Maandag Mythedag: bedrijven en sectoren

Het komt regelmatig voor dat uitspraken over de landbouw (of een onderdeel als de melkveehouderij) en over individuele bedrijven door elkaar worden gehaald. Dat zie bijvoorbeeld in mythes als 

"het gaat slecht met de landbouw want het aantal boeren neemt af" 

waarbij je dan voor boeren ook boerenbedrijven mag lezen. Dit duidt echter op enig onbegrip over wat er gebeurt als een bedrijf geen opvolger heeft. In dat geval wordt de productiecapaciteit in termen van hectares grond of productierechten verkocht aan een andere producent, die er vrolijk zijn bedrijf mee vergroot. En dan wat goedkoper kan produceren.

Als de welvaart stijgt en daarmee ook de arbeidskosten, betekent dat dat je de arbeidsproductiviteit per arbeidskracht moet vergroten: meer produceren. Daartoe wordt er geïnnoveerd door bv. grotere machines of robots in te zetten. En als we dan niet meer gaan eten, en er is niet meer grond beschikbaar, dan is het dus nodig dat er bedrijven stoppen. Bij een arbeidsproductiviteit van pakweg 1,5% moeten er dus ook 1,5% van de bedrijven stoppen, en omdat het de kleinste zijn die stoppen, in de praktijk dus nog een hoger percentage. Zie ook de eerder besproken mythe over bedrijfsopvolging die dezelfde achtergrond heeft. 

Het principe werd me ooit helder uitgelegd door mijn eerste directeur Jan de Veer. Die ging zover om te concluderen dat er een minimale hoeveelheid stoppers per jaar nodig is om te zorgen dat het goed gaat met de sector. 

Ofwel, de maatschappij en de rest van de keten heeft belang bij een sector waarin een beperkt percentage boeren per jaar stopt. Je verkoopt makkelijker 10.000 ton veevoer aan 1000 boeren dan aan 2000 boeren. Ze vinden economen aan hun zijde. Politici die opkomen voor de belangen van boeren vinden dat maar vervelend, die willen vaak het liefst al die boeren van een opvolger voorzien. Die vinden soms sociologen aan hun zijde. 

Toch is het in boerenland niet anders dan in het mkb: het gaat niet per definitie slecht met de detailhandel als de bakkers stoppen of met de hotelbranche als de ketens gaan domineren. Interessant is dat er wel sectoren zijn die soms de tegenovergestelde trend laten zien: de microbrouwerijen die de bierindustrie vernieuwen. Wie veel boeren wil, moet op dat soort processen van beleving inzetten.