complex en erger

In een artikel van mijn Wageningse collega Jim Woodhill in The Broker, een blad van het ministerie van buitenlandse zaken over het omstreden onderwerp ontwikkelingssamenwerking, kwam ik een interessante figuur tegen over hoe je problemen kunt indelen. De versimpelde figuur hiernaast komt uit de Wiki en gaat terug op oa. de Harvard Business Review van een jaar geleden, zo begrijp ik.

De indeling is een kwadrant van simpel versus ingewikkeld en een overzichtelijke resp. wanorderlijke context. In het geval van simpel is er een duidelijke oorzaak gevolg relatie en moet je de feiten vooral op een rijtje zetten (categorize). Wordt het gecompliseerd dan is de oorzaak gevolg relatie niet zo simpel en vaak zijn er tijdsvertragingen of duiken de gevolgen op andere plekken op. Analyseren voor je besluit is dan een goed idee.

Wordt het complex dan kun je de effecten vaak pas achteraf begrijpen en is proefsgewijs (kleine schaal) testen geen gek idee. Wordt het chaotisch dan zijn oorzaak en gevolg niet te begrijpen, ook niet achteraf. Doe dan maar wat je het beste lijkt (en dat lijkt me dan vooral het proberen de situtatie in een van de andere hokjes te drijven).

in 't finse

The future of Life Science Faculties and Universities is een boekje dat je beter niet kunt lezen, tenzij je het Fins machtig bent. Ik kreeg het toegestuurd omdat er een verdwaalde engelstalige bijdrage inzit waar ook mijn naam als auteur bij staat. Een paper bij het 100 jarig bestaan van het academisch bosbouwonderzoek in Helsinki, gebaseerd op eerder gepubliceerd werk. Ook nog een zeer leesbare bijdrage uit Denemarken en een verhaal van de Dean, en verder is het onnavolgbaar Fins. Maar wel leuk om die bundel ineens uit de brievenbus te vissen.
.

Krijn J. Poppe and Ruud B.M. Huirne: Dynamics in Dutch agricultural research. in: Meri Jakonen & Anne Rauhamaki: The future of Life Science Faculties and Universities, Helsinki 2008, ISBN978-952-10-1879-4

silent spring revisited

Na het boek van Rachel Carson, Silent Spring, is het met de bestrijdingsmiddelen nooit meer goed gekomen, zo luidt de gangbare opvatting. Maar kwam de verschuiving in opvattingen wel door het boek? Volgens de Amerikaanse hoogleraar Politieke wetenschappen Frank Baumgartner niet.
Uit zijn onderzoek blijkt dat al in het jaar daarvoor er in de publieke opinie een verschuiving van opvattingen plaats vond, het boek profiteerde slechts van een uitstekende timing. Hij lichte dat gisteren toe op onze transitieconferentie.
Ik had het genoegen met hem te dineren en hij legde uit hoe hij grote databases opzet, waarop hij kwantitatief onderzoek doet. En daarbij ziet hij dat de meningen over sommige onderwerpen vaak ineens omslaan. Er vindt soms een soort ontdekkingen plaats die ook de gewone burger duidelijk maken dat het in werkelijkheid heel anders met de waarheid gesteld is dan de experts ons hebben voorgehouden. Iedereen shocked en de stereoptypes waar iedereen door beperkte cognitieve vermogens mee werkt, flipperen om.
Tot het zover is wordt informatie hyper-incrementeel verwerkt, maar ineens is er dan een uitschieter. De aandacht van de minister president of de voorpagina van de Telegraaf is onvoorspelbaar en zeer scheef verdeeld. De kans dat iets de aandacht trekt hangt van de concurrentie met andere onderwerpen af, en die kans is variabel. Dat kennen we van het komkommerseizoen. En daarmee is die kans een loterij. Maar als er dan iets gebeurd, dan is het ook goed raak. Dat levert een crisis op voor echte veranderingen. Tot die tijd is het doormodderen.
Baumgartner schreef er een boek over: The politics van attention.

Krakers en golfers organiseren zich

De ruimtelijke ordening in dit land blijft boeien. Ik blogde daar een paar jaar geleden al over en ook op de transitieconferentie die we dezer dagen in Wageningen houden waren er diverse (Nederlandse) papers. Een daarvan was de afspiegeling van een boek waar ik je even op wil wijzen: het beschrijft de ervaringen van twee cases waarin burgers zelf de organisatie van de publieke taken ter hand nemen. En het leuke is: aan beide zijden van het spectrum van de woningmarkt kom je dat tegen. De ene case is de luxe golfresidentie in Dronten, de andere de gekraakte ADM werf in Amsterdam.

Rosalie van Dam, Jasper Eshuis en Noelle Aarts: Zelforganisatie. uitgegeven bij Alterra, Wageningen. ISBN 978-90-327-0364-6

jagers, geen boeren

De Nederlandse man is een jager, althans in 80% van de gevallen. Nee niet in de huwelijksmarkt, maar kwa afstamming. Weer zo iets wat we niet wilden weten, maar tot ons komt door het in kaart brengen van genen. De Leidse hoogleraar Peter de Knijff heeft ontdekt dat we vooral afstammen van de jagers die 35.000 jaar geleden uit Afrika West-Europa binnentrokken.
Maar 20% stamt af van de boeren, die pas 7.000 geleden uit het Midden-Oosten de Balkan introkken, en verder Europa in. Hoe dichter bij Istanbul, hoe meer boeren in de voorvaderen. In de delta drongen ze maar matig door.
En het is nog gekker: binnen Nederland wonen er vooral in de echte landbouwstreken veel jagers en weinig boeren. Groningen is een mooi voorbeeld. Ook het Westelijk Weidegebied kent vooral jagers. Alleen in WestZeewsVlaanderen (waar ooit de eerste cooperatie "Welbegrepen Eigenbelang" werd opgericht), Zuid Limburg en de Gelderse Vallei vind je minstens 25% boeren en relatief wat minder jagers.
De conclusie dringt zich op dat de boeren in Nederland van jagers afstammen die het boeren copieerden van de echte boeren. Dat innovatiemodel bestaat nog steeds in de Nederlandse landbouw: kijk wat elders in de wereld en in andere bedrijfstakken goed gaat, sleutel er wat aan, en je bent succesvol boer. Boeren is hier jagen op innovaties.

Op basis van een artikel in de NRC, 21.10.2008 "De jager in de Nederlandse man"

de crash en transities

Wie nog twijfelt of de huidige krediet crisis een echte crash is van het type 1929, 1893, 1847 of 1797 overtuig ik gaarne met bijgaande grafiek. Komt uit een boek van Carlota Perez, ik publiceerde daar eerder over en nu heb ik ook het jaartal maar in de grafiek toegevoegd.

Ik hou er morgen een workshop over op onze conferentie in Wageningen. Het goede nieuws is overigens dat als we de institutionele aanpassingen komende jaren goed doen (omdat we in een diepe recessie zien dat het zonder aanpassingen niet goed komt), we een "gouden eeuw" tegemoet gaan, a la de jaren 50 en 60.

eemland en pieterpad

Gistermiddag reed ik nog even met een Italiaanse hoogleraar landbouweconomie naar de Eemlandhoeve. We hadden net een paar dagen zitten puzzelen of we wat kunnen met een vergelijking tussen Italiaanse en Nederlandse data. Al was het maar omdat velen slow food Italie zien als het voorland van de multifunctionaliteit, pluri-activiteit en diversificering - dat zijn alle drie andere maar gerelateerde concepten. En misschien kunnen we wel uitzoeken of je nou ook wat verdient met die insteken, wat niet onbelangrijk lijkt nu de recessie de health check van deze wat luxere producten wordt.
Als ik het geweten had, hadden we het niet gedaan, want Nederland bleek aan het eind van de herfstvakantie met slecht weer het land van de slow traffic. Twee-en-eenhalf uur voor de afstand Den Haag-Bunschoten. Zo konden we nog net constateren dat de conferentie over plattelandsontwikkeling een succes leek te zijn geweest. Het heeft in ieder geval een nuttige website op met relevante links en blogs: http://www.guus.net/. Zie aldaar.

Gefeliciteerd
De felicitaties van vandaag gaan naar het Pieterpad. Dat is 25 jaar geworden zo meldt Trouw vandaag op de voorpagina. Waarmee weer eens even de aandacht gevestigd wordt op het feit dat dit geen pad uit de Middeleeuwen is (zoals sommigen denken) maar door de voorlopers Toos Goorhuis en Bertje Jens gewoon is uitgezet zodat wij ons in slow tempo uit de voeten kunnen maken.

Liefs uit Londen

Vandaag even op en neer van Zestienhoven naar Londen. Voor het voorzitten van de stuurgroep EuroChoices. Het gaat steeds beter met het blad en we hebben weer veel ideeen voor 2009.
Zo'n vergadering is ook een mooie gelegenheid om even bij te praten met de collega's en te zien of er nog Europese projecten op te zetten zijn. En verder is het een mooie traditionele vergaderplek: de farmers club, een echte Engelse club, midden op Whitehall, uit de tijd dat de grondbezitters nog dicht tegen de macht aan zaten.

SCP over platteland

Onlangs beweerde ik in een interview dat Nederlanders wat al te nostalgisch naar het platteland kijken en niet goed op de hoogte zijn wat daar en in de voedingsmiddelenindustrie echt speelt. Met alle (wetgevings)gevolgen van dien. Het Sociaal-Cultureel Planbureau bracht er van de week een rapport over uit. We hebben een tamelijk idylisch beeld van het platteland. SCP directeur Paul Schnabel vindt het knap om die idylle te behouden bij de werkelijkheid van schaalvergroting. Zal wel komen omdat 60% van de Nederlanders ooit op het platteland woonde en de helft daarvan wil wel naar het platteland verhuizen.
Misschien is dat instandhouden van de Ot en Sien idylle inderdaad handig, al was het maar omdat er draagvlak blijft zo weinig mogelijk te bouwen of bedrijventerreinen aan te leggen. Driekwart van de Nederlanders is daar negatief over. En de minister ziet er kansen in voor agrotoerisme. Dat dan het beeld weer in stand houdt, want voor dat agrotoerisme gaat men zelden naar het Westland of de Peel. Overigens is maar 22% van de bevolking echt tegen het teruggeven van landbouwgrond aan de natuur. Vooral rond rivieren vindt veruit het grootste deel van de bevolking dat prima. Handig voor Ed Nijpels die net vandaag aanbeveelt de Hertogin Hedwige polder langs de Westerschelde toch maar onder water te zetten. Je hoeft er maar 1 Belg voor te onteigenen.
Onderzoekster Steenbekkers ziet terecht een gevaar in het verschil tussen beeld en realiteit. Een verschil dat zich ook uit in een negatieve opvatting over de afname van het aantal agrarische bedrijven en het aantal koeien in de wei.

Gebaseerd op de samenvatting in het Agrarisch Dagblad 21.10.2008

beleggen in integraties

Vrijdagmiddag had ik een leuk gesprek met iemand uit Nieuw-Zeeland, niet alleen over vrijhandel en concurrentiepostie maar ook over het feit dat je steeds meer grote ondernemingen ziet die ook de landbouwproductie zelf onder controle proberen te krijgen. Hij vertelde over een bedrijf in kiwi-land dat vele miljoenen in de schapenindustrie stopt om daar met contract-farming aan de slag te gaan.
Dit weekend las ik in een beleggingsblad van Van Lanschot een verhaal over het Belgische Petercam Equities Agrivalue dat denkt dat er op lange termijn veel rendement in de agrarische sector is te halen gezien de groeiende wereldbevolking. Ze denken dat daartoe een groene revolutie nodig is. Dan kun je je afvragen of de winsten niet naar de veredelaars in plaats van ook de retailers of plantages gaan. Enfin, het fonds zoekt vooral naar pricing power en in dat kader hebben ze een sterke voorkeur voor, je raadt het al, geintegreerde ondernemingen die het fork-to-farm concept helemaal in eigen hand hebben.
Een onderschatte trend, de ketenintegratie en de Starbuck-filialisering van de boer.

Naar een nieuwe groene revolutie in: Private Investments Oktober 2008

hennep als millionseller

Volgens een politiefunctionaris op de voorpagina van de NRC van dit weekend exporteren we voor 2 miljard euro aan hennep producten (hash dus). De export van bloemen en planten is maar ruim twee keer zo groot. De agrarische sector neemt dus een veel groter deel in van de economie dan we denken. Weliswaar is de productie illegaal, maar in verschillende landen wordt het zwart werken uit de onofficiele economie ook bijgeschat.
De dienders willen die 2 miljard gaan bestrijden. Dat gaat niet lukken. De prijselasticiteit is vermoedelijk zodanig dat wanneer de productie halveert, de prijs meer dan verdubbelt. Het zal wel de bedoeling zijn dat het volume van de productie naar beneden gaat.
De functionaris beschuldigt ook de landbouwuniversiteiten (we hebben er in dit land maar 1 voor zover ik weet) van medeplichtigheid in de veredeling. Daar zit een verhaal in voor het Wageningse universiteitsblad zo lijkt me.

NRC 18.10.2008

stabiliteit

Stabiele inkomens - veel effectenbezitters en boeren vinden dat wellicht een aantrekkelijk idee. In ieder geval denken ambtenaren dat als het om boeren gaat, en zijn geinteresseerd in methodes om inkomens stabieler te maken. Economen willen nog wel eens opmerken dat dat vaak ook gepaard gaat met een gemiddeld lager inkomen, maar sinds de IJslandse spaarrekeningen is dat ook geen nieuws meer.
Enfin, wie geinteresseerd is het thema inkomensstabilisatie in de europese landbouw wijs ik op een nieuw boek. Uit welbegrepen eigen belang want collega Hans Vrolijk en ik schreven er een hoofdstuk in over inkomensfluctuaties in Europa. Waarin we laten zien dat in Zuid Europa de opbrengstfluctuaties hoger zijn, maar door de lage marges bij ons de inkomensfluctuaties hoger zijn. Financial risk is ook een vorm van business risk als je met vreemd vermogen werkt.

Miranda M.P. Meuwissen, Marcel A.P.M. van Asseldonk en Ruud B.M. Huirne: Income stabilisation in European agriculture. Wageningen Academic publishers, ISBN 978-90-8686-079-1

fanfare

Giethoorn staat vandaag stil bij 50 jaar Fanfare, de beroemde film van Bert Haanstra. Giethoorn werd er beroemd door en trok beroemdheden als Rijk de Gooijer als inwoner aan.

De openingsscene met de koe die door het landschap schuift, toont weliswaar geen koe in de wei (maar op het water), maar heeft meer dan enige andere Nederlandse film het idee in het geheugen gegrift dat idee dat de koe in de wei hoort. Wie had 50 jaar geleden gedacht dat dit een onderwerp van politieke discussie zou worden?

vesting Brussel

Een dagje Brussel gisteren. Niet op de Eurotop overigens. Sterker: op weg naar een ander gebouw van de Commissie wilde ik de Schuman rotonde nemen, maar prikkeldraadafzettingen en agenten hielden me tegen. Zo'n Europese top annexeert een fors deel van de publieke ruimte, zelfs een heel metrostation wordt er voor afgesloten. Vinden we als Nederlanders snel een tikje overdreven, maar het schijnt nodig.
Overigens vergaderden we op historische grond: de 12e verdieping bij DG Enterprise (het Brey gebouw voor de insiders), in de vergaderzaal waar zo'n 15 jaar lang de Commissie Delors vergaderd heeft. Een grote ovale tafel die nog eens met een extra ring groter is gemaakt toen het aantal commissarissen werd uitgebreid. Met als gevolg een matige en vermoeiende acoustiek. Nu goed voor beraadslagingen over de concurrentiepositie van de food industrie en het landbouwbeleid. Achter gesloten deuren.

voedingsadvies

Wat zou je er van vinden om op basis van je DNA-profiel een persoonlijk toegesneden voedingsadvies te krijgen: verminder je persoonlijke kans op vaatziekte met 43% door het eten van spinazie met vette vis - ik noem maar wat raars.

Een proefschrift over dat idee werd gisteren in Wageningen verdedigd. Het was een interessante bijeenkomst. Het onderzoek wees uit dat de consumenten er wel wat inzien als de winst niet naar het bedrijfsleven gaat (dat is meestal ook niet zo), als je maar niet voor alle gezinsleden verschillend moet koken en als de wetenschappers het eens zijn over de voor- en nadelen. Wetenschappers zelf vinden dat de dood in de pot voor de wetenschap, die zijn het liever oneens.

Een van de opponenten vond het allemaal niet zo nieuw, of je nu een advies krijgt omdat je vrouw bent en suikerziekte hebt of dat dit heel precies op je eigen DNA is gebaseerd, dat maakt toch niet echt wat uit. En een ander vond het niet het echte issue: we weten al lang dat mensen adviezen niet opvolgen en zich toch weer met chips voor de TV dik eten en waarom zou dat nu veranderen met een advies gebaseerd op je genen.

Nu gaat het daar eigenlijk bij een proefschrift allemaal niet om, daar gaat het om de wetenschappelijke methoden waarmee je die vragen onderzoekt. Want zoals een van de opponenten eerlijk zei: de hype is al weer een beetje voorbij. Het idee kwam uit de hause van de ontrafeling van de genen-structuur (kost inmiddels niet veel meer) en de ICT (zodat je in de supermarkt precies aankoopadvies kunt geven), in een tijd dat Numico heel Nederland aan de nutripillen wilde helpen, en inmiddels blijkt het allemaal veel moeilijker om precies te ontrafelen hoe een bepaalde voedingsstof een gen en daarna je gezondheid beinvloedt. Gelukkig kun je de onderzoeksmethoden wel weer meenemen naar de volgende hype.

Soms wordt ik wel eens afgunstig als ik zie hoe bij nieuwe technieken er weer bakken met geld beschikbaar komen om zo'n technische ontwikkeling te onderzoeken, waarna het toch weer veel moeilijker blijkt dan voorgespiegeld. Dat lukt ons sociaal onderzoekers veel lastiger, maar gelukkig mogen we af en toe meeliften. Zo komen er toch nog mooie marketing proefschriften en goede verdedigingen.

Proefschrift: Amber Ronteltap: Public acceptance of nutrigenomics-based personalised nutrition, Wageningen 2008

van mais en modder

De buurman begon vanochtend aan de maisoogst. Met dit weer meteen een dijk met modder, waarbij er veel (en ook wel geslaagde) pogingen werden ondernomen om die op te ruimen. Er was een extra man met tractor en borstelmachine bijna full time mee bezig. Het mag wat kosten.

Een perfecte illustratie van het interview dat ik maandag dankzij deze blog aan een journalist gaf over de economie van kavelruil. De percelen in Nederland zijn vaak groot genoeg, maar de gebruikerskaart is een mozaiek. Of beter: een legpuzzel die misschien zo hier en daar met kavelruil kan worden opgelost. Zodat de percelen bij elkaar en bij de huiskavel komen te liggen en al die grote machines minder over dijken met fietsende schoolkinderen hoeven. En we de kosten besparen van de mensen met borstelmachines. Kunnen we gewoon doormodderen als het regent.

het tuinpad voor uit in eigen land

Radio 1 wekte mij vanochtend vroeg met het Dorp van Wim Sonneveld en het bericht dat Deurne "het tuinpad van mijn vader" nu ook zo genoemd heeft. Ik blogde al eens eerder over deze evergreen die ons beeld van het platteland voor altijd met nostalgie heeft overgoten.
Misschien bevordert het het binnenlandse toerisme. In de laatste SPIL wijst Pieter Lukkes er op dat we 18 miljoen vakanties in het buitenland doorbrengen en dat dit slecht is voor de betalingsbalans (overigens niet van de euro, de vakanties gaan vooral naar Frankrijk en Duitsland dus dat valt volgens mij wel mee) en voor het milieu. We zouden in Nederland moeten blijven.
Ik vrees dat de marketing invalshoek hier wat onderbelicht is. Vooralsnog maak je aan de bar of op een verjaardagspartijtje meer indruk met je bergbeklimming van de K2, je trektocht door Patagonie of de citytrip naar Barcelona dan een weekje wandelen langs slagerij J. van der Ven in Deurne of een weekend in Appelscha.
Lukkes wil de marketing van de regio verbeteren, en niet van de Randstad naar de Chinezen maar van de Achterhoek naar de Hagenezen. De vraag is waarom de overheid dat zou moeten doen, kan het bedrijfsleven in de Achterhoek dat niet zelf via de VVV? Of denkt ook dat bedrijfsleven dat je vooralsnog meer verdient door de Chinezen de Tweede Binnenbantammerstraat in de Amsterdamse grachtengordel te laten zien, zodat we dat uitje naar Avignon of Alanya kunnen betalen uit de winst van dat inkomend toerisme?
.
Op een ander punt zou ik graag verdere cijfermatige onderbouwing willen zien: Lukkes is ook tegenstander van landschapsvervuiling door windenergie en verbindt deze zaken aan elkaar door te stellen dat de aantrekkelijkheid van Flevoland daardoor van een juweel naar een laag-productief industriegebied is gedegradeerd, daarmee suggererend dat dit de recreatie in Flevoland heeft doen afnemen. Daar zou ik wel eens cijfers over willen zien: heeft Centerparcs Zeewolde sinds de windmolens een lagere bezettingsgraad dan de andere parken van dat concern? Loopt het bezoek aan de Riviera- en Flevocamping langs het Veluwemeer terug? Heeft Dorhout Mees 5 km ijsbaan moeten aanleggen als tegenwicht tegen de windmolens? Is de overgang van de Flevohof naar Walibi naar Sixflags en weer naar Walibi een gevolg van teruglopende belangstelling door windmolens? Aarzelen mensen de Batavia of Schokland te bezoeken vanwege windmolens? I doubt it.
Ik denk dat er best een aantal mensen nu niet gaan wandelen of fietsen vanwege dat industriele (hoewel ook de Rotterdamse haven veel toeristen trekt) en in plaats daarvan naar de Achterhoek gaan. Maar daar staat tegenover dat Flevoland weer andere recreatievormen biedt waar de bezoekers die windmolens voor lief nemen omdat je ze alleen op de heen- of terugreis ziet of helemaal geen belangstelling voor landschap heeft. Regio's specialiseren zich dus. Prima om tegen windmolens te zijn, maar ik betwijfel vooralsnog of toerisme daarin een belangrijk argument is.

P. Lukkes: Regionale component onderbelicht bij toeristische promotie van Nederland SPIL, 2008-4

4groepen model in SPIL

Gisteren geen blog want we lieten Amerikaanse vrienden Dordt zien (hier op archieffoto) - ons eigen Philadelphia zogezegd. En op het terras las ik nog even de nieuwste SPIL uitgave, een blad dat de discussie zoekt, dus in de komende blogs kunnen ze die met een paar signaleringen ook krijgen ;-)
Er staat een goed verhaal in uit kringen van de SER, dat het viergroepen model omarmt. Daarin komt niet iedereen zomaar voor overheidssteun in het landbouwbeleid in aanmerking, bijvoorbeeld omdat je het landschap openhoudt. Terecht constateert men dat in Flevoland of Noord-Frankrijk een open landschap een onlosmakelijk bijproduct van de landbouw is waar de boer niets extra voor hoeft te doen (en al een ruimtelijke ordeningsrecht heeft dat de grond voor landbouw beschikbaar houdt), en wat we dus ook niet extra hoeven te betalen.
Wel ziet men reden te betalen voor extra diensten of daar waar de kosten extra hoog zijn en je toch landbouw wilt houden. Bij die hoge kosten wordt ook de grondprijs genoemd als argument om premies tussen regio's te differentieren, maar dat zal wel een slip of the pen zijn - of men moet Ricardo nog eens lezen: de tarwe is niet duur omdat de grondprijs hoog is, maar de grondprijs is hoog omdat de tarwe duur is.
Over een ding hoor je nog te weinig in deze discussies, zo vind ik, en dat is dat de huidige bedrijfsstructuur niet bepalend zou moeten zijn voor de bepaling van die kostennadelen. Als je de veenweide landschappen goedkoper kunt onderhouden met veebedrijven van 100 ha en 200 koeien dan 40 ha en 80 koeien, dan moet je het kostennadeel bepalen bij die 200, niet bij die 80. Ik betwijfel of alle deelnemers in het debat die mening delen.
Overigens willen we juist in die veenweidegebieden helemaal geen landbouw houden, zo heb ik de indruk: het moet deels vernat worden zo wil het Randstadplan van het kabinet. Van mij zou de reductie van de klimaatgassen in het verkeer in plaats van in het veen mogen worden gezocht, maar dat schijnt op termijn geen oplossing te zijn, we blijven maar dalen.
Daarnaast moet mijns inziens in de discussie een rol spelen dat juist in de Nederlandse "nadeel" regio's men vaak relatief dicht bij de stad zit, met als voordeel alternatieve werkgelegenheid, mogelijkheden voor multifunctionele landbouw en optiewaarde van de grond. In een opiniebijdrage van eind vorige week in het Agrarisch Dagblald haalde mijn LEI collega Wim de Hoop en zijn mede auteur onderzoek van prof. Han Wiskerke uit Wageningen aan dat juist rond de stad het aantal bedrijven minder snel afneemt: er zijn makkelijker alternatieve strategieen mogelijk dan verder weg. Het lijkt dus wel mee te vallen met al die nadelen, want erg leeg loopt het nog niet en de ruimtelijke ordening zorgt er al voor dat het niet volgebouwd wordt.

Marko Bos en Alexandra van Selm: Naar een viergroepenmodel voor vergoedingen aan boeren in: SPIL 2008 nummer 4

reele opties

Soms kun je beter even wachten met het nemen van een besluit, zelfs in het geval van een crisis. Omdat er volgende week meer informatie is dan vandaag, bijvoorbeeld omdat de manier waarop de crisis zich ontwikkelt zelf informatie oplevert (over het vermoedelijke verdere verloop van een ziekte of het vertrouwen van mensen in banken).

De optie om te wachten is dan geld waard, je koopt informatie. Dat is het idee van de reele optietheorie. Opties als in opties bij de aankoop van een huis. Reeel omdat het niet gaat om financiele opties maar investeringsbeslissingen. Het is in de huidige -mede door overmatig ongecontroleerd gebruik van risico management instrumenten veroorzaakte- financiele crisis misschien niet zo'n populaire theorie, en ik weet niet of Wouter Bos er gebruik van heeft gemaakt bij zijn besluit 20 miljard beschikbaar te stellen. Wel las is er een boeiend proefschrift over, waarin wordt beargumenteerd dat toepassing van dit inzicht in een MKZ (Mond- en Klauwzeercrisis) nuttig kan zijn. Ook al begint zo'n crisis vaak met achtergehouden informatie of tijdsvertragingen voordat de crisismanager weet dat hij moet gaan besluiten.

Lan Ge: Flexible decision-making in crisis events. Proefschrift Wageningen, oktober 2008

nazomer

Een mooie dag vandaag. Indian Summer of in goed Nederlands: oudewijvenzomer.

De web2.0 wereld brengt met zich mee dat prive en werk in elkaar overlopen. Ofwel deze blog leidt tot interviews. Ook mooi.

modellen

Nog een keer wereldeconomie, en dan keren we weer terug naar de normale inhoud van deze blog. Het Rijnlandse model gaat weer in de mode komen, zo voorspelt Maarten Schinkel in zijn column in de NRC van afgelopen dinsdag (7.10.08). De Washington-consensus heeft wellicht zijn langste tijd gehad (vooral omdat Washington zelf zich er niet aan hield) en TINA (there is no alternative, in globalisation) lijkt ook niet waar. Schinkel citeert ene Piet Keizer van de Utrecht School of Economics, die een mooie synthese voor ordening uit drie wereldvisies destilleert:

• het liberale principe van individuele vrijheid en verantwoordelijkheid
• het socialistische principe dat iedereen recht heeft om zijn talenten te ontplooien en te participeren in de samenleving
• het conservatieve principe dat personen en groepen (families, kerken, bedrijven, middenveld) die zich in het verleden hebben bewezen een voorlopersrol moeten kunnen vervullen

Maarten Schinkel: Op zoek naar Amerika's volgende topmodel, NRC 07.10.08

van het een komt het ander

De wereld is niet erg voorspelbaar noch maakbaar. Die positie mag ik als sociaal wetenschapper graag innemen in de discussie met de ingenieurs van deze wereld. En niets helpt daar zo goed bij als voorbeelden die in de wet van de onbedoelde gevolgen passen.

Zo legde The Economist pas uit dat de Noordkoreaanse overheid veel aan legitimiteit verloren heeft doordat de Chinezen goedkoop de nieuwe DVDs gingen produceren, waardoor de Zuidkoreanen massaal hun oude videorecorders wegdeden, die voor een prikje met de videos ten noorden van de gedemilitairiseerde zone zijn beland. Waardoor men nu daar weet hoe je de samenleving ook anders kunt organiseren.

Zondag las ik in de TGV de Financial Times en in zijn column The Long View had John Authers ook een paar interessante voorbeelden van onbedoelde gevolgen, in dit geval op zich niet zo heel relevante veranderingen in het wereldsysteem die hebben bijgedragen aan de kredietcrisis.
Een deel van de ellende gaat terug op president Johnson die bedacht dat het wel een goed idee was om Fannie Mae te privatiseren zodat de overheidsboekhouding ten tijde van Vietnam weer wat meer op orde kwam. Het feit dat deze private organisatie (en later Freddy Mac) met een impliciete of expliciete overheidsgarantie op hypotheken in de markt opereerden, betekende dat de rest van de banken daar niet tegen kon concurreren, en zich op de subprime hypotheken gingen richten.

Dan was er de millenium crisis die leidde tot de beslissing veel geld in de markt te pompen, wat leidde tot de Nasdaq crisis en nog weer meer liquiditeit in de markt om die crisis te bestrijden. En dan was er nog de beslissing van de amerikaanse overheid om de 30jarige leningen niet meer uit te geven, waardoor investeerders uitweken naar de verhandelde hypotheken.

Wat Authers niet noemt is de invloed van de computers op de mogelijkheid allerlei risico en optiemodellen door te rekenen, waardoor zeer ingewikkelde producten ontstonden die weinigen meer snapten en waarop het toezicht ontbreekt. Wat dat betreft is het ook een ICT crisis. Een Nobelprijs voor de optietheorie moet de komende weken maar even niet worden toegekend zo lijkt me. Eerdere winnaars maakten er in de praktijk ook al potje van en veroorzaakten een (achteraf nog overzichtelijke) crisis mee.

En zo krijgt de protestbeweging van de sixties alsnog gelijk: ze hadden veel eerder moeten stoppen met Vietnam en het ordentelijk moeten financieren. Dat laatste argument was weinig marxistisch en toen dus niet in de mode; had wel gemoeten.

Angers

Wie deze blog gisteren heeft gemist, dat klopt. Ik was even naar Angers, aan de Loire voor een workshop van het Franse voorzitterschap en het SCAR. Dat klinkt wat angstaanjagend, maar dat is het Standing Committee voor Agricultural Research van de Europese Commissie DG Agri. We discussieerden over de organisatie van het landbouwkundig onderzoek in Europa. Interessant, maar veel verwarrende opvattingen.

Het oude model van onderzoek stond vooral in het teken van de productieverhoging en was een lineaire drietrapsrakket van onderzoek, voorlichting en producerende boeren. Waarbij de voorlichting de in zaaizaad, kunstmest en bestrijdingsmiddelen verpakte technologie hielp toepassen en het praktijkonderzoek uitzocht wat lokaal het beste paste.

Die organisaties bestaan nog (we kregen mooie inleidingen uit de fruitteelt), maar inmiddels hebben retail en agribusiness en ook de overheid zelf via milieuregels de rol van aanjager van innovatie overgenomen. En productieverhoging hoefde in ieder geval tot voor kort niet meer zo nodig. In alle verwarring is er via het plattelandsontwikkelingsbeleid daarnaast een 'grass root' beweging ontstaan van lokale netwerken (onder allerlei namen als Communities of Practices, F2F (farmer to farmer) studiegroepen etc) die onder nieuwe onduidelijke omstandigheden proberen zinvolle vernieuwingen te creeren, vooral in de multifunctionele kant van de landbouw.

Veel van de oude voorlichtings- en onderzoeksinstituten hebben bij die slag niet echt weten aan te haken en praten vooral met zichzelf, zo werd er beweerd. En de maatschappij en overheid roepen harder dan ooit om innovatie. Daarbij leren de landen niet erg van elkaar hoe elkaars systemen werken (of niet werken). Het ei van Columbus hebben we aan de Loire niet gevonden, maar een probleem goed benoemen is ook al wat waard.

lijstjes van luxe paarden

Het aantal paarden is in dit land sinds 1990 ongeveer verdubbeld, er zouden er nu bijna 400.000 zijn. Op 81.000 locaties, dat is gelijk aan het aantal boeren in dit land. Maar veel van die locaties zijn niet van boeren maar van burgers of maneges. De NRC van dit weekend heeft er een artikel over. Misschien wel in het kader van dierendag.

Drie redenen waarom er meer paarden zijn:

1. door de economische welvaart krijgen de paardenmeisjes uit de stad wat ze willen.
2. door dezelfde welvaart kopen steeds meer mensen een boerderijtje op het platteland, en daarbij hoort een paard als ultiem statussymbool.
3. door de schaalvergroting in de landbouw stoppen boeren en beginnen een manege, paardenkamp of paardenstalling.

Kortom stijgende vraag en relatief goedkoop aanbod. En drie negatieve externe effecten (volgens sommigen):

1. verrommeling van het landschap met paardenbakken, witte hekken en wat dies meer zij.
2. overmatig verkeer op B-wegen naar de maneges, met opstoppingen als gevolg
3. ruiters mengen zich op wandel- en fietspaden met wandelaars, veelal met hond, en dat loopt niet altijd goed af.

Kortom een markt voor tal van adviesrapporten, handreikingen aan gemeentes en beleidsnota's.

NRC: 4 oktober2008: Er staat een paard in de tuin, puur voor de show.

handel in het communistisch paradijs

Handelen doen mensen van nature. Jij jaagt, ik kook. Daarmee krijgt specialisatie een kans en worden we welvarender. In kringen van ontwikkelingshulp wordt het wel eens ontkent, maar het beste wat je voor mensen kunt doen is ze toch maar aan laten haken bij het wereldhandelssysteem.

Een mooie illustratie voor wie wel eens aan twijfelt aan die natuurlijke neiging tot handel en de voordelen ervan, is het verhaal van de twee Koreas, vorige week nog weer eens belicht in The Economist.

Niet alleen is het in het communistisch paradijs van Kim Jong Il bittere armoede en terreur, maar er blijkt ook volop handel. Alles is er te koop, tot Mercedesen en vertrekvisa aan toe. Voor wie het kan betalen natuurlijk. Maar er is dus een volledig paralelle economie, ontstaan tijdens de hongersnood 1995 - 1998 (1 miljoen doden ofwel 4% van de bevolking). En niet door liberalisatie maar als 'coping' mechanisme: ruilhandel en samen taken verdelen om het hoofd boven water te houden.

Een van de bronnen is de grens met China, die goed is voor smokkel en omkoping. Grensbewakers worden elke 6 maanden gewisseld, niet om eentweetjes tussen handelaren en grensbewakers te voorkomen, maar omdat iedereen in die dienst een tijdje op een lucratieve post bij de grens wil worden geplaatst.

The Economist: The Odd Couple, sept. 27, 2008

Ossenboter

In 1871 kocht ene Jurgens te Oss een patent om margarine te maken van een Franse uitvinder. Ook boterhandelaar Van den Bergh uit datzelfde Oss nam de margarineproductie ter hand. Later zouden ze fuseren en uitgroeien tot de Uni in Unilever.

Er werd in het begin ook nog wel melk in margarine verwerkt en aanvankelijk werd het gewoon als boter en als "kunstboter" verkocht; dat hielp niet aan het kwaliteitsimago van onze boter in de Engelse markt.

Het is een bekend verhaal dat ik teruglas in Jan Bieleman's Boeren in Nederland. Wat ik niet wist was dat boeren de kunstboter smalend "ossenboter" noemden. Niet van de echte koe maar uit Oss.

Het leidde tot wetgeving die er later nog voor zou zorgen dat de Amerikaanse peanutbutter vertaald moest worden als pindakaas, maar dat is een ander verhaal.

conferentie

hierbij enige reclame voor onze conferentie eind deze maand.

stormvoordeel

Het mooie van zo'n herfststorm is dat je in een keer alle noten kunt rapen - en dan valt het toch nog mee.