het landschap, de mensen

Met veel plezier las ik afgelopen vakantieweek het boek van Auke van der Woud Het landschap, de mensen. Hij beschrijft voor de periode 1850 - 1940 hoe 900.000 ha woeste grond in landbouwgrond (en deels in bos) werd omgezet.  Als ook besloten werd tot de Zuiderzee inpoldering. Ons land zou er anders uit gaan zien. 

Landbouw werd steeds meer een zaak van de in kracht gegroeide nationale overheid/ Dat werd minder liberaal en verving particulier initiatief zoals inpolderen met een concessie door overheidsactiviteit of samenwerken met dat initiatief zoals bij de vereniging (!) zonder profijtbelang, de Heidemaatschappij. Nieuwe ontginningslandschappen leiden ook tot ander gedrag, meer economisch rationeel handelen, integratie in de markteconomie met hogere welvaart. En dat was ook de bedoeling volgens het 19e -eeuwse vooruitgangsgeloof (dat uitmondde in een rijksoverheid die een deel van zijn burgers als Achterlijk beschreef).  En dat alles was er vooral om Nederland niet op verdere achterstand te zetten ten opzichte van de ontwikkelingen in het buitenland, en uiteindelijk voor de export - niet voor de slechte voedselsituatie in de steden.  Ook de werkverschaffing en de nationale veiligheid (zandverstuivingen, Zuiderzee) speelden een belangrijke rol als argument.: Waar een wil is, is een argument. 

Kortom, een mooi boek. Een paar kleine kanttekeningen toch. Het gaat in het geheel niet over de rol van het bedrijfsleven. Coöperaties, de samenwerking Cebeco en Heidemij om de Duitse kunstmestkartels tegenspel te bieden, pastoor van den Elzen etc: - die kant van de medaille ontbreekt. En in het hoofdstuk over hoe de boer aan het boekhouden raakte miste ik de rol van de wet op de inkomstenbelasting en de noodzaak boek te gaan houden (en dus het initiatief in de standsorganisaties voor coöperatieve boekhoudkantoren)/ Waarmee we een heel andere weg insloegen (hoe kwam dat?) dan België, waar men overging tot handjeklap tussen Boerenbond en belastingdienst over de jaarlijks inkomensnormen per gewas en diersoort.  En nog 1 rechtzetting van een foutje dat de eindredactie niet heeft opgemerkt. De Nieuwe-Neuzenpolder bij Terneuzen (toentertijd Ter Neuzen) ligt aan de Westerschelde, niet aan de Oosterschelde.