"maximale welvaart vraagt om een level playing field".
Het beeld is ontleend aan de sport: concurrentie brengt het beste boven, maar je moet wel eerlijk kunnen concurreren. Het moet geen scheef veld zijn zodat een van de partijen een up-hill battle moet voeren. Dat is geen fair play. Niet voor niets wisselen we in de rust van helft, voor het voordeel van wind en zon mee. Een sterk beeld dus, maar vanuit de economie zijn er veel kritische kanttekeningen mogelijk. Net als bij ethische begrippen als 'eerlijk' of 'fair' is de economische wetenschap zo amoreel dat ze het begrip niet kent, ook al is er inmiddels een slechte wiki-pagina over het onderwerp. Economen vragen zich overigens ook af of de concurrentie tussen Manchester United en Willem II wel eerlijk is als je het verschil in economische kracht (geldstroom om dure spelers te kopen) ziet maar dat terzijde.
Het probleem is dat de concurrentiepositie tussen landen of sectoren door enorm veel factoren wordt beïnvloedt, en niet alleen door het feit of een bepaalde productiehandeling (een bepaald gewasbeschermingsmiddel of huisvestingssysteem voor kippen) wel mag. Het World Economich Forum heeft er wel eens een stuk of honderd geïnventariseerd. Als ik Oost-Europeanen spreek dan klagen ze over een gebrek aan level playing field omdat boeren hier 375 euro per ha krijgen, en daar maar 100, terwijl ze dezelfde graanprijs krijgen en de John Deere tractor en de olieprijs daar ook niet lager zijn. (daar valt overigens nog wel meer over te zeggen, maar dat doen we een andere keer).Maar ook de infrastructuur, de diepe arbeidsmarkt (specialisten op elk terrein die zo op je bedrijf staan), scholing, belastingsysteem en nog heel veel andere factoren spelen een rol in de concurrentie. Wie klaagt over een milieumaatregel in Nederland hoor ik nooit aanbieden om dan die premies per ha ook te egaliseren.
Een tweede reden is dat veel maatregelen helemaal niet zoveel invloed hebben op de internationale markt, bijvoorbeeld omdat de schade wordt gedragen door de boer en grondbezitter, en het niet leidt tot minder productie en minder aanbod op de Europese markt. We hoeven dus niet bij elke maatregel die Vlaanderen neemt op het vlak van milieu te staan juichen dat onze concurrentiepositie verbetert. Bovendien geldt dat handel plaats vind op basis van relatieve kostprijzen (comparatief) en niet op basis van absolute (ook daar komen we nog wel eens op terug). Het idee van level playing field suggereert dat je kostprijs omhoog gaat en daardoor je product in het buitenland te duur wordt. Maar boeren zijn prijsnemers. De prijs in de internationale markt staat vast en een kostenverhogende beleidsmaatregel heeft dus tot effect dat de marge op je productieproces lager wordt. En je tot schaalvergroting of een andere efficiency maatregel wordt gedwongen, of een ander product gaat maken (bv. dat verkoopt op duurzaamheidsbeleving) of met een lager inkomen genoegen neemt.
Ten derde is het soms ook niet onlogisch dat wij in Nederland, waar we boeren in een metropool dicht bij water meer milieumaatregelen nemen dan op de armere Spaanse hoogvlakte, ver weg van steden en waterwegen. De schade is hier hoger, en die metropool en waterwegen (goedkoop transport) brengen ook voordelen mee. En soms is het rationeel dat de productie zich verplaatst.
Tot slot, soms zijn de maatregelen in Nederland ook maar een voorloper van enkele jaren op de buurlanden. En is er dus hooguit een wat tijdelijk nadeel, dat soms later weer een voordeel wordt omdat we de techniek kunnen verkopen, of er bij de invoering van dezelfde huisvestingsystemen in het buitenland een productiedip ontstaat met forse prijsstijgingen.
Is er dan helemaal geen probleem? Nee, soms zijn maatregelen niet goed doordacht (niet wetenschappelijk onderbouwd) of echt kostenverhogend. Wellicht zelfs zodanig dat de productie hier wordt gestaakt "en naar het buitenland dreigt te verdwijnen". Er kan dus alle reden zijn om aan de bel te trekken. Soms is de winst bij de natuur en consument groter en kun je boeren compenseren voor het offer dat zij brengen (een eco-schema of zo). Soms kan dat ook niet en wordt de rekening bij boeren en grondbezitters neergelegd. Dan kan er reden zijn om protest aan te tekenen. Maar beroep je dan op inkomensschade of planschade of onteigening van een recht, maar laat in de regel het argument van level playing field (en voor economen: het rekenen met handelsmodellen om de internationale concurrentiepositie en goederenstromen te analyseren) maar achterwege. Ja - zoals altijd zijn er ook uitzonderingen maar op dat advies, maar ik heb ze zelden gezien. Meestal is de juiste discussie: wint de natuur of de burger wel genoeg en is de boer niet degene die in zijn eentje het gelach betaalt. Het level playing field hoort op het rugby- of voetbalveld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten