De onzichtbare hand

Een aanrader: het boek De Onzichtbare Hand van Bas van Bavel. Niet helemaal nieuw, het is al een tijdje uit en is bovendien een vertaling van zijn Engelstalige publicatie. Maar daarom niet minder interessant. Het gaat, zoals de ondertitel al aangeeft, over "hoe markt economieën opkomen en neergaan". 

Zijn theorie is dat er vier fasen zijn in een markteconomie.  Hij onderbouwt die met intrigerende voorbeelden uit achtereenvolgens Irak, Italie en de Nederlanden. Met ook nog een toepassing op de Europees-Amerikaanse tijd vanaf de industriële revolutie. Zijn fasen en de kenmerken:  

1.       Open Samenleving

a.       Sociale opstanden die macht van hofstelsel ed afbreken; leiden tot toenemende vrijheid en zelforganisatie van gewone mensen. Feodalisme en horigheid verdwijnt.

b.       Voornamelijk nog allocatie (toewijzing) van grond, kapitaal, arbeid via feodale instellingen naast goed ontwikkelde product (output) markten

c.       Innovatie, levenstandaard en steden groeien

d.       Groei van markt van grond en arbeid op basis van open instituties.

2.       Dominante markten

a.       Markten vormen dominante mechanisme in de toewijzing van grond, arbeid en kapitaal, terwijl ander systemen als gilden en gemene gronden worde weggedrukt via staatsmacht

b.       Groei economie

c.       Door ondermijnen van de associaties van gewone mensen worden waarden als wederzijds vertrouwen, samenwerking en gelijkwaardigheid verdrongen door marktwaarden

3.       Toenemende ongelijkheid

a.       Financiele markten groeien, factormarkten volledig dominant

b.       Nieuwe ongelijkheid komt op, niet door erfrecht of feodale macht maar door marktmacht. Concentratie vermogens.

c.       Stagnatie levensstandaard. Gewone man profiteert niet meer van de groei.

d.       Burgers en staten meer afhankelijk van marktelites door financiering

e.       Economische ongelijkheid wordt omgezet in politieke: marktelites kopen politieke en militaire macht.

4.       Neergang

a.       Rigide sociale hiërarchie

b.       Wordt aantrekkelijker voor elite om te investeren in niet-rendabele (status)activiteiten als kunst en architectuur.  En te beleggen in nieuwe markten elders

c.       Financiële markten raken gescheiden van reële economie. Levenstandaard gaat dalen

d.       Vermogensongelijkheid en bbp pieken.

e.       Markt elite wordt feodaler en zet macht in om nog rendement uit activiteiten te persen via dwang (rasphuis, slavernij, kolonisatie).

f.        Burgermllities worden vervangen door betaalde soldaten

g.       Toegang tot politieke ambten en burgerparticipatie neemt af. Erfelijkheid, Heren17

h.       Er ontstaan wel sociale revoltes maar worden gemakkelijk neergeslagen door huurlegers. Bieden geen alternatief.

i.         Economie stagneert en raakt in verval.