Ook dat nog

De VN riep vandaag niet alleen het jaar van de cooperaties uit (zie onder), maar vond het ook de juiste dat om vast te stellen dat we zo ongeveer met 7 miljard mensen zijn. Het aantal artikelen over hoe dat nu verder moet naar 9 miljard in 2050 valt me mee.
Die 7 miljard zijn helaas zonder Gregor Frenkel Frank. Die ontviel ons. Ik sta er hier bij stil omdat de immigrantenbroers veel betekend hebben voor kwalitatief goede reclame, zeker ook van voedingsmiddelen. Gregor heeft veel mooie campagnes gemaakt voor Amstel bier. Dit is de man - dit is zijn pils. De beste brouwers brouwen het, dat soort werk. Lekker weg in eigen land (nog immer in gebruik hoewel Meta de Vries er ook niet meer is) kwam ook ruraal Nederland ten goede.
Zijn broer Dimitri ontviel ons al eerder en tekende voor Rang is alleen Rang als er Rang opstaat en bovenal voor Joris Driepinter. Gelukkig hebben we nog de nostalgie. Gregor (in de jaren  dertig naar Nederland gekomen) studeerde in Nijenrode, in het klasje met Albert Heijn zo leer ik uit de wiki. Zouden we Mauro ook moeten gunnen, levert misschien nog wat goede reclames op - maar dat terzijde.

VN Jaar van de Cooperaties gestart

De Waag in Poznan, later
deze week meer over die plek

Hervormingsdag is dit jaar de start van het VN Jaar van de Cooperaties. Hier is de officiele website. http://social.un.org/coopsyear/


Een beetje samenwerking kan de wereld wel gebruiken. Of het voor het doen van zaken ook de meest efficiente vorm is is de vraag. Vaak is de markt het efficientst, maar Roald Coase stelde al eens de vraag waarom we dan organisaties hebben. Om transactiekosten te verminderen die in de markt te hoog zijn, zo beredeneerde hij – en was een van de redenen voor zijn Nobelprijs. Cooperaties zijn hybrides tussen de markt en de organisatie, en daarmee misschien nog wel minder efficient, maar soms ook niet. Wanneer dat “soms” is, is een studie op zich – waar ik me tegenwoordig ook mee bezig hou.

Voor de NRC was het VN jaar aanleiding om zaterdag een artikel te wijden aan de Rabobank. Waar men nog al trots is dat de bank in de financiele crisis geen staatshulp nodig had en nog immer Triple A is. Maar het is een fabeltje dat de bank zich niet heeft bezig gehouden met ingewikkelde financiele producten, zo documenteert het artikel in een aantal alinea’s over de onder Herman Wijffels opgezette Rabobank International in Londen (nu door een ex-bankier als megalomaan betiteld).

Het is ook een fabeltje dat het per definitie goed gaat, het artikel noemt ook nog even de Spaanse Cajas als voorbeeld. Een cooperatiedeskundige legde me van de zomer al eens uit dat het hier volstrekt ontbrak aan ‘internal goverance’. Spaanse cooperaties hebben een nogal presidentieel systeem en als die big boss het op een akkoordje gooit met de burgemeester en de projectontwikkelaar (of die functies in 1 persoon verenigd zijn), dan is het niet zo raar dat de vastgoedbubble wel erg fors uit de hand loopt.

De kernrzin wat mij betreft in het artikel is dan ook de uitspraak van Dirk Duizer “De cooperatieve structuur biedt niet de garantie voor een stabielere bank. De leden maken het verschil en de cooperatie biedt de structuur om dat te organiseren”. Ik denk dat ik dat binnenkort maar eens in een rapport over het onderwerp ga citeren.

Cees Banning en Tom Kreling: “Leden mogen meebesturen bij de bank met een missie” in NRC_Handelsblad 29.10.2011

Uit de kranten

Hemelvaart - een werk van
Anish Kapoor op de Bienale
in Venetie, in een kerk wordt
een opstijgende, bewegende
luchtstroom zichtbaar gemaakt

Met de Thalys vrijdag terug uit Brussel, toch even tijd om de kranten bij te lezen. De Volkskrant had een interview met prof. Ben Whtie, een socioloog die met pensioen gaat bij de EUR. Hij constateert een wereldwijd probleem omdat iedereen naar de stad wil en er niemand meer boer wil woren, ook in arme landen niet.
Terecht stelde interviewer Gerard Reijn zich kritisch op, want het is maar de vraag of er een probleem is. Het verschijnsel is van bijna alle tijden, in de stad zijn er ontwikkelingsmogelijkheden, de weduwe van 60 heeft in een ontwikkelingsland altijd haar grond aangehouden, en daarmee de macht over de kinderen, omdat het haar pensioenvoorziening was. De interviewer stelt terecht vast dat landbouw met veel minder mensen gedaan kan worden. White komt dan meteen met megalomane landgrab projecten maar dat lijkt me geen eerlijke vergelijking. Waar iemand nu 3 ha beboert, kan hij er ook 30 beboeren.
Maar misschien ben ik in mijn mening beinvloed doordat ik eerder op de dag lunchte met een van de grootste boeren uit een nieuwe lidstaat van de EU. Die beboert 65.000 ha, dat ik anderhalf keer de Noordoostpolder. We dachten het eerst nog verkeerd te verstaan, en het leek me niet verstandig te vragen hoe hij er aangekomen was en hoeveel EU premies dat nu opleverde. Ik vroeg hem wel of dat nu een optimale bedrijfsgrootte was.
Dat leverde een verrassend goed antwoord op: het waren eigenlijk twee bedrijven, een ervan was zo'n 10.00 ha op enkele honderden km afstand. De andere was dus "maar 55.000" (zo groot als Oostelijk Flevoland) en dat was optimaal. Omdat dit in feite de grootte van het waterschap was, dat niet bestond, maar waarin alle drainage en beregening geregeld zou moeten zijn. Nu kon de waterinzet in het bedrijf dus worden geoptimaliseerd. Daar waar dat elders in het land was opgedeeld in bedrijven van slechts honderden of duizenden ha was het geirrigeerde areaal sterk teruggelopen, en liep het water ongebruikt naar zee.
Waarmee we terugzijn bij de reden waarom plantages het zo goed doen in de tropen: er is gebrek aan management en werkkracht genoeg: dan zijn grote bedrijven optimaal. Er kunnen dus nog veel mensen naar de stad.

En dan de FT. Deze week stelde ik in een interne WUR discussie over zorgvulidge veehouderij dat de veehouderij nog geen zorgplicht heeft over het consumeren van vlees, zoals de drankindustrie dat wel heeft voor overconsumptie van alcohol. Er zijn wel grotere problemen. De Financial Times had vrijdag wel een groot stuk over de rol van de voedingsindustrie in de obesitasproblematiek en dan met name toenemende krititiek dat er veel te veel invloed is op de gezondheisregels. Die zouden onder invloed van de industrie (in de VS, UK en bij de WHO) te veel worden afgezwakt.
Tevens een update dat de nieuwe Deense regering de vet-belasting weer zou willen afschaffen vanwege de administratieve lasten, maar dat inmiddels Hongarije een belasting op snacks en soft drinks heeft, en Frankrijk een belasting op soft drinks overweegt.

Berlaymont

Gisteren was ik voor het eerst in decennia weer eens in het Berlaymont gebouw van de Commissie. Om met het kabinet van Commissaris Ciolos van gedachten te wisselen over innovatie en onderzoek (en de relatie daartussen) in de landbouw. Lastig onderwerp want het is ook een beetje een paradigma shift: bij innovatie moet je vooral boeren en ondernemingen de vrijheid geven en de middelen het onderzoek aan te sturen (als dat al nodig is voor innovatie). Onderzoek kan vooral bijdragen via innovatie-gedreven onderzoek. Maar we zitten vaak in science-gedreven onderzoek dat dan op zijn best tot researchgedreven innovatie leidt. Dat is de cultuur van plannen en top down, niet die van loslaten en niet-lineaire processen die innovatie kenmerkt.

Enfin, leuk om weer eens in Berlaymont te zijn. In de jaren tachtig, toen de EU nog uit 9 landen bestond en ik vaak twee dagen in Brussel vergaderde, gingen we er na de eerste dag dan nog wel eens een borrel drinken en eten, in het Rotonde restaurant. Soms vroeg er wel eens een portier om even je vergaderstukken te laten zien, om te controleren dat je iets bij de EU deed. 

Dat kan nu natuurlijk helemaal niet meer. Nu is het zwaar bewaakt, hoewel de bezoeker zeer vriendelijk wordt behandeld. Outsiders kunnen liften helemaal niet zelf bedienen. Verder is het gebouw door zijn Y vorm intern nog altijd een beetje bevreemdend; je moet altijd weer even kijken waar je zit. Maar na het eruit slopen van alle asbest (het gebouw heeft er jaren als geraamte bijgestaan, het was goedkoper geweest het te slopen, maar het was inmiddels een landmark voor alle TV kijkers) is het mooi ingericht, ruim, veel hout en -in tegenstelling tot wat sommigen denken - ook weer niet overdreven luxe.

Radio Bemba

Voor de informatie die van mond-tot-mond gaat (niet mond-op-mond, dat is beademing) bestaan de mooiste uitdrukkingen. I heard it through the grapevine zeggen (en zingen) de Amerikanen. Op Cuba hebben ze het over Radio Bemba. Een uitdrukking die teruggaat op de communicatie van Fdel met zijn mensen in de jaren 50, toen Radio nog hot was. Bemba is slang voor Dikke lippen.
Inmiddels, zo lees ik in het blad Intelligent Life van deze zomer, is Radio Bemba gedigitaliseerd. Bijna geen Cubaan heeft toegang tot het internet maar er worden massaal usb-sticks uitgewisseld met vele MBs van (al of niet in Florida) gedownloade internetpaginas, documenten en muziek. Blijkbaar werkt het internet ook zonder verbinding- zo onmisbaar is het al.
Ik hoefde hier op de Future Internet Conferentie in Poznan geen verhaal te houden, maar anders was dit een prima aftrap geweest.

intelligent winkelkarretje

In Polen praten we deze week over het future internet en wat dat kan doen voor precisielandbouw en voedsel marketing.
Wat het onderzoek al niet meer hoeft te ontwikkelen is het intelligente winkelkarretje. Ik vind food miles veelal onzin, maar dit is wel een grappig Brits filmpje over dat winkellkarretje

OMA's Rem Koolhaas en de landbouw

Oud vloertje in Venetie

ik vermoed dat de blog van gisteren met het Fendt filmpje aardig past in het denken van Neerlands beroemdste architect Rem Koolhaas. Hij was gastredacteur van het NRC blad De Luxe van afgelopen weekend en in het lijstje van de 8 tentoonstellingen die hij in zijn agenda heeft staan, staat ook de Agritechnica 2011 die op 15 november in Hannover losbarst. "verwacht worden nieuwe melkrobots, gps-gestuurde tractoren en antistressgereedschap voor de wereldwijd groeiende veestapels".

[Terzijde: vorige week werd me uitgelegd dat de duitse DLG veel van zijn geld verdient met dergelijke tentoonstellingen en daarmee een gat vult dat de Duitse overheid rond innovatie laat liggen; de concurrentiepositie van deze tentoonstellingen is afgelopen jaren sterk verbeterd ten opzichte van de Parijse Salon d' Agriculture omdat het zwaartepunt van de verkoop van machines naar het oosten van Europa is verschoven]

De belangstelling van Koolhaas is niet zo vreemd: zijn bureau OMA (dat is te zeggen diens onderzoeksafdeling AMO) zette 10 wereldtrends op een rijtje. Op 3: Wie melkt de koe?. Ofwel nu steeds meer mensen in de stad willen wonen, wordt het duidelijk dat het achtergelaten platteland snel verandert. Er vinden verstrekkende volksverhuizingen plaats: van Polen naar Nederland, van Azeri en Mongolen naar Rusland. Geillustreerd met een foto met een Indier in een melkstal die op mijn verjaardag op de cover van de International Herald Tribune verscheen met als kop "In Italian heartland, Indians keep the cheese coming". Hier lijken me kansen liggen om de landbouw en creatieve industrie via OMA verder aan elkaar te koppelen.
En in dezelfde regio speelt wereldtrend 6: reisorganisatie TUI die een compleet Toscaans dorp opkoopt om het voor 250 miljoen te verbouwen tot een "echt" Toscaans dorp.

Tractorchauffeurs worden effectiever

De onbemande tractor komt er aan - zo beweer ik al een poosje op basis van logische technologietrends. Om aan het idee te wennen heeft Fendt nu een 'duo-tractor' ontwikkeld: die volgt bestuurderloos de tractor met de bestuurder vrijwel automatisch, ofwel de productiviteit van de tractorschauffeur kan in 1 klap worden verdubbeld. TopAgrar zette een filmpje online.
Boerderijen doen er dus goed aan voor twee tractoren gelijk werk te hebben, dat gaat de kostprijs en dus marktprijs bepalen. En transportbedrijven weten waar ze over enkele jaren hun chauffeurs moeten werven.

Agrofood 2020 in FD

Het Finanicieel Dagblad publiceerde eerder deze maand een Special over Agrofood in 2020. Met enig sponsorship van o.a. Cosun en ZLTO, zo meldt de cover. Weinig nieuws voor de goed ingevoerde, maar wel mooi en smakelijk opgedist.

eten in Venetie

En hier een detail van het kunstwerk van Oksana Mas (zie de blog van gisteren).
Komende dagen misschien nog wat voedselfoto's uit Venetie. Vooruitlopend alvast een restaurant-tip voor wie ongecompliceerd tegen een uitstekende prijs/kwaliteitsverhouding wat wil eten: Traitoria / Pizzeria da Mamo, niet ver van de Rialtobrug in een zijstraatje. Zit altijd vol - voor de reiziger een goed signaal. Zie http://www.damamo.it/

Eitjes

In Venetie pikten we nog wat kunstwerken van de Kunst Biennale 2011 mee. Bijgaand werk kan misschien door de Nederlandse eierindustrie nog eens naar ons land worden gehaald. Het is een inzending van Oekraine, wier kunstenares Oksana Mas meer dan 3,6 miljoen houten eieren, apart beschilderd, gebruikte als een soort pixels om een kunstwerk te maken dat is geinspireerd op het beroemde altaarstuk van de gebroeders Van Eyck in Gent. Haar werk heet dan ook Post-vs-Proto Renaissance (op het kunstwerk zelf staat Renaissance overigens verkeerd gespeld). Meer op haar website. Misschien een ideetje voor de eierpromotie met de Pasen.

life style farming

Bij Life Style farming denken we vaak aan de bovenmodale verdiener die graag op het platteland woont of de ex-boer met baan. Beiden houden dan nog twee ha schapen en wat fruitbomen. De Financial Times van afgelopen zaterdag dook in zijn eigen stijl in deze liefhebbers van zelf geteelde en gemaakte appelmoes. En constateerde dat er op het platteland iets raars aan de gang is: grond wordt steeds duurder (want we verwachten schaarste aan grondstoffen), het duurdere onroerend goed steeds goedkoper (want de vraag neemt af van de rijken).
De FT liet onder het motto buitenspelen door een aantal makelaars even uitzoeken wat tegenwoordig een ha wijngaard kost (pakweg 130.000 dollar per ha in Chianti, de Kaapprovincie en de Provence, maar 640.000 in de Dordogne en maar 32.000 in Engeland).Akkerbouwgrond doet er vaak maar 10 - 20.000 dollar, behalve in de Kaapprovincie (80.000). De prijzen van een 5-slaapkamer grote boerenhoeve met 20 ha grond vraagt tussen de 3 en de 8 miljoen, maar in de Kaap kun je een stuk goedkoper terecht, gevolgd door de Dordogne.

FT: Playing in the fields 15.10.2011

Zondag vlogen we op gerecycled frituurvet met de KLM naar Parijs. Dat werd ons verkocht als duurzaam rezien. Men deed er alles aan om uit te leggen dat het even veilig is als met de oude vertrouwde kerosine. Het was vermoedelijk duurzamer geweest rechtstreeks naar Venetie te vliegen, maar zo is het duidelijk goedkoper. Echt duurzaam is natuurlijk de herfstvakantie in eigen tuin.
Enfin, tijd om de zakenbladen op CdG te lezen. De FD had een groot stuk over de discussie binnen FrieslandCampina over het wel of niet uitgebetalen van een cent per liter melk voor weidemelk. Een grote groep leden stelt vast dat de markt dit niet betaalt, en dat hier dus sprake zou zijn van overheveling van geld van de ene groep leden naar de andere. En vindt dat hun bedrijfsvoering niet gedicteerd moet worden door de cooperatie - die is er voor de boeren om melk af te zetten. Het zou hier met name de grotere bedrijven betrekken.
Nog meer onbehagen:  FD journalist Michiel Goudswaard schreef een column over de wereldwijde Occupy protesten. Het gaat volgens hem om een algemeen gevoel van onbehagen. Uiteindelijk -zo schrijft hij- "stellen zij de vraag hoe zijn binnen het heersende maatschappelijke systeem als mens nog tot hun recht kunnen komen". Op CdG en het drukke Schiphol was verder weinig van een crisis te merken, zo stelden we vast.

R. Smit: Boze boeren lopen te hoop tegen grotere durk om hun koeien de wei in te sturen. FD 15.10.2011

political economy

Boeren in rijke landen krijgen vaak subsidie en die in arme landen worden vaak belast. Economen rekenen in de regel uit dat beide maatregelen de welvaart verlagen. Waarom blijven deze praktijken toch in stand, en waarom op die manier?
Op dat type vragen probeert de political economy een antwoord te geven. Een recent boek met onderzoeksresultaten op dat vlak is Kym Anderson (ed): The political economy of agricultural price distortions.
Aanbevolen.

tips

Nog een boekentip en een beleggingstip. Uit de Economist van 24 september, en nu ik die toch voor mezelf documenteer ook even uit hetzelfde nummer (met een special over de wereldeconomie) een beleidstip met een paar bizarre feiten uit een artikeltje over opkomende protectie in de internationale handel en in Argentinie in het bijzonder:
Het land wil graag minder commodity export en meer industrie. Dat heeft de presidente, mw. Fernandez-Kirchner er toe gebracht om de export van tarwe en mais te beperken. Inmiddels hebben boeren 40 miljoen ton mais die ze niet kunnen exporteren en waarnaar binnenlands geen vraag is. Ook de export van rundvlees ligt ook aan banden, dus daar zijn producenten voor een deel mee gestopt, met als gevolg minder productie, met minder productie van leer en minder rundvleesconsumptie inlands (vermoedelijk omdat het beste vlees geexporteerd wordt en mindere delen goedkoop inlands werden afgezet, anders is dit lastig te verklaren). Met als effect dat verschillende buitenlandse leerproducenten nu vertrokken zijn. Economisch beleid is niet altijd eenvoudig, zo lijkt het - of eigenlijk ook wel.

En dan nu de boekentip: de wat meer maatschappijkritiese (zo schreef je dat toen) economiestudent van de jaren 60 (en anderen) smulden van de boeken van Vance Packard. In zijn The Hidden Persuaders stelde hij de reclame aan de orde. Er is nu een waardige opvolger zo begrijp ik: Martin Lindstrom publiceerde "Brandwashed: Tricks Companies Use to Manipulate our Minds and Manipulate Us to Buy". Of die titel nu zo'n marketingvondst is weet ik niet, maar het boek schijnt goed te zijn.

Tot slot de beleggingstips: komende 40 jaar gaat het niet goed met de huizenprijzen. Met data van 22 landen is uitgerekend dat tussen 1970 en 2009, een stijging van het GDP met 1% per persoon zowel als een stijging van de bevolking met 1% leidt tot een huizenprijsstijging van 1% in reele termen. Maar een stijging van de pesioen-afhankelijkheid ration met 1% is een daling van 0,66%: oudere mensen kopen niet meer, ze verkopen. Mensen die jong of van middelbare leeftijd zijn sparen.
Dat beinvloedt ook aandelenprijzen, zo stelt de FED van San Francisco. Tussen 2010 en 2021 dalen om die reden de aandelen met 13% c.p. In 2025 neemt het aandeel van middelbare leeftijd weer toe, en komt er herstel. Pensioen tot die tijd dus maar even uitstellen, zo zou ik denken.

The Economist 24.9.2011:
Protection in Argentina - Keep Out

Schumpeter - The Hidden Persuaders II
Economics focus - Bringing down the house

goedkoop genenonderzoek



De apotheek van Tallinn - sinds 1422

 Sommige technologien worden in snel tempo goedkoper en veroorzaken een revolutie. Neem het ontrafelen van genen. Tien jaar geleden kostte het sequencen van het eerste planten gen (dat van de Arabidopsis, een mosterdplantje) 7 jaar en 500 miljoen dollar. Volgend jaar gaat het nog een keer gebeuren. De begroting is nu 2 a 3 minuten en 99 dollar.
Ik ontleen dat feit aan een special over Food in de Financial Times van afgelopen vrijdag. Die verder weinig nieuws had te melden voor wie bij is met de OECD Outlook en de Foresight studies op dit vlak.

Terug uit Tallinn

Bijgaand een fotootje uit Tallinn, de hoofdstad van Estland. Ik was er twee dagen voor een workshop in het kader van ons project van Europese ambtenaren over het agrarisch kennis en innovatiesysteem. We brainstormden over de toekomst. In een zeer fraaie Middeleeuwse stad, compleet met stadsmuur en burcht. Tallinn is een verbastering van "Deense stad", maar eigenlijk een Duitse stad. Een Hanze-stad waar tot het eind van de 19e eeuw het stadsrecht van Lubeck gold. Wat je je ook niet beseft is dat het nationalisme vooral voortkomt uit het feit dat het geen deel meer is van de Sovjet Unie. Waar andere  oosteuropese landen "alleen" tot het oostblok hoorden, waren de baltische staten na de tweede wereldoorlog echt ingelijfd. Een Europees land, dat erg scandinavisch van aard is, met een echt Europese hoofdstad. Gaat dat zien.

Columbiaanse uitwisseling

In de NRC van vandaag een essay van C.C. Mann over zijn boek"1493-hoe de wereld zich ontwikkelde na de ontdekking van Amerika". Over wat in de biologie bekend staat als de Columbian exchange - het gesleep met planten en dieren over de continenten. Met alle voor- en nadelen. "Een biologisch internet" - zo schrijft te krant. Rare uitdrukking maar het blijft interessante stof.

aan de waterpijp

Er bestaat een apart social medium waarop reizigers handig informatie uitwisselen: X.waarbenjij.nu  Ik kwam er achter via neef M. die als student van de CAH nu Egyptische boeren de kunst van het aardappeltelen met Drentse software voor een Hollandse aardappelfabriek probeert bij te brengen. Tussen de waterpijpen door wordt er geblogd. Volg hem hier.

biologisch vlees in China

Soms zijn er van die krantenberichten die om meerdere reden interessant zijn. Zoals het bericht op de voorpagina van het Financial Times' katern Companies & Markets van dinsdag: "China shuts seven Walmart stores in pork row".
Dat het Amerikaanse Walmart winkels in China heeft is voor de lezers van het roze zakenblad niet zo'n verrassing. Dat de Chinese staat ze sluit misschien ook niet maar wel de reden: ze zijn 14 dagen dicht "to focus on implementing corrective actions". Die zijn nodig omdat er in de winkels conventioneel varkensvlees om te labellen naar biologisch varkensvlees. Dat omkatten is misschien op zich niet zo''n verrassing in het land waar copyright en right to copy spreekwoordelijk aan elkaar gelijk zijn (en het beboeten van winkels voor het omlabellen van producten over de datum niet ongebruikelijk is), wel dat men biologisch varkensvlees heeft, en dat er blijkbaar veel vraag naar is.
Die vraag komt voort uit het zoveelste voedselschandaal waarin varkens met giftig veevoer zijn gevoerd. Dat is misschien niet zo'n verrassing. Heeft China een biologisch accreditatie-systeem dan? Nee dat nu ook weer niet, de certificatieorganisatie neemt genoegen met een enveloppe met geld, zo meldt de FT.  Kortom in dit artikel komen veel problemen van zo'n land bij elkaar.
Er is dus een grote markt voor producten uit Europa, zo krijg je de indruk - mits je in staat bent het label te garanderen (een rfid chipje dat je op je mobiel kunt uitlezen?)

Nobelprijs

De Nobelprijs Economie gaat dit jaar naar de macro-economen Christopher Sims en Thomas Sargent. Die bouwden onafhankelijk van elkaar in hun macro-economische modellen voort op het idee van Robert Lucas over rationele verwachtingen: burgers laten zich niet bedriegen en schatten de effecten van overheidsbeleid in, zodat dat beleid minder effecties is dan je wel denkt.
Volgens verschillende krantencommentaren lijkt het nogal gek in deze crisis de prijs aan macro-economen te geven, nu die modellen niet in staat zijn geweest de crisis te voorspellen, laat staan te voorkomen. Macro is even uit. Toch, zo geven de betere kranten aan, is het signaal nog niet zo gek: een deel van het huidige crisisbeleid kon ook wel eens weinig effectief zijn omdat mensen verder kijken dan het onmiddelijke effect. En dus toch lekker hun schulden blijven aflossen en niet gaan consumeren.
Zoals de Financial Times dinsdag schreef: deze modellen met rationele verwachtingen constateren wat ook president Abraham Linconln al zei: you can fool some people all of the time, and all of the people some of the time. But you cannot fool all of the people all of the time.

Data issues

Een werkdag in het teken van data, en dus een goede gelegenheid om te citeren uit het blad E-Data & Research, jaargang nummer 6. Dat blad wordt me 3 keer per jaar toegezonden door een aantal organisaties zoals CBS, de KB en DANS (dat onderzoeksdata archiveert). Ook online te lezen.
In het bijzonder citeer ik een paar zaken uit een column van Barend van der Meulen van het Rathenau instituut. Allereerst geeft hij een mooie beschrijving van het standaardmodel van wetenschapsbeoefening in dit land, die zich voor hergebruik leent:
"Wetenschappelijk onderzoek wordt verricht door excellente onderzoekers, die samenwerken in onderzoeksgroepen en onderzoeksprogramma's en beoordeeld worden op wetenschappelijke publicaties. Onderzoeksprojecten duren vier jaar, de periode waarbinnen een beginnend onderzoeker een proefschrift kan schrijven. Wetenschappelijke carrieres worden gebouwd op individuele subsidies. Alle prestatiecijfers van de Nederlandse wetenschap laten zien dat dit succes zeer succesvol is".
Waar het gaat om relevantie voor innovatie als ook transactiekosten zijn er overigens wel mensen die daar kanttekeningen bij zetten, maar binnen de internationale wetenschapsbeoordeling is dat inderdaad zo.

Van der Meulen roept ook een aantal kwesties op rond het dataverzamelen, beschrijven en taxonomie. Taxonomie is in de vorige eeuw in het nauw gekomen, maar lijkt aan een revival bezig. Goede data leiden tot interessante onderzoeksvragen. Open access van databases helpt. Tot de netelige kwesties rekent Van der Meulen:
database-beheer: zijn we binnen universiteiten in staat om de continuiteit van databases te organiseren?
eigendom en toegang: zijn we in staat deze te regelen. Zijn de data van de onderzoeker, de onderzoeksinstelling, de financier, of misschien wel van de data (de beschreven patienten, burgers, organisaties) zelf? En wie neemt dan de telefoon op als iemand mogelijkheden ziet voor hergebruik?

Goede vragen die ons nog wel meer dagen zullen bezig houden. Lees hier het blad.

Voor bij de haard - II

Landbouwbedrijven ontwikkelen zich verder naar "gewone" mkb-bedrijven. Een nieuw bewijs daarvan is een nieuw blad voor agrarische ondernemers dat zich niet bezig houdt met agrarisch nieuws, of vaktechniek, laat staan met het gezellige en minder gezellige boerderijleven en human interest, maar met ondernemerschap. Een cross-mediale uitgave bij de website BoerEnBusineness.

Boerenbusiness gaat volgens de uitgever "over markten, management, fiscale- en juridische items, netwerken en financiële kwesties. Vraagstukken die de professionele agrarische ondernemer bezig houden.’ Als columnist van de website werd ik gevraagd een opinie-stuk bij te dragen. Dat gaat over hoe mensen tegen risico aankijken, dat het ondernemers er niet zijn om risico te dragen maar het te reduceren, dat het onderscheid van Frank Knight tussen risico en onzekerheid wat kunstmatig is en al helemaal als wij onderzoekers prijsrisco meten aan ex-post volatiliteit terwijl de boer van te voren weet dat de varkenscyclus bestaat en dat dus geen groot risico is en deels ex-ante wordt afgedekt, en dat stress testen van je bedrijf op black swans (zoals Ehec of Europese desintegratie) zinvol is.
Dat is al reden genoeg het proefnummer aan te vragen ;-) En nu maar hopen dat de ontwikkeling naar nog professionelere landbouwbedrijven doorzet.

Terug naar Zocher

Na dertig jaar was ik vandaag even terug aan de Zocherstraat in Alexanderpolder. Niet dat ik er nu zover vandaan woon, maar er was nooit een reden, tot we vandaag in het winkelcentrum van het Lage Land moesten zijn.
Het studentenhuisvestingscomplex is nauwelijks veranderd, alleen de parkeerhaventjes aan de buitenkant waren in gras veranderd. Zouden studenten weer fietsen?. En de trappenhuizen waren van een deur met slot voorzien. Maar het cafe was er nog. Geen idee of er af en toe nog met eieren over de parkeerplaats wordt gegooid. Maar de eierman, die zo op de econometrist Jan Tinbergen leek, dat hij eind jaren 70 zo werd genoemd, is ongetwijfeld niet meer actief.
Wel nog in bussines is de Albert Heijn, waar we ooit om 5 voor 6 (toen sluitingstijd) de aanbieding van de restanten van de dag haalden en daarna lang discussieerden over het gezondheidsrisico van het eten uit gedeukte blikken. Het assortiment was er enigszins gewijzigd, er worden duidelijk meer multi-culturele producten verkocht. Maar ook nu zag ik er een winkelende student die met vriendin (?) met onvervalste Brabantse tongval inkopen deed voor het weekendje op bezoek in de havenstad. Soms staat de tijd even stil en viert de nostalgie hoogtij.

Voor bij de haard - I

Onderzoekers worden tegenwoordig geacht meer relevant te zijn voor het bedrijfsleven. Een verzoek voor een "stukje" voor een blad of nieuwsbrief wil dan nog wel eens ingewilligd worden. Zeker als het uit het Flevolandse komt.
Makelaardij Leyten en Van der Linden waarmee we eerder zaken deden, vroeg me een paar weken geleden een bijdrage voor hun nieuwsbrief. Hier en hieronder mijn bijdrage - voor bij de open haard in dit herfstachtige weekend.


Hervorming Landbouwbeleid


Komende maanden zullen de kranten en vakbladen veel aandacht besteden aan het landbouwbeleid. Dat wordt weer eens hervormd: vanaf 2013 moet het anders. We weten al dat in 2015 het melkquotum wordt afgeschaft en intussen zijn er voorstellen uitgelekt (en hier en daar door de Commissie gepresenteerd) over de direkte betalingen.

Heel onrustig hoeft u er nog niet van te worden: voor zover we nu kunnen inschatten, wordt de hervorming van EU Commissaris Ciolos minder groot dan bij zijn voorgangers MacSharry en Fischler. Een van de redenen daarvoor is dat er nu veel minder externe druk vanuit bv. de WTO is om fors te hervormen.

Natuurlijk is de uitkomst nog ongewis: de ministers moeten er nog over vergaderen en voor het eerst heeft ook het Europees parlement een stevige vinger in de pap. Naast dat parlement hebben ook de milieu- en natuurorganisaties duidelijk aan invloed gewonnen. Al deze partijen hebben dat bereikt door hun huiswerk goed te doen en realistische ideeën in te steken, zo melden observatoren.

De verdienste van de Europese Commissie is misschien wel dat ze de meest wilde suggesties buiten de deur heeft gehouden. Zo willen sommigen terug naar het oude landbouwbeleid en zelfs uit de WTO, maar dat gaat niet gebeuren.

Toch gaat er wel het nodige veranderen. Directe inkomenstoeslagen omdat 25 jaar geleden de graanprijis is gedaald, lijken moeilijk uit te leggen aan de burger – die ziet zijn rechten vaak al na een paar jaar beknibbeld. Het historische systeeem zal dus verdwijnen. De grote verschillen in toeslagen tussen het rijke West- en arme Oost-Europa zijn politiek niet meer te verdedigen. Het zal dus op termijn hier wel wat minder worden. En zeker voor grote bedrijven: voor een maximum per bedrijf (of wat op papier als bedrijf wordt aangemeld) lijkt ook veel draagvlak.

In dat kader lijkt het me terecht dat de EU inzet op meer innovatie: we hebben voor de verbetering van de concurrentiepositie mogelijk meer aan investeren in een goede ontwikkeling van precisielandbouw of de biobased economy dan aan geld naar grondeigenaren schuiven.

Tot slot is te verwachten dat de inkomenstoeslagen meer gekoppeld zullen worden aan zogenaamde groene doelen, zoals het klimaat. In Nederland heeft de SER daar eerder al voor gepleit. Hoever dat wordt doorgevoerd is nog onduidelijk en zal ook wel van de nationale invulling afhangen. Het risico is een nog grotere papierwinkel, en verplichtingen waar je economisch vraagtekens bij kunt zetten. De Commissie wil een eis dat je minstens drie gewassen teelt, naar ik begrijp om tegen te gaan dat grote delen van Europa straks alleen uit snijmais bestaan. Een eis waar we in Flevoland niet zoveel last van hebben, maar die uit economisch opzicht wel raar is: waarom zou iemand via landruil niet alleen granen of alleen suikerbieten mogen verbouwen.

Meer last hebben we van een verplichte natuurbraak van 5% per bedrijf, waar natuurorganisaties voor pleiten en de Commissie oren naar heeft. Als econoom lijkt me dat niet efficient: waarom 5% hoogwaardige grond in Flevoland in natuur omzetten, of in de Veenkoloniën – terwijl de toerist al in Drenthe blijft steken en er juist natuur rond de grote steden nodig is.

Op dit moment wordt er bij grondtransacties maar twee a drie keer de waarde van het toeslagrecht betaald. De voorstellen zoals die nu zijn uitgelekt doen de waarde van het recht op termijn afnemen (egalisatie, meer verplichtingen) maar bieden zekerheid dat het nog jaren meegaat. Kopers en verkopers mogen daar verder mee aan de slag.

industrie politiek



uit de omgeving van
de fabriek

 Mooie netwerk bijeenkomst van de FNLI vanmiddag in DeFabrique in Utrecht/Maarssen: de oude kalvermelkfabriek die zich nu leent voor feesten, partijen, congressen en karting.
Of de plek een signaal was weet ik niet, maar het is een mooie aanleiding even te bloggen over industriepolitiek. Ook omdat de plv. SG van EL&I een inleiding hield over het bedrijfslevenbeleid en de noodzaak van innovatiecontracten.
Toepasselijk had The Economist afgelopen zaterdag namelijk een stukje met een paar mooie literatuurverwijzingen over industriebeleid. Iets waar veel economen vraagtekens bij hebben. Het feit dat een overheid de samenstelling van het productiepakket wil wijzigen leidt in hun ogen tot inefficiency, reductie van mededinging, (transactiekosten van) lobbyisme of erger en fabrieken die dingen maken waar niemand op zit te wachten.
Aan de andere kant: waarom zou een land niet kiezen voor de sectoren waar het goed in is? Die specialisatie is een centraal issue in economisch denken. Philippe Aghion van Harvard heeft met anderen een paper geschreven dat beargumenteert dat focussing de mededinging niet doet afnemen, maar ook kan doen toenemen. Je krijgt immers meer bedrijven in dezelfde sector (en misschien wel een Adidas-Puma wedren) in plaats van dat bedrijven een plekje zoeken waar er weinig concurrentie is.
Mooi voorbeeld hoe je van de Systems of Innovation denkwijze tot andere resultaten komt dan vanuit een pure Macro-economische beschouwing.
Dezelfde auteur heeft ook meegewerkt aan een paper waarin een theoretisch model wordt ontwikkeld dat beredeneert dat het zinvol is om subsidies voor duurzaamheidsinvesteringen uit te delen. Neem een product dat met twee verschillende inputs (materialen) gemaakt kan worden, waarbij de ene goedkoper en vervuilender is (bv. benzine in auto's of soya in koeien) en de andere duurder maar schoner (elekrtische batterijen of gras of soya-met-een-enzym-tegen-winderigheid/ammoniak). De markt gebruikt dan natuurlijk het goedkope product dat vervuilt, en zet bovendien een proces in gang van innovatie op dat goedkope product. Dat leidt tot een zichzelf-versterkend effect van een nog goedkoper product, en mogelijk nog vervuilender, zodat het schone maar dure product niet aan de bak komt en niet verder ontwikkeld wordt.
Het klassieke instrument van het belasten (met een accijns) van de vervuiling is dan nodig om het vervuilde product zo duur te maken dat de schade in de prijs zit. Maar dat neemt nog onvoldoende het innovatie-effect weg, en dat kan worden tegengewerkt door het alternatieve product met subsidies of anderszins een beetje te helpen zodat de innovatie daar sneller gaat.

Zie: The Economist: Economics focus Tinker Tailor  1.10.2011
 

aardappelen en het klimaat

Door drukte al een tijdje geen column meer voor Boerenbusiness.nl geschreven. Ik liet me inspireren door de aardappeloogst in zomerse omstandigheden voor een nieuwe aflevering

landbouw versus / met natuur

Ook naar aanleiding van de "kopakkergras-blogs' van vorige week, nog 1 keer over onze kijk op de relatie landbouw - natuur en de beleidsrelevantie daarvan.  Dit omdat in EuroChoices er een mooi verhaal stond over de verschillen tussen de EU en de US in deze.

Er zijn nog al wat verschillen tussen beide blokken: in de EU zien we landbouw en natuur als complementair: ze gaan goed samen, boerennatuur bestaat. In de VS zien ze het als substituten, je doet het een of het ander. Een tweede is dat in de EU landbouwmilieubeleid zich vooral richt op het schade van te intensief landgebruik. De Amerikanen richten zich vooral op het uit productie nemen van grond voor de landbouw, dan kun je er tenminste natuur van maken. Een derde onderscheid is dat de VS aan doelgerichte (targetted) maatregelen doet voor meetbare vervuiling. De EU richt zich veel meer op milieuvriendelijke processen.

De verklaring voor deze verschillen kunnen, zo halen de auteurs ander onderzoek aan, vermoedelijk gezocht worden in historisch-geografische gegevenheden. Zo wonen de Europeanen veelal in steden temidden van het landbouwgebied, die soms ook (te) intensief worden gebruikt. De Amerikanen hebben het meer gescheiden: steden aan de kust en rivieren, landbouw in de Mid-West en natuur in en rond de bergen. Amerikanen kennen ook vrij recentelijk nog echte woeste natuur, in Europa is die tot ver in Finland en tot op grote hoogte in de Alpen al lang ver teruggedrongen. Voor sommige Europeanen zijn landbouw en natuur dus bijna synoniem (sommigen zien in wegbermen ook natuur), voor de Amerikaanse stadsbewoners zouden positieve externe effecten van de landbouw ver weg zijn. Europeanen hebben ook te winnen bij minder intensief lokaal grondgebruik, voor Amerikanen is het niet al te duur extensieve landbouwgrond uit productie te nemen. En zo eindigen we met multi-functionality versus productivist.

En toch vind ik die Amerikaanse manier van kijken ook voor Europa zo gek nog niet. Ook al omdat voor te intensieve productie het polluters-pay-principle zou moeten gelden. Leerzaam paper dus.

Kathy Baylis, Stephan Peplow, Gordon Rausser and Leo Simon: Agri-environmental programmes and trade  negotiations in the United States and in the European Union. in: EuroChoices 10(2) 2010.

De Nederlandsche Bank en de akkerbouw

De Nederlandsche Bank, die zichzelf liever modern afficeert als het snellere DNB, vond het tijd worden om in haar DNB Magazine een groot dossier te besteden aan de Nederlandse akkerbouw. Mooi overzicht, ook met medewerking van het LEI (dat nu eens als LEI Universtiteit Wageningen wordt gepresenteerd).
Ik type een uitspraak over die citering waard is in onderzoek over cooperaties of kennissystemen. Een citaat van akkerbouwvoorman Jaap Haanstra: "Nederlandse akkerbouwers hebben internationaal gezien een enorme voorsprong op het gebied van kennis en voorlichting. Deze voorsprong moeten we zien te houden. Niet alleen universiteiten hebben daarbij een rol in het intact houden van ons denkend vermogen, maar ook afnemers en toeleveranciers. Nu al merk je dat boeren zich bij de keuze van een cooperatie of handelaar niet alleen laten leiden door de prijs, maar ook letten op de kennis en de mate van voorlichting die de bedrijven te bieden hebben".

Ellen Tolsma: Dossier Akkerbouw - Ruimte voor groei  in: DNB Magazine nr. 4, 2011