Lijstje: de gezondste dranken

Volgens Nielsen was Sonja Bakker in 2007 voor 45 miljoen extra omzet in de Nederlandse supermarkten. En hoogleraar voedingsleer Martijn Katan schreef een boek: "Wat is nu gezond? - fabels en feiten over voeding" met daarin eerherstel voor de kroket en een lijstje met de gezondste dranken:

1. water

2. thee of koffie (zonder melk en suiker)

3. light frisdranken

4. vruchtensap, volle melk of bier

5. frisdrank



Geciteerd uit FoodPersonality, februari 2008

brood of spelen

Gisteren in de Financial Times, vanochtend hoorde ik het op BNR op weg naar het werk: voor de olympische spelen in Beijing (die de groenste ooit zouden worden) is veel water nodig, de wateraanvoer uit het zuiden is niet op tijd klaar en nu halen ze het uit de omliggende provincies. Beijing ligt al in een half woestijn gebied dus die boeren hebben nu grote problemen met de tarweteelt.
Toen ik het op de A12 hoorde zag ik bij wijze van spreken de beurs in Chicago al door het dak gaan. Alleen dit soort nieuws wordt nog verwerkt, zo lijkt het wel. Vorige week concludeerden mijn business partner en ik dat het verstandig was de tarwe voor dit jaar alvast te verkopen omdat de aanbodselasticiteit vaak wordt onderschat, maar wellicht was dat toch te vroeg - ook economen weten niet alles.
Enfin, op het werk vond ik het blad FoodPersonality in de bus, daar staat een heel interview met me in over de achtergronden van prijsstijgingen als deze. Zie aldaar. Dat 'personality' vertaald zich overigens in grote foto's.
En zo analyseerden we vanmiddag het landbouwbeleid van een land als Egypte, een groot graanimporteur, waar we momenteel een project doen. Nog niet zo simpel om voor president Mubarak te denken, maar wel interessant. In ieder geval zit hij niet in een makkelijke positie.

Biofuels
Afgelopen week las ik de studie Scenar2020 van o.a. LEI en ZALF (die is al een tijdje uit), waarin scenarios voor de toekomst. Dergelijke modellen verklaren niet meteen de prijzen van dit moment maar het rapport bevat een paar behartigingswaardige teksten over biofuels:
"Current policy support will enhance the commercial viability of transforming certain arable crops into bio-ethanol, giving the development of first generation technology an advantage of economies of scale. But the second generation technology will be able to use any biomass as a feedstock, and then the commercial interest in using arable crops will disappear. This will leave arable crop producers without this specific market opportunity and in a very short time (perhaps by 2015)."
De modellen rekenen ook uit dat the "impact of biofuels may well be under-estimated": bij een bijmengverplichting van 10% in 2010 maar liefst 43% van het huidige areaal granen, oliezaden, braakland en suikerbieten is dan nodig.
Zelfs een bijmengverplichting van maar 5.75% vraag om 9,4% van alle grond in de EU25. Overigens is dan de verwachting dat dit niet gaat gebeuren, en dat het op 5,5% blijft steken en er ruim 40% geimporteerd wordt.
Wie gaat dat in Egypte uitleggen? Het lijkt me persoonlijk maar het beste dat we snel deze wetgeving fors aanpassen zo niet afschaffen. Met hoge olieprijzen komt die tweede generatie technologie er ook wel - en zonder dat we eerst een voedselcrisis in de derde wereld veroorzaken, waarvan de NRC vanavond al met de verslaggeving op de voorpagina is begonnen: Kameroen protesteert tegen zijn president (die al in beeld was als nieuwe belofte toen ik er in 1981 op bezoek was), de benzine- en de voedselprijzen - in die volgorde overigens.

Op het tegeltableau uit Sevilla Don Quichotte, nog zonder biofuel.
EU: Scenar2020 - scenario study on agriculture and the rural world

open innovatie en Kondratieff

Ik werk momenteel aan een paper over Kondratieff, Williamson en ICT. Als je dat niets zegt, kun je dit bericht verder overslaan - is niet erg. Voor wie er wel in geinteresserd is: om het model van open innovatie in de wetenschap eens uit te testen (waarom zou dat alleen goed zijn voor gloeilampenfabrieken) heb ik een extended abstract op SITAg gezet. Voor commentaar, aanvullingen en wellicht zelfs co-auteurschappen. Ben benieuwd of het werkt.

food factory of the future

De huidige agro-food fabrieken en ondernemingen gaan zich opsplitsen in twee schakels: de agrofood processing en de food assembly, zo voorspelde de Zweedse professor Ohlsson vorige week in Innsbruck.

De processing fabrieken worden mogelijk kleinere eenheden (een soort reactors met 'procesintensifications') dichter bij de boerderij die basisproducten maken. Ze zijn flexibel en worden ook wel als bio-refinery aangeduid.

De food-assembly ondernemingen zitten dicht bij de klant en zijn van het type McDonalds: klant-gedreven en het materiaal dat ze in hun samengestelde producten gebruiken wordt op hun specificaties op allerlei plekken gemaakt.

Ook ICT gaat een grote rol spelen, de take up daarvan wordt nu getypeerd als 'very slow'. Een van de redenen is ook te vinden in het immigratiedossier: ik begreep dat de hele food industry in Engeland niet zou kunnen bestaan zonder migranten en immigranten die het werk doen. [ik herinner me dat dit in de jaren negentig ook de reden was dat de melkrobot op middelgrote gezinsbedrijven in Nederland vreemd genoeg veel meer ingang vond dan op de grotere Engelse bedrijven met betaalde arbeid].

De ICT zal er ook aan bijdragen dat de retailers (die veel data bezitten) nog verder gaan in het laten ontwikkelen van private labels op hun specificaties. Daarbij zullen ze de afname van hoeveelheden gaan garanderen (omdat het risico voor de fabrikanten anders te groot wordt). Toch is niet de verwachting dat dit tot meer afval zal leiden. Sterker: nu wordt minstens een derde tot wellicht de helft van het geteelde product niet opgegeten. Zowel in de keten als in de keuken wordt enorm veel weggesmeten. Dat er voedsel tekort is op deze planeet is dus onzin, maar we gaan er door de lage prijzen wel slecht mee om. Ook hier zou ICT moeten gaan helpen, en nanotechnologie om veel energie te besparen.

Dit type visies zou ook terug te vinden zijn in het SCAR Foresight report en in het rapport FFRAF: Foresighting Food, Rural and Agri Futures.

Zeeteelt

We onderbreken de Oostenrijkse serie even voor een uitstapje naar de zeeteelt. Ik was vanmiddag bij de ABNAmro in Amsterdam te gast op een studiemiddag rond deze bedrijfstak in opkomst. Een van de regelmatige lezers van deze weblog was zo aardig anderen daar op te attenderen, dus een stukje over zeeteelt is op zijn plaats.

Ik was ter elfder ure aan het rijtje sprekers toegevoegd om een bruggetje te slaan tussen de technische ideen over algenproduktie op zee, de gelukkige garnalen bij E.On in de Rotterdamse haven en de Zeeuwse Schol enerzijds en de bankiers anderzijds. Ik weet niet of je iedereen daar een plezier mee doet (Schumpeter had het al over een gezonde concurrentie tussen productiekapitaal en financieel kapitaal), maar het was in ieder geval leuk om te doen. Mijn inleiding werd gevolgd door een interessant verhaal van Wouter van Dieren (van Club van Rome faam) die all over the world bezig is met bossen en zeekraal op zoute gronden. Ook hij wees er op dat je er niet bent door onderzoek aan een wereldbehoefte te koppelen, maar dat je ook een product-markt business model nodig hebt. Een cirkel waar wat mij betreft ook financiering in thuis hoort.

En institutionele economie om organisatievormen te optimaliseren zo concludeerden we bij de vishapjes. Zo zijn er weinig mensen die uiteenlopende partijen bij elkaar brengen, en als er dan een nieuwe joint venture in het verschiet is, is het niet de core business van beide bedrijven en moet je trekkende ondernemers en financiers hebben. En zo kwamen we in een brainstorming op het idee van de Demobank (De Eerste Maritieme Ontwikkelingsbank) en het Zoutfondsbeleggen (net als het Groenfonds). Want er is nog heel wat nodig aan financiele innvoaties om een bedrijfstak te ontwikkelen die uiteenloopt van iemand die zijn onroerend goed probeert te exploiteren via palingkweek tot zieners die een Noordzee vol met algen en wieren voor de biofuels zien, eventueel in een windmolenpark.
En banken zijn daarbij (althans voor leningen) niet de meest voor de hand liggende partner, die beleggen onze spaarcentjes lekker veilig. Nieuwe zaken worden opgestart door private equity en participatiemaatschappijen. Of je maakt er een NV van en brengt hem (begeleid door een bank) naar de beurs. En als je een overtuigend businessmodel hebt dan is 10 jaar verlies maken geen probleem - doen ze in de biotechnologie ook. Ontwikkel dus niet alleen techniek maar ook business cases.

Die algen en wieren zijn overigens heel efficient met licht zo leerde ik. En bij de garnalen groeit nu zeekraal onder Ledlampjes met een rood spectrum. Iemand begon over het redlight district in Amsterdam (dat krijg je als de provincie in de hoofdstad is), wat me op het advies aan de Happy Shrimp farm bracht om een bord aan de Oude Maasweg te zetten "u nadert het ledlight district".

En op de terugweg kijkend uit de trein kreeg ik nog even het idee dat de gemeente Amsterdam toch een stap verder is met de varkensflat. Net na Amsterdam Bijlmer ArenA keek ik uit op de
"Hog School Amsterdam". Het duurde even voordat ik me realiseerde dat het licht in de e was uitgegaan.

kosten-baten analyse revisited

Een van de discussies die we vorige week aan de voet van de skipiste voerden, ging over een favoriet gereedschap van de economen: de kosten-baten analyse.

Een van de inleiders rapporteerde dat men in Brussel de indruk heeft dat toepassing ervan al snel leidt tot extra regelgeving, en dat men dat eigenlijk niet wil. Zelf presenteerde ik in die sessie werk uit onze groep over meten van administratieve lasten - misschien helpt dat.

Op zich hoort het bij deze tijd dat we regelgeving aanpassen in en op een veranderende wereld. De regels van de globaliserende economie kunnen niet die uit de jaren 70 zijn, daarvoor gaat er teveel mis. En er kunnen ook oude regels worden geschrapt.

Een Franse bijdrage ging in op de meetmethode van de betalingsbereidheid (willingness to pay): je vraagt consumenten wat ze over hebben voor GMO-vrij vlees of biologisch vlees. Zij hadden daar kritiek op in die gevallen dat de consument het produkt (GMO-vrij) helemaal niet goed kent. Hoe kun je dan inschatten wat je er voor over hebt? Dat lijkt me een goed punt.

In de discussie kwam ook sterk aan de orde dat de kosten-baten analyse vaak te weinig aandacht besteedt aan alternatieve organisatorische (institutionele) oplossingen voor het te analyseren probleem. Economen worden dan ingehuurd om een technische berekening of risico-analyse te voorzien van getallen met euro-tekens. Dat is een belediging van de economische discipline. Economie is geen boekhouden (ook een mooi vak) dat hoeveelheden van prijzen voorziet, maar gaat over gedrag van mensen. Je moet economen dus integraal mee oplossingen laten verzinnen, en dan zullen ze ook komen met oplossingen die met een minimum aan regelgeving gepaard gaan.

Onderling werden we het er dus wel overeens, daar bij de skilift. Nu onze collega's in de beta-wetenschappen nog overtuigen.

verhuren van inkomenstoeslagen

Op de CAP Health check blog loopt een discussie over sale and lease back constructies van de Single Farm Payment. Ik kon niet nalaten de ervaringen met de melkquota even te melden en het geheel van een economisch sausje te voorzien.

van de skipiste

Afgelopen week bezocht ik het 2e EAAE Forum 'System dynamics and innovation in Food Networks' in Igls, een wintersportdorpje van Innsbruck, Oostenrijk. Het was een interessante bijeenkomst met een aantrekkelijke formule: van 8 tot 12 sessies met presentaties en discussies, de middag vrij voor bilateraal overleg of skien en van 5 tot 8 wederom sessies.

Er zijn collega's die dat een formule vinden die not done is (dat skien dan met name), maar ik moet constateren dat het goed werkt. Er komen veel hooggeleerde mensen van naam op af, met of zonder familie, ook uit de VS en Canada, er waren goede sessies met mensen uit het bedrijfsleven (Unilever, Basf, Nestle) en de Europese Commissie en de break in de middag heeft een positief effect op de kwaliteit. Mensen doen andere dingen met elkaar en hebben veel mogelijkheden bilateraal zaken op te zetten. En voor de critici: mensen zijn wijs genoeg om te verantwoorden of ze wel of niet menen te moeten skien en in wiens tijd ze dat doen. Zelf stond ik na 15 jaar ook weer eens twee middagen op de lange latten, en met veel plezier in goede sneeuw en een lekker zonnetje.
Een van de conclusies van het forum was toch wel dat ICT komende jaren voor grote veranderingen in de food industry gaat zorgen, inclusief de landbouw. Reden voor hoogleraar landbouw economie Rolf Mueller en mijzelf een Google discussiegroep op te zetten: SITAg. Je bent er welkom.

Lijstje: de demografische transitie

Ik was de afgelopen dagen in Innsbruck (foto), waarover komende dagen meer. Vandaar dat het hier rustig was. Eerst nog actueel lijstje want ik las in de kranten bij terugkomst dat minister Rouvoet wel iets voelt voor bevolkingspolitiek. Maar naar mate samenlevingen rijker zijn, hebben ze minder kinderen. De literatuur kent een rijtje verklaringen:



1. Door de geringere kindersterfte zijn er minder 'reserve-kinderen' nodig en (onbewust) passen generaties hun gedrag aan.

2. In rijkere samenlevingen zijn mensen voor hun oude dag van minder kinderen afhankelijk om voor ze te zorgen, en om die reden passen ze hun gedrag aan.

3. In rijkere samenlevingen hebben mensen meer keuzes, dus kiezen sommigen voor wat anders (auto, vakantie, duur huis) dan kinderen

4. Door meer tijd en geld aan een paar kinderen te besteden zijn de kansen dat je genen in de volgende generatie het beter doen groter dan wanneer je je richt op veel kinderen (wat in armere samenlevingen met kindersterfte een goede strategie is) - deze bioloigsche inslag is dus verwant aan de eerste verklaring

5. In een rijkere samenleving is er keuze uit meer partners (er wordt meer gereisd etc), en daarmee wordt het optimale vruchtbaarheidspatroon doorbroken. Kinderen krijgen van naaste familie levert risico's op omdat gebroken genen niet worden gerepareerd, maar van heel andere bloedlijnen levert vaak ook problemen op omdat er genetische koppelingsproblemen zijn. Nichten en en neven van de 3e en 4e graad zou ideaal zijn, aldus recente resultaten uit het IJslandse decode-project - waarmee dit de meest harde wetenschappelijke verklaring lijkt te zijn.


Ontleend aan The Economist, 9.2.2008

liberaal facisme en dierrechten

De commotie rond een film van Wilders die er niet is, zou binnenkort wel eens vervangen kunnen worden door commotie rond een boek dat momenteel de wereldwijde bestsellerlijst domineert: Jonah Goldberg's Liberal Facism: the Secret History of the American Left, from Mussolini to the Politics of Meaning. Als het althans in het Nederlands wordt vertaald.

Zijn centrale these, zo lees ik in the Economist, is dat het Amerikaanse liberalisme (in de Amerikaanse zin van het woord, zoals in de Democratische partij) wortels heeft het Europese facisme van voor de oorlog. Het facisme was een internationale stroming die in Duitsland overging in genocidiaal racisme, en in de VS en meer vriendelijke liberale vorm kreeg. Tot het bewijs wordt gerekend dat Adolf Hitler vegetarier was en Heinrich Himmler dierrechten-activist - amerikanen met dergelijke opvattingen stemmen als Liberal Democraat. Net als The Economist vind ik dat nogal vergaand, maar het verkoopt blijkbaar wel.

hoe haal je 't in je hersens

Mensen beleven meer plezier aan dure dingen dan aan goedkope. Dat geldt ook (let op) als je van goedkope dingen zegt dat ze duur zijn. Een proefje op de zaterdagavond met wat vrienden kan dat snel duidelijk maken. Je koopt wat flessen wijn van 5 euro, en serveert de een deel onder het motto "een fles van 5 euro" en een deel als "een fles van 15 euro" en de rest als "een fles van 30 euro".

Je zult dan zien dat velen de fles van 30 euro lekkerder vinden. Dat geldt ook als je de proef doet met flessen van 30 euro. Antonio Rangel van het California Institute of Technology deed het ook nog eens met leden van een wijnclub: resultaat hetzelfde. Doe je daarentegen een blinde smaakproef zonder informatie, dan vind je het effect niet.

Mensen zeggen dus dat ze de zogenaamd duurdere wijn lekkerder vinden. Een beetje status is nooit weg, maar Rangel deed nog iets: hij legde bij het drinken ook 20 proefpersonen onder een hersenscan, en wat blijkt: de hersenen vinden de zogenaamd duurdere wijnen echt plezieriger.



Rara?

Rangel heeft twee mogelijke verklaringen bedacht voor dit verschijnsel. De eerste is dat mensen ge-evolueerd zijn om snel dingen te leren. Dat is handig om te overleven. En als ervaringen en meningen van anderen bij dat leren gebruikt kunnen worden, dan is dat handig. In de moderne tijd is de prijs ook zo'n indicator voor gemeenschappelijke wijsheid. Wellicht hebben de hersenen een leermechanisme ontwikkeld dat informatie van derden meteen omzet in prikkels van wat lekker en niet lekker is.

Een tweede verklaring zou kunnen zijn (en om een of andere redenen lijkt me dat logischer) dat goederen voor heel andere redenen dan overleven van belang zijn. We kennen in de economie veel voorbeelden van 'conspicious consumption': showgedrag waardoor mannen in een restaurant een tientje voor een roos betalen of een dure auto voor de deur zetten. Dat leidt tot status (als je het goed doet), en biologen voegen daar aan toe dat het ook leidt tot een betere positie in de voortplantingsmarkt. En ook daarbij geldt dat de evolutie haar werk doet: je hebt nog meer succes als je echt op het diepste hersenniveau gelooft dat je meer van iets geniet.


Ontleend aan: Pricing and the brain in The Economist, 19.1.2008; op de foto een status-os op een oude slagerij in Dordt, nu de stadsbibliotheek

Lijstje: 7 deuren naar gedragsverandering

Wie gedrag van anderen wil veranderen heeft het niet makkelijk. Zelfs regels voorschrijven en proberen te handhaven is soms weinig succesvol. Wie het via communicatie wil doen, moet zijn boodschap door 7 deuren zien te loodsen, en als er 1 dicht is komt de boodschap niet aan. Die metafoor in de sociale marketing werd in 1998 door Robinson geintroduceerd. Zijn zeven deuren:

1. kennis: de ontvanger van de boodschap moet wel dat er een probleem is, hoe het oplosbaar is.


2. wil: de ontvanger moet een emotie hebben om een voorstelling van de gewenste toekomst te maken


3. capaciteiten: de ontvanger moet overzien wat hij moet doen en er van overtuigd zijn dat hij het kan


4. vertrouwen: de ontvanger moet het idee hebben dat zijn bijdrage er toe doet om het grotere probleem op te lossen


5. facilitering: er moeten niet al te veel obstakels zijn in het praktische vlak en anders moet daar hulp bij zijn


6. stimulering: men moet het idee hebben dat men er niet alleen voorstaat maar dat men gesteund wordt


7. feedback en blijvende aandacht: nadat iemand een keer bepaald gedrag heeft vertoond, is stimuleren van herhaald gedrag op zijn plaats

Geciteerd uit Beekman et al: in gesprek over voedselkwaliteit, LEI, 2007

chocola maken

Cadbury, een van de grote snoepbedrijven in de wereld, gaat de komende tien jaar 87 miljoen dollar spenderen aan een fair trade programma voor cacao in West Afrika.

De alarmbellen ging in de bestuurskamer af, zo meldt the Economist, toen een studie van de universiteiten van Sussex en Accra (betaald door Cadbury) tot de conclusie kwam dat de cacaoboeren nog maar 40% van de normale oogst halen, kinderen geen belangstelling meer hebben voor bedrijfsovername, en dat het jaarinkomen van sommigen tot beneden de 1000 euro was gedaald.

En vandaar het Cadbury initiatief om boeren te helpen in hun bedrijfsvoering, en wat aan maatschappelijk verantwoord ondernemen te doen. The Economist vraagt zich openlijk af of dat laatste wel waar is. Het lijkt meer een sausje voor welbegrepen eigenbelang, namelijk het zekerstellen van de toekomstige grondstoffenstroom. Maar liefst 70% van de cacao die Cadbury nodig heeft komt uit Ghana. En het Fair Trade initiatief heeft men buiten het programma gehouden, omdat in Ghana niet de prijs maar de productiviteit het probleem zou zijn. Fair Trade vindt het desalniettemin prima.

Conclusie: niet alles wat voor toeleveranciers gebeurd is ook maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar daarmee nog niet verkeerd.

Gebaseerd op artikel uit the Economist 2.2.2008: Cocoa farming - fair enough? De foto is een jugendstil winkelpui uit Dordt, uitstekend geschikt voor een snoepwinkeltje.

Stijgende koerslijnen

Hiernaast, matig leesbaar van Yahoo, de Dow Jones AIG Agriculture. Die grondstoffen index, voornamelijk gebaseerd op granen en soya is nog lekker stijgende. In het blad Technisch Kwanitiatieve Analyse, dat elke maand beleggers van informatie voorziet, wordt deze maand natuurlijk de huidige beursmalaise besproken. Na twintig jaar stijgende koersen zitten we nu een jaar of tien op zijwaarts bewegende koersen en we lijken halfverwege. Obligaties en grondstoffen worden door diverse auteurs aangeprezen, en binnen de grondstoffen de edelmetalen en de landbouwproducten. Boeren kunnen dus nog even rekening houden met financieel kapitaal dat de prijzen opdrijft. Het wachten is op een goede oogst op het Zuidelijk halfrond.

Overigens vertoont het bezoek aan deze site ook een oplopende trend met uitslagen naar boven. Bijna een maand geleden trok mijn boekrecensie van een boek over bedrijfsopvolging veel aandacht uit de Gibogroep en afgelopen dagen lijkt het wel of een MASklas zich op een tractorbericht van 1 april vorig jaar heeft gestort.

Tot slot: ik kreeg ook een mailtje binnen van een lezer die reageerde op een blog over de afkorting SRV. In de jaren ’70 en begin jaren ’80 was de SRV-man een begrip. Groothandels en detaillisten richtten in 1968 de coöperatie Samen Rationeel Verkopen op, op het hoogtepunt waren 4000 ondernemers aangesloten. De lezer meent vrijwel zeker ooit in het SRV jaarverslag gelezen te hebben dat SRV later stond voor Stichting Rijdend Vooruit. Leuke variant, maar is het waar? Wie weet meer?

CAP Health Check Blog

De zeer interessante weblog rond de CAP Health Check wees er gisteren op dat veruit de hoogste directe inkomenstoeslag per ha in Nederland wordt uitbetaald. Ik kon niet nalaten daar wat kanttekeningen bij te maken, en dat leidde tot een discussie met de auteur van het orgineel. Wie het interesseert, leze mee.

Lies, damned lies and statistics Part 2

Statistics are like a bikini: what they reveal is suggestive, but what they conceal is vital


Quote from the Economist, 2.2.2008; meer kan ik er op Valentijnsdag niet van maken.

avontuurlijke consumenten

Dat er allerlei consumenten zijn is geen nieuws. In een recent rapport van het LEI wordt geprobeerd om de Nederlandse consument vier hokjes te vangen. De tegenpolen zijn "betrokken" en "gemakzuchtige" consumenten en daar tussen in zijn er ook "avontuurlijke" en "behoudende".

Betrokken consumenten vind je vooral bij de Partij voor de Dieren, CDA en ChristenUnie en GroenLinks, Partij voor de Vrijheid en SP. Gemakzuchtigen bij de SGP en de VVD. Betrokken consumenten zijn ook vaker (oudere) vrouw, gemakzuchtigen eerder (jonge) man.

In het kader van het doelgroep-denken raadt het rapport de overheid aan de moeilijk bereikbare, gemakzuchtige consument vooral via nieuws in de Telegraaf te bereiken.
Allemaal vrij herkenbare typeringen en het zet de lezer aan tot het nadenken in welk hokje hij zelf hoort. Afgaand op de karakteristieken van de groepen in mijn geval misschien wel avontuurlijk maar voor sommige produkten ook zeker gemakzuchtig.

Beekman et al: In gesprek over voedselkwaliteit, LEI rapport 7.07.06

global food, local taste

De wereld wordt uniformer, overal McDonalds, Starbucks en Aviko aardappeltjes. De belangstelling voor producten uit eigen streek lijkt me een tegenbeweging die (vooralsnog) kleiner is dan de wereldwijde export van streekproducten zoals Parmaham.
Vindi Banga, hoofd van de Food Division van Unilever vertelde vorige week in the Economist, dat een positief artikel aan Unilever wijdde, dat de tomatensoep van Knorr nu overal in de wereld hetzelfde is, behalve wat betreft de 'finishing touches' zoals kruiden en zout. "Food is not local - taste is" aldus Banga.

Unilever and emerging markets in: The Economist, 2.2.2008; De foto van de winkelpui is uit Dordrecht

bloemlezen

Op het risico-seminar (zie blog van gisteren) in Polen was er overigens weinig aandacht voor grote risico's die de landbouw en boeren zouden kunnen treffen: een nieuwe onbekende ziekte, een vulkaanuitbarsting die een zomerlang voor weinig zon en licht zorgt (in het verleden meer dan eens voorgekomen), bio-terrorisme of wat dan ook.
Op bedrijfsniveau spreken we dan van catastrophe-risico. Vandaag kreeg ik uit het Wageningse een proefschrift over het onderwerp, dat volgende week verdedigd wordt. Het concludeert dat de meeste boeren de neiging hebben zich daartegen over te verzekeren. Net als particulieren bij de reisverzekering of de ultieme catastrophe-verzekering: de uitvaartverzekering, zo vermoed ik.
Een aantal dagen in het buitenland leidt ook tot bijlezen van de kranten. Uit het koppensnellen in de NRC bleven me vier dingen bij. Boer zoekt vrouw zou vooroordelen over boeren bevestigen, wat een minder goede uitkomst is dan eerder wel gesuggereerd. Verder heeft Science-Express de biobrandstoffen de bel aangebonden: de steun daarvoor lijkt snel af te brokkelen - we hadden het er in deze weblog ook al eerder over.
Verder spendeerde de Tweede Kamer de Carnavals Rosenmontag aan het circus. Alle kosten die daarmee gepaard gaan, als ook met te entameren onderzoek naar het welzijn van de circusdieren, zijn vermoedelijk meer dan genoeg om het beperkt aantal dieren royaal uit te kopen. De trend is toch al naar circusvrije dieren, zie cirque du soleil. Een Ierse collega vertelde me dat hun circus intussen animal-free is, ze weten nu alleen niet wat ze met de dieren aanmoeten. Voordat we overigens huisdieren -al of niet in vissenkom- ter discussie stellen, ligt een nader debat over paardendressuur ook wel voor de hand. Ik zag pas mevrouw van Grunsven op muziek van Wibi op TV, en dat leek me geen erg natuurlijk tred die het paard vertoonde. Maar een debat daarover zal wel te gevoelig liggen, dan halen we geen goud in China.

Ruimtelijke ordening
En tot slot een boeiend interview met prof. Auke van der Woude, een 19e eeuw deskundige die eerder een interessant boek over de veranderende ruimtelijke ordening schreef. Hij constateerde m.i. terecht dat we beter ons geld kunnen besteden aan een goed mobiliteitsnet in de Randstad, dan aan die megalomane tulp-eilanden voor de kust. Nederland is geen Dubai. Maar dat geld naar de zee brengen natuurlijk makkelijker is, want daar heb je met weinig partijen te maken.
Verder stelde hij terecht vast dat in al dat overleg over het platteland er maar weinig partijen opkomen voor het cultuurlandschap. Liever hebben we oerbos (net als dat we huisdieren als natuur willen behandelen, terwijl ze millennia lang helemaal veredeld zijn op huisdier zijn). Een oplossing ziet de hoogleraar in de biologische veehouderij, maar het werd mij volstrekt niet duidelijk waarom die het landschap beter in stand houdt dan de gangbare. De biologische sector is me lief, maar de verdienste per ha is er nog minder dan in gangbaar, en uberhaupt verliest landbouw het in biedkracht in de ruimtelijke ordening. Wanneer gaan ruimtelijke ordenaars dat nou eens begrijpen?

Victor A. Ogurtsov: Catastrophic risks and insurance in farm-level decision making; Academisch proefschrift, Wageningen

Warschau

Een mooie lentedag vandaag. Maar in Polen ging het met mist gepaard en dus was ik vanochtend genoodzaakt een halve dag op het vliegveld van Warschau te bivakeren. De KLM vlucht van gisteravond moest uitwijken naar Berlijn en ik blijk op mijn e-mail hier thuis vannacht wel een berichtje te hebben gehad dat de vlucht van vanochtend vroeg werd gecancelled, maar ik stond toch mooi om 5 uur op het Frederik Chopin vliegveld.
Mijn bezoek aan Warschau was in het kader van risico's, dus misschien was het wel gepast. We vergaderden met een Nederlands project en vervolgens een EU project rond risicomanagement, en daarna was er nog een EAAE seminar over inkomensstabilisatie. En gistermiddag nog net even tijd de oude binnenstad te bezoeken, en het cultuurpaleis van Stalin (uit mijn geboortejaar) te zien.
Er is toenemende belangstelling in de landbouwpolitiek voor inkomensstabilisatie via risicomanagement-instrumenten. Idee daarachter is dat prijzen bij liberalisatie meer gaan fluctueren. Overigens leggen de directe betalingen natuurlijk al een aardige bodem in het inkomen, dus we moeten dat ook niet overdrijven - en varkenshouders en aardappeltelers kunnen er al decennia mee leven.
In Zuid- en Oosteuropa fluctueren de oogsten meer (maar de marges zijn er ruimer, dus het effect op het inkomen moet je ook niet overdrijven), en vandaar dat vooral die landen belangstelling hebben - hoewel mijn Poolse gastheer er in zijn lezing terecht op wees dat herstructurering een belangrijker doel zou moeten zijn dan inkomensverzekering, die dat zelfs tegenwerkt. En uit Spaanse ervaringen blijkt dat boeren vooral te porren zijn tot deelname als er fors gesubsideerd wordt. Op Cyprus moet iedereen verplicht zo'n oogstschade verzekering tegen droogte e.d. hebben. Premie is dan zo 6 a 7%, maar de helft wordt door de staat betaalt, ofwel een subsidie van 3% van de omzet.
Dat is natuurlijk staatssteun, maar in het kader van de WTO doet men daar niet al te moeilijk over, het zit zelfs min of meer in de 'groene doos'. Dat doet me een beetje denken aan het oude gat van Rotterdam in het GLB. Bij de start niet geregeld, en een mooie ontsnappingsroute waar vervolgens ruim gebruik van wordt gemaakt.
Een Sloveens ambtenaar kwam met het verhaal dat de appeloogst in zijn land een premie voor hagelverzekering van 25% kent omdat het wel een keer in de vier jaar mis gaat. Terecht vroeg iemand of je daar dan wel appelen moet produceren - of dat je dat beter ergens kunt doen waar het minder hagelt.
De liberale economen concludeerden dat vooral bij eigen-geerfde boeren er veel leencapaciteit aanwezig is, zodat boeren blijkbaar liever achteraf bij een tegenvallende oogst of prijzen ad hoc maatregelen nemen (zoals extra lenen), dan vooraf premie betalen. Zeker als de transactiekosten van de verzekering hoog zijn en er geen subsidies zijn.
Maar al met al vertrok ik uit Warschau, ook gezien enkele Amerikaanse ervaringen in deze, met het beeld dat verzekeringen en inkomensstabilisatie nog wel enkele jaren op de agenda zullen staan: het duurt nog wel even voor de mist rond dit onderwerp is opgetrokken.

Sevilla

Afgelopen dagen was ik in Sevilla. Voor een bestuursvergadering van de EAAE, de Europese landbouweconomenclub, en voor een seminar dat er was georganiseerd. Over modellen voor het doorrekenen van landbouwbeleid. Want zoals de bumperstickers in de jaren 70 op de Erasmus Universiteit al meldden: economen doen het met een model. (En elk model is minder dan de werkelijkheid, behalve het fotomodel, dat is meer dan de werkelijkheid).

Nederland was er uitstekend vertegenwoordigd, met goede verhalen. Met enkele seniors vroegen we ons onder de tapas wel af of er genoeg innovatie is in de modellenwereld. Wel heel veel toepassingen gaan over het modelleren van het huidige landbouwbeleid (wat is het effect van inkomenstoeslagen?), een enkeling over milieu en natuurlijk in dat kader ook over biofuels. Maar echt goede modellen voor de economische ontwikkeling in een plattelandsgebied, of van de externe effecten van de sector, of van de voedselketen - daar ligt nog een markt. Echte innovatie komt overigens zelden uit de gebaande paden van de huidige spelers.

Sevilla blijft een prachtige stad, zeker bij 20 graden in het zonnetje en de bomen langs de straat vol met sinasappelen. Het Alcazar met de mooie mudejar bouwstijl (arabische architectuur omarmt door christenen en joden) is een must - daar zouden we in het integratiedebat eens wat meer mee moeten doen.

Het mogen dan lange dagen en veel van huis zijn, werken kan ook buitengewoon plezierig zijn. Sevilla was altijd de stad van Latijns-Amerika, dat is nog altijd merkbaar. In de gebouwen en het park van de Spaanstalige wereldtentoonstelling uit het interbellum, het gebouw met de archieven van de Indiereizen, en in de universiteit. Het is de enige universiteit die bij mijn weten gevestigd is in een immens grote, oude Koninklijke Tabaksfabriek. Die waar ooit Carmen werkte, waar Bizet een opera over schreef.

En vrijdagmiddag bezagen we op een cooperatie nog even de olijvenoogst, die was in volle gang. In een gloednieuwe fabriek waar een miljoen EU subsidie ingegaan was. Economisch gezien had het veel van een suiker- of frietfabriek: boeren brengen de olijven, worden op kwaliteit uitbetaald, de cooperatie perst de olijven (of verwerkt ze tot consumptie-olijven) en dat wordt vooral onder private label afgezet. Tot in de VS, dat wel. En de nieuwe fabriek was gebouwd in het kader van de "reconstructie": het oude fabriekje in het dorp gaf te veel overlast van verkeer, lawaai en stof. Het is ook overal hetzelfde.

Bovenstaand fototje uit Dordt vond ik wel toepasselijk, die uit Sevilla hou je tegoed.

herdoop de intensieve veehouderij

Wie verzint er een betere naam voor de intensieve veehouderij? In het Agrarisch Dagblad van zaterdag 26 januari komt mediapsycholoog Ard Heuvelman tot de conclusie dat je een product met een negatief imago beter uit de schappen kunt halen. We herinneren ons Buckler van Heineken dat in 1999 door Youp van 't Hek werd afgeserveerd.

Hetzelfde zou je met de intensieve veehouderij moeten doen: misschien niet uit de markt halen (zouden sommigen wel willen) maar een positievere naam geven.

Het herinnerde mij er aan dat die truc al een keer is uitgehaald voor de dieren zelf: vroeger hadden we het (net als nu nog in Vlaanderen) over mestvarkens en mestkuikens. Omdat vet mesten en opmesten goed Nederlandse woorden zijn. Medio jaren tachtig kreeg het woord mest een te negatieve lading, en moest het vleesvarkens en vleesvee worden. Critici van de sector bleven enige tijd bij het oude woord (ze bleven het ook over bestrijdingsmiddelen hebben in plaats van gewasbeschermingsmiddelen) maar al vrij snel werden ook instanties als het CBS en LEI overgehaald hun taalgebruik aan te passen.

Taal is verre van objectief. Wie verzint er een betere uitdrukking? De uit de EU afkomstige term Hokdierbedrijven zal ook wel een te negatieve connotatie hebben.

Lijstje: 10 keer Boer zoekt vrouw

Het succesvolle KRO kijkcijferkanon Boer zoekt vrouw komt eigenlijk uit de RTL stal en is geen Nederlandse vinding. Het orgineeel komt uit Engeland (2001). Het Agrarisch Dagblad maakte een overzicht van internationale successen:

1. UK: Farmer wants wife (2001)
   
2. VS: Farmer wants wife
   
3. Australie: Farmer wants wife


4. Duitsland: Bauer sucht Frau (presentatrice de blonde Inka Bause)


5. Oostenrijk: Bauer sucht Frau


6. Estland: Maamees otsib naist


7. Finland: Maajussille morsian


8. Zweden: Bonde soker fru (met o umlaut of soker)


9. Noorwegen: Bonderromantikk
   
10. Frankrijk: L'amour est dans le pre
    

Waarmee Frankrijk van het AgD de prijs wint van de meest tot de verbeelding sprekende titel. Het zal niet waar zijn als het over liefde gaat. De inzending van Zweden doet me helemaal denken aan Ria Valk en haar Rockin' Billy - de klaagzang van de boerendochter wier date naar de VS uitweek om een fabriekje in leverpastei op te zetten (een cover uit het Zweeds). Kan de EU een internationale variant sponsoren?

Uit: AgD 26 januari 2008