technologie en de long run

We tend to overestimate the effect of a technology in the short run and understimate the effect in the long run.  De uitspraak wordt vaak geciteerd, en terecht. Hij is van de futuroloog Roy Amara, zo leerde ik uit de leader bij het artikel dat ik gisteren citeerde.

albert bol.com

Een mens wil op de vrijdagavond wel eens even zitten en een beetje lachen want er is al genoeg ellende op de wereld. Dat was in 1974 een van de minder geslaagde programma's van Mies Bouwman - voor de jonge lezers: een talkshow van een populaire quizmaster en qua format een voorloper van Paul de Leeuw.
De te lange titel van Mies (in de gidsen meestal afgekort tot "Een mens wil...") maakt in ieder geval helder dat de mens op de vrijdagavond niet wil slepen aan kratten bier en dozen Pampers. Ofwel er ligt een markt open voor on-line retailing. The Economist had er afgelopen weekend een mooi artikel over. Met de waarschuwing aan retailers dat ze de ontwikkeling in de boekhandel eens moeten bestuderen. In de VS gaat al 9% van de totale retail via on-line (bij mensen beneden de 35 jaar meer dan 25%) en Amazon is een van de grotere verkopers van Pampers. Winkels worden kleiner en moeten wat extra's te bieden hebben.
Ik weet niet wat ze dit weekend in Zaandam hebben gelezen, maar de overname van Bol.com door Ahold past helemaal in het plaatje. Raar dat sommige analysten zo kritisch over dit abc-tje zijn.

making it click - the Economist 25.2.2012 

Wye handboek

Bij de FAO verscheen de 2 editie van het handboek van UN Wye City Group over statistieken voor plattelandsontwikkeling en boereninkomens. Van harte aanbevolen, al was het maar omdat we er aan meewerkten.

cooperatief of praticulier?

Mijn oud LEI collega Rafat Soboh en mijn Wageningse collega's Alfons Oude Lansink en Gert van Dijk buigen zich in de nieuwste uitgave van het Journal of Agricultural Economics over de aloude vergelijking tussen cooperatieve en particuliere ondernemingen (IOF's ofwel Invester-Owned Firms in het jargon).
Ze maken het punt dat die vergelijking ingewikkelder is dan je denkt, omdat beide typen onderneming verschillende doelen hebben. Een oordeel over effectiviteit en efficiency moet je koppelen aan het doel van de organisatie.
Dat doel is voor de cooperatie het verwerken van het product van de leden. Een Europese suikercooperatie moet suikerbieten verwerken, en kan minder makkelijk investeren in een suikerfabriek in Mauritius (hoewel Sudzucker dat wel doet, maar de meningen lopen uiteen of dat een echte cooperatie is) of in broodbakkerijproducten (zoals indertijd de particuliere suikerfabriek CSM).
De auteurs constateren dat cooperaties in NW Europa (althans in 2004) minder efficient zijn dan die IOFs, maar dat een belangrijk deel van dit verschil wegvalt als je corrigeert voor de verschillen in doelstelling. Het schaalnadeel verdwijnt en het verschil in technische efficiency wordt een stuk geringer.

Efficiency of Cooperatives and Investor Owned Firms Revisited. JAE 63/1 February 2012

nog een miljard met voedselproblemen

Het mooie voorjaarsweer zal de bezitters van een kasje aansporen te gaan nadenken wat er gezaaid moet gaan worden (foto). Ik las in het zonnetje nog even the Economist van vorige week, die een leuk artikel had over Nutrition. Dat heeft de betekenis van voeding en van voedingswaarde - misschien mogelijk we ons wel prijzen dat daar niet een Nederlands woord voor bestaat met dezelfde gevoelswaarde.
Enfin het blad introduceert naast de miljard mensen die ondervoed is, en de miljard die overvoed (obese) is, ook nog een miljard die slecht gevoed is en onvoldoende micro-nutrienten zoals Vitaminen, IJzer e.d. binnenkrijgt. Met ziektes en gebreken, soms pas op latere leeftijd, als gevolg. Er is overigens zowel overlap met te weinig eten als teveel (en verkeerd) eten, maar het lijkt er toch op dat 3 van de 7 miljard mensen problemen heeft met goed en gezond eten.
Een probleem waar economisch gezien heel goedkoop wat aan te doen is, maar dat door allerlei informatievertekeningen niet tot goed gedrag leidt: mensen weten het niet, je ziet de effecten niet (direct), er ontbreekt kennis, en dus wordt geld voor betere voeding liever aan wat anders besteed. Er is wel voortgang zowel door veredeling (vitamine-A rijke cassave, golden rice etc.) als door beter fabrieksvoedsel (toevoegen van nutrienten).
Nog een mooie quote in het artikel ontleend aan Amartya Sen: What really matters with food is not the overall supply, but individual access. Ofwel micro matters.

Economist 18.2.2012: the nutrition puzzle

het eileggende wollige melkvarken

Een hoogleraar in Berlijn legde me vandaag uit dat het Duits een uitdtrukking "sneeuw van gisteren" heeft, naar ik begreep voor gedane zaken. Mooier nog is de uitdrukking die vandaag in de NRC stond in berichtgeving rond de eisen aan de nieuwe Duitse president. Men wil een schaap met 5 poten, die niet getrouwd (zonder koppelstreepje dus) samenwoont men iemand anders. De zoektocht is naar een eierlegend wollmilchschwein  

lijstje: 4 soorten relaties

Tussen cooperaties en hun leden kun je 4 soorten relaties onderscheiden:

• sterk lidmaatschap (de boer is lid en hij levert of neemt af van de cooperatie)
• zacht lidmaatschap (wel lid, maar geen levering)
• schaduw lidmaatschap (geen lid, wel levering)
• geen lidmaatschap (particulier noemden we dat vroeger)

In de laatste editie van de ERAE doen Stefano Pascucci, Koos Gardebroek en Liesbeth Dries een poging met een Italiaanse dataset te verklaren wat of maakt dat de ene boer voor het ene kiest en de andere voor een andere.

Hun waarschuwing aan het beleid aan het eind van het paper is het citeren waard: "As a final remark we want to address a point of caution to policy makers. The potential benefits of co-operatives have been stressed in this paper and are recognised in the current policy agenda as a main factor in rural development programmes. Providing a 'competitive yardstick' under imperfect market conditions and a source of social cohesion, trust and quality-commitment in complex food transactions are the main benefits co-ops can provide to Italian farmers. However, as this research has shown, there is a considerable share of co-operatives that allows loose contractual relations - soft or shadow membership. Policy makers should therefore be aware that the beneficial aspects attributed to co-operatives in rural development programmes might be overstated. Moreover, strategic activities for the development of the agricultural and rural sector, such as investments and innovation, are difficult or not explored at all by co-ops with shadow and soft membership policies. Therefore, more attention should be given to the interplay between co-operative rules necesseary to create these benefits."  

Wordt aan gewerkt.

 S. Pascucci et al.: Some like to join, others to deliver: and econometric analysis of farmers' relationships with agricultural co-operatives in ERAE 39/1 - 2012 

worldometers

Leuke manier om cijfers weer te geven, vindt je op Worldometers. Werkt voor al die getallen die stroomeenheden zijn die met pakweg 1 a 2 eenheden per seconde veranderen. Waarbij aantallen per jaar als stroomgrootheden geinterpreteerd kunnen worden die van 0 op 1 januari oplopen naar 31 december.

Ontorganiseren

detail van een recreatie Buurderij in Calgary

Bij InnovatieNetwerk verscheen het boekje Ontorganiseren. Inmiddels is er ook een LinkedIn groep rond die titel. Auteur en drijvende kracht is Mathieu Wagemans, die het essay schreef bij zijn pensioen bij InnovatieNetwerk en de ruimte kreeg daarin zijn inzichten uit de gemeentepolitiek waarin hij actief is, te verwerken.
Innovaties, en zeker systeeminnovaties, lopen vaak aan tegen politieke, bestuurlijke en beleidssystemen die gebaseerd zijn op oudere technieken en behoeftes. En werken als selectiemechanisme op vernieuwing. Sterft gij oude vormen, is niet voor niets een bekende marxistische hartewens.
Dat punt wordt in het essay mooi gemaakt en goed geillustreerd. De aanleiding is een beschrijving van de lotgevallen van het InnovatieNetwerk de Buurderij, en met name de uitwerking in de Haarlemmermeer van dat concept. Dat is uiteindelijk niet van de grond gekomen. Sommigen zeggen overigens "nog niet".

Dat is ongetwijfeld ook te wijten aan de inertie in de bestuurlijke en politieke regels. Maar het zette me ook aan het denken of dat soort multifunctionele concepten soms niet een vorm van overorganisatie zijn. Als economen het over ontorganiseren hebben, denken ze ook aan specialisatie. Dat drijft arbeidsproductiviteit en welvaart. Daarom worden functies ontbundeld. En dus teelt de een aardappelen, en de ander verkoopt ze. De een beheert een natuurgebied, de ander een camping. De een doet het watermanagement, de ander de fietspaden. En natuurlijk werken ze samen in ketens of ruimtelijke ordening.
Natuurlijk, er zijn voorbeelden van het combineren van functies, het opheffen van specialisatie: de bakker en slager verdwijnen in de supermarkt. Maar dat komt omdat die een duidelijk voordeel heeft: one stop shopping (en lagere arbeidskosten doordat mensen het zelf uit de rekken halen). Het multifunctionele buurthuis heeft een businessmodel doordat verenigingen niet de hele week een zaaltje nodig hebben en dus aan timesharing doen.
En vooral in de recreatie vind je mensen die sfeer en een totaalpakket verkopen door allerlei zaken te combineren. Waarbij er vaak sprake is van hele goede ondernemers die goud lijken te kunnen maken van alles wat ze aanpakken.
Wat dan bovendien weer makkelijker lukt met private goederen, dan wanneer het concept leunt op publieke goederen die uit allerlei bestaande potjes en oud beleid moeten worden gefinancierd.

Kortom een bedrijfsvorm bedenken die tal van functies in 1 concept op basis van synergie organiseert in plaats van ontorganiseert in gespecialiseerde vormen, en tegelijkertijd daarvoor het beleid te moeten innoveren (of ontorganiseren) lijkt me een strategie van het kaliber "nieuwe producten voor nieuwe markten".  Niet onmogelijk maar uiterst risicovol.
Enfin het heeft heen mooi boekje opgeleverd. Van harte aanbevolen.

nieuwe boekhoudsoftware

Onlangs meldde ik hier nieuwe boekhoudsoftware voor boeren uit Croatie, nu wordt er op de CeBit in Hannover ook software uit Slovenie gelanceerd. Of de grootste ICT beurs ter wereld daar geschikter voor is dan de AgriTechnica kun je je afvragen, maar het bedrijf Datalab gaat het in ieder geval proberen. Pantheon Farm Accounting heet het pakket en het gaat er zelfs prat op de 80.000 boeren die gegevens afstaan aan de EU voor het FADN, te kunnen bedienen.
Wie in maart de CeBit bezoekt en op het Sloveense paviljoen een impressie van het pakket opdoet, mag het even laten weten. Mooi dat er een Europese markt voor software aan het ontstaan is.

Beef!

Ik kwam deze week terug uit Riyadh (volgens sommigen gewoon Riad) via de besneeuwde sorteerinrichting in Freisingen die beter bekend staat als het vliegveld van Munchen. Wat er wel goed aan dat vliegveld is, is de ruime hallen met gratis koffie en kranten. En dus las ik de Financial Times Deutschland.
Met een grote kleurenadvertentie voor het blad Beef!. Een kookblad voor mannen ("Manner kochen anders"). De advertentie toont een vragend kijkende varkenskop (hoezo beef?) en de aankondiging "Schwein. Das grosse Comeback".
Ik dacht nog even dat het ironisch bedoeld was, maar dat is teveel Randstad-denken. Het internet leert dat het blad al sinds 2009 bestaat. De cover van het laatste nummer toont een lekker stukje varkensvlees. Zie alhier voor de website van het blad.
Is er al een Nederlandse versie - ideetje voor LTO en Vion??

En nog een link naar een arabische website. Let op: ze lezen van rechts naar links en dus zit ook het schuifje om naar beneden te scrollen dus links!

Arab News

Afgelopen dagen had ik de mogelijkheid om Saoedi-Arabie te bezoeken. Als toerist kom je daar niet in - het schijnt dat ze 15 visa per jaar afgeven voor dat doel. Ik was er dan ook voor het LEI. We helpen de Saoedi's een enigszins vergelijkbaar centrum voor agrarische informatie op te zetten. En dat werd deze week geopend door de ministers van Financien en Landbouw. Voor een verslagje zie Arab News.

Het is een bijzonder land. Diep religieus. Zodat buitenlanders er in compounds verblijven, oorspronkelijk voor enige privacy (aan beide zijden) maar die werden ook een veiligheidsprobleem en zijn nu zwaar bewaakt. Verder is tanken er een genot. Voor wie de foto niet kan ontcijferen: voor 7 euro gooi je een tank van 60 liter vol. Geen wonder dat de uitgestrekte stad soms volledig dichtslibt met auto's, ondanks de grote doorgaande wegen. Hier en daar ziet het er zeer luxe uit, nergens het rommelige gevoel met troep op straat en oude panden, handkarren en andere straatventersactiviteiten die je elders in het Midden-Oosten ervaart. Verder absoluut geen alcohol en wie met een gemengd (m/v) gezelschap gaat eten komt in de family room van het restaurant. Vaak met aparte ingang en erkers die met een gordijn kunnen worden afgesloten. Veel mensen uit Azie (o.a. Bangladesh) die het uitvoerende werk doen.
Naar ik begreep wel grote tegenstellingen tussen arm en rijk en qua landbouw veel zorg over de toekomstige voedselvoorziening, inefficient waterverbruik (uit ondergrondse niet hernieuwbare bronnen) en plattelandsontwikkeling (en de angst dat armoede tot subversieve activiteiten leidt). En vandaar veel investeringen in de landbouw, waaronder dit centrum.

Taart voor een column

De website Boerenbusiness stuurde deze week taart - vanwege het sterk aantal opgelopen hits, naar meer dan 60.000 bezoekers in afgelopen maand. Waarvoor dank.
Ik stuurde hen een nieuwe column, over het nuttige werk van studieclubs. Klik hier voor de column, je ziet waar het toe bijdraagt.

Valentijnsdag

Valentijnsdag was zaterdag aanleidig voor de Financial Times om in een weekendbijlage maar weer eens in de bloemen te duiken. “The computer-controlled greenhouses are the pride of the Dutch government – employing 50.000 people – but most flowers are air-freighted from new fields on the equator, in Columbia, Ecuador and Kenya. The Dutch share is shrinking, explains Amy Stewart, author of Flower Confidential but in every new growing nation she traveled to Dutch voices cut into the conservation. A web of Dutch technology, hybrids and patents has been spun across the world”. Auteur Catherine Horwood vindt dat weer minder omdat de traditie van de thuiskweek en de lokale potplant onder druk staat, zo stelt ze in Potted History.


FT 11.2.2012

Universiteit - een definitie

Begin maart publiceren we een rapport over de Agrarische Kennis en Innovatie Systemen in Europa. Zonder de definitie van een Universiteit van UCLA president Clark Kerr, die ik tegenkwam in The Economist van 4 februari: “ä series of individual faculty entrepreneurs held together by a common grievance over parking”.


Stefan Collin denkt er in zijn boek What are universities for? overigens anders over. Hij wijst op het centrale doel om te komen tot een hoger intellectueel niveau in de maatschappij via de rol van kennisoverdracht door opleiden. Onderzoek is maar bijzaak.

Baywa over cooperaties

Er is te weinig bekend van cooperaties, zo vinden althans Klaus Josef Lutz en Berthold Eichwald. Zo stelt de eerste auteur in een artikel in het Duitse beleggingsblad Euro am Sonntag van afgelopen weekend. En dus schreef deze CEO van BayWa (een Beierse multinationale multi-product cooperatie die een hybride is want ook op de MDAX genoteerd) en de hoogleraar van Weihenstephan een 428 pagina dik boek met data van over de hele wereld, en aandacht voor allerlei soorten cooperaties. Erfolgsmodell Genossenschaften heet het – voor 49,90 euro te koop bij DG Verlag.

20 jaar Zeeuwse management studieclubs

De protestacties in de akkerbouw van 22 jaar geleden hebben ook nog wat moois opgeleverd: management studieclubs in de Zeeuwse akkerbouw. Gestart met een subsidieregeling vanuit LNV maar nu al jaren voor eigen en ZLTO-rekening, komen boeren bijeen om hun managementinzichten aan te scherpen met bedrijfseconomische cijfers en ervaren procesbegeleiding. Deze winter voor de 20ste keer en dus was er vanmiddag een feestje met ca 50 boeren en hun partners in Goes. Ik mocht een inleiding houden over nut, noodzaak en toekomst van de management studieclubs en onder borrel en diner praatten we bij over het Zeeuwse. Altijd weer gezellig.
En het ging me geloof ik beter af dan 22 jaar geleden toen een bedrijfsvergelijking  tussen de Groninger en Deense akkerbouw  in de LEI kantine met protesterende boeren het ongewenste inzicht opleverde dat een deel van de financiering bij de Deense concurrentie gebaseerd was op inkomen van de partner buiten bedrijf.

Bericht uit de Ridderzaal

Buiten vroor het 5 graden, binnen was het niet al te warm, gisteravond in de Ridderzaal. Dat is misschien wel goed voor een werkdiner, dat het jubilerende Rathenau Instituut organiseerde over het thema Evidence Based Policy. Aan onze dis ging het over kwalitatief goed ambtelijk opdrachtgeverschap en ik verdedigde de stelling dat we daar nog wat kunnen leren van de Europese Commissie en het EU Parlement. Niet zozeer de bureaucratie rond tenders, maar wel als het gaat om de expert cultuur en de kwaliteit van de onderzoeksaanvragen qua inhoud en projectorganisatie. Dat stimuleert goed onderzoek en ook een redelijk heldere grens tussen onderzoek en beleid omdat beleidsoverwegingen minder worden ingebracht in het onderzoeksproces. Niet dat bij de EU het uitzetten van een onderzoek niet een politieke handeling is, of geen biased vraag zou kunnen bevatten, maar toch. En de EU heeft intern veel meer de verplichting tot impact assessments. Maar misschien is Nederland wel te klein voor zulke praktijken, zo constateerden we. Enfin mooie vraagstelling voor het Rathenau om eens verder in te duiken.
Verder pleitten verschillende mensen voor meer experimenten in beleid(sevaluatie): test een rekenmethode voor kinderen in provincie A en vergelijk met provincie B waar je dat niet doet. Een methodiek uit de beta-wetenschappen die in de ontwikkelingseconomie helemaal hot, of zo je wil cool, is. Roept in Nederland blijkbaar de reactie op dat je niet met kinderen mag experimenteren. Terwijl dat in de gezondheidszorg met placebo's heel normaal is. Of zoals iemand snedig zei: "o, ja? en in plaats daarvan testen we nu dus op alle Nederlandse kinderen".
Kortom een boeiende avond en ik kom nog een keer terug op het boekje over het Bewijsbeest dat de jubilaris publiceerde. Zodra ik het uit heb.

kenniskeuken

Bewijs voor agrarische
staatssteun in Cyprus

Het Rathenau instituut bestaat 25 jaar en in dat kader hopen we een vorkje te prikken in de Ridderzaal, deze dinsdag, over het onderwerp Evidence-based policy. Dat is niet altijd zo eenvoudig als op het bord hiernaast.
Via LinkedIn kreeg ik een bericht dat er bij de bezuinigingen wat fout lijkt te gaan rond voedingszorg. Er zijn zo'n 500.000 kinderen met een chronische aandoening en een groot percentage van hen heeft een afwijkende voedingstoestand (25%) en/of eetproblemen (40-80%). Voeding is een van de factoren die het verloop van de ziekte op de kinderleeftijd beslissend beïnvloedt, zodat extra voeding, speciale (dieet)voeding, voedingssupplementen of speciale aandacht bij het eten nodig is. Blijft het uit dan verergert het probleem.
Voorheen boden de zogenoemde LZK scholen (Scholen voor Langdurige Zieke Kinderen) voedingszorg op school; nu zijn nog maar enkele die maaltijden bieden en ook dit staat op de lijst om te worden wegbezuinigd na juli 2012. Waarmee de kennis en expertise die hier jarenlang is opgebouwd, verdwijnt. Terwijl is aangetoond is dat voedingszorg € 600 per leerling per jaar oplevert. Of die zorg minder kost dan 600 euro weet ik niet, maar het lijkt me wel dat je daar heel wat voor kunt doen. Ben wel benieuwd of bij die besluitvorming nu sprake is van evidence-based policy met een kosten/baten analyse.
Enfin, InnovatieNetwerk heeft nu een businessplan gemaakt met de fraaie titel Kenniskeuken. Investeerders worden gezocht maar zijn nog niet gevonden, zodat nu ook crowd funding in beeld komt, zo begreep ik uit de mail.

Avercampse ijspret

Mooi winterweer. De ringvaart van de Zuidplas is omgetoverd tot ijsbaan. Iemand was zo slim gisteren met een quad een mooie baan te vegen - mensen doen ook nog wel eens iets voor het gemeenschappelijk belang. En dus was het vandaag schaatsen geblazen.
Het deed me beseffen hoe in de kleine ijstijd (waarin onze Gouden Eeuw viel), toen de fiets nog niet was uitgevonden, de winter op het platteland in de delta een periode was van verbeterde communicatie, vooral voor wie geen paard had.

ICT voor data in de voedselketen

we studeren dezer dagen in het EU project Smart Agri Food op de gegevensuitwisseling in de keten. Ook een thema in de VS, zo blijkt uit deze interessante blog.
Een van de technologien die constante monitoring van goederen onderweg mogelijk maakt is RFID. Hier een link naar een website van een relevant EU project. Die hebben ook een erg leuke animatie op YouTube.