-special. Dat in een artikeltje licht wierp op de vraag waarom de Fransen iets met stokbrood hebben. Het stokbrood schijnt net als de croissant Weens te zijn, maar werd pas ca. 100 jaar geleden echt populair. Toen kwam er wetgeving die bakkers verbood voor 04.00 uur in de ochtend brood te bakken. Om dan toch snel vers brood te hebben heeft het stokbrood een voordeel: het is binnen een half uur gebakken, een ander (bruin) brood doet er veel langer over. Mooi verhaal voor het college institutionele economie: wetgeving leidt tot ander gedrag en dat wordt deel van de cultuur. Law invented tradition.

Computer Vision

Ik reisde woensdag met de Thalys naar Brussel en zo kreeg ik een interessant artikel uit de Financial Times onder ogen uit hun big read Technology. Het beschrijft hoe de Israelische start-ups voortkomen uit het militaire complex en niet alleen goed zijn in cybersecurity maar nu ook in computer vision. Zoals de start-up Taranis die de militaire surveillance softwarekennis gebruikt door camera's in een met een gysroscoop gestabiliseerde huls onder een vliegtuigje te hangen (een Cessna) zodat er veel foto's kunnen gemaakt die zo nauwkeurig zijn dat je vanaf 35 meter hoogte en met 200 km per uur beestjes in gewassen kunt detecteren. Geen herten maar insecten en bladziektes. Vele malen efficienter dan een drone.

augmented reality in food

In hetzelfde issue van The Economist van 7 juli ook nog een tip voor wie zich afvraagt wat hij/zij in de toekomst op tafel wil zetten (insecten, algen, kunstvlees?) is er nu augmented reality. Met een app en je smart phone kun je voedsel van de toekomst in je keuken projecteren. Zie economist.com/arfood. Gemaakt door het blad met de start up Kabaq die in AR voor food gespecialiseerd is.

wat als we data gaan verkopen

Het zijn vaak boeiende stukken, die wat-als analyses. Je neemt een bepaald gegeven, vergroot dat op een aannemelijke manier uit en redeneert in 1 richting door. De NRC heeft momenteel een  mooie serie. The Economist deed het deze zomer in een special op 7 juli. Een van de artikelen (Data workers of the world, unite) ging in op de vraag wat als mensen betaald willen worden voor hun data.

In zekere zin heeft data al een waarde voor burgers: ze ruilen het gratis voor interessante websites en apps die ze gratis kunnen gebruiken. Maar daarin onderschatten ze de waarde van die data, want de grote internetfirma's verdienen er met hun artificial intelligence (beter: collective intelligence, zo stelt Eric Posner in Radical Markets) veel geld mee. En de consument maar gratis reviewen en software trainen en slimmer maken.

Nu is het lastig om data te verhandelen. Het is non-rival, je kunt het meer dan 1 keer gebruiken. Als ik een data-set aan iemand anders geef, hebben we hem beiden. 

En dus suggereren Weyl & Posner in Radical Markets om het meer als arbeid te zien en de data toe te vertrouwen aan tussenpartijen (ik zou ze data-cooperaties noemen) die de data tot waarde brengen. Tot zover ga ik mee, we werken er aan in de agri. Een stap verder is het idee dat die tussenorganisatie dan taken aanbiedt. Zodat leden daaraan werken. Of dat werkt weet ik niet, die taken worden nu al aangeboden (Mechanical Turk) en zolang mensen dat nu gratis doen komt die markt lastig tot stand. 

Klei, zand en de klassenstrijd

Mensen ontlenen hun identiteit deels aan het behoren tot bepaalde referentiegroepen. Misschien wel eens wat teveel. Althans als het gaat om regio. De NRC van dit weekend had wat klassieke voorbeelden uit de gemeentelijke herindelingen. In de Hoekse Waard gaat het vooral om angst voor schaalvergroting tot 1 gemente en de dominantie van de grootste plaats, Oud Beijerland.
Vanuit plattelandsoptiek is de herindeling van Noordoost Frielsnad interessant maar ook problematischer. Daar speelt een aloude tegenstelling tussen klei en zand/veen. Klaaikluten versus Waldpyken aldus de NRC. Dantumadiel wil niet en Kollumerland is nu als enige Wadplyken aan de Klaaikluten geklonterd.
Onderscheid in grondsoort wordt nogal eens gezien als onderscheid in riscio-houding of zelfs karakter. Klei maakt stug. Maar soms gaat het ook om gewijzigde klassenstructuur die niet verinnerlijkt is. Zo was de klei de rijke streek, Tot de kunstmest en de industrialisatie die maakte dat het zand, waar het goedkoper bouwen was en de arbeid goedkoper was, de boventoon ging voeren. Het leidde ook tot meer import. En men ziet zich als frivoler.

small labels are beautiful

Kleine merken hebben de wind mee, zo concludeert The Economist in zijn issue van afgelopen weekend (A handmade tale, 10.11.2018).  Er zijn een aantal ontwikkelingen die dat bewerkstelligen. Het begon met Just-in-time waardoor investeren in grote voorraden niet meer aan de orde was. De boom in food start-ups heeft toeleveranciers ertoe verleidt ook kleinere orders voor grondstoffen aan te nemen, in de hoop dat de volgende order groter is. Vervolgens zijn er nieuwe dienstverleners die de schaalgrootte op bepaalde business-aspecten helpen bereiken. Zo biedt de verpakkingsfirma Lumi (in de VS) via een netwerk van verpakkingsfabrikanten oplossingen voor kleine bedrijven en onderhandelt lage tarieven. Shipbob doet dat voor transport. En Shopify (dat in zijn naam meelift op het succes van de muziekdienst) biedt voor $29 per maand een platform voor je online winkel zodat je zelf geen tonnen hoeft te investeren. De kleine merken doen ook veel zaken via Amazon. Dat kost wat, maar ze komen er beter uit de zoekmachines dan de grote merken die die marge niet willen afstaan. En die verkoop direct aan consumenten levert een schat aan data op om de productie en marketing aan te sturen, als ook het product design. En on-line adverteren kan op basis daarvan dan weer zeer gericht op bv. Facebook. Grote voedingsmiddelenbedrijven kopen uiteindelijk de grootste successen op en hopen er iets van te leren.

China en GMO

Het gebruik van GMO in gewassen blijft in China ver achter bij de VS en Brazilie. En zelfs India, en daarmee t.o.v. de wereld totaal. Dat had ik me nooit gerealiseerd, beeld is toch een beetje dat opkomend China nieuwe technologie omarmd. De wetenschappers willen wel, maar het volk in de volksrepubliek voelt er niet veel voor. Ze vertrouwen ook de overheidsinformatie in deze niet. Ook een aantal die-hards in de maoïstische beweging zijn tegen omdat ze het zien als toenemende afhankelijkheid van het buitenland (lees: VS).
Basis: the Economist 3.11.2018 Movie stars and soyabeans

de toekomst van het kapitalisme

Voor wie op zoek is naar nieuwe economie: The Economist (3.11.2018) signaleert een nieuw boek van Paul Collier: The Future of Capitalism - facing the new anxieties. Boodschap: de economie wordt gegijzeld door grote bedrijven en andere elite. Rijke metropolen delen te weinig met het verarmde platteland. Er is veel meer loyaliteit nodig. En belasting op grond en vermogen.

varkens a la chinoise

Wie nog een nieuwe aanpak zoekt in de varkenshouderij, heeft misschien wel wat aan de ervaringen in China. The Economist van 27 oktober berichtte er over ("sows in the cloud"). 9 van de 10 boeren hebben minder dan 50 vleesvarkens, maar 20% van de varkens zitten op grote complexen. Zo heeft het video-bedrijf NetEase een varkensdivisie met in Anji county, Weiyang een bedrijf met 20.000 biologische uitloop (Free Range) varkens. Ze zijn voorzien van tracking sensors want naast muziek wordt er big data analyse ingezet. Ze mogen 300 dagen over hun groei doen, twee keer zo lang als normaal. Dat alles moet smakelijker vlees opleveren. Verkoop via internet. En dit is nog maar een pilot, een tweede locatie met 150.000 varkens komt er aan.
Ook de varkensflat doet ingang. Een complex in Zuid China bij de Yaji berg heeft 13 verdiepingen, met 1000 varkens per verdieping.  Terug naar Weiyang. Een andere internetfirma, JD.com houdt daar "jogging kippen" die gegarandeerd 1 miljoen stappen maken voor ze geslacht worden. En Alibaba heeft een "agricultural brain" gelanceerd dat de monitoring van varkens in real time doet, middels beeld en "stem"herkenning met AI.. De varkens hebben een nummer op hun rug voor de beeldherkenning. Ook ons eigen DSM is in de markt van apps actief.
Het feit dat de kleine gezinsbedrijfjes geassocieerd worden met diverse problemen in diergezondheid (in 2013 werden er 16.000 karkassen van dode varkens in een rivier gedumpt die Shanghai van drinkwater voorziet en nu heeft men problemen de varkenspest onder controle te krijgen), maakt deze ontwikkelingen voor de Chinezen aantrekkelijk. Afgezien van voor die 40 mln. kleine boeren.

arbeidsmigranten

De landbouw drijft op seizoenwerkers. Dat zijn veelal immigranten. Ik sprak deze week nog iemand die zich met het dossier van huisvesting van arbeidsmigranten in Nederland bezig houdt. Een complex wereldje dat nodig is omdat onze tuinbouw en slachterijen (en in toenemende mate: veehouderijen) niet meer zouden kunnen opereren zonder die werkers.
Waar bij ons Polen en -nu die schaarser worden- ook Roemenen het werk doen, zijn het in Polen de Wit-Russen en Oekrainers. In Jordanie zijn het Egyptenaren. Ik interviewde er onlangs een aardbeienteler en die legde me feilloos uit waarom Egyptenaren het werk doen en niet de Syrische vluchtelingen. Die laatste groep (en mensen uit eigen land) hebben een gezinsleven. Die willen  op donderdagmiddag vrij en vrijdag naar de moskee of een dagje vrij. De Egyptenaren daarentegen vervelen zich dood op zo'n vrije dag en vragen zich af waarom ze de aardbeien die ook op vrijdag rood worden, niet mogen plukken. Dan kunnen ze meer geld (stukloon) naar huis sturen. De manager mag ze van zijn klanten in het UK en hun BRC schema's niet 7 dagen laten werken, dus ze komen er niet in, maar toch.  En er blijkt in dat geval dankzij die certificering nog iets: de Syrische gezinnen nemen hun kinderen mee naar het werk, want er is geen oppas. Die willen ook wel eens plukken, maar het bedrijf en vooral de Britse retail is als de dood dat dit leidt tot filmpjes over kinderarbeid. Kinderen verboden dus.
Enfin, ik kom hierop omdat The Economist op 20 oktober een lang verhaal had over seizoensarbeid in de landbouw. Vrijwel overal zijn het buitenlanders. Niet onlogisch: dit is veelal ongeschoolde arbeid in vervelende arbeidsomstandigheden. Dat in de kostprijsstrategieen van sectoren dus slecht betaalt. Bij welvaartsstijging zijn er vier strategieen denkbaar: je betaalt meer (lukt niet door prijsdruk), je mechaniseert/robotiseert (vaak lastig), je verplaatst de productie naar het buitenland (maar vaak wil de ondernemer niet verhuizen en zijn er tal van nadelen door ontbrekende infrastructuur elders) of je haalt buitenlanders naar je productie toe. Dat laastste lijkt dus vrijwel altijd het makkelijkst. The Economist citeert een teler in de UK die nog een 5e strategie heeft: hij selecteert rassen met zo groot mogelijke vruchten. Hoef je er per kg minder te plukken. Waarom uw aardbeien steeds groter maar niet noodzakelijkerwijs smakelijker worden.

The Economist 20.10.2018 : Here today, gone tomorrow.

Resileince Magazine

Vandaag verscheen ons Resilience Magazine. Met mooie verhalen over 3 jaar onderzoek. Hier is de link En komt 13 november naar Klarenbeek, registreer je hier.

Over coops in Parijs

Vandaag sprak ik op een congres in Parijs over transnationale cooperaties (op basis van onze studie van een aantal jaren geleden) en over mogelijke effecten van het nieuwe GLB. Hier is de presentatie

In de Portugese Cultivar

Het Portugese blad Cultivar heeft grote delen van het essay dat Louise Fresco en ik in 2016 schreven over Landbouw- en Voedselbeleid vertaald en in het Portugees gepubliceerd. Het stuk is dus nog steeds relevant. Voor wie zijn Portugees wil oefenen, klik hier. 

impact

In mijn postvak vond ik vandaag een leuk vorm gegeven boekje van Wageningen UR  met de titel WUR Impact portfolio. In kader van 100 jaar WUR zette men een fors aantal (maar geen 100) onderwerpen op een rijtje, met korte beschrijving, waarbij WUR invloed had op de wereld buiten de eigen muren via innovaties. Ik droeg een stukje tekst bij over het GLB

De Groene Amsterdammer en WUR

Ik  kreeg de Groene Amsterdammer van 11 oktober toegestuurd. Zal wel geen toeval zijn, niet alleen een interessant verhaal over de vleesindustrie en zijn keuringssystematiek maar ook een over Wageningen UR. Lang geleden dat ik het blad gelezen heb, maar het blijft goede journalistiek.
Veel over de Wageningse samenwerking met bedrijfsleven (overigens niet hoger dan het Nederlandse gemiddelde) en het feit dat dit niet leidt tot systeemveranderingen. De Leeuwenborch wordt gekarakteriseerd als het gebouw dat net buiten de campus ligt en waar het tegendraadse geluid nog het luidst klinkt. Waar nog hoogleraren doceren die hun Marx kennen (voor de anderen: dat is de man links op het standbeeld, een keer raden wie de andere is). Daar kunnen we het dan weer even mee doen...

in FD over data

Afgelopen dinsdag 9 oktober besteedde het FD aandacht aan de rol van data in de agrarische sector. Ik bevestigde in het interview dat boeren zich terecht zorgen maken over waar data blijven en of ze worden gemonipoliseerd. Hier het artikel 

Data governance

Amerika, China en mogelijk Europa organiseren hun data economie nog al verschillend. De Amerikanen volgen een angelaksisch model waarin een paar grote concerns het geheel controleren. De chinezen doen tot op zeker hoogte hetzelfde maar ook de overheid heeft een grote vinger in de pap. Europa ontbeert de grote concerns en gaat juist de weg op van regulering rond data, zoals via de GDPR. Europa zou de leider kunnen worden in AI governance, zo laat the Economist (22.9.2018) een expert verklaren in een goed verhaal "Big data, small politics".  In plaats van centralisatie van data is er behoefte aan regels om data te delen en te verhandelen. Er zijn dus toegangsrechten nodig.(een soort eigendomsrechten) en regels welke data open moeten worden aangeboden gezien hun sociale waarde. zo concludeert het blad.

Liberalisme

Mijn lijfblad The Economist vierde zijn 175 bestaan met een essay over het liberalisme in zijn uitgave van 15 september. Ik last het op een lange vlucht naar Amman. Ter inspiratie uit het essay de vier sleutel aspecten van liberalisme zoals Edwin Faswcett die in zijn geschiedenis van het liberalisme identificeerde:

• ·         De maatschappij is een vorm van conflict en dat zal en moet ook vooral zo blijven. Dit leidt tot concurrentie en nuttige argumentatie
• ·         Daardoor is de maatschappij dynamisch en wordt steeds beter
• ·         Een wantrouwen van macht, in het bijzonder machtsconcentratie
• ·         Ten opzichte van macht een nadruk op gelijke burgerlijke waardering voor het individu en daarmee het belang van persoonlijke, politieke en eigendomsrechten.

Dat betekent geen geloof in een utopie (zoals Marxisten) en ook niet de conservatieve aandacht voor stabiliteit en traditie. Liberalen zijn hervormers. Liberalen moeten zich dus meer weren tegen de elite, zo constateert het essay.

Paper over structurele ontwikkeling en data verzameling

Twee jaar geleden confereerden we in Rome bij de FAO op het ICAS congres over agrarische statistiek. De bundel met alle papers is uit en staat hier. Onze bijdrage vind je op de paginas 26-33 en gaat over de vraag wat de structuurontwikkeling in de landbouw betekent voor onze data-verzameling De andere 1900 pagina's zijn ook interessant.
Trouwens - wat vinden we van vegetarisch gevoerde eieren, ofwel van kippen die geen wormpje mogen pikken (zo neem ik aan) - een foto uit een Canadese supermarkt. Veggie-fed eggs

langzame adoptie van IT?

The sector suffers especially from paltry data collection, zo stelt The Economist van afgelopen weekend in een stukje waarin het aandacht besteed aan projecten die ict technology uit space (met steun van ESA) over de landbouw uitstorten. Een van de voordelen zou zijn dat die mars-technologie behoorlijk robuust is. Zo is er een start up die met de space technologie kippen kan wegen. Krijg je veel data voor de groeicurve van.

mango's als geld

Zoals beloofd uit the Economist van 11 augsutus een staaltje uitlegkunst van Nick Rowe, die als monetarist denkt dat recessies vooral komen door teveel vraag naar geld. Een minimalistisch model wil nog wel eens helpen in iets uitleggen, en in dit geval is dat een model van een wereld van mensen met appelen en mensen met bananen. En beide groepen hebben wat mango's, maar niet zoveel als appelen of bananen. En de appel-bezitters willen bananen en omgekeerd. Maar het liefst hebben ze allemaal mango's.
Als er geen mango's zouden zijn, dan vervallen de groepen tot ruilhandel, bijvoorbeeld 3 appels voor 2 bananen. Maar als het ruilen van appels in bananen niet kan en verloopt via de mango's, zijn de mango's het geld. Stel dat de mensen om een of andere reden hun mango's liever houden dan ruilen voor appelen of bananen. Dan worden er minder bananen en appelen verhandelt, en komen voordelen van de ruil niet tot stand. Dat is een recessie. Sommige arbeid komt niet tot waarde omdat mensen die arbeid niet willen inhuren tegen hun geld. Geld is een bijzonder goed: als je van iets anders meer wil hebben, dan koop je het via een ruil. Maar als je van geld meer wil hebben (omdat je denkt dat de toekomst onzeker is of zo), dan koop je minder (van iets anders). En als iets veel gevraagd is of wordt, dan gaat de prijs omhoog tot kopers afvallen. Maar omdat alles geprijsd is in geld, heeft geld geen eigen prijs. Het wordt duurder doordat de rest goedkoper wordt, een deflatie die ook in recessies optreedt.
Simpeler kunnen monetaristen de economie niet maken...

The Economist, 11.8.2018 Mangonomics.

economie en wiskunde

In een poging een 'harde' wetenschap naar analogie van de natuurkunde of chemie te worden, hebben economen laatste 75 jaar de wiskunde omarmt. Dat heeft veel gebracht, maar niet altijd begrip. Ik ben een tikje biased omdat ik op de middelbare school de voorkeur gaf aan handelswetenschappen boven wiskunde (en beide kon niet), en citeer dus met instemming de econome Joan Robinson: "I never learned maths, so I had to think".
Het citaat werd geciteerd door Nick Rowe die ook goed was in het uitleggen van macro-economie en onlangs met pensioen ging. The Economist van 11 augustus weidde er stukje aan. De volgende blog is een staaltje van zijn uitlegkunst.

gezinsbedrijven

Politici willen nog wel eens claimen dat gezinsbedrijven efficienter zijn dan niet-gezinsbedrijven. De theorie geeft daar ook 5 mogelijke oorzaken voor, die Philip Kostov, Sophia Davidova en Alistair Bailey nog eens samenvatten in een paper in de ERAE:

• in situaties met weinig mogelijkheden tot specialisatie en veel taken
• korte productiecycli
• geringer aantal productiecycli (in deze 3 gevallen loont specialisatie onder leiding van een manager niet erg)
• hogere risico's door shocks in productie, variatie in opbrengsten en meer onzekerheid (dat leidt tot lage winst/risico verhoudingen en vooral onvoorspelbaarheid daarvan)
• hoge kosten van monitoring van personeel.

Ik zou daar aan toevoegen het feit dat door sociale lasten, hoge uurlonen bij nacht en weekend etc ingehuurde arbeid duur is. Maar dat terzijde. Het trio heeft ook gekeken in een aantal Europese landen of gezinsbedrijven het beter doen dan de corporate farms, die vooral in midden- en oost europa voorkomen. Dat is lang niet altijd het geval. 

Nutrition Bulletin

We publiceerden een paper over het project Richfields en de Food Nutrition and Health Research Infrastructure in Nutrition Bulletin. Voor wie het zoekt, click hier.

Diagnose

De openingstekst van een artikel in The Economist van 11 augustus 2018;"The food industry is going nowhere. Pretty pictures on food packets mislead. Big companies have disconnected people from their sustenance. Consumers, especially millenials, are sceptics about industrial-scale food production. Even sellers of healthy products, such as mineral water, spread harm. - just look at billions of their plastic bottles that choke the oceans".
Aan het woord is hier niet een of andere blogger of een ngo. Het is de opvatting van de hoogste baas van Danone, Emmanuel Faber.
Ben benieuwd wat dat betekent voor de strategie van het bedrijf...

zomervakantie

Waar komt toch het idee vandaan dat kinderen in de zomer minstens 6 weken zo niet maanden vakantie van school moeten hebben? De vraag kwam zijdelings aan de orde in een zomers artikel van The Economist van 11 augustus. Waarin tal van onderzoek dat de vakanties leiden tot een teruggang in kennis bij kinderen en meer bij kinderen die slecht kunnen leren dan die goed kunnen leren. Lange schoolvakanties zijn dus niet efficient en dragen bij aan ongelijkheid in de samenleving.
Terug naar de vraag. Het artikel (dat natuurlijk School's out heet) weet het ook niet. Er is een populaire overtuiging dat het komt omdat kinderen in de 19e eeuw in de zomer nog thuis op de boerderij moesten helpen met hooien en andere boerenwerkzaamheden, maar, zo stelt het blad, de meeste historici vinden het bewijs daarvoor nogal dun.

Canada

Mocht er nieuws zijn of iets vast te leggen, dan krijg je er komende weken mogelijk fotootjes uit Canada bij, want daar was ik een aantal weken voor vakantie en een congres. British Columbia om precies te zijn. Dat ooit bijna Amerikaans was geweest zodat er een verbinding met Alaska zou zijn. Maar de Canadezen beloofden een spoorlijn door de Rocky Mountains, een engineering krachttoer en een krachtige zet in dit geopolitieke spel. Hier een voorproefje met een foto uit Victoria, Vancouver Island.

CSR Agrifrim

Eerder dit jaar mocht ik mijn opinie geven in het duurzaamheidsverslag van Agrifirm. Het is al enige tijd uit, dus wordt het wel tijd om het hier eens te melden. Mijn tekst op pagina 31 van het CSR rapport 2017:

“Verduurzaming van de landbouw is een proces waar veel aspecten bij komen kijken: economische, ecologische, politieke en ethische. In de maatschappij zie je veel discussie over wat een duurzame landbouw inhoudt. Dat komt deels omdat verschillende consumenten andere zaken belangrijk vinden: lokaal, klimaatneutraal, diervriendelijk of biologisch. Maar het komt ook doordat milieubelasting per kilo en per hectare worden verward. De Nederlandse landbouw produceert heel efficiënt, met een lage milieubelasting per kilo. Maar als je kijkt naar het mestdossier, bestrijdingsmiddelen of zoönosen, blijkt de milieudruk per hectare relatief groot te zijn. Het huidige model kraakt in zijn voegen. Maatschappelijke organisaties zetten bedrijven via hun reputatie onder druk om te verduurzamen. De bedrijven leggen verduurzaming neer bij de primaire producenten. Deze vragen vervolgens een eerlijke vergoeding voor de extra inspanning om aan de bovenwettelijke eisen te kunnen voldoen. De oplossing ligt in meer samenwerking in de keten. Productontwikkeling met voedingsmiddelenbedrijven en retailers in specifieke ketens biedt veel kansen. Afwegingen zijn dan makkelijker te maken, en economen kunnen inmiddels de meeste duurzaamheidseffecten wel van een prijs voorzien zodat je ze goed kunt afwegen. Verduurzaming vraagt soms ook om de keten anders te organiseren: diervoederbedrijven zouden bijvoorbeeld verantwoordelijkheid kunnen nemen voor het nutriëntenprobleem. Ook is er nog veel klimaatwinst te boeken door meer reststromen in de veehouderij te gebruiken. Bedrijven als Agrifirm kunnen juist op dit vlak de regie in de keten gaan voeren.” 

blog bij Boerenbusiness over coops

De site BoerEnBusiness vroeg me om de draad van de columns  / blogs weer op te pakken. Dat resulteerde in een stukje gebaseerd op het cooperatiecongres dat we onlangs in Wageningen organiseerden. Kunnen de oude cooperaties de verduurzaming van de economie aan? Zie alhier

IAAE Vancouver

Voor de IAAE conferentie in Vancouver maakte ik deze presentatie over de Food Nutrition and Health Research Infrastructure. 

Supermarktontwikkelingen in Canada

Toevallig kreeg ik een exemplaar van The Globe and Mail, een Canadese kwaliteitskrant, in handen. Die bericht over de ontwikkelingen in de Canadese retail onder de titel "Canadians want convenience - and grocers are paying the price".
Consumenten zijn in een hoog tempo hun winkelgewoontes aan het veranderen, zo schrijft de krant. Supermarken en kruideniers zien hun omzet dalen, (3% in mei), Gemakswinkels op de hoek en speciaalzaken zien hun omzetten stijgen (6, resp 10%). Er is duidelijk vraag naar meer gemak, en ready-to-eat producten. Online, vooral van niet bederfelijke waar, stijgt ook sterk. Dat ondanks het feit dat de prijzen van eten buiten de deur sterker stijgen dan die van het traditionele supermarkt product.
Volgens de krant gaan de ontwikkelingen sneller dan verwacht en illustreren disruptie in de retail.

Sylvain Charlerois: Canadians want convenience - and grocers are paying the price in: The Globe and Mail, 25 juli 2018.

oud brood

Tussen alle berichten over droogte meldden de kranten deze week ook dat er broodkruimels in Jordanie zijn gevonden in een stedelijke omgeving in wat nu Jordanie is, die 4000 jaar ouder zijn dan de start van de landbouw. Waarmee nu wel definitief bewezen is dat ook de jagers-verzamelaars al tot vaste woonplekken wisten over te gaan en tijd hadden om brood te maken, en dat niet de landbouw de stadsvorming heeft mogelijk gemaakt of veroorzaakt. Zoals vroeger veel werd gedacht.