Lijstje: Omdenken

IJslandse spaghetti met vertrouwde verpakking

Naar schatting alweer twee jaar geleden trad Bertrand Gunster op voor het LEI  en gaf met zijn acteurs een college in de techniek van het omdenken. We kregen een boekje dat ik eindelijk eens uit de stapel nog te lezen opdiepte. Ja-maar huh?!... is de titel. Leuk boekje voor wie creatiever met lastige situaties wil omgaan. Daarvoor geeft Gunster 15 strategien:

1. wachten
2. accepteren
3. bekrachtigen
4. respecteren
5. doorzetten
6. focussen
7. terugdenken
8. elimineren
9. importeren
10. collaboreren
11. verleiden
12. etaleren
13. rolverwisselen
14. ontregelen
15. omkeren

achterin het boekje staat een mooie korte samenvatting van hoe het werkt. Zie verder www.ja-maar.nl

Digitaal boeren

Big data bereikt ook de boerderij. Dat is op zich voor de kenner geen nieuws (we werken er op het LEI al tijden aan). Wel is nieuws dat sinds enige maanden er steeds meer discussie ontstaat over de eigendom van data en over de vraag of systemen van data-uitwisseling wel open en openbaar genoeg zijn: hebben we een infrastructuur nodig van openbare wegen of tolwegen ?
In zijn uitgave van vorige week doet The Economist in zijn Schumpter rubriek een duit in het zakje ("Digital disruption on the farm", 24.5.2014). Het beschrijft het precisie-farming systeem dat Monsanto heeft ontwikkeld: FieldScripts, dat zaai- en spuitmachines aanstuurt (met taakkaarten neem ik aan). Om dat te laten werken heeft Monsanto ook een machinefabrikant opgekocht: Precision Planting, die zaaimachines en andere machines zoals kunstmeststrooiers maakt. Deze machines zaaien op verschillende dieptes en afstanden, daartoe aangestuurd door de taakkaarten gemaakt op basis van klimaat- en grondsoortdata.
De data voor het programmeren van die taakkaarten komt van een bedrijf Climate Corporation. Dat starte in 2006 in Silicon Valley met het verzamelen van remote sensing en GIS data om elk perceel in de VS in kaart te brengen. Vervolgens werd daar alle klimaat en weerdata aan toegevoegd die men kon vinden. In 2010 had men al 150 miljard grondsoort obesertvaties en 10 triljoen weer-simulatiepunten. Het idee was om dat te gelde te maken in de Amerikaanse oogst-verzekeringsbusiness (crop-insurance). Totdat in Oktober 2013 Monsanto een miljard neertelde voor het bedrijf.
En nu wordt nu het dus (ook?) gebruikt voor het bepalen van wat waar het beste groeit. Wie zich abonneert op Fieldscripts krijgt gedetailleerde adviezen. Gebruikes claimen een opbrengststijging van 5% in 2 jaar tijd.
Inmiddels zijn DuPont Pioneer en John Deere met elkaar in zee gegaan voor een vergelijkbare constructie. En Land O'Lakes, een cooperatie zoals Agrifirm, heeft Geosys gekocht, een satelietbeelden-bedrijf.

Discussies
Het artikel in The Economist gaat ook in op de discussies rond deze big data ontwikkeling. Die maakt immers de indruk van centrale planning en geintegreerde ketenbedrijven. Waar blijft de boer?
De discussie gaat in de VS o.a. over de marginalisering van de vaardigheden van de boer, zijn skills worden deels vervangen door de computers van Monsanto. Bovenal is er veel wantrouwen bij boeren, vooral uit vrees voor misbruik van de data die ze zelf met hun machines genereren:

• Hun data kan worden verkocht of bij concurrenten terecht komen,
• de data zou gebruikt kunnen worden om slecht presterende bedrijven te identificeren en die op te kopen (waardoor concurrentie, ook om de grond van de buurman, toeneemt),
• de data (bv. uit combines) zou kunnen worden gebruikt in handel op de termijnmarkt waarbij de grote bedrijven meer (voor)kennis hebben dan de boeren zelf die daar hun granen verkopen

Het American Farm Bureau werkt nu aan een gedragscode (Code of Conduct), waarbij het uitgangspunt is dat boeren eigenaar van de data zijn, en toestemming voor gebruik voor bepaalde doelen (en niet meer dan dat) kunnen geven. Dat lost niet het probleem op wie er dan eigenaar is van geanonymiseerde datasets, so schrijft het blad. Reden voor een groep Texaanse boeren om een eigen data-cooperatie op te richten: de Grower Information Services Co-operative. Er ontstaan ook nieuwe niche data-management bedrijven.
The Economist trekt ook nog een mooie vergelijking met de issues rond eigendom van geanonymiseerde patientendossiers. Ook daar werken we aan.

En de luistertip voor vandaag: de onvergetelijke Swe-Danes. ik vond een mooi filmpje (ook voor wie geen Zweeds spreekt) op YouTube met op 6.25 minuten Koffietijd met Tineke.

Koreaanse boer zoekt Vietnamese vrouw

Sinds Gary Becker, de Chicago-econoom en Nobelprijswinnaar die onlangs overleed, zien economen ook de huwelijksmarkt als een markt. Die markt is op het platteland vaak scheef: meisjes vertrekken naar de stad voor studie en komen niet terug, mannen vaak ook niet, maar er blijft een groep mannen over voor wie wel werk is: in de landbouw en andere rurale activiteiten zoals bosbouw en mijnbouw. Nog een graadje erger is dat in landen als China en Korea waar er om culturele (en misschien ook economische: de lonen van mannen liggen hoger en dus ook het potentieel om de ouders te onderhouden) reden een grote voorkeur bestaat voor jongetjes boven meisjes. En vraag niet hoe het kan maar er overleven dus meer jongens dan meisjes.
The Economist (24 mei: "Farmed out") dook in de Koreaans huwelijksmarkt. Midden jaren negentig was er in Seoul al een zinloze postercampagne die vrouwen aanspoorde om terug te keren naar het dorp en een boer te trouwen. De boeren zelf boorden de buitenlandse markt aan. Vorig jaar waren de huwelijken van boeren en vissers voor 50% met een buitenlandse. Vooral Vietnamezen zijn gewild. Ze worden aanbevolen omdat ze niet zouden weglopen, nogal wat gemengde huwelijken stranden (40% in de eerste 5 jaar).
De overheid moedigt inmiddels de immigratie aan omdat het geboortecijfer zo laag ligt en de bevolking vergrijst. Het land is snel bezig een multiculturele samenleving te worden. Wat dan weer tot debatten leidt die wij ook kennen: de bruiden moeten wel Koreaans spreken, maar hoe kun je achter op het platteland van Vietnam Koreaans leren ?
Luistertip voor de Hemelvaartsdag: Roger Glover and Guests, Love is all, uit 1974

lijstje: 10 Maatschappelijke en Technische trends

Het zakenblad Forbes kwam in zijn editie van 12 mei met een lijstje "The 10 social and tech trends that could shape the next decade", zo meldt AWT in zijn nieuwbrief. Hier de lijst van de 10 megatrends die ons tot 2025 bezighouden:

1. connectivity and convergence: in 2020 zijn er 5 miljard mensen op het internet en 80 miljard apparaten. Dat leidt tot wat Frost & Sullivan noemen: connected living. Smart alom
2. Bricks and clicks. In 2020 gaat 19% van de mondiale verkopen aan consumenten online
3. Future of mobility: we willen individueel vervoer op maat, niet meer een auto. die reserveren we met een app
4. urbanisation: the city as consumer. De grootste steden willen over 10 jaar een zetel in de VN
5. social trends changing: er komen diepgaande socioeconomische veranderingen door o.a. verouderende bevolking, heterogeniteit bevolkingen, afschaffing houkou systeem in China (en de 1 kind poliltiek) en meer invloed van vrouwen
6. Health, wellness and wellbeing: this is the next biggest Kondratieff stretching as far as 2050. De definitie van healthcare gaat veranderen met het stijgen van de kosten. Verschuift naar massa preventie en diagnose in plaats van curatief, en er komt meer aandacht voor welbevingen van mind, body and soul
7. Innovating to zero: Social innovation krijgt de lead, om zo te komen tot autos met zero emissie, zero ongelukken en zero gebreken. Atos werkt aan de zero email  strategie. Carbon neutral
8. Smart is the new green. In het bijzonder de Smart City
9. Value for many: er komt een mondiale middenklasse van 4 miljard mensen. Leidt tot veel low-cost producten vanwege enorme schaalvoordelen, 1 keer maken, vaak verkopen via internet
10. Future of energy: smart grid (energy internet). Meer locala grids. Energie opslag in autos die toch maar op parkeerterreinen staan. 

EU sceptici

Mijn blog op de LEI website over de Eurosceptici en het landbouwbeleid is in het Engels vertaald en werd door enkele vakgenoten Europa doorgetwitterd. Hier dus de link.
met hiernaast een toepasselijk fotootje van een IJslandse campagne van enkele jaren geleden om de zegeningen van het EU Landbouwbeleid maar niet te omarmen.
Overigens ben ik net terug uit Brussel, van een sessie waarin geconstateerd werd dat Afrikaanse onderzoekers en NGO´s niets snappen van dat ingewikkelde Europese stelsel van per land subsidie aanvragen voor een ontwikkelingsproject, of in Brussel. Veel makkelijke om Washington of Peking te bellen. Tja.

hoe internationaal is een bedrijf?

Hoe Nederlands is Unilever nog, hoe Deens is Arla ? Hierbij een ideetje hoe je dat zou kunnen meten: meet het aandeel in de omzet uit het land van oprichting (of het aandeel van de aangevoerde melk), het nationale aandeel van de werknemers en de aandeelhouders/eigenaren en de nationaliteit van de CEO. Maak van deze 4 indicatoren 1 index.
The Economist van 17 mei [ Flags of inconvenience"] paste die berekeningswijze toe op 15 internationals. Nestle scoorde 5% Zwitsers, Coca Cola 62% US.

Innovatie op het Pieterpad

Vrije dagen en wandelweer in het verschiet. Ook voor de niet-wandelaars bied ik een nieuwe aflevering van mijn Pieterpad boekje in wording: nu over innovatie.

En hier de link naar officiele uitslag van de FloraFaunaHack

FloraFaunaHack

Gisteren bracht ik de zaterdagmiddag door op de Campus van Wageningen UR, waar dankzij Alterra de Flora and Fauna Hack werd gehouden, als waardig opvolger van de Polderhack vorig jaar in Eindhoven tijdens AgrimeetsDesign. Hetzelfde organisatieteam had er weer wat moois van gemaakt. Het leidde tot 9 mooie apps, die ik hier weergeef in de volgorde van de uitslag. Het commentaar is het mijne, niet dat van de jury.
1. Treefie.com - een app voor een challenge van de Gemeente Haarlem die de belangstelling voor monumentale bomen wil aanwakkeren. Mooie app die meteen bruikbaar is door de QR code op een boom te scannen (of de locatie te gebruiken?) en dan info geeft uit een open data bestand en vevolgens sociale interaktie uitlokt: deel verhalen, foto's, kerf digitaal je naam, ga op zoek naar andere monumentale bomen etc. Mooi uitgewerkt en het werkt. Gaarne in open source aanbieden voor heel Nederland. De eerste prijs van 2500 euro waard.
2. My  iGuana lost een probleem in ons Caraibische dorp St. Eustatius op. Daar leven nog 200 van de ooit 100.000 iguanen en er zijn er 5000 nodig voor een levensvatbare populatie. Een van de oorzaken: ze belanden op de bbq. Een app moet er door kids gekoesterde dieren van maken. Door ze individueel een naam te geven (first come, first serve basis), wat kan via beeldherkenning (die al werkt voor walvissen). Foto's kunnen worden geupload, verhalen gedeeld, etc. Goed voor de 2e prijs van 1000 euro.
3. Potata moet de sociale dimensie van de stadslandbouw worden. het brengt mensen met tuinen / grond samen met hen die kennis van groenten of bloemen hebben, of in tuinieren geinteresseerd zijn. Ook voor het weggeven of ruilen van producten. Goed voor een derde prijs van 500 euro.
4. Bee there won de 4e prijs, een luchtfoto uit een drone op een Nederlandse plek naar keuze. Bee there gebruikt tal van open data, o.a. over gewassen, om voor bijenhouders uit te rekenen wat de voedingswaarde van een plek is (bij een keuze uit een vliegafstand van 3 of 5 km) en het vergiftigingsrisico. En zo kunnen optimale locaties bepaald, resp. de karakteristiek van een standplaats worden bepaald.
5. Biodiverse farming geeft boeren de mogelijkheid biodiversiteit te monitoren en data te delen met burgers. Goed  voor een bezoek van het team aan een biologische boerderij.
6.- 9 En 4 ex-aequo prijzen [mooie fotos]:

• Grass is greener schat met remote sensing data de biomassa van een plek en vergelijkt die met een plek naar keuze, zodat je kunt zien of het gras daar groener is.
• Find your farmer is een oplossing voor een challenge van de gemeente Haarlemmermeer om burgers en boeren te verbinden en te zien wat waar bij de boer te koop is. (Suggestie mijnerzijds: mogelijke volgende stap: uitjes voor mensen die op Schiphol moeten wachten, waarom zouden ze alleen naar de Keukenhof kunnen en niet kennismaken met deze echte polder onder de zeespiegel?)
• Catch and go richt zich op de oudere jeugd, die met een soort geo-catching de natuur in wordt gelokt. Verzamel punten en win aan het eind van het seizoen kaartjes voor Lowlands
• Furbee simuleert het gedrag van het bijenvolk in de korf: gaan ze het overleggen, hoeveel honing wordt er gemaakt.

rijst en mechanisatie

Over rijst gesproken: dezelfde Economist van 10 mei [zie de blog van gisteren] had  een fraaie briefing A bigger rice bowl. Met als boodschap dat de eerste groene revolutie die zorgde voor korthalmige granen (incl. rijst) zodat er meer energie naar de korrel kon met meer kunstmest, vooral de beter gesitueerde rijsttelers in gebieden met water ten goede is gekomen.

rijst in Wageningen (SU)
met de Surinam Sky Farmers

De nieuwe genetica zal niet zorgen voor 1 doorbraak maar vele kleine verbeteringen met meer diversiteit zodat sommige rijst overstromingen overleeft (al op de markt) en andere juist droogte aan kan of andere problemen. En daarmee vooral de marginale boeren (o.a. in het diverse Afrika) helpt. Ook zal de voedingswaarde omhoog gaan, (zoals via de golden rice)
In een terzijde ook nog wat mooie observaties over mechanisatie in de rijstteelt. In Vietnam (Mekong) probeert men cooperaties te vormen zodat de plots groter worden en er gemechaniseerd kan worden. In India zijn er loonwerkers die mechanisch planten zodat de boeren ook een taxi kunnen rijden en een neveninkomen halen, daar begint de arbeidsmarkt dus te werken. In Thailand kent men dat ook - The Economist noemt het renting (huur) maar looft het feit dat er een deskundige met de machine meekomt die veel van rijstteelt weet en zo ook veel kennis aan boeren overdraagt.

mechanisatie
Dat leidt tot een discussie die ik me herinner uit mijn afstudeerscriptie in 1981: vertrokken de landarbeiders uit Zeeland naar de Rotterdamse haven omdat er aardappelrooimachines kwamen of kochten de boeren die machines omdat de arbeiders voor hogere lonen naar de haven gingen. Ik voerde er ooit een debat over met Cees Veerman, de latere minister, omdat ik het een en hij [in de ESB] het ander beweerde. We concludeerden af (en dat meenden we) dat het in werkelijkheid een haasje over is, een transitiepad, met trial and error: eerst gaan vrijgezelle avonturiers naar de haven, als dat geld oplevert gaan daarna hele gezinnen (met hogere transactiekosten). Boeren en fabrikanten zien dat deels aankomen en gebeuren en reageren met machines, eerst zijn dat prototypes van sleutelaars, later blijken er echte productivitietswinsten mee gehaald te worden. Zo zal het bij rijst ook wel gaan.
The Economist: "It is often argued that mechanisation in Asia is a response to rural labour shortages as young people abandon farming. It would be more accurate to say that mechanisation enables families to keep their plots, hold urban jobs and should enable them to take some advantage of the second green revolution."

Van rijst ga je samenwerken

Wij zijn in Europa [en de VS] veel individualistischer ingesteld dan mensen in Azie. Dat komt omdat wij tarwe eten en zij rijst. Dat heeft Thomas Talhelm (University of Virginia) vastgesteld, zo lees ik in The Economist dat zijn paper uit Science bespreekt. Eerdere onbewezen theorien beweerden dat het aan de mondernisering ligt, maar China was lang modern, en Japan is al helemaal een bewijs dat de cultuur niet zo snel verandert. Ook het idee dat het door besmettelijke ziekten in Azie komt (waardoor mensen contact met anderen gevaarlijk vinden en meer in de groep blijven) is discutabel. Binnen de groep kan het ook gevaarlijk zijn en Europa was in de tijd van de pest ook niet ziektevrij.
Volgens Talhelm is het karakteristiek aan het planten en oogsten van rijst dat dat een arbeidspiek geeft (verschillende keren per jaar dus) waarbij alle rijstculturen methoden hebben ontwikkeld om de buren en familie te helpen en het eigen bedrijf even te laten voor het is. Er zijn 'cooperative labour-exchanges', waarbij blijkbaar niet zozeer via dagloners maar via samenwerkingsmechanismes de arbeid wordt gealloceerd. Essnetieel daarbij is dat dat misschien bij tarwe ook nog wel gebeurde, maar dat rijst (voor de mechanisatie) twee keer zoveel arbeid vroeg dan tarwe en andere granen. Ergo er moest meer worden samengewerkt en dat is diep in de cultuur ingesleten.
Het aardige is dat deze verklaring te testen is, want in China heb je zowel rijst telende als tarwe telende regio's (en in India ook maar daar is nog niet getest). Je raadt het al: het antwoord was bevestigend, ook met moderniteit (gemeten via welvaart en andere dummuy's) als controle variabele.

prijzen?
Wat ik me nog wel afvraag, en het paper kan ik hier zo niet downloaden blijkbaar, is of de auteurs ook de rol van markten bespreken. Europa kent al heel lang graanhandel, bij de Romeinen en daarna ook over grotere afstanden, bv. uit Oost-Europa naar Amsterdam en Londen. Van de rijstteelt in de wereld wordt juist maar een heel klein deel verhandeld. En we weten dat samenwerking van burenhulp tot cooperaties geinterpreteerd kan worden als het niet goed werken van de markten. Kortom, is het nu echt het aantal arbeidsuren, of het om een of andere manier niet functioneren van markten. Hoe goed was rijst transporteerbaar en bewaarbaar in vergelijking met tarwe, bijvoorbeeld?

high tech farming

Het Plantlab concept waarin in volledige geconditioneerde gestapelde ruimtes onder led-verlichting groenten worden geteeld, lijkt opgang te doen. In de VS staat in Idaho de eerste loods van Green Sense Farms, een outfit van 2.5 mln dollar die groenten teelt onder genoemde omstandigheden. Planten groeien 22 uur per dag, ze moeten 2 uur rust hebben, zo is vastgesteld. De blauwe en rode leds komen van Philips. The Economist van 17 mei beschrijft de case.
Vooral de leds helpen, omdat ze minder energie verbruiken en daardoor is er ook minder warmte over resp. minder airco nodig. Daardoor kunnen ze ook dichter op de plant hangen en kan de plantdichtheid omhoog. En je kunt LEDs beter besturen, de golflengte heeft invloed op de krokantheid van de sla. Indoor farming lijkt er te komen, zo suggereert het artikel.
The Economist May 7, 2014. The Light Fantastic

Europese verkiezingen

Ga vooral stemmen voor het Europees Parlement. In een blog op de site van het LEI ga ik in op de vraag of de winst van de eurosceptici effect zal hebben op het landbouwbeleid. Ik denk het niet en wel hierom.

Denemarken maakt het bont

Silicon valley is er voor IT, Hollywood voor film en Kopenhagen voor bont, zo introduceerde the Economist in zijn uitgave van 3 mei de rol van Denemarken in de bont-industrie.
1500 nertsenhouders fokken jaarlijks 17.2 miljoen dieren; de veiling hamert er (met importen) 21 miljoen per jaar af voor een omzet van 2.1 miljard euro. De bedrijfstak is booming, zij het dat de prijzen recent fors (40%) zijn gedaald. De veehouders doen daar volgens het blad nogal luchtig over, ze hebben de afgelopen 5 jaar gemiddeld per jaar per bedrijf een slordige 365.000 euro aan winst gemaakt. En kunnen dus wel tegen een stootje - de shake out zou bij nieuwe toetreders in Oost-Europa moeten plaats vinden.
Dat alles roept de vraag op hoe de Denen die centrumfunctie voor elkaar hebben gekregen. Om te beginnen door de sterke agrarische sector waar veel afval uit komt, in de vorm van organen, vismeel en ander afval. En de Deense industrie weet dat op te werken tot zeer goed veevoer, dat bepaalt de kwaliteit van de pels - Deense pelsen doen 20% boven de wereldmarktprijs. En inmiddels wordt afval uit de pelsdierbusiness weer verwerkt in de biobased economy tot biobrandstof voor de bussen in Aarhus.
Tweede oorzaak van het succes is de marketing. De Denen hebben in de jaren 90 de Chinezen doen inzien dat bont een teken van welvaart is, de logische opvolger voor het Mao-jasje. De Deense cooperatie heeft een compleet kantoor in China met een design studio en haalt top-designers regelmatig naar sessies in Kopenhagen. De helft van de 600 inkopers is daar Chinees en het veilinggebouw is er op ingericht. Het innovatielab in Kopenhagen denkt na over motorhelmen met bont, iPad hoesjes van bont en meer van dat soort ideeen.
En verder hebben de Denen zich weten te onttrekken aan de discussie over dierwelzijn en ethiek - de vraag of je wel dieren mag houden voor het doel van luxe kleding. Intussen lopen Beyonce en Lady Gaga ook weer met bont, zo meldt het blad.
Kortom, leerzame case study, niet alleen voor de inmiddels weer geluwde discussie over bont productie van Nederlands voedselafval maar ook voor andere bedrijfstakken zoals bloemen (design) of vleeskalveren (draagvlak).

The Economist: Adventures in the skin trade, 3.5.2014

De nieuwe Loesje

Al maanden hangt bij de koffieautomaat op het LEI een poster van Loesje: "Waar plak je het keurmerk "geheel verpakkingsvrij". Het gevolg van een sessie die het Loesje collectief begin januari op het LEI belegde om posters te maken over eten. Helaas kon ik er niet bij zijn, maar het resultaat lijkt er niet minder om.
Zaterdag kwam ik in de lokale boekhandel het nieuwe boekje van Loesje tegen: Blaat het niet, dan schaapt het niet. Helemaal over eten. Met op pagina 166 de genoemde poster. En een dankwoord aan o.a. LEI Wageningen UR.
Net uit denk ik want Loesjes webshop heeft hem nog niet. Voor 6 euro hoef je het niet te laten, spoed je naar de boekhandel.

dierwelzijnsonderzoek

Verontrustend dierwelzijnsonderzoek: het zou kunnen zijn dat veel van het dierwelzijnsonderzoek door mannen wordt uitgevoerd, en dat er daardoor minder pijn wordt gemeten dan dieren in werkelijkheid lijden. Zodat, als je even door redeneert, het beleid niet streng genoeg zou kunnen zijn.
Oorzaak: uit nieuw onderzoek blijkt dat dieren minder pijn voelen als er mannen in de buurt zijn, of t-shirts met de geur van mannen. Dat toonden Jeffrey Mogil en collegas van McGill University in Montreal aan, ze publiceerden het onlangs in Nature Methods (zo rapporteerde The Economist van 9 mei).
Voordeel: het dierwelzijnsonderzoek wordt efficienter. Want tot nu toe bleek veel onderzoek niet herhaalbaar met discussie en extra proeven als gevolg. Voortaan even vastleggen of er vrouwen bij het onderzoek betrokken waren en de herhaalbaarheid gaat vermoedelijk omhoog. Zo is ook productiviteitsstijging in onderzoek mogelijk.

Family farming in China

We lezen nog even bloem uit The Economist van 9 mei. Niet zozeer over het succesboek Capital in the 21st Century van Thomas Piketty dat van bijna 900 pagina's in het Frans in de afgelopen maanden is teruggebracht tot 577 pagina's in het Engels en door The Economist in vier alineas is samengevat.
Maar wel over een mooi verhaal over de Chinese landbouw. Het jaar van het gezinsbedrijf krijgt hier wel een hele interessante wending. De term Family Farm is in China nu populair geworden voor de door de partij nagestreefde consolidatie van de household plots in grotere eenheden. Het eerste tochtje buiten de stad dat de nieuwe premier Li Keqiang maart vorig jaar maakte was naar een 450-ha (!!) family farmin Jiangsu. Om er uit te leggen dat dergelijke groottes belangrijk zijn voor verhoging van de voedselproductie, dat gaat niet lukken op de kleine bedrijfjes. En mr. Li wil gebruik maken van de "advanced experiences" in Europa op dit vlak. Tegelijkertijd sprak hij zorgen uit over de leegloop van het platteland. Het dilemma is in ieder geval goed begrepen.

TellSpec food scanner: het labo in de eetkamer

Ooit verbaasde ik me over CEO's die hun ideeen opdoen uit bladen die ze bij toeval op vliegvelden onder ogen krijgen. Al vele jaren geleden werd ik gevraagd langs te komen bij een algemeen directeur (CEOs hadden we toen nog niet) die via de vliegtuig-lijnen kaart in de Holland Herald op het idee gekomen was dat er nog veel meer plaatsen dan Nederland zijn waar je aardappelen kunt telen.

Enfin, deze week overkwam me ook zo iets. In het blad Bloomberg Businessweek staat een beschrijving van de Food Scanner die TellSpec deze maand bij 200 testers gaat uitzetten. Het is een spectrometer die op basis van licht reflectie meet met welk eten (incl. drank) je te maken hebt. En dan via de database met bijbehorende app informeert over ingredienten, calorieen, nutrienten en allergien.
Het apparaatje moet 400 a 500 dollar gaan kosten met 8 dollar per maand voor de app. Dat is nog een heel bedrag, maar het geeft aan dat we steeds meer kunnen meten bij de consument.
Het apparaatje is ontwikkeld door Isabel Hoffmann, die haar dochter wilde helpen met voedselallergieen en suiker inname wilde meten. Ze had al 8 start ups gemanaged en met 386.000 dollar crowd funding en een miljoen van venture capitalists achter zich hoopt ze een markt in Noord Amerika en Europa aan te boren.
Maandag en dinsdag praten we in Brussel over ons project EuroDISH (www.eurodish.eu) en de vraag wat dit soort technieken voor ons onderzoek kunnen betekenen.

erwten als superfood

Eerder deze week vloog ik van Brussel naar Ancona en pikte op de luchthaven Zaventem het zeer leesbare blad Bloomsberg Businessweek op. Een soort Time / Newsweek voor zakenmensen, ter plekke aangeboden door Brussels National, v/h Sabena.
De uitgave van 4 mei had een verhaal met de titel "Could peas be the next superfood". Er blijkt een hype in de maak rond de consumptie van erwten. Naast gluten-free, probiotics en antioxidanten is het een van de grote trends in de ingredientenmarkt.  Jaren was deze eiwitbron uit de gratie, maar nu is het hot. Plantaardig eiwit is populair en er is bewijs dat het bloeddruk naar beneden brengt. Dat is mooi in tijden van stress. En het komt in vele soorten en kleuren en zonder allergische bijwerkingen.
Dat van die soorten en kleuren klopt want ik herinner me nog een LEI rapport uit de jaren 70 waarin voor tal van soorten erwten de verdiensten werden uitgerekend. Moeten we misschien eens afstoffen.
Enfin in de VS zijn erwten niet aan te slepen. Wel kennen ze een nadeel, sommige mensen reageren er op met veel winderigheid. Maar vooralsnog wordt er vooral nog lucht in de hype geblazen. Is het er al een best-seller in de boekhandel ?

Lijstje: 25 Hongaarse waarden

Vorige week hield ik een lezing in Budapest. Het Hongaarse ministerie van landbouw liet me bedanken met een boekje uit 2013 waarin 25 "Hongaarse waarden" zijn verzameld. Een tikje nationalisme is het land de laatste tijd niet vreemd. Tijd voor een lijstje dus, met veel drank en spijs:

1. Palinka
2. Druif Marc Palinka
3. Csabai worst
4. Tokaj
5. Producten van de vette gans
6. Gyulai worst
7. Soda water (in 1826 door een Benedictijner monnik uitgevonden, en het koolzuur wat er in zit is geen soda, dat was een misverstand)
8. Beres druppels (een medicijn)
9. Het volksdans-huis als methode om volksdansen in stand te houden
10. Mohancsi busojaras - een wintercarnaval
11. valkenjacht
12. Matyo volksborduurwerk
13. Budapest met de oevers van de Donau
14. het dorp Holloko
15. de Benediktijnse abdij Pnnonhalma
16. de Poesta (Hortobaby nationale park)
17. de vroegchristelijke necropolis van Pecs
18. het Neusiedler meer
19. landschap van de Tokaj regio
20. Herend porselein
21. Hongaarse operette
22. De Kasai boogschutter-ruiter
23. de voetballer Ferenc Puskas
24. de karst grotten van Aggtelek
25. lamsstoofpotje van Karcag

we worden ouder

een notitie uit The Economist van 26,4,2014: in een briefing over demografie, groei en ongelijkheid citeert het blad de expert Fred Pearce die schat dat vermoedelijk de helft van de mensen die op aarde ooit de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt, nog in leven is. Wat vooral komt door de groei van de bevolking, want al decennia is het aandeel der bejaarden 8%
Tijd voor een luisterip: Peter Koelewijn over de ouder wordende man

Koppert over topsectoren

Weinig blog bijdragen deze week - te druk blijkbaar. Een van de redenen is alle overleg rond publiek-private onderzoeksvoorstellen die kunnen worden ingediend. Daar staat een maand voor, maar ca. twee weken daarvan is half Nederland met vakantie. De financiers die de tender uitzetten gaan er vermoedelijk vanuit dat er doorlopend contact is tussen onderzoekers en bedrijven zodat de wensen al op de plank liggen, maar de praktijk is toch wat anders.

Ik zou het niet gemeld hebben als ik het niet een aardige aanloop had gevonden naar de NRC van gisteren die een groot verhaal had over Koppert, de leverancier van biologische bestrijders in o.a. de tuinbouw. Het artikel eindigt met een alinea die aangeeft hoe zo'n bedrijf tegen de financiering van onderzoek aankijkt: "De achterliggende wetenschap komt onder meer uit Wageningen, waar ze gewoon rekeningen uitschrijven. Oosthoek [Koppert's directeur Henri Oosthoek -kjp]: "Soms heb ik medelijden met de mensen daar omdat ze te commercieel worden bejegend. Het gaat nu te veel over resultaat. Wij willen juist dat ze in Wageningen meer financiele ruimte krijgen om te free wheelen. Daar komen de leuke nieuwe vondsten vandaan"."
Interessante gedachte voor wie dit weekend, geholpen door regenachtig weer, nog wat voorstellen moet afronden voor de deadline van medio komende week.

Biologisch
Nog een interessant feitje uit het artikel: wie paprika's teelt op een substraat van kokosnotenbast mag zijn paprika's niet biologisch noemen. Althans niet in Europa. Het bedrijf 4Evergreen van de familie Grootscholte in 's Gravezande teelt er zo 18 miljoen kilo per jaar met 55 man. En exporteert ze naar de VS want daar mag je ze wel als organic labellen. En zou je ze terug exporteren (wat ze niet doen) dan zijn we hier weer wel biologisch omdat ze in de VS als organic zijn goedgekeurd.

Ontstoken wortel in onderzoeksbeleid

Ik zit vandaag in Boedapest om over Agricultural Knowledge and Innovation Systems van gedachten te wisselen. Met een lezing mijnerzijds als aftrap [hoewel ik al in de jaren 80 leerde bij spreken niet voor te lezen].
Goede reden om nog een een stukje uit de NRC van dit weekend te documenteren, enigszins in vervolg op een eerder stuk en blog over economisering van de publieke dienstverlening
In een stukje van Margriet van der Heijden met de titel "Op wetenschap is een lachspiegelmodel van de vrije markt losgelaten" (en met een chapeau Onrust en rumoer) citeert ze de fysicus en PvdA-lid Jelmer Renema die vindt dat het systeem is dolgedraaid: "Op de wetenschap, net als op veel andere publieke diensten, [is] een soort van lachspiegelmodel van de vrije markt losgelaten. Het idee dat het beste resultaat vanzelf komt bovendrijven als je mensen in harde competitie om beschikbare middelen laat aangaan".
Renema gelooft niet dat je zo het beste bovenhaalt, zie bankier Bernie Madoff en wetenschapper Diederik Stapel. En dat zou komen omdat wel het middel (competitie) maar niet het doel is gedefinieerd. Relevance lost. "wat moet dat dan zijn, dat beste resultaat dat boven moet komen drijven; waaraan moet het voldoen, welke rol speelt wetenschap in onze samenleving".
Als je die vragen niet oplost (en hij verwijt  de beweging Science in Transition dat niet te doen) dan zullen bestuurders de kritiek aangrijpen om "het dolgedraaide systeem in bedwang te houden met nog meer regeltjes en controlemechanismen". Volgen enkele voorbeelden van handtekeningen- en parafenjacht. "Het leidt tot cynisme. Tot een houding: als wij doen alsof we luisteren, dan kunnen zij doen alsof ze de baas zijn. Terwijl je eigenlijk samen zou willen nadenken over de vraag waarom wetenschap belangrijk is en hoe de wetenschap de maatschappij moet dienen".
Misschien moeten we het in het AKIS-3 rapport citeren - of zou het een typisch Nederlandse discussie zijn? Of zouden doel en relevantie in agro duidelijk en onomstreden zijn ?

NRC 3 mei 2014

Bedrijfsstijlen

Buffercapaciteit is de titel van een boekje dat al een jaar geleden verscheen en dat een van de auteurs, prof. Jan Douwe van der Ploeg me een maandje geleden ter hand stelde toe we beiden een lezing in de melkveehouderij hielden. Hij schreef het met Henk Oostindie en Rudolf van Broekhuizen.in een coproductie met Alfa Accountants, die voor de data zorgde.
Het bedrijfsstijlen-onderzoek was bij mij een tijdje van de radar verdwenen, dus het is aardig daar weer eens een studie over te lezen. Tenslotte zijn er allerlei manieren van boeren (fokkerij-gericht, veel gebaseerd op eigen ruwvoer, machine-gericht, you name it). Deels aansluitend bij eigen competenties in relatie tot de natuurlijke en andere omstandigheden. Soms ook familie-traditie. En boeren hebben daar (soms sterke) opvattingen over. Dat brengt het sociologische aspect binnen: het gaat ook over normen en waarden, over hoe er geboerd moet worden.
En dus zijn de stijlen robuust: de studie concludeert dat de bedrijfsstijlen die in het tijdvak 1985 - 1995 werden beschreven, nog steeds teruggevonden worden. Geen vervlakking dus. Wel blijkt nu de vermogenspositie van bedrijven veel bepalender dan toen, een herkenbare ontwikkeling. Vreemd vermogen helpt om de bedrijfsgroei te versnellen maar kan het zwaard zijn waarin het bedrijf ten onder dreigt te gaan, zo concluderen de auteurs.

Er zou dus meer over vermogen moeten worden gesproken en geadviseerd. Dan zou het m.i. ook moeten gaan over vermogensaanwas, zoals die tot uiting komt in prijsstijging van grond en de herwaardering daarvan op de (bedrijfseconomische) balans. Ik heb daar in de jaren 80 al voor gepleit en in de LEI rapportage van die tijd wat aan laten doen. Hier ligt nog een uitdaging voor een volgende boekje.
In Buffercapactiteit gaat het ook om kengetallen. Waar ooit het LEI zich richtte (voor bedrijfsvergelijking in operationele sfeer) op berekende kosten en netto bedrijfsresultaat (mooie kengetallen voor een kapitalistische kijk op het bedrijf, zo schreef een Franse promovendus in de jaren 80 eens op) lieten de accountantskantoren uit de zuinigheid zich beperken tot dat wat de fiscus eist en richten zich vooral op Fiscale winst als kengetal.
Beide zijn steeds meer opgeschoven naar inkomensbegrippen (toegevoegde waarde, gezinsinkomen uit bedrijf) en cash flow begrippen. Alfa Accountants blijkt HARR te hanteren, een afkorting die ik eerlijk gezegd niet kende, en die staat voor het inkomen beschikbaar voor rente, huur, pacht en afschrijvingen. En voor de eigen arbeid als ik het goed begrijp, want als HARR gelijk is aan de HAR lasten, is er geen inkomen.
De auteurs stellen voor in die HARR de betaalde rente (en huur en pacht neem ik aan) maar weg te laten, zodat overblijft het vermogen om eigen arbeid en eigen kapitaal te belonen. Zij noemen dat buffercapaciteit, in LEI-termen gezinsinkomen uit bedrijf + afschrijvingen. Kengetallen die dicht staan bij de cashflow die beschikbaar is (dat hoeft niet helemaal zo te zijn, aanwas die geen omzet is en voorraadmutaties kunnen betekenen dat de echte cashflow veel lager of hoger is dan dat inkomensbegrip).
De vermogensaanwas die mede de (bij)leencapaciteit vergroot komt daarbij dus nog niet in aanmerking. Opvallend is ook dat we dus richting de cashflow opschuiven, en daarmee kengetallen toevoegen die in de beursgenoteerde kapitalische wereld al lang gangbaar zijn. Logisch zou dan zijn om die stap ook maar echt te zetten en een cash-flow statement centraal te stellen.
In die zin is deze stap dus er ook een van professionalisering en het versterken van het MKB karakter van de sector. Vraag me af of de auteurs zich dat gerealiseerd hebben.

Kortom, mooi boekje om weer eens in de bedrijfsstijlen te duiken en na te denken over bedrijfseconomische kengetallen. Goed dat sociologen en bedrijfseconomen elkaar af en toe eens tegen komen.

natuur & ondernemen

Natuur & Ondernemen is de titel van een mooi opgemaakt boekje met een aantal cases dat ik onlangs kreeg toegestuurd uit het lectoraat van Bos- en Natuurbeheer van Van Hall Larenstein in Velp. Hier is de link. De timing van de auteurs Wilschut en Koedoot is voortreffelijk want in dit land, zelfs of juist in Den Haag, waart het idee rond dat je ook publieke goederen als de natuur een handje moet helpen door er een zaak van te maken.
Enfin er staan wel een paar mooie cases in. Zoals die rond Gulpener bier, dat zijn Korenwolf een succes zag worden toen op een later moment de inlandse hamster met uitsterven bedreigd werd (althans aan deze kant van de grens) en de deal met Natuurmonumenten werd gesloten om op de flesjes aandacht voor het issue te vragen mits Natuurmonumenten de wetenschappelijke naam Inlandse hamster zou vervangen door de Korenwolf. En zo geschiedde.

antwoord op de boter quiz

Bijgaande foto trok ik in de supermarkt van Nieuw-Zeeland, zoals de lezers van de quiz van woensdag (zie hieronder) al vermoedden. Er zijn een beperkt aantal soorten boter voorhanden. Op Cyprus daarentegen heel veel.
De verklaring: het illustreert voor merk-ontwikkeling dat je dicht op de klant moet zitten. In Nieuw-Zeeland zaten ze dat niet (die zaten in het VK) en er zijn een betrekkelijk gering aantal producenten. Die leveren blijkbaar een bulkproduct aan verre markten.
Hoe anders in Cyprus: daar maken ze geen boter, maar ze trekken toeristen uit vele Europese landen die zo hun eigen merken hebben, en dat blijkbaar ook op de camping of in het huisje / appartement willen. Daar zitten retailers dichtgenoeg bovenop om die Deense, Franse, Nederlandse en nog wat merken te importeren. En Europa heeft een gefragmenteerde productie en nationale merken.