Out of Africa

Het gaat goed met sommige delen van Afrika, en zijn landbouw, zo las ik in hetzelfde nummer van The Economist (zie blog van gisteren) op een vlucht naar het AAEA congres in Boston. De meeste boeren hebben er nog geen 2 ha, maar (zoals iemand uit Michigan State aanbeveelt) in de meeste landen moet je niet kijken naar het aantal boeren, maar naar de grond. Dan blijken die kleintjes (ook in de VS en Europa –kjp) wel als boer geteld te worden maar maar een fractie van de grond te bezitten. In Ghana is 38% van het land in boeren van 5 tot 100 ha. In Zambia zelfs 52%. Ook in Kenia en Malawi heeft deze groep boeren meer land in handen dan de hele groten – so much for land grabbing.

Opvallend is dat in Kenia, Malawi en Zambia (maar niet in Ghana) die middenklasse bedrijven vaak worden opgezet door mensen uit de steden. In Tanzania zouden dergelijke boeren 33% van de grond in bezit hebben, tegen 12% tien jaar geleden. Het zijn typisch middenklasse ambtenaren  van middelbare leeftijd die dergelijke investeringen doen. Wel vaak boerenzoons. Die overigens niet verwachten dat hun kinderen het weer overnemen. Het lijkt wat dat betreft vooral een tijdelijk fenomeen.

De achtergrond achter deze investeringen lijkt meerledig. Op steeds meer plaatsen wordt de gemeenschappelijke (communale) eigendom vervangen door individueel landbezit (via een kadaster). Dat maakt investeren mogelijk door degenen die er geld mee willen verdienen. Tegelijkertijd zijn de opbrengsten aantrekkelijk vanwege de groeiende vraag naar voedsel uit de steden, waaronder vlees en groenten. En de middenklasse in het publieke domein heeft blijkbaar wel wat vermogen opgebouwd, maar nu betalen de overheden toch te weinig om bij de stijgende kosten van levensonderhoud in de grote stad het welvaartspeil in stand te houden. Een tweede inkomensbron is dus aantrekkelijk. En investeringsalternatieven zijn er niet veel, industrie ontbreekt veelal.

De ervaring lijkt te zijn dat de stadslandbouwers (verwarrend woord, dat urban farmers) nieuwe ideeën en technologie introduceren die soms na verloop van tijd door de locals worden overgenomen. Soms leidt het tot loonwerk met de machines van de middelgrote bedrijven voor de kleinere boeren. Soms boren ze financiering aan voor gemeenschappelijke projecten zoals irrigatie. Maar het roept ook spanningen op, vooral daar waar de grondmarkt krap is. Het blijkt dat de boeren zelden in het geboortedorp aan de slag gaan, de geven de voorkeur voor landerijen in de buurt van de stad. The Economist noemt het “Africa’s real land grab” die van meer betekenis is dan de investeringen door de Chinezen of Arabieren.