Landbouwbeleid in Vork

De nieuwe Vork viel in de bus. Weer interessante artikelen. Hoewel het hier en daar weer wringt dat auteurs oplossingen willen die overal en altijd gelden. Zo neemt de Vlaamse hoogleraar Frederic Leroy het op voor vlees. Niet onterecht en zijn nuanceringen zijn beter dan de extremen. Maar het zou ook wel aardig zijn om dan toch te bediscussiëren wat de betekenis daarvan is voor de Vlaamse intensieve veehouderij - misschien dat sommige van de vleescritici toch enig voedselbeleid willen.
En Joop de Koeijer en Niek Koning willen weer ouderwets landbouwbeleid. "Conservatieve diehards die niet in wilden zien dat de wereld veranderd was" zo zette de redactie in een lokkertje dat de lezer in het artikel moet trekken. Het blijkt op de critici van het huidige landbouwbeleid (met name worden de boerenvakbonden genoemd) te slaan die niet veel ophadden met de kongsi van agribusiness die wou exporteren en de milieulobby die directe betalingen wilden inzetten voor maatschappelijke diensten - door de auteurs beeldend 'groenververij' genoemd.
Kritiek zou kunnen zijn dat ook de auteurs van het artikel weinig naar de toekomst kijken: volop werkgelegenheid in andere sectoren als gevolg van demografie (inderdaad niet altijd achterop het Franse of Bulgaarse platteland), noodzaak om wat aan klimaat en milieu te doen. De auteurs willen productiebeperking met een stevig milieubeleid. Niet uitgewerkt wordt dat het milieubeleid (in fosfaat en CO2-quota) zelf al een productiebeperking is - waar boeren juist niet enthousiast over zijn.
Overigens bevat het artikel een aantal mooie observaties: zoals over het Blairhouse akkoord waarin de VS en EU hun graan- en graanvervangers ruzie bijlegden, de rest van de wereld beloofden geen exportsubsidies meer te gebruiken maar wel voortaan hun boeren met directe betalingen gingen steunen - wat toch een voordeel was ten opzichte van (ontwikkelings)landen die niet zulke diepe zakken hebben. En de omzetting naar directe betalingen leunde in beslissende momenten op de steun van Duitse Groenen en Franse socialisten.
Maar marktevenwicht is er niet gekomen. Voor de industriële revolutie in de landbouw hadden we langdurig perioden met hoge voedselprijzen en af en toe een periode met lage prijzen, zo constateren de auteurs. Nu we met kunstmest en veel vaste kosten werken, is het andersom: af en toe een prijspiek en daarna een lange periode van prijsdruk. Het wordt uit het artikel niet helemaal duidelijk hoe markt- en prijsbeleid dat gaat oplossen. Als je bij de huidige technologie voor de Europese melkproductie niet meer dan 10% van het huidige aantal bedrijven nodig hebt, en mogelijk minder, dan is er overcapaciteit en geen gemakkelijke oplossing. De garantie van een basisinkomen is wellicht nog de beste.

Enfin, vorm zelf uw mening: J. de Koeijer en N. Koning: Europees landbouwbeleid op dood spoor n: Vork maar 2019

De waarde van alles

De laatste weken las ik Mariana Mazzucato's tweede bestseller: The value of everything - making and taking in the global economy. Het kostte me wat meer moeite om de rode lijn te ontdekken dan in de eerste maar ze maakt een aantal interessante punten.  Ze duikt in de geschiedenis van de economische wetenschap en laat zien hoe na Smith, Ricardo en Marx de marginale revolutie er voor gezorgd heeft dat we uitgaan van het idee dat de prijs de waarde van iets bepaald (waardoor diamanten meer waarde hebben dan water) en niet meer andersom. Wat op zijn minst tot misverstanden leidt met niet-vakgenoten.

Ook laat ze zien dat we sinds de fysiocraten steeds meer sectoren (industrie, diensten) tot de productiesfeer zijn gaan rekenen, maar -haar stokpaardje- de overheid nog steeds niet als productief zien, c.q. niet in staat zijn dat te meten. Met ook een rare focus op GDP als gevolg.
Een derde punt dat ik noteer is het feit hoe moeilijk het eigenlijk is om onderscheid te maken tussen value creation and value extraction. Sommige activiteiten in bedrijfsleven voegen weinig waarde toe en zijn value extraction (niet alleen hoge bonussen, maar ook veel van de aandelenhandel met computertrading (wordt de markt daar nu echt efficienter van??), en bepaalde juridische en controleprocessen (bij gebrek aan vertrouwen) en de transactiekosten waardoor outsourcing door de overheid aan bedrijfsleven met hogere financieringstarieven veelal duurder is dan zelf binnen de overheid produceren (niemand leent tegen zo lage tarieven voor infrastructuur dan de overheid). Net zoals sommige activiteiten in gezinshuishoudingen niet alleen consumptie maar ook productie zijn (tot het organiseren van de Herenboeren aan toe).
Ook goed om je nog eens te realiseren wat Adam Smith bedoelde met Vrije markt / vrije mededinging. Dat was niet een markt zonder (overheids)ordening, maar een markt vrij van rents.  Goede reden voor de auteur om in de rents door monopolies op octrooien, ICT-monopolies en in de financieringswereld te duiken. En aan te geven (maar dat stond ook in haar eerste bestseller) dat juist de overheid veel nieuwe ontwikkelingen stimuleert door risicovolle investeringen.
Kortom: waarde-creatie is een collectief proces van diverse soorten actoren en het past niet om dat alleen toe te rekenen aan succesvolle entrepreneurs, en al helemaal niet om een situatie te creëren waarin de winsten naar die entrepreneurs gaan en de kosten naar de staat.
Nuttig boek dus. Ik had wat meer aandacht willen zien voor institutionele economie (1 pagina Elinor Ostrom en geen Williamson is wat mager als je de rol van de overheid wil versterken) en in de financieringswereld spelen toch ook de kondratieffgolven (1 alinea voor Carlotta Perez). En nog een leestip: lees eerst het slothoofdstuk, dan wordt de redeneerlijn van het boek een stuk helderder.

De Som der Delen

Vandaag spoorde ik naar Middelburg en werkte dus bij de NS. Want de intercity stopt na Bergen op Zoom op elk station, dat blijft wonderlijk. Enfin, we waren als RLI te gast bij de Commissaris van de Koning en GS van Zeeland. Om in de Admiraliteitskamer (ooit was de belangrijkste taak van de Staat Zeeland de verdediging met de marine) met een fraaie Atlas van Blaeu, ons rapport over de synergie tussen transities aan te bieden. In de kerstvakantie beleefde ik genoegen aan het ten tonele voeren van Koningin Amalia die in 2050 het DELTA opent, dat terugblikt op de transities. Leuk om te zien dat zo;n wat meer creatieve formule weer werkt. Lees hier de verkenning

ongelijkheid door technologie

Het wordt steeds duidelijker hoe technologie, in dit geval ict, bijdraagt aan ongelijkheid in de samenleving. Ook los van het feit dat een paar mensen ongelooflijk rijk worden van hun nieuwe ondernemingen. Onderzoekers die de komst van bv. breedband bij industrieen onderzoeken constateren dat hier vooral de beter geschoolde medewerkers van profiteren. Die kunnen hun werk beter doen en krijgen een loonstijging. En hun managers een nog veel sterkere. Die voeren de veranderingen door en worden beloond voor het realiseren van die voordelen. Voor lager geschoolden geldt daarentegen dat ze deels weggeautomatiseerd worden en dus minder schaars worden op de arbeidsmarkt.
Maar er is ook nog wat anders aan de hand: transactiekosten nemen af en het is makkelijker om met zzp-ers te werken (die je via een platform inhuurt) en activiteiten de outsourcen. De koffiejuffrouw is niet meer in dienst bij het bedrijf maar dit wordt uitbesteed aan een aparte firma. Maar gevolg is ook dat als het door de ict goed gaat en er een rondje loonsverhogingingen plaats vindt waar vroeger ook de koffiejuf van profiteerde, dat nu niet meer het geval is want het ingehuurde bedrijf profiteert niet automatisch.
N.a.v. the Economist, 16.3.2019: The tech factor

Over de Grondmarkt in de Rode Hoed

De debatserie It's the food, my friend! kwam vanavond weer bijeen in de Rode Hoed in Amsterdam. Louise Vet sprak er over biodiversiteit en ik over de grondmarkt: frustreert die de overgang naar duurzamere landbouw ? En moet je dan ingrijpen in die markt, of is het beter te sturen met GLB of met teeltvoorschriften? Of zijn de verpachters en ketenpartijen aan zet?
Hierbij de presentatie

verheffen mogelijk door landbouw

Grappig taalkunidg onderzoek dat de NRC gisteren meldde: de klanken f en v zijn veroorzaakt door de landbouw.  Na de introductie van landbouw werd ons eten zachter en daardoor vergroeide ons gebit: de bovenvoortanden kwamen wat naar voren  omdat tanden minder sleten  (wat een 'overbeet' oplevert) en daardoor kwamen de letters f en v beschikbaar. Die letters uitspreken met overbeet kost 29%  minder energie dan zonder zo is berekend. En zo werd pater in het Latijn bij ons vader, wat dus suggereert dat het effct ook vrij recent nog is doorgegaan.
Onderzoek is uitgevoerd door Blasi et al en die haalde er Science mee. Met een team van ETH in Zurich. Geen grappen over kaasfondue.

Veeartspraktijken

The Economist van afgelopen week (9.3.2019) dook in de vraag of de Roundtable on Sustainable Palmoil wel werkt, althans in Indonesie, waar het areaal is geexplodeerd. Interessanter nog vond ik een artikel over de Engelse dierenartsenpraktijken.
Die opereren daar steeds meer in ketenverband en er is al een keten beurgenoteerd. Veearts-praktijken werden van oudsher voor twee keer de EBITDA (grofweg de brutotoegevoegde waarde) overgedragen van de oudere dierenarts (die dan een pensioen had) aan de jeugdige collega die toetrad tot de maatschap. Nu betalen grotere bedrijven, die venture capital achter zich hebben, 5 to 8 keer EBITDA. En als ze dan een behoorlijk aantal kralen hebben gerijgd, met behoorlijk wat geleend geld,  dan kunnen ze dit doorverkopen aan een nog grotere partij ide gewend is tot wel 15 keer EBITDA te betalen. Dat zijn grote multinationals zoals Mars die willen diversificeren. De buy-and-build strategie wordt gevolgd door concerns als Medivet en CVS (de grootste en beursgenoteerd).
De ketens worden gezien als aantrekkelijk: dieren worden altijd ziek, recessie of niet. En mensen houden van hun gezelschapdieren. Er zou ook een laag risico zijn van digitale disruptie. Maar The Economist denkt dat ze onderschatten dat er tekorten aan dierenartsen ontstaan. In Amerika, waar het verschijnsel net als in andere delen van Europa ook voorkomt, zijn er al winstwaarschuwingen van betrokken private equity bedrijven. Werkomstandigheden zijn ook niet geweldig want de zelfdodingspercentages liggen op twee keer het gemiddelde Amerikaanse niveau. In het VK 4 keer. Hoge studieschulden spelen ook een rol.
Boeren maken zich inmiddels zorgen over lokale monopolies van deze ketens. Bij mijn weten komt het verschijnsel in NL (nog) niet voor. Elders in Europa wel, o.a. in Zweden. Na het scheiden van de dierenartsenpraktijken en de verkoop van diergeneesmiddelen zou de EBITDA hier momenteel ook niet erg aantrekkelijk zijn, zo suggereerde iemand vanmiddag aan de lunch.

subsistence op Tholen

Na 24 uur in het GLB ondergedoken geweest te zijn in Hotel de Tabaksplant in Amersfoort (het ontbrak aan de tijd de geschiedenis te achterhalen maar ik lees nu op de website dat hier de tabak verwerkt werd die eeuwen geleden tussen Amersfoort en Nijkerk werd geteeld)  las ik thuis de laatste uitgave van Zeeland, het blad van de 250jarige Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.
Met bijdragen over Tholen, over de Roosevelt familie (de US presidenten hebben hun roots in Oud-Vossemeer; een feit waar nu meer belangstelling voor is dan toen ik er op de lagere school zat) en over de landarbeiders in de jaren dertig. Er zijn aanwijzingen dat de armoede zo groot was dat dit met honger gepaard ging die zo dramatisch was dat die leidde tot hogere (kinder)sterftecijfers. En dat er verschil was tussen arbeiders met een eigen moestuintje en zonder. Subsistence landbouw dus. En voor goed landbouwbeleid is dus wat te zeggen.

Vlees of geen vlees

Het is de week zonder vlees. Om stil te staan bij de vleesconsumptie en zijn voor en nadelen. De Triodosbank doet er ook aan mee en interviewde me voor hun website over het RLI rapport en het WUR onderzoek in deze. Zie alhier. 

grondbeleid in de Rode Hoed

Maandag a.s. spreek ik in de It's the food, my friend! serie in de Rode Hoed in Amsterdam. De Boerderij maakt alvast reclame met een interview: zijn hoge grondprijzen een probleem voor de ontwikkeling naar duurzaaheid ?

Digitale info voor EP

Hierbij een link naar een rapport over digitalisering dat we maakten voor het Europees Parlement. Ik hielp de collega's met wat teksten over de koppeling met het GLB, wat leidde tot een indringend verzoek tot mede-auteurschap. En dus melden we het op de blog. Hier is het rapport

Complex farms

Altijd leuk om de week te beginnen met een nieuw boek op je bureau waar je zelf aan meegewerkt hebt. Het was al een tijdje uit, maar nu is het ook in druk beschikbaar: Improving Data Collection and Measurement of Complex Farms, van de US National Academy of Science.
Afgelopen jaren reisde ik voor het panel 5 keer naar de VS en als tegenprestatie schreef ik grote delen van hoofdstuk 3 en nog iets over ict in het slothoofdstuk. Voor meer info zie hier.