Kleine boeren vs. multinationals

foto niet uit Senegal maar Namibie

Ik blijf nog even wat wetenschappelijke literatuur bespreken. Vaak zijn de artikelen in vakbladen als de European Review meer voor de collega onderzoekers omdat ze alleen over methode-ontwikkeling gaan. Maar dit keer is er als bijproduct ook veel te melden dat best in de krant zou mogen.
Zoals een paper van enkele gerenomeerde onderzoekers uit Leuven, die naar Senegal togen om te kijken wat de effecten van de globalisering zijn voor de arme Afrikaan. Stukken beter dan velen denken.
Senegal werd gekozen als een worst case: een zeer arm land met slecht werkende markten en institutionele problemen; het exporteert verse groenten en fruit, waar steeds meer westerse retail standaarden worden opgelegd; de exporterende tomatenproductie in Senegal is in handen van 1 multinational, die zelf de grond exploiteert en geen kleine boeren in de productie betrekt; natuurlijk is de multinational westers en beheerst hij de hele keten.
Kortom alle reden om te veronderstellen dat alle baten van globalisering (handel en directe investeringen) eerder naar het westen dan naar Senegal vloeien. Sterker: dat Senegalezen hier helemaal niet van profiteren. Er zijn ook heel wat studies (ook van de betrokken auteurs zelf) die concluderen dat kleine boeren in zo'n situatie gemarginaliseerd worden.
Maar die studies kijken vaak naar die groep boeren, en niet naar armoede bestrijding. En in de case van de Senegaleze tomaten blijkt nu net dat de arme, landloze arbeidersklasse, belangrijk profiteert doordat de exportvelden werk en inkomen bieden. Uit oogpunt van armoedebestrijding is er een gunstige situatie.
Met andere woorden het is lang niet altijd nodig dat kleine boeren ook in een keten geintegreerd moeten worden vanwege armoedebestrijding, zeker niet als er een landloze klasse is (of boeren tijd over hebben). Door de schaal en het voldoen aan westerse productiestandaarden, kan er blijkbaar een fors bedrag aan westerse consumentengelden naar Senegal vloeien.
Natuurlijk, het is maar 1 case, en fair trade schema's worden er niet meteen mee overbodig, maar
"conventional wisdoms'  moeten af en toe kritisch tegen het licht worden gehouden. Gemakkelijke waarheden worden soms ongemakkelijk.

Miet Martens, Liesbeth Colen en Johan F.M. Swinnen: Globalisation and poverty in Senegal - a worst case scenario? in: ERAE 2011-1