Ik wens je een Gelukkig en Depressieloos 2009

Herbert Simon over markt en organisatie

Met de nationalisatie van enkele banken zijn marktoplossingen weer discutabel en is overheidscoordinatie in zwang. Het lijkt DE trend van 2008 maar die trend is minder nieuw dan je denkt, want al sinds de tijd dat Adam Smith de invisible hand uitlegde is de rol van de markt in fors tempo afgenomen. En die van staatscoordinatie toegenomen. Herbert Simon, de guru van de bounded rationality, wees daar in een lezing een paar jaar geleden op.
Voor wie Simon nog eens aan het werk wil zien: hier een lezing over markten versus organisaties ook met agrarische voorbeelden, opgeknipt in drie YouTube videos:

http://www.youtube.com/watch?v=LFnfymiVCb4
http://www.youtube.com/watch?v=iJJ_BG1mm-E
http://www.youtube.com/watch?v=RRfiX5TlPlU

Met dank aan B. voor de tip.

De Zeeland

Een paar weken geleden wandelde ik met een wethouder uit Bergen op Zoom door zijn stad langs de alcoholfabriek van Nedalco (lelijk op de kop van de oude haven gelegen) en langs "de Zeeland", de oude suikerfabriek. Een mooi pand dat jaren door Defensie gebruikt is voor o.a. munitieopslag, en daardoor als industrieel erfgoed bewaard bleef.
Een aantal van mijn wandelgenoten verbaasden zich zeer over de naam en de plek van deze fabriek. De gelijknamige suikerbietencooperatie werd bijna een eeuw geleden in Zeeland opgericht, maar Zeeland was ongeschikt voor suikerfabrieken. Die gebruiken veel zoet water, en dat is in Zeeland schaars. Alleen Sas van Gent had dus zo'n fabriek. De cooperatie besloot dan ook de suikerfabriek van de particuliere fabrikant Wittouck te kopen, in de aangrenzende provincie.
De fabriek ging in de dertiger jaren ten onder toen er een schaarste aan suikerbieten was en de cooperaties bieten op de vrije markt gingen bijkopen, waar de prijzen de pan uitrezen. Dat staat niet in de wiki, maar wel in het gedenkboek dat tien jaar geleden bij 100 jaar Cosun en zijn voorlopers werd uitgegeven, en dat ik met de kerst in handen kreeg.
Tegen de tijd dat Zeeland wel over zoet water beschikte (na de Deltawerken), was het economisch aantrekkelijker de bieten naar Dinteloord en Puttershoek te blijven vervoeren via goedkoop watertransport. Net zoals dat andere belangrijke teeltgebied, Flevoland, nooit een suikerfabriek kreeg: transport was goedkoper.

Zie ook: Huub Surendonk: Groei uit suiker, Cosun, 1999

Risico management

Risicomanagement wordt steeds belangrijker, ook in de landbouw. Net voor het eind van het jaar verscheen er nog een studie bij het LEI over het onderwerp. En omdat ik een van de vele mede-auteurs ben, maak ik maar even reclame: gratis electronisch af te halen.

W.H.M. Baltussen, M.A.P.M. van Asseldonk, H.A.B. van der Meulen, M.P.M. Meuwissen, N.I. Valeeva, H.C.J. Vrolijk, R.C.D. Berndsen, M.B. Kort, R.J.M. van Lanen en K.J. Poppe: Risk Management Instruments in Agriculture – an assessment of efficacy and distortions, LEI, 2008

Plattelandsromantiek in de lift

Vorig jaar introduceerde ik hier als indicator voor de behoefte aan plattelandsromantiek de notering van het nummer "Het Dorp" van Wim Sonneveld in de top2000 van Radio2. Het nummer stijgt dit jaar van 53 naar 42, hetgeen een stijging suggereert van de behoefte aan nostalgisch platteland. Maar dat kan een vertekening zijn want Radio 2 stelde zijn top2000 dit jaar niet opnieuw via verkiezingen vast maar nam ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum het gemiddelde van de vorige tien jaar.
Voor meer toelichting op de indicator, zie de blogs van een jaar geleden: over de indicator en over nog meer boerenliederen en een aanvulling daarop. En misschien moeten we toch Alexander Curly's Guus en Ivan Heylen's Wilde Boer'ndochter (en Andre van Duyn's antwoordplaatje) ook nog maar opnemen in de lijst.

Prettige Kerstdagen

Met dank aan het Reclame Arsenaal voor de affiche van het spel om den kerstboom - een Premie bij Warendorf's geïllustreerde familiekalender 1902

Het afreken circuit

In de boerenstand zijn het de dagen van het afrekenen. Voor het eind van het jaar worden zakenpartners, klusjesmannen, loonwerkers, jagers en buren opgezocht om nog een aantal openstaande vorderingen af te rekenen. De balans wordt opgemaakt en er worden afspraken voor het nieuwe jaar gemaakt. Een mooie gewoonte die ook geldt voor de mensen die in hun bedrijf een gebroken boekjaar voeren. Er horen ook mooie rituelen bij dat afrekencircuit: de kalenders, een flesje wijn en de eerste oliebol.

Gisteren deed ik er ook aan mee en rondde wat zaken af rond ons akkerbouwbedrijfje. Bij het LEI publiceerden we maandag al dat het dit jaar niet best gaat in de landbouw. Volgend jaar beter, zullen we maar hopen.

diversiteit spuitlicenties

Wie weet hoe het zit met internationale erkenning van spuitlicenties? Wie in Nederland beroepsmatig met bestrijdingsmiddelen werkt moet een spuitlicentie hebben. Die zijn vijf jaar geldig. Althans bij ons, want in Duitsland zijn ze -zo vertelde iemand die ook daar werkt- levenslang geldig. En je kunt je Nederlandse licentie omwisselen in een Duitse.
Ik was niet zo slim om te vragen of die Duitse dan ook je leven lang in Nederland bruikbaar is. Zou een boeiende truc zijn. Net als mij onduidelijk is of dit nu EU wetgeving is waar lidstaten veel vrijheid hebben zelf uitvoeringsregels te treffen. Een zoektocht op internet leidde niet meteen tot nieuwe inzichten in deze materie die de concurrentiepositie lijkt te beinvloeden.

kerstverlichting

Zondag constateerde ik hier dat het lijkt of er minder kerstverlichting is dan vorig jaar, en die blog kreeg bijval. Het NOS journaal meldt vanavond dat er toch veel buitenverlichting in de tuincentra wordt verkocht. Tijd voor officiele statistieken?

wild zwijn voor kerst

Wild zwijn was het hoofdgerecht van een van mijn kerstdiners, de afgelopen dagen. Ik kan het je aanraden en er zijn er veel teveel van, dus je bewijst de maatschappij een dienst als je dit op tafel zet.
Ons zwijn kwam van vlak bij de Poolse grens, en ik begreep dat zich daar ook al weer wolven en wellicht enkele elanden ophouden.
De dis leidde tot een discussie wat nu de maatschappelijke waarde van onze maaltijd was - tenslotte had ik me net bezig gehouden met een besloten internetdiscussie over EU betalingen als vergoeding voor maatschappelijke diensten die het marktgericht ondernemen zouden bemoeilijken (de diensten bedoel ik). Iemand opperde dat het beest veel schade in de mais had aangericht en dus een hoge kostprijs had. Een ander gebruikte hetzelfde argument om aan te geven dat we veel schade volgend jaar voorkomen door het beest nu op te peuzelen, dus dat we geld toe zouden moeten krijgen. Voor mij was hij gewoon gratis, transportkosten en bereiding daargelaten. En die kreeg ik ook nog aangeboden in de vorm van een zeer smakelijk gerecht.
Dus wie nog moeite heeft een gerecht te kiezen: neem wild zwijn.

kerstverlichting

Ik weet niet of het je ook opgevallen is, maar het aantal huizen en tuinen dat deze kerst uitbundig is uitgedost met verlichting langs alle ramen, balkons, tuinhekjesals ook met complete arresleeen, herten en Santa Claus himself, ligt een stuk lager dan voorgaand jaar. Althans dat is mijn indruk, goede statistieken ontbreken nog.
Goed nieuws voor aanhangers van het idee dat we onze normen en waarden op duurzaamheid moeten baseren. Consumptiesociologen zullen er wel op wijzen dat de mode 'over de top is'. Als econoom houdt ik het op de prijselasticiteit: stroom is nog nooit zo duur geweest, omdat het om rare reden een half jaar achterloopt op de olieprijs.

Eetbaar Rotterdam

Ter gelegenheid van de machtswisseling enige aandacht voor Rotterdam. De stad is nu ook eetbaar geworden, zo blijkt uit een leuke weblog.

Doet me denken aan een bijeenkomst in het filmhuis van de stad alweer meer dan een jaar geleden waarin ook de baklava als regionale specialiteit werd gepresenteerd. Ik stelde daar toen nog vraagtekens bij, maar achteraf blijkt het een duidelijk politiek signaal te zijn geweest.

Proeverij Kasteel Groeneveld

Voor wie de nieuwe agenda, al of niet cadeau gekregen van de bank, wil invullen: graag wijs ik op een interessante serie zondagmiddaglezingen met proeverij op Kasteel Groeneveld. Ook uit enig zelfbelang want dankzij een lezeres van deze blog mag ik in deze serie in oktober mijn licht laten schijnen over eten en landschap.
Reserveer dus deze dagen en kom naar Kasteel Groenveld.

Krabbegat

De binnenstad van Bergen op Zoom is een verborgen geheim. Een mooie oude stad, fraai winkelgebied. Jammer dat iedereen er langs rijdt of vaart, op weg van Rotterdam naar Antwerpen of vice versa. Die indruk had ik al, en ik hoorde het er vandaag vertellen door het bevoegd gezag ter plekke. We waren er op werkbezoek en vergaderden in De Maagd - een tot schouwburg getransformeerde kerk aan de Grote Markt.

Ik reed gisterochtend naar Essen en nam er de trein naar Brussel voor een vergadering over de voedselindustrie. Het viel me weer op hoezeer Belgie en Nederland soms verschillen want de intercity van Essen naar Antwerpen bleek de stoptrein te zijn. Ook plezant.

Suikerbietsignalen

Royal Cosun, mijn suikerbietencooperatie, stuurde me het boekwerkje "Suikerbietsignalen". Een fraai geillustreerd werk mede van de hand van een oud dorpsgenoot. Het kwam toevallig op de stapel naast de Landbouwgids 1954 en dan zie je hoe de communicatie in ruim 50 jaar veranderd is. Geen lappen tekst met een schaars zwart-wit fotootje, maar een full colour boek met veel foto's die goede en slechte situaties vergelijken en de lezer in korte teksten uitdagen zich een oordeel te vellen over wat goed bietentelen is. Ik hou er de illusie aan over dat op die manier ook de communicatiekunde bijdraagt aan de productiviteit van de teelt. En dat we dat schakelen met een ander vakgebied dat hier ook nog hoogwaardig aanwezig is in de creatieve sector, in Nederland beter doen dan in andere delen van Europa.

Vervolgens is natuurlijk de vraag of het boek ook over economie gaat. Indirect is natuurlijk alles economie, en gelukkig begint het boek met "leren van cijfers". En de boodschap: teel zoveel mogelijk kg per ha, en doe dat via een zo hoog mogelijk suikergehalte. Onduidelijk blijft hoever je gegeven het suikergehalte dan moet gaan met de kilo's biet. Door de fors gedaalde suikerbietenprijs lijkt me dat ten opzichte van vroeger verandert: de marginale opbrengst is lager.

Overzaaien na nachtvorst in het voorjaar is zo'n typisch economische afweging en daar beschikken we over een website van het IRS die helpt rekenen. Voor wel of niet beregenen is ook zo'n economische beslissing, maar mist zoiets blijkbaar nog.

Wij suikertelers worden uitgedaagd om in 2015 15 ton suiker per ha met een kostprijs van 15 euro te telen. 3 x 15 = de slogan. In dat kader had er dan wel een heel hoofdstuk in gemogen over schaalvergroting want de kostprijs wordt vooral bepaald door de vaste kosten van mechanisatie en arbeid. En die worden weer bepaald door de oppervlakte per bedrijf en daarbinnen het aantal percelen. Een rondje extra rijden met de oogstmachine kost niet veel geld, maar van perceel A naar perceel B rijden wel. Ook als je de brandweer niet nodig hebt om de weg schoon te spuiten. Alle percelen minimaal 15 ha bieten lijkt me in dat verband een mooi streven: 4 x 15 wordt dan de slogan. Iets voor de volgende editie.

Maar met die kanttekening beveel ik het boek van harte aan.

Koos in 't Hout en Jrugen Maassen: Suikerbietsignalen, uitgeverij Roodbont. Op de foto de concurrerende rietsuikerteelt.

dierwelzijn hier of daar

Moet je levende varkens over lange afstand naar Rusland vervoeren? Dat was de vraag waarover boeren afgelopen week in de Boerderij discussieerden. Sommigen pleiten tegen omdat dit niet goed zou zijn voor het imago van de Nederlandse varkenshouderij en daarmee ook het transport naar net over de grens in Duitsland of naar het wat verder gelegen Hongarije in gevaar brengt. Anderen wezen er op dat het dierwelzijn vermoedelijk beter geregeld is door hier (relatief) welzijnsvriendelijk te huisvesten en dan op transport gesteld te worden dan in de Oekraine gehuisvest te worden en wat korter over de weg vervoerd te worden. Een dergelijke redenering las ik vandaag ook in de NRC rond het nertsendebat: liever hier een beetje dieronvriendelijk dan erg dieronvriendelijk in WitRusland of China.

Ik heb twijfels of de Nederlandse burger zich tot de laatste redenering aangetrokken voelt. Het zou wel eens net zo kunnen werken als bij verkeersveiligheid en ongelukken. Onze dorpskrant drukt ook berichten over ongelukken af waarbij een auto een voorwiel uit een fiets rijdt zonder persoonlijke schade. Voor een bericht in de Telegraaf moeten er minimaal zwaar gewonden of erger zijn. Ongelukken in Duitsland halen alleen de Nederlandse krant als er veel doden te betreuren zijn. Ongelukken in de VS halen onze kranten helemaal niet tenzij er een bizarre oorzaak van het ongeluk was of wanneer er beroemdheden of Nederlanders bij betrokken zijn.
In mijn Rotterdamse studententijd was er een econometrist die op basis van dergelijke overwegingen eens een 'ergheids-formule' ontwikkelde, om te laten zien wanneer iets voor ons hier relevant is. Zou ook handig zijn voor redacties om te besluiten of ze wel of niet een berichtje moesten opnemen. Ik vermoed dat het grootste nut van de formule was dat hij indruk maakte op zijn mede-studenten en zijn hoogleraar. Maar wellicht een ideetje voor een student econometrie in Wageningen: de ergheidsformule van het wereldwijde dierwelzijn voor het Haagse pluche.

lijstje: multifunctionele kerstgeschenken

Sommige boeren moeten het in deze tijd hebben van de verkoop van kerstbomen, kerstpaketten en straks ook vuurwerk. Nadat ze eerst 11 maanden voor de bank en de belasting hebben gewerkt (in die volgorde) dan nu nog voor zich zelf met de fun-produkten.
Voor mij als burger zit de eerste (en hopelijk enige) kerstmarkt van het seizoen er op. Het was vanavond bitter koud op de kerstmarkt van Zevenhuizen.
Het eerste kerstgeschenk is ook binnen - waarvoor dank. Wageningen UR stuurde zijn medewerkers wederom een gidsje van de firma Tintelingen waaruit een keuze kan worden gemaakt. Dit jaar voor het eerst de mogelijkheid voor een belevenis op de boerderij te kiezen in plaats van het traditionele kistje wijn. En dat levert dus een lijstje op van 7 "duurzame innovatieve ondernemers" waar de Wageningers kunnen bij tanken:

1. Stadsboerderij Almere
2. Kaasboerderij Weenink, Lievelde
3. Ko-Kalf, Elburg
4. De Boerinn, Kamerik
5. Zonnehoeve, Zeewolde
6. Het Geertje, Zoetermeer
7. Boerderij Akkerlust, Stompwijk.

Wie niet van dieren houdt, maar wel van eten, kan altijd nog aan de slag met het boek "50 koks en 1 boer", een onbewust zeer grootschalige titel

Ja maar

De ZLTO bracht ons vandaag bijeen op de Efteling. Een geslaagd congres met goede inleidingen. Iemand legde uit dat de biodiversiteit gebaat is bij GPS systemen, ze dringen nu ook op de middelgrote bedrijven door. ICT voor duurzaamheid. En ik begreep van iemand die het weten kan dat er in Brabant wel heel veel aanslagen op boerenland zijn: er wordt gebouwd, wegen aangelegd, industrie gevestigd, kassencomplexen gebouwd en natuur aangelegd. Dat betekent dat nog al wat bedrijven met de ruimtelijke ordening te maken hebben.
Die boeren zullen wat gehad hebben aan de afsluitende show die de ZLTO had ingehuurd: Berthold Gunster leerde ons dat we Ja-Maar moeten vervangen door Ja-en. Feiten zijn feiten, problemen zitten in je hoofd omdat je wat anders verwacht dan de feiten vertellen. Je komt het verst door te feiten te aanvaarden. De prijswinnaars van de initiatiefprijs hadden dat ook gedaan: die organiseren fietstochten in en rond Den Bosch.

de boerenmarkt puzzel

Hier is een puzzel: kopers zeggen de producten van boerenmarkten meer te waarderen dan vergelijkbare producten uit de supermarkt. Ze spreken zich positief uit over de 'slow food' karakteristieken van de op de boerenmarkt gekochte eitjes, paddestoelen, kaas etc. Je zou dus verwachten dat het ook duurder is, maar het tegendeel is waar, de produkten op de boerenmarkt zijn in de regel goedkoper dan in de supermarkt. Rara hoe kan dat en waarom vragen boeren op de markt geen hogere prijzen dan in de supermarkt, als die producten in de ogen van consumenten zo veel beter zijn?
Lijkt me iets voor een student die nog een leuk scriptieonderwerp zoekt en iets met consumentenonderzoek wil doen. Een paar hypotheses om je op gang te helpen:

• op de markt is je gulden een daalder waard en je moet dus niet met de supermarkt vergelijken maar met de gewone markt;
• de concurrentie op de boerenmarkt is zo hoog dat de prijs naar het lagere kostenniveau van de markt (geen verwarming, tl, parkeerplaatsen en andere kosten) wordt gedreven;
• consumenten hebben geld over voor een dak boven de supermarkt, een parkeerplek en muziek in de winkel en als je het via de markt verkoopt moet je ze dus compenseren (waarom hebben boeren dan geen marktstandje onder de luifel bij C1000?);
• je moet consumenten compenseren voor het feit dat ze op de zaterdagochtend naar de markt moeten komen op het moment dat hun kinderen moeten hockeyen, in plaats van op donderdagavond uit hun werk van 5 tot 8.
• boeren letten te weinig op wat het in de supermarkt kost en doen te weinig aan marktonderzoek waardoor ze dus duidelijk geld laten liggen.
• de feiten kloppen niet omdat de producten op de boerenmarkt niet goed te vergelijken zijn met die in de supermarkt: de producten waarvoor dat toch kan en gebeurt en waarbij het prijsverschil wordt geconstateerd zijn niet representatief want ze worden als stuntproducten op boerenmarkten ingezet terwijl de exclusieve onvergelijkbare producten die je alleen op de markt kunt kopen wel een hele grote winstmarge hebben.
• consumenten zeggen wel dat ze de boerenmarktproducten beter vinden (zeggedrag) maar ze zijn niet echt bereid er extra voor te betalen (doegedrag) - net zoals we zeggen voor diervriendelijk vlees te zijn maar toch de kiloknaller kopen - en boeren weten dat.

Wie het weet mag het zeggen.

de verwarde supermarktbezoeker

De verwarde consument komt er niet meer uit. Moest er eerst vooral op de prijs worden gelet, inmiddels ook op de foodmiles, de eigen gezondheid, het welzijn van de op te eten dieren, het beheer van de visstand en nog het een en ander. In de NRC van gisteren beschrijft Marjoleine de Vos de twijfels van de supermarktbezoeker en besluit vervolgens het maar voor kennisgeving aan te nemen en ter compensatie af en toe actiegroepen als Greenpeace te steunen. Kun je met kerst tenminste wild met spruitjes eten.
Je kunt je afvragen of dit erg is - ik vind de automarkt ook onoverzichtelijk en het is de essentie van onze welvaart die zelfexpressie en uitgebreide keuze (met consumentensegmentatie) met zich mee brengt.
Het geeft in ieder geval aan dat er beperkingen zijn aan het idee dat je al die issues via de supermarkt defintief kunt regelen door positieve labels. Economen bevelen in de regel aan om al die aspecten die we willen regelen in de prijs te stoppen: als transport negatieve effecten heeft, stel dan een accijns in zodat de effecten worden gecompenseerd in de hogere prijs (dat doen we trouwens al ruimschoots in Europa, vergeleken met de Amerikanen, dus wat dat betreft hoort die foodmiles discussie niet hier thuis). Of als een dieronvriendelijke behandeling echt niet kan: verbieden. Maar ja, de overheid is daarvoor niet meer bij machte, en dus laten we het aan de markt over.
En dus gaan er nu andere mechanismes werken. We proberen het via een waaier van labels en keurmerken. Daar hoeft niet iedereen op te letten: als er naast mevrouw de Vos vijf consumenten zijn die er wel op letten dan werkt de markt ook al: dan verdwijnen de ooit gangbare eieren uit het schap ten faveure van de scharreleieren.
Maar als consumenten er niet meer op willen letten, dan gaat gebeuren wat het NRC artikel suggereert: we zoeken een supermarkt uit als overkoepelend merk waarvan we denken dat die het netjes voor ons geregeld heeft in de inkoop en we zetten tegelijk actiegroepen en de media aan het werk om die supermarkt scherp te houden. Niet door positieve labelling maar door schandpaalakties van producten waar iets mis mee is. Dat draagt dan wel weer enigszins bij aan de verwarring voor het schap, maar de supermarkt zal er alles aan doen dat te voorkomen en dus hoge eisen stellen aan de productie. Het leidt tot contract-farming waarbij de supermarkt boeren onder contract heeft (via een tussenorganisatie) waarbij met een vuistdik contract (zo eentje als de franchise-nemers van AH of Starbucks mogen tekenen) over hoe er geboerd moet worden.
Tenzij de recessie een depressie wordt (dat woord mag weer sinds deze week), dan telt alleen nog de prijs. Dat wordt de Health Check van al die goede bedoelingen van non-price consumer concerns.

De foto nam ik op de markt in Bergen op Zoom vanwege de verwarring: komt teerkamer van "vertering" of niet?

Concurrentiekracht EU Food

Eind november hadden we een conferentie in Den Haag over de concurrentiepositie van de EU Food industry. Ik blogde er hier eerder over en het deed me zaterdag 29 november in het openingsartikel van het AgDagblad belanden. De EU heeft nu de presentaties on line gezet, je kunt ze hier vinden.

En nu we toch reclame maken: van ons eerste rapport verscheen een wetenschappelijk paper in Agribusiness, volume 24-4, autumn 2008: "An economic and legal assessment of the EU Food Industry's Competitiveness.

Langs St-Niklaas

Net op tijd voor Sinterklaas ben ik weer terug van een reisje naar Gent met een omweg terug via Naarden-Vesting. De trein stopte telkens in St-Niklaas en een Engelstalig Vlaams blad besteedde aandacht aan het al of niet discriminerende karakter van Zwarte Piet.
In Gent keek ik met de Vlaamse collega's naar gezamenlijk transitieonderzoek en bij die gelegenheid mocht ik een lezing houden die als volgt werd aangekondigd:

Kondratieff, Williamson en Research on Transitions
Een lezing met discussie door Krijn J. Poppe, LEI Wageningen UR

De huidige kredietcrisis is een nieuwe aanwijzing dat de lange golf theorie van Kondratieff een zinvolle bijdrage uit de economie is om transities beter te begrijpen. Dergelijke golven bestaan uit vier fasen die halverwege gescheiden worden door een forse crash, die ruimte geeft voor institutionele vernieuwing. Dat raakt ook de landbouw, meer dan in de lopende discussies over productivistische en non-productivistische landbouw wordt erkend.
Vanuit deze theorien en de huidige situatie in de economie kunnen we niet alleen interessante onderzoeksonderwerpen over de structurele ontwikkeling van de landbouw en voedingsmiddelen industrie identificeren, maar is er ook aanleiding de organisatie van het landbouwkundig onderzoek zelf te beschouwen. In verschillende Europese landen, waaronder Nederland, zijn veranderingen doorgevoerd in institutionele structuur, die nadere bestudering vragen.

Het leverde een goede discussie op met meer inzicht over Kondratieff versus industriele revoluties en over het al of niet kunnen managen van transities. Dat was meteen nuttig voor een denk-diner (om de Franse term diner-pensant maar eens te vertalen) in Naarden over dierwelzijn. Met een franse keuken en kalfshaasje, dat wel.

De foto is niet uit Gent maar uit Middelburg.

Innoveren is regels maken

Vorige week verscheen Syscope 19 met daarin mijn column "innoveren is regels maken". De techniek en de markt veranderen meestal sneller dan de instituties. En die zijn nodig om een nieuwe ontwikkeling echt op te schalen tot iets groots. Vandaar.

speculatief grondbezit en Fortis

In de NRC van afgelopen zaterdag schreven Prof.ir Klaas van Egmond (Universiteit Utrecht v/h RIVM) en Prof. dr. mr. Herman Philipse (Universiteit Utrecht) over de verrommeling van Nederland als gevolg van verrommeld bestuur.

Ze stellen met name ook de rol van grondspeculanten aan de orde, die een kans krijgen omdat gemeentes zich niet meer op grondmarkten begeven. En door het zelfrealisatiebeginsel denk ik, want dat zet projectontwikkelaars aan tot grondposities, maar dat schrijven ze niet met zoveel worden. Ze gaan er vanuit dat boeren nauwelijks verdienen aan de grondprijsstijgingen, maar dat betwijfel ik eerlijk gezegd. De rol van de fiscale dwang tot herinvesteren blijft ook ongenoemd.

Verder betichten de hoogleraren ook Fortis van speculatief gedrag: "Zo zit in de inboedel van het Fortis concern, waar de Nederlandse staat nu zeggenschap over heeft, zo'n 30.000 hectare aan landbouwgronden. Ze werden aangeschaft uit sepculatieve overwegingen, veelal op strategische locaties"
Ze zullen het wel hebben nagevraagd en mogelijk heb ik wat gemist, maar ik dacht altijd dat Fortis die gronden van de oude AMEV had en daar in geinteresseerd was voor de beleggingsportefeuille vanwege diversificatie van risico, waarbij het rendement niet zozeer uit de pacht komt maar uit het feit dat van tijd tot tijd pachtcontracten vrijvallen en er een waardesprong is van eigendom in verpachte naar onverpachte staat. En daarnaast zijn er mogelijk nog sale- en leaseback constructies a la Fagoed.

Sommige van die gronden lagen op Tiengemeenten en in de Biesbosch en dat lijken me wel erg speculatieve locaties als je op woningbouw rekent. Maar wellicht is er ook daar woningbouw denkbaar of heeft Fortis zijn locaties inmiddels naar stedelijke randgebieden verlegd. Dan moest Financien ze maar niet privatiseren maar aanhouden voor bouwlocatie. Zijn we dan ook weer goedkoop aangekomen.

Geen rondje ZW

Rijkswaterstaat had me voor vanmiddag een vliegtochtje boven de Zuidwestelijke delta beloofd, maar dat ging door de sneeuwverwachting helaas niet door. We zijn vandaag met een Reflectiecommissie voor de Zuidwestelijke Delta begonnen, die een advies mag uitbrengen over hoe het verder moet met de inrichting van de delta in het kader van de klimaatsverandering. Ter opvolging van het plan van Cees Veermans Deltacommissie. Ik mag er kennis over landbouw- en visserijeconomie en transitie inbrengen, en de start was veelbelovend. Simpel zal het niet worden, gezien alle al lopende (of juist niet lekker lopende) discussies.
De NRC van afgelopen zaterdag had een mooie bijlage "Document Nederland" met fraaie foto's rond het thema wassend water. Ik leerde eruit dat Dordt veilig in de uiterwaarden kan bouwen (de Voorstraat is de dijk) omdat zout en zoet elkaar hier in het wantij ontmoeten.
Net zoals ik vandaag leerde dat een van de hoogst liggende gebieden in Zeeland het Land van Saeftinge is: dat is buitendijks opgeslibt, de binnendijkse polders zijn diep ingeklonken badkuipen. En de ramp van 1953 vond, in ieder geval qua areaal, vooral buiten Zeeland plaats (nl. in WestBrabant en Zuid-Holland) zo vertelde iemand uit de waterhoek - Zeeland was natuurlijk wel de provincie waarvan het hoogste percentage inwoners werd getroffen. Het is maar hoe je er naar kijkt.
De NRC bijlage verhaalt ook van het eiland van Dordt, waar een polder van 100 ha verwaterd wordt tot natte natuur (om het beladen woord ontpolderen te omzeilen). De projectleider heeft ontdekt waarom boeren soms niet enthousiaster zijn: "De grootste pijn, legt hij uit, zit 'm bij de boeren die grond in eigendom hebben gehouden, of althans binnen de familie, in de hoop dat er later op gebouwd zou worden door de uitbreidende stad. In dat geval zouden ze hun grond duur hebben kunnen verkopen. Die hoop was op niets gebaseerd".

afval centraal

Het aantal koeien per ha zegt Nederland meer dan in Argentinie, daar hebben ze het over het aantal ha per koe. Ook de wijze waarop je een indicator definieert zegt het een en ander over de situatie. Of hoe je tegen het probleem aankijkt.
Op een conferentie vorige week (zie de blogs van afgelopen dagen) hield iemand van het Schotse zuivelbedrijf Robert Wiseman (dat meer dan een kwart van de UK consumptiemelkmarkt in handen heeft) een verhaal over duurzame ontwikkeling binnen hun business.
Een centrale indicator in de bedrijfsvoering is het aantal liters melk per kg afval. Die indicator is al behoorlijk gestegen en moet verder omhoog. Een verfrissende manier van kijken voor mensen die altijd gewend zijn afval te minimaliseren. Natural resources zijn in Schotland blijkbaar zo schaars geworden dat het gaat om het verhogen van de productie per schaarse bottleneck. In aansluiting meldde de Bonduelle vertegenwoordiger dat bij de productie van salades voor Frankrijk door zijn bedrijf de hoeveeelheid afval is teruggebracht tot de hoeveelheid die genoeg is om een Afrikaans dorp een heel jaar te voeden. Dat motiveert het personeel om dit nog verder te reduceren.
Ideetje voor de Nederlandse statistiek: introduceer de indicator "varkensvlees per kg fosfaat".