Cebeco

Tot het agrarisch erfgoed van dit land hoort het concern Cebeco-Handelsraad, ooit begonnen als het Centraal Bureau. Ik herlas gisteren de geschiedenis in het jubilieumboek uit 1999: Een machtige schakel in de Nederlandse land- en tuinbouw. Dat blijft een aanrader voor wie na wil denken over de ontwikkeling van de landbouw en de rol van de cooperatie daarin.

het Kundus-debat en de landbouwsubsidies

Rode diesel - in NL
verdwijnt die, nu Cyprus nog

Het spannende debat deze week in de Tweede Kamer waarin het huzarenstukje van het wandelgangen-akkoord rond de -3% begroting na 7 weken Catshuis onderhandelingen werd gepresenteerd, doet me breken met de gewoonte niet over de actuele politiek te bloggen. Wetenschappers die de politiek informeren moeten daar een beetje voorzichtig mee zijn.
Dat ik dat nu bij deze historische gebeurtenis toch doe is omdat PvdD kamerlid Esther Ouwehand een aantal keren nadrukkelijk GroenLinks aanviel op het ontbreken van de vleestaks en een herziening van de landbouwsubsidies in het akkoord. Ik zie dat dit ook het weekblad Boerderij is opgevallen en er op dat forum flink over wordt gediscussieerd. Tijd dus voor een persoonlijke kritische noot.
.
Op die vleestaks had ze vanuit haar opvattingen misschien nog wel gelijk: men had vlees naar de 21% btw kunnen overhevelen of een accijns instellen. Of dat veel geld oplevert (daar ging dit akkoord om, niet om wat anders) is de vraag. Het antwoord van Jolande Sap (GroenLinks) was niet haar scherpste: ze voorzag problemen met de chorizo op de pizza. Dat lijkt me mee te vallen: zoveel slachterijen en importeurs hebben we niet. Grenshandel misschien wel. Maar het echte punt is natuurlijk of het geld op zou leveren - daar ging dit debat over.

Waar de PvdD er naast zat was m.i. de interpellaties over landbouwsubsidies en de "veefabrieken", dus vandaar deze blog. Want de kamer gaat helemaal niet over het afschaffen van die landbouwsubsidies en daarmee een kleiner begrotingstekort. Daar gaat Brussel over. En als komende jaren bij de uitwerking van nieuw Brussels beleid voor Nederland men daar wat wil bijsturen, dan heeft dat nauwelijks effecten op de intensieve veehouderij die de PvdD zo bekritiseerd. Die krijgen weinig subsidies (alleen omdat men wat mais teelt) en pak je ook maar voor een beperkt deel aan met het extra steunen van de melkveehouderij. De bescherming van de intensieve veehouderij zit niet subsidies maar in bescherming aan de buitengrenzen. De PvdD kan vanuit zijn optiek beter pleiten voor een vrijhandelsverdrag met Brazilie, zodat de concurrentie stevig toeneemt en de mest-voer cyclus aldaar wordt gesloten: dan gaan we vlees in plaats van voer importeren.
Waar het gaat om de melkveehouderij, is het effect van de subsidies ook niet zo eenduidig. Ze zijn losgekoppeld van productie. Hier is dus het quotum bepalend. Wie niet wil uitbreiden moet dat handhaven. De kamer kan straks mogelijk subsidies weghalen bij de melkveehouderij door een flat rate in te stellen zodat ook bloembollentelers of fruittelers profiteren. De economische rationale daarachter is ook ver te zoeken, maar zo haal je subsidies weg uit de veehouderij. Daar mag de PvdD dan nog wel aan laten rekenen, want het zou zo maar kunnen dat dit er toe leidt dat juist de kleine melkveebedrijven versneld stoppen en de schaalvergroting doorzet.
Kortom: economische mechanismes moet je in een politiek debat niet buiten beschouwing laten, dat leidt tot teleurstellingen mocht je gelijk krijgen.

lijstje: tech trends

Het bekende onderzoeksbureau Gartner heeft een lijstje gemaakt van 10 technologie trends. Ik vat ze even samen:

1.  De consument is kritischer door de grote recessie
2. er is een digitale kloof tussen hen die met nieuwe technologie weten om te gaan en er vrije tijd door weten te maken (meer productief) en hen die het tijd kost om om te gaan met alle interactiviteit
3. technologie wordt vrouwvriendelijker
4. goodbye consumer power, hello power consumer: de consument wordt nog steeds machtiger
5. social (media) is van levensbelang als informatiebron
6. er ontstaan nieuwe markten, consumenten zullen nog meer aan tech spenderen
7. merken die vertrouwen scheppen zijn belangrijk in deze tijd waarin vertrouwen in banken etc verdwijnt
8. mensen willen niet alleen on-line kopen maar mengvormen
9. complexiteit is dood: technologie moet simpel zijn
10. de middenklasse neemt in veel landen in belang toe en die houden van merken.

Vlees maakt de mens

hijgend hert, de
fotojacht niet ontkomen

De liefde voor vlees op het menu zou wel eens heel diep kunnen zitten. Onderzoekers uit Lund, Zweden komen met de stelling dat het verschil tussen de mens en andere zoogdieren de korte zoogperiode is (waardoor er meer tijd overblijft voor nuttig werk door moeders of voor een volgende nakomeling), en dat kon doordat wij relatief veel vlees aten. Het aandeel vlees in het dieet blijkt een zeer goede voorspeller van de zoogperiode van zoogdieren. Kortom vlees is de basis van het succes (of neutraler: de dominantie) van onze soort.
Ontleend aan de NRC van 24.4.2012, die zich baseert op een paper in Plos ONE

infographics tips waaronder Gartner's hypecycle

Datavisualisaties middels infographics zijn erg in de mode. Voor wie daar (gratis) tools voor zoekt, is er een aardige webpage - die ik via Quora ontdekte. Wat dan weer de vraag oproept wat MakeUseOf voor concept is.
Las trouwens ook dat Adobe Illustrator een veel gebruikt en goed pakket is.
Ter illustratie van de infographics hiernaast de beroemde hypecycle van Gartner. Misschien zitten we wel in de Peak of Inflated Expectations, waarvan het kenmerk is dat ontkend wordt dat we in die piek zitten.

Worldbank on AKIS

Bij de Wereldbank verscheen Agricultural Innovation Systems - an Investment Source Book. Ik moet het nog lezen - wie dat ook wil doen kan het boek gewoon downloaden. Hier is de site.

Transparantie in de voedselketen

Over de optimale hoeveelheid transparantie in de voedselketen is nog weinig nagedacht. Van worst is bekend dat je ze moet beoordelen op het eindresultaat, niet op wat er ingaat. Teveel transparantie kan ook tot verhoogde prijszetting leiden. En als recepten van bedrijven snel kunnen worden nagemaakt, wordt er niet meer genoeg geinvesteerd.
Maar voorlopig is het idee dat er vooral te weinig transparantie is. En dus is er een groot EU onderzoeksproject "Transparent Food".  Dat publiceerde onlangs een Strategic Research Agenda. Ik kreeg hem in een mooi boekje, vreemd genoeg staat hij nog niet op de site. Maar die transparantie zal binnenkort wel aangebracht worden, zo mag je aannemen.

Praktisch marxistische cooperatie in Andalusie

De belabberde economische tijden doen de belangstelling voor zelforganisatie en de cooperatieve vorm herleven. Hier een link naar een Vlaamse reportage over een dorp in Andalusie dat via landhervorming 1200 ha grond omzette in een landbouwcooperatie en een dorpseconomie. Tikje marxistische inslag, maar het lijkt hier te werken.

de macht der gewoonte

Elke dag een blog is een gewoonte, of beter een routine. Ons leven wordt geregeerd door routines. Dat is efficient want je hoeft minder na te denken en af te wegen. Maar daarom is veranderen lastig. Wie daar meer over wil weten moet een nieuw boek van Charles Duhigg lezen: The power of habit - why we do what we do in life and business, zo begrijp ik uit een recensie in The Economist.
Duhigg behandelt zowel de biologische literatuur over hoe gewoontes in onze hersenen 'hard wired' zijn, en die van de marketing over hoe je ze kunt veranderen. Hier lijkt me een link met de behavorial economics (Nudge and all that) te liggen. En hij kijkt naar hoe je culturen in organisaties en de maatschappij kunt veranderen door op 'keystone habits'  te focussen, die te veranderen en daarmee een golf van andere veranderingen te veroorzaken. Routinematig voegen we dit boek toe aan de leeslijst.

data in slachthuis

En  (zie blog hieronder) uit ons eigen project een filmpje van Finse studenten die de data-keten in een Duitse slachterij in beelden brachten. Let op: de slachthaken hebben een RFID identificatie.

Eten van de muur

Vandaag discussieerde ik in Brussel over innovatie door ICT in de voedselketen. Wie nog wat innovatieve ideeen wil, moet dit YouTube filmpje bekijken. Daar laat Tesco zien hoe ze in de Koreanen van de muur laten eten: de muur van het metrostation is omgetoverd in een virtuele supermarkt waarvan je met de smartphone kunt bestellen. Iets voor de NS voor minder klachten bij vertragingen?

80jarige oorlog liep op bier

Tijd voor een nieuwe aflevering rond de economie van de Belgen en hun bier. Eerder blogde ik al over de economisch-historische invalshoek die the Economist met de kerst voorschotelde.
De Amerikaanse wijn (!) economen publiceerden een working paper van de Belgische biervorsers Koen Deconinck en Jo Swinnen, waarin ze onderbouwen dat de grens tussen Nederland en Belgie een gevolg is van de bier consumptie.
Die grens stamt uit de 80jarige oorlog en de opstandige gewesten (onder aanvoering van Holland en Zeeland) financierden hun oorlog vooral uit een bier-accijns. Die was substantieel (20% van de inkomsten) en ging omhoog als meer belasting nodig was. Zelf brouwen was verboden, en bier was toendertijd een must (bij afwezigheid van goed drinkwater).
De Spanjaarden ontbeerden dit middel en moesten vanuit Madrid worden gefinancieerd. Hadden ze zo'n belasting ingevoerd dan waren steden en regio's overgelopen of in opstand gekomen. En dus bepaalde de hoogte van het accijns de reikwijdte van de staatse legers. Meer fraaie details in het paper.

De Koe

is de simpele titel van een alleraardigst boekje van Bert Theunissen. Het verhaal van het Nederlandse melkvee 1900 - 2000, zo luidt de ondertitel. Ik kreeg het te leen van een collega nadat we een tijdje geleden aan de praat waren geraakt over de uitzending van Andere Tijden, waarover ik eerder blogde.
Het boekje verscheen in 2010 en de auteur is hoogleraar Geschiedenis van de natuurwetenschappen in Utrecht. Ook hij beschrijft de strijd tussen HF en FH en tussen de fokker uit de praktijk en de wetenschappers in Wageningen en Utrecht. (Vermoedelijk is het andersom en heeft Andere Tijden zijn boekje goed gelezen).
Verdienstelijk is dat hij natrok waarom men eigenlijk op exterieur ging letten bij de fokkerij. Zeer vermoedelijk vanwege de vatbaarheid voor rundertuberculose, zo rond 1900. T.b.c. was er in de jaren 50 al niet meer (c.q. het kon bestreden worden), maar de wijze van selecteren had zich geinstitutionaliseerd in een gewoonte of regel waarvan de oorsprong verloren was geraakt, of althans in de discussie geen rol meer speelde.
Ik leerde nog een paar zaken uit het gemakkelijk leesbaar geschreven boekje. Allereerst dat de ontwikkeling van rassen uit de 19e eeuw stamt, inclusief de definitie van de Nederlandse rassen. Ze werden raszuiver gemaakt en daarna gehouden door de stamboeken. Wat ik niet wist is dat er Amerikanen betrokken zijn geweest bij de oprichting daarvan in Nederland. Dat waren eind 19e eeuw grote vee-importeurs. En die hadden een informatieprobleem: hoe goed was een koe of stier. Daarvoor kon je de stal beoordelen (de familie van het aan te kopen dier) maar je had ook informatie nodig van ouders en grootouders, die de genetische aanleg in hoge mate bepalen. Stamboeken lossen dat informatieprobleem op.
Ook interessant hoe er vroeger duidelijk lokale effecten in de fokkerij waren: meer op vet in Friesland, wat minder in Noord Holland (waar consumptiemelk voor Amsterdam e.o. een grotere rol speelde) en wat meer vlees (de Dirken met Gronings bloed) in Zuid Holland waar er meer agrarische industrie was met restproducten (spoeling) voor vleesstiertjes. En natuurlijk karig op de zandgronden en voor de Duitse markt, tot de kunstmest kwam die alle homogeniseerde.
En een aardig voorbeeld hoe innovaties weer heel andere effecten hebben dan je denkt: de kunstmatige inseminatie is uitgevonden om infectieziekten (geslachtsziekten) te bestrijden, die met een stier (en zeker een rondtrekkende padstier) schering en inslag waren. Pas later bleek het grote effect op de fokkerij: je kon nu met 1 goede stier a la Sunny Boy een veel en veel groter aantal nakomelingen verwerken en dus goede karakteristieken vererven. Later zou embryo-transplantatie (waarmee je veel nakomelingen van 1 koe kunt krijgen) daar nog een schepje bovenop doen.
Tot slot: de Holsteinisering en stijgende melkproductie vond plaats in de jaren 80, gelijktijdig met het instellen van het melkquotum. Het aantal koeien daalde daarmee met zo'n 20%. Het was (mede daarmee en de uitbreiding van de soja in Brazilie?) ook een tijd van goedkoop voer bij goede melkprijzen (nu de druk van de markt af was). Blijft dus de vraag of het quotumbesluit zelf nu ook nog gezorgd heeft voor een awareness dat innovatie en veranderingen nodig waren, of dat dit alleen een kwestie van prijzen was. Misschien is dat ooit nagerekend, maar ik kan het me zo niet herinneren.
Enfin, lees dit boekje en je weet hoe het ook al weer zat met de Dirken uit Hoornaar (ZH) en de Friese Adema 197 - en al die andere verhalen die economische geschiedenis zo interessant maken.

Het boekje is uitgegeven bij Uitgeverij Bert Bakker.

Foodmiles als regionaal concept

De polder van Biesland tussen
Delft en  Groot Den Haag -
goed voor streekproducten

Liefhebbers van regionale voedselsystemen worstelen met de begrenzing van die regio's. Bij welke grens is zo'n systeem haalbaar en is het op zijn duurzaamst. Er lijkt enige consensus te ontstaan rond 600 km.
Het leek me een goede reden om weer eens enkele zeer kritische kanttekeningen te plaatsen bij dit denken. Dit omdat ik zowel in de wandelgangen als per mail om commentaar werd gevraagd. Blijkbaar wordt er mee geworsteld en is er behoefte aan meningsvorming.
Wel de mijne komt in de vorm van een column op BoerEnBusiness, waarin ik voorstel dat we ons met nuttiger zaken bezighouden (waaronder het duurzamer maken van voedsel) en de afstand maar aan de markt overlaten. Foodmiles zijn een slechte proxy en een oncontroleerbare variabele. Zie hier de column.

Knoema

Het uitwisselen van datasets, kaarten en grafieken wordt ook steeds eenvoudiger. Er gaan platformen voor ontstaan. Handig voor de consultants van deze wereld. Een nieuwe loot in deze wereld van open data is Knoema. 

Organisaties als de African Development Bank hebben er een aardige interactieve collectie op staan. 

Geen idee waar dat woord Knoema van komt, maar het lijkt te werken.

Cooperaties bij Boerenbond en NCR

2012 - het jaar van de cooperatie was voor de Belgische Boerenbond reden een special te maken over de stand van zaken in Vlaanderen. Voor de liefhebbers hier de link.
Voor de Nederlandse NCR blijft niet achter en maake met bureau Jeen een mooie website.

Mahe over GLB 2013

De Franse (liberale) econoom Louis-Pascal Mahe heeft zich weer over de GLB voorstellen gebogen en ziet nog ruimte voor verbetering. Notre Europe publiceerde zijn analyse. Zie hier de weblink.

Agrico

De blog van vandaag is in het Engels en een copy van een blog die ik op LinkedIn voor mijn eRNAC collegas maakte. Dit omdat het wederom zeer interessante nieuwe nummber van BoerENbusiness een artikel wijdde aan de gang van zaken bij Agrico. Handig voor ons Europese Cooperatieproject.

For those who do not read Dutch: In its last edition the Dutch farming journal BoerENbusiness reported on the drama with the Dutch potato cooperative Agrico. 185 arable farmersquit, 60 started a foundation to sue the cooperative for irrisponsible management. The CEO and the Chair of the Board have left the cooperative.

Agrico is more heterogeneous than you might think: producers of seed potatoes, table (ware) potatoes for retail and ware potatoes for the french fries industry (but no starch potatoes). The problem was the pool for french fries potatoes that declined from 9000 ha to 2500 (the story does not report why). It lost its countervailing power to the big (IOF) french fry industry (McCain, LambWeston, Dutch Farm Frites and Aviko). Members started to sell outside the pool. Seed and table potato producers started to see risks for them with all the attention of the management to this issue, guaranteeing minimum prices and enlarging the pool with 1/3 non-member (and even foreign) trade.

In the end Agrico decided to sell the pool and transfer its members to Aviko. Although Aviko is part of the cooperative sugar company Cosun (nearly all potato growers grow sugar beet for them, but not the other way around) and was created in the 1960s as a cooperative (and later merged into Cebeco from which it went to Cosun), it is run as an IOF. For a while it had a very intergrated supply chain with Agrico but that broke down in the 1990s.

What made farmers angry is that this was proposed in the mid of the selling season (January 1, 2010) and that farmers were not involved in the decision making. They had delegated decision making from the General Meeting to the Membership Council and their members had to sign a confidentially statement before being informed - without knowing that this was the subject of the decixion making (some thought it would be about a merger).

And so it ended up in court, no decision yet.

Thanks to BoerENbusiness for wrting this up - it is interesting stuff for cooperative researchers who are interested in internal governance and food chain issues.

ict in boerenbusiness

De nieuwe uitgave van BoerEnBusiness besteed veel aandacht aan ICT. De geinterviewden voorzien een doorbraak en pleitten en masse voor investeringen in standaardisatie en data uitwisseling. Mijn quote dat de ICT revolutie vergelijkbaar wordt met de tractor haalde de cover. Zie vandaag dus aldaar.

Franse boeren en kiezers

De Fransen mogen nu ook hun keuze voor een president bepalen met de zegeningen van de digitale KiesKompas. Volgens de NRC is een typische Franse stelling: "Boeren moeten worden geholpen door de staat, zelfs als ze vervuilen".
Wat daar typisch Frans aan is, n'est pas tres clair - als alle duurzaamheidsberekeningen kloppen kun je die vraag rustig overal stellen. Voor Frankrijk lijkt me hooguit typerend dat slechts een klein percentage "volstrekt onjuist" aankruist - waarmee het juist een vraag is die je niet in Frankrijk hoeft te stellen.

Eet-toerisme

Steeds meer mensen hebben de Eiffeltoren al gezien, en laten voedsel een belangrijke rol spelen in de keuze van hun vakantiebestemming. Van onbeperkt eten in het hotel aan de Turkse kust tot kookworkshops in Umbrie, zo denk ik dan.
De OECD is het verschijnsel ook opgevallen. Een workshop in Zuid-Korea (geen idee wat de culinaire hoogtepunten rondom Seoul zijn overigens), was de basis voor een recent rapport.
Ik citeer uit de reclametekst die vanuit Parijs werd rondgemaild: Tourism is a major part of the contemporary experience economy, in which food plays an important role. Food is a key part of all cultures, a major element of global intangible heritage and an increasingly important attraction for tourists. The linkages between food and tourism also provide a platform for local economic development, which can be strengthened by the use of food experiences for branding and marketing destinations.
One of the major challenges in the experience economy is dealing with the shift towards intangible culture and heritage. The focus of many tourists has changed from the classic 'must see' physical sights such as museums and monuments towards a ‘must-experience’ imperative to consume intangible expressions of culture, such as atmosphere, creativity and lifestyle. This provides new opportunities for tourism destinations as well as new challenges, particularly in the areas of experience development, marketing and branding.
Wie de publicatie, met een aantal innovatieve cases, wil lezen, kan terecht in de boekenwinkel van de OECD, een kilometer van de Eiffeltoren en online.

transitie in voedsel

Vrijdagmiddag was ik te gast op de TU in Eindhoven. Mooie bijeenkomst waarin KSI (het Kennisnetwerk Systeem Innovatie) een drietal boeken met resultaten uit het transitieonderzoek ter wereld bracht. Ik mocht op het zgn. boekenbal optreden als reviewer van het boek Food practices in Transtion.
Dat is een mooi boek (zie mijn Linkedin boekenlijstje voor de exacte referentie), geedit door Gert Spaargaren, Pieter Oosterveer en Anne Loeber. Mooi omdat het de rol van consumenten en retail sterk benadrukt. Hoewel er ook goede papers uit de productiekant zijn.
Natuurlijk zijn er altijd verdere uitstapjes mogelijk. Ik denk dat de economie (welvaart) een grotere rol heeft gespeeld (bv leidend tot behoefte aan breder assortiment met tegelijk hogere arbeidskosten: dat was voor de kruidenier niet meer de handlen en enter de zelfbedieningswinkel / supermarkt). Als je daar in Nederland en Frankrijk (weilandwinkels) vergelijkt spelen ook ruimtelijke ordening en de vrouw die de kinderen naar school brengt (lage arbeidsmarktparticipatie van vrouwen) een rol.

De biologische verhalen roepen wel om een nog te schrijven transitiegeschiedenis van de Nederlandse biologische landbouw (elitair en grootschalig Loverendale, provo Roel van Duin die er kabouter werd in notabene 1968), de beleidswindow van graanprijshervorming rond 1990 en groeiende vraag naar grootschalig biologisch uit de babyvoeding, de discussies over biologische melk versus de witte motor, idem die rond de overgang van natuurvoedingswinkel naar supermarkt). Ook de diepvriesgroente-industrie rond Roeselare (B) is een mooie case: ongunstig imago van blik bij de consument en verdwijnen van vlas.
Het boek gaat weinig over beleid (ook niet de rol van snelle standaardisatie van biologisch in de EU) en al helemaal niet over political economy rond bv. de intensieve veehouderij. Het zou voor het land wel goed zijn als de universiteiten daar hun licht over lieten schijnen. En in de discussie kwam het gebrek aan aandacht voor ICT en de lange golf bewegingen (Kondratieff) aan de orde. Daarvoor beveel ik dan nog maar eens ons eigen boek aan, daar staat dat al in.
Interessant was ook de discussie over de vergelijking (auto)mobiliteit (zit erg vast geroest), voedsel (veel experimenten, grote spelers als Unilever veranderen, beleid wordt aangepast, is misschien makkelijker te experimenteren dan mobiliteit, voedsel wordt gebruikt om als consument je te profileren, is ook aan gezondheid en smaak gekoppeld) en energie (beleid zit vast, wel experimenten). Dat werd nog eens bevestigd toen ik thuis kwam door een groot stuk in de NRC over een voedselresolutie manifest - hoewel daar ook rare dingen in staan en ICT ook al niet aan de orde komt.