Californisatie

Nog een derde stukje over blockchain technologie. The Economist noteert dat de critici het zien als een typisch staaltje Californische ideologie: "which promises salvation through technology-induced decentralisation while ignoring the realities of power - and happily concentrating vast wealth in the hands of an elite. The idea of making trust a matter of coding, rather than of democratic politics. legitimacy and accountability is not necessarily an appealing or empowering one".
Tijd voor een luistertip: California Dreamin' van the Mama's and the Papa's.

decentralisatie van het grootboek

Uit hetzelfde artikel waar ik gisteren uit citeerde: het kapitalisme draait op het dubbelboekhouden, het gelijktijdig vastleggen in het grootboek van de verandering in het vermogen en het vermogen zelf. De geleerden zijn het er niet over eens of dat echt essentieel is (kapitalisme verspreidde zich sneller over de wereld dan de geschriften van Pacioli), maar toch is er een behoorlijke correlatie.
Dat boekhouden gebeurt centraal, door een betrouwbare partij in een bedrijf, gecontroleerd door een accountant. De blockchain technologie doet hetzelfde maar decentraal zonder mensen die centraal iets vastleggen. Dat zou wel eens heel veel geld kunnen besparen.

Working on the blockchain

De blockchain technologie lijkt te gaan doorbreken, of ze stijgt in ieder geval in populariteit op de hype-curve. The Economist (31.10.2015) had een maand geleden een mooie briefing. Waar gaat het om: de technologie is ontworpen voor de bitcoin om op internet te betalen zonder tussenkomst van een centraal orgaan als een bank. Maar de toepassingen zijn ruimer want in feite organiseert de technologie vertrouwen.
De blockchain technologie vervangt de third trusted party (zoals de notaris) doordat het een transactie versleuteld in een grootboek duizenden keren op het internet opslaat. Die transactie bevat ook alle voorgaande transacties (van een geldsbedrag, of zo je wilt een perceel land in het kadaster). En doordat de versleutelde data op allerlei plaatsen staan, kan er alleen wat veranderd worden (een gift van geld of een verkoop van grond) als alle machines die de data bewaren het eens zijn dat iemand eigenaar is en een verandering in het eigendom kan doen (= het aanpassen van de blockchain). Het kraken van een van de machines heeft dus geen zin. En in de cryptologie zit een hashfunctie: dat is de toevoeging van een cijfer of enkele tekens vanuit de data waarmee je wel van de data naar de hashfunctie kunt, maar niet andersom. Het gaat hier wat ver om uit te leggen hoe je mensen zo gek krijgt om computers in te zetten voor dit werk (men krijgt ingenieus betaald in bitcoins).
Maar het punt is dus dat je dit niet alleen voor geldtransacties kunt doen, maar voor tal van zaken als kadasters en andere waarde-registers. Je kunt er ook smart contracts mee maken. Een startup Lighthouse doet dat: contracten die zichzelf uitvoeren als aan een bepaalde conditie is voldaan. Dat komt uit de blockchain functie dat je pas je geld krijgt als x% van de machines (miners) akkoord is.
Op die manier kun je ook (Ethereum doet dat) werken met digitale autosleutels. Die je niet alleen kunt uitlenen, verhuren of verkopen, met voorgeprogrammeerde regels kunnen de autosleutels ook zichzelf verhuren (bv. op zondag als de eigenaar de auto niet nodig heeft).

The Economist 31.10.2015: The great chain of being sure about things.

Rijst en poltiek

Aniz, Navarra

The Economist van 14 november had een mooi groot verhaal over rijst en hoe de politiek in de markt ingrijpt. Wat misschien wel goed is om de productie wat op te jagen, maar vooral leidt tot hogere prijzen die de arme consument onnodig benadelen en honger in stand houden, zo is de redenering.
Het blad documenteert mooi hoe ingrijpen in de markt door overheden de crisis van 2007 heeft verergerd. In chronologische volgorde:

• slecht weer in verschillende productiegebieden zorgt voor een zeer lage graanoogst, waardoor prijzen omhoog schieten
• door de verplichte vraag naar mais voor biobrandstoffen (ethanol) zit er in die markt te weinig rek. 
• er ontstaat paniek bij overheden, te beginnen in India dat de export van rijst (India is een belangrijk exporteur) aan banden legt. Met hoge rijstprijzen als gevolg.
• De Filipijnse regering heeft lage voorraden, en weegt de hoge voorraden bij particuliere handelaren en de grote te velde staande oogst onvoldoende mee en gaat over tot massale rijstaankopen in Vietnam. Dat leidt daar tot een forse prijsstijging
• Thailand overweegt exportrestricties en praat met Vietnam, Birma en Cambodja over het vormen van een OPECachtig kartel.
• Overal gaan kleine exporteurs over tot het beperken van export en boeren gaan hamsteren en speculeren op nog hogere prijzen.
• Pas in de loop van 2008, als Japan, Vietnam en Thailand aankondigen fors te kunnen exporteren, keert de markt terug naar normaal. 

The Economist 14.11.2015 Paddy-whacked. 

over de koe in Navarra

Afgelopen dagen zat ik voor ons FLINT project in Pamplona. Bij INTIA dat gevestigd is in een paviljoen dat is overgebleven van de wereld wijn expo van 1912. Mooi Spaans stadje dat vooral bekend is door de stieren-loop. Door Ernst Hemingway zo overtuigend beschreven dat nu een keer per jaar de toeristen toestromen om voor de stieren uit te hollen of dat te bekijken. Verder is het er rustig. We liepen 700 meter over de route naar Santiago de Compostella, voor de overige 700 km ontbrak de tijd en de fut. Enfin, gaat dat zien, mooie plaats, mooie tapas en via Bilbao kun je ook nog naar San Sebastian en eventueel Burgos.

Op zaterdagochtend verdiepten we ons in de melkveehouderij. In Navarra is het aantal melkveebedrijven in een paar decennia gedaald van 1470 naar 200. Net als Nederland was er een verhandelbaar quotum. De overblijvers hebben gemiddeld 100 koeien. Wat mogelijk wat beïnvloed wordt doordat er 1 bedrijf is met 4200 koeien.
Wij bezochten een bedrijf dat volstrekt tegen de stroom in roeit. Het kon niet voldoen aan de eis om het aantal koeien van 50 met 30 te vergroten om voor investeringssteun in aanmerking te komen. En dus deden de 2 broers (waarvan er een universitair bedrijfseconomie studeerde) het omgekeerde en halveerden het bedrijf naar 25 koeien (hoewel ze er inmiddels weer 50 melken met 5 fte). Ze schroefden de melkgift terug naar 5000 liter om de afhankelijkheid van krachtvoer terug te dringen. En ze gingen in de productie van concumptiemelk, kaas en yoghurt. Biologisch. Die ze verkopen in kleinere winkels, op de markt en aan scholen leveren. Daarnaast exploiteren ze twee agro-toerismo's. Wie er heen wil: ze zitten in Aniz.
In 15 jaar hadden ze ongeveer evenveel innovaties doorgevoerd. Sommige succesvol, andere minder. Dit jaar hadden ze tegen de stroom van de melkmalaise in, hun beste jaar ever. Omdat de vraag gunstig is verhoogden ze zonder veel effect hun prijzen met 10% en ze hadden een uitstekend grasgroei-seizoen. Gisteren stonden de koeien voor het eerst binnen.

Ook interessant dat er in de vallei vooral gemeenschappelijke gronden zijn die door de burgemeesters en wethouders van de 15 dorpen volgens historische regels worden beheerd. Dat systeem lijkt volgens de boer in kwestie wel aan hervorming toe. Zo zijn er boeren die graag meer grond hebben en anderen die het nauwelijks gebruiken, en onder die laatste groep zijn er lieden die illegaal onderverpachten. Veel overeenkomsten dus in economische processen tussen Nederland en Navarra.

Als het beestje maar [g]een naam heeft

Soms lees je vlak achter elkaar nog al tegengestelde berichten, die het denken over de toekomst maar lastig maken. Op een cursus met LTO-Noord over trends naar de toekomst besprak ik vandaag zo'n voorbeeld: vorige week haalde de directeur van ARTIS de krant door aan te kondigen dat we de dieren veel te veel vermenselijken. We gebruiken menselijke termen (geboorte in plaats van worp) en geven dieren een naam. Dat moet voortaan anders.
Vakblad Boerderij daarentegen enquêteerde of boeren hun koeien nog een naam geven. Veelal wel, zelfs op grotere bedrijven blijkt het handig, als je het slim doet, omdat je meteen de afstamming weet. Maar in hun strijd tegen mega verklaarde een ngo natuurlijk dat het niet goed was dat koeien op sommige bedrijven geen naam meer hebben, En er werd een Schots onderzoek bijgesleept waaruit zou blijken dat koeien zonder naam minder melk geven. Ik heb het artikel niet opgevraagd, maar sluit niet uit dat daar een andere variabele achter zit, misschien wel de bedrijfsgrootte?

Voedselbeleid

 ik zit net wat stukken te schrijven rond voeding en gezondheid, voor ons EAAE seminar op 30 november en 1 december in Brussel. En tussendoor te twitteren met trendwatcher Adjiedj Bakas. We waren vrijdag beide te gast bij Van den Brink Montage in Kootwijkerbroek waarin we de toekomst bespraken van de stallenbouw (dat wordt door 3D overigens stallenprint zo concludeerden we).
Kan dus niet nalaten te noteren dat Bakas in zijn toespraak meldde dat hij voorziet dat er veel meer gaat gebeuren tussen voeding en (preventieve) gezondheidszorg. Dat voorzien wij ook. Het opmerkelijke was dat hij vertelde dat hij de MP had aangeraden om dat ook in het kabinet samen te voegen - en (meest opmerkelijk maar begrijpelijk) als antwoord gekregen zou hebben dat het samenvoegen van 2 sectoren die ieder zo'n 10% van de economie uitmaken tot wel erg veel machtsconcentratie zou leiden. Alsof we ministeries inrichten op de omvang van sectoren in BNP. Hoe bestaand denken de vernieuwing in de weg staat???

nieuwe biodiversiteit

De evolutie gaat gewoon door, ook dankzij de mens. Zo is er nu de coywolf - een krusing van de wolf, de coyote en de hond, vooral type Duitse herder. Niet door de mens gemaakt, maar door de natuur. Hoewel, indirect toch ook een beetje door de mens: die zorgde in Ontario (Canada) voor ontginning van de bossen waardoor de wolf het moeilijk kreeg, de coyote juist aantrok met de ruimte van de velden (net prairie) en de hond via de boer werd geïntroduceerd. En dus ging de wolf uit gebrek aan eigen partners zich kruisen met de coyote en de hond.
Het resultaat, de coywolf is 25% wolf en 10% hond. Er zijn er inmiddels (na een paar honderd jaar) miljoenen van aan de oostkant van de VS en Canada. Ze wagen zich niet alleen in het bos (de wolf-genen) en het open veld (de coyote genen) maar inmiddels ook in de stad (dankzij het honden-dna). New York heeft er al 20. Ze kunnen een jong hert aan, een troep zelfs een eland (moose), maar ze eten ook watermeloen en pompoen. Nature never stops.

Ontleend aan The Economist 31.10.2015: Greater than the sum of its parts.

Boerendemografie

Leuk feestje vanmiddag op vliegveld Lelystad waar de DCA groep zijn 10 jarig bestaan vierde. De geslaagde netwerkborrel werd o.a. voorafgegaan door een optreden van Jort Kelder. Die nog even uitlegde waarom er in de door hem gefrequenteerde adel net als bij de gezeten boeren meer meisjes geboren worden dan jongens: als de titels, rechten en bezittingen (zoals de boerderij) generatie op generatie vererven naar de oudste zoon, dan wil de kinderschare nog wel eens uitbreiden totdat er na enkele meisjes een zoon geboren wordt. Andersom komt minder voor en dus zijn de verhoudingen scheef. En sterft de adel uit. De boerenstand nog niet en de landbouw verandert, want er was geen kenner van de boerenstand in de zaal die het verschijnsel kon uitleggen.

Vernetzt

Het is deze week de AgriTechnica in Hannover. De beurs staat begrijpelijkerwijs  ook in het teken van Landwirtschaft 4.0, zo bericht het blad agrarmanager (ze schrijven het zelf zonder hoofdletter, zeer on-Duits). Er staan mooie artikelen in met bekende aanbieders als SAP, 365FarmNet en anderen. John Deere met zijn bekroonde mestverspreider / -injecteur die op de vierkante meter computergestuurd bemest. Verder augmented reality met een foto van Lely die Google glass test zodat je de koegegevens op je bril krijgt als je naar het dier kijkt.  Ook een mooie toepassing is het vinden van de vetnippels met een tablet of smart Phone. Ik was het probleem vergeten, maar herinner me nu weer hoe het bij ons thuis in de jaren 60 al een klusje was om met de vetspuit 's ochtends langs de stropers of de combine, en je gemakkelijk zo'n vetnippel vergat. Blijkbaar is het nog steeds een issue, maar nu kun je ze zien met augmented reality. Desgewenst geeft het beeld ook de stock-nummers van de onderdelen en eventueel het aantal branduren (bij lampen bv.). Maakt het makkelijk om te bestellen.

En dat alles betekent natuurlijk dat alles aan elkaar wordt gekoppeld. Vernetzt. Wat ook discussies oplevert over eigendom en gebruik van data. "Der Anwender muss beim Schutz seiner Daten auf freiwillige Zusagen verlassen oder verzichten". Een loonwerker legt uit dat hij altijd al wist of een boer een goede of slechte oogst had, daar heeft hij de sensoren van de combine niet voor nodig. En het was altijd al onverstandig die kennis te delen in het dorpscafe of met de onroerendgoed-makelaar.

Mooi nummer om te bewaren en over 10 jaar eens terug te kijken hoe we dan aankijken tegen het beeld van 2015.   

Japanse bestseller

dezer dagen is er een handelsdelegatie actief in Japan. Goede reden om even te checken hoe het met "ons" boek staat: de vertaling van de studie naar Europese agri-coöperaties.
De vertaling staat nu op nummer 6 in de Amazon.com bestseller lijst voor boeken in het Japans over de landbouw. Ik volg het niet wekelijks, dus geen idee of we stijgende of dalende zijn. Leuk is het wel.

de Nobel 2015

We hadden het hier nog niet over de Nobelprijs economie die een aantal weken geleden werd toegekend aan Angus Deaton. Hij is een van de bedenkers van het Almost Ideal Demand system (AID), dat alleen al vanwege de naam een prijsje verdient. Het relatief eenvoudig te schatten model maakt verschillende reacties van mensen mogelijk: als je schat hoeveel minder suiker mensen gaan gebruiken bij een belastingverhoging, schat je niet de elasticiteit van de gemiddelde gebruiker, maar van de gebruiker rekening houdend met bijvoorbeeld zijn inkomen(sklasse).
Daarnaast leverde Deaton nog bijdragen aan de integratie van micro en macro-economie, en toonde o.a. aan de de these van Milton Friedman dat mensen hun consumptie aanpassen aan hun (te verwachten) levenslange inkomensstroom (smoothing) niet plaats vindt.
The Economist van 17 Oktober (die me helpt bij het schrijven van dit stukje) vat zijn visie op economie samen in 3 mooie punten:
* de theorie moet met de data overeenstemmen.
* geen ramp als dat niet zo is: puzzels en inconsistenties bestaan en zijn een bron voor innovatie, alleen door beter te kijken naar verschillen tussen mensen leren we meer.
* meten doet er toe: vooruitgang in de economische wetenschap is onbediscussieerbaar door niet tegelijk ook naar definities en data te kijken.

Naar de Chinees

Westerse exporteurs kijken begerig naar de Chinese markt: als elke Chinees een extra varkensoor koopt, dan valt de vierkantsverwaarding hier ineens heel anders uit. De discussie over die strategie heeft misschien iets aan een interessante figuur van Bain & Co, die The Economist van 31 oktober publiceerde. Daarin staat de groei of daling van het marktaandeel van westerse merken in China per categorie tussen 2013 en 2014. Westerse bier- en chocolademerken winnen marktaandeel, maar bij yoghurt, melk, en babymelk was allemaal sprake van een daling van enkele procenten (vermoedelijk procentpunten?).
Daar horen natuurlijk disclaimers bij: als de markt sterk groeit dan verkoop je zelfs met dalend marktaandeel nog meer. En het gaat om westerse merken, dat zegt nog niets over waar het product wordt gemaakt en geteeld. Toch interessant.

de mechanisatie-keten verandert

Met de landbouw verandert ook de mechanisatieketen. Ik las onlangs een interview met Gerrit van der Scheer, de CEO van het beursgenoteerde Royal Reesink, een 230 jaar oude importeur en distributeur van machines voor de bouw en de landbouw. Het stond in het onvolprezen oogstnummer van De Boerderij (6 oktober).
Door een overname (van Agrometius) zitten ze nu ook in de precisielandbouw en big data. Op basis van Trimble kunnen ze nu beter data uitwisselen tussen de diverse machines en weersverwachtingen. Vooral toepassingen in o.a. Kazachstan zitten hier op te wachten.
Interessant is nu of de keten anders wordt: gaan boeren direct bij de fabriek bestellen en daar hun tractor ophalen en verdwijnt de importeur en de dealer. Of verdwijnt alleen de dealer? Of juist de importeur?
Van der Scheer ziet de rol van zijn eigen Royal Reesink niet verdwijnen: machinefabrikanten denken in aantallen en ontwerpen. Die produceert en blijft dus de handel nodig hebben, denkt of hoopt Royal Reesink. En de dealer blijft ook, want de boer is gewend dat die op 20 km afstand zit. Maar die is er straks alleen nog voor de lekke band en de kapotte hydrauliekslang. De machines zelf worden te complex voor die bedrijven die er maar een paar per jaar van verkopen, dus daar is de importeur / distributeur goed voor.
In de bouw en het grondverzet is de dealer al veel verder uitgeschakeld. Daar verkoopt RR 4500 vorkheftrucks per jaar in Nederland, Belgie en Duitsland. En heeft daar 350 monteurs op lopen. In de landbouw zou het niet zo'n vaart lopen omdat het volume van machines er veel kleiner is. En er is een veel grotere seizoenspiek, die grotere bedrijven veel minder goed aan zouden kunnen dan de kleinere dealers. Die grote moeten het blijkbaar hebben van inplannen en organiseren en de piek vraagt om improvisatie, overwerk etc. Van der Scheer geeft het voorbeeld van de melkveehouderij waar de mestinjectie veelal door een specialist gebeurt, en de grasoogst niet. De eerste is minder weersafhankelijk dan de tweede (die ook groter effect heeft op het kernproces melkwinning, denk ik dan).
Nog een tendens: de gebruiker wordt steeds minder vaak de eigenaar. Financiering gebeurt via operational lease. In het grondverzet groeit het onderdeel Huur&Stuur. Wie een extra machine nodig heeft krijgt hem geleverd, met chauffeur.
Kortom, een mooi college institutionele economie / ketenorganisatie uit de praktijk.

GLB in Dublin

Een fotootje dat ik donderdagochtend in Dublin nam, van het Castle hotel waar ik een nachtje logeerde. We discussieerden er over het GLB na 2020, ik mocht de middagsessie modereren.
Ik concludeerde af met 3 punten die duidelijk nog de aandacht vragen rond het GLB van de toekomst:

• Het Juncker programma met Jobs and Growth als centraal thema
• de Geopolitieke scene
• de rol van consumenten en food policy (waarover de Nederlandse overheid in reactie op de WRR net een ei gelegd heeft)